Spanja

pajjiż fl-Ewropa tal-Lbiċ

Spanja (bl-Ispanjol: España), uffiċjalment Renju ta' Spanja (bl-Ispanjol Reino de España), hija stat demokratiku, membru tal-Unjoni Ewropea (mill-1 ta' Jannar 1986) u tan-NATO (mill-30 ta' Mejju 1982). Hi organizzata taħt forma ta' monarkija parlamentari. Qiegħda fl-Ewropa tal-Lbiċ, u flimkien mal-Portugall, ma' Andorra u mal-Ġibiltà, tifforma il-Peniżola Iberika. Fix-Xlokk għandha fruntiera ma' Franza (li hi separata minnha bil-katina tal-Pirenej) u Andorra, u fin-naħa t'isfel għandha l-Baħar Mediterran u Ġibiltà (biċċa art żgħira tar-Renju Unit). Fil-kontinent Afrikan, għandha il-bliet awtonomi Ceuta u Melilla fil-Marokk. Għandha xi nuqqas ta' qbil mal-Portugall fuq il-belt ta' Olivenza u l-Gżejjer Salvaġġi[2], li qegħdin bejn Madeira u l-Gżejjer Kanarji, mar-Renju Unit fuq Ġibiltà, u mal-Marokk fuq Ceuta u Melilla. Spanja, b'kodominju ma' Franza għandha l-belt ta' Llívia, imsejħa l-Gżira tal-Paguni fix-xmara Bidasoa.

Renju ta' Spanja
Reino de España
Reino de España – Bandiera Reino de España – Emblema
Mottu: "Plus Ultra"
"'Il Bogħod Iżjed"
Innu nazzjonali: Marcha Real o Granadera

Lokazzjoni ta' Spanja (aħdar skur)
– fi ħdan l-Unjoni Ewropea (aħdar ċar) fil-kontinent Ewropew (griż skur)
Belt kapitali
(u l-ikbar belt)
Madrid
40°26′N 3°42′W / 40.433°N 3.7°W / 40.433; -3.7

Lingwi uffiċjali Spanjol
Gruppi etniċi  ara Demografija
Gvern Monarkija kostituzzjonali parlamentari unitarja (reġjonali)
 -  Re Felipe VI
 -  Prim Ministru Pedro Sánchez
Formazzjoni
 -  Demokrazija 1978 
Sħubija fl-UE 1 ta' Jannar 1986
Erja
 -  Total 505,992 km2 (52)
195,364 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 1.04
Popolazzjoni
 -  ċensiment tal-2016 46,468,102 (30)
 -  Densità 92/km2 (106)
231/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2012 stima
 -  Total $1.407 triljun[1] 
 -  Per capita $30,412[1] 
PGD (nominali) stima tal-2012 stima
 -  Total $1.340 triljun[1] 
 -  Per capita $28,976[1] 
Valuta Ewro ()1 (EUR)
Żona tal-ħin CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku 34
TLD tal-internet .es2
1 Qabel l-1999: Peseta
2 Ukoll .eu, li hi maqsuma flimkien mal-istati membri l-oħra tal-Unjoni Ewropea

Spanja għandha erja ta' 504,645 km²[3], 46,468,102 abitant (informazzzjoni tal-2016) u tokkupa 'l fuq minn 85 % tat-territorju tal-Peniżola Iberika. Mill-1561, barra xi perjodu qasir bejn l-1601 u l-1606, il-belt kapitali hi Madrid, li b'iżjed minn tliet miljun abitant (madwar sitt miljuni fiż-żona metropolitana) hi wkoll il-belt bl-ikbar popolazzjoni. Il-lingwa uffiċjali tal-istat hu l-Kastiljan, is-soltu msejjaħ Spanjol. Jitkellmu wkoll bil-Katalan, bil-Galizjan u bil-Bask li jgawdu status ta' koufficjalità, garantit mill-Kostituzzjoni Spanjola, fit-territorji rispettivi fejn huma mitkellma. Fl-istess ħin il-Leoniż, l-Aragoniż u l-Araniż, djalett tal-Oċċitan f'León, f'Aragona u fil-Katalonja, igawdu kouffiċjalità mal-Kastiljan u, fil-każ tal-Araniż, anki mal-Katalan. Il-lingwi l-oħra li jitkellmu fil-pajjiż mhumiex rikonoxxuti uffiċjalment.

Etimoloġija Immodifika

L-isem España ġej mil-Latin Hispania, terminu li ntuża mir-Rumani mit-tielet seklu Q.K., biex jindikaw il-Peniżola Iberika sħiħa u l-ġabra tal-provinċji tagħha. Dan it-terminu bilmod ħa post it-teminu Grieg Iberia, li mbagħad ħa (sal-ġurnata tal-lum) konnotazzjoni purament ġeografika. Madankollu, billi l-kelma Hispania m'għandha l-ebda għerq li jista' jintrabat magħha fil-Latin antik u fl-Indo-Ewropew, hemm ħafna spekulazzjoni fuq l-oriġini tagħha u ħarġu bosta ipoteżi.

Ipoteżi Feniċja Immodifika

Din l-ipoteżi mhux biss hija l-iżjed mifruxa imma anki l-iżjed li għandha bażi storika. Skont din l-ipoteżi l-etimoloġija ta' Hispania tista' tkun ġejja:

  • mit-terminu sf(a)n li x'aktarx ifisser fenek, billi l-kelma bil-Feniċju i-shphhanim letteralment tfisser iraċ. Verżjoni oħra ta' din l-etimoloġija tista' tkun hi-shphanim, gżira tal-fniek, jew tal-iraċi;
  • mill-għerq Feniċju span, li jfisser okkult. X'aktarx b'dan it-terminu riedu jfissru territorju mbiegħed li diffiċli li jintlaħaq min-naħa ta' nies tal-baħar bħall-Feniċi;
  • mill-kelma i-span-ya, kosta u gżira tal-forġaturi jew tal-foroġ (tal-metalli) minħabba l-attivitajiet minerarji u metallurġiċi intensi mal-kosta tal-Andalusija fiż-żmien meta l-Feniċi waslu Spanja;[4]
  • mit-terminu Feniċju li jfisser Tramuntana, fis-sens li l-peniżola Spanjola qiegħda fit-Tramuntana tal-kontinent Afrikan, l-art minn fejn ġew il-Puniċi: allura tista' tkun i-span-ia, gżira tat-Tramuntana.

Ipoteżi Griega Immodifika

Hemm żewġ għajdut prinċipali li jagħmluha possibbli li Hispania ġiet mill-Grieg antik:

  • minn Esperos, l-isem tal-ewwel stilla li setgħu jaraw fil-Punent wara t-tbexbix. Il-fonema setgħet imbagħad inbidlet u saret Hispania;
  • mill-alla Pan.

Ipoteżi awtoktona Immodifika

Din hi msejsa fuq dawn l-etimologiji:

  • mit-terminu Iberiku hispalis, jiġifieri l-Punent li wara sar l-isem tal-belt ta' Sivilja, li tat fl-epoka Rumana, dejjem skont dawk li jappoġġaw din l-ipoteżi, l-isem lill-peniżola sħiħa;
  • mill-Bask Ezpaina, jiġifieri xoffa, u anki xifer, tarf, jew aktar probabbli, Izpania, li l-għerq fih iz li jidħol fil-kompożizzjoni ta' xi sostantivi, fosthom taqsam.

Bandiera Immodifika

 
L-istemma fuq il-bandiera.

Il-bandiera Spanjola saret kif riedha r-re Karlu III fl-1785. Hi magħmula minn żewġ strixxi mimdudin ħomor u strixxa wiesgħa safra. Fuq ġewwa hemm l-istemma nazzjonali, magħmula mill-istemmi tar-Renju ta' Kastilja (kastell tad-deheb fuq sfond aħmar), León (iljun rampanti vjola), Aragona (erba' strixxi ħomor weqfin fuq sfond tad-deheb), Navarra (ktajjen tad-deheb fuq sfond aħmar) u Granada (rummiena bil-weraq ħodor), taħt kuruna rjali u bejn iż-żewġ Kolonni ta' Erkole (li jirrappreżentaw il-fliegu ta' Ġibiltà) bil-mottu distintiv Plus Ultra, li jirreferi għall-espansjoni tal-Imperu Spanjol.

Storja Immodifika

L-ewwel xhieda bil-kitba dwar il-Peniżola Iberika tiddeskriviha bħala art popolata fil-parti l-kbira mill-Iberiċi, mill-Baski u miċ-Ċeltiċi. Wara konkwista iebsa, il-peniżola waqgħet taħt il-ħakma ta' Ruma. Matul il-Medjuevu għaddiet għal taħt il-ħakma Ġermanika, imma iżjed tard, ġiet konkwistata mill-Għarab. F'proċess li ħa mijiet ta' snin, ir-renji żgħar Insara tan-naħa ta' fuq bil-mod reġgħu ħadu l-peniżola f'idejhom. L-aħħar saltna Għarbija waqgħet fl-istess sena li Kristofru Kolombu wasal fl-Ameriki (1492). F'dan il-perjodu Spanja bdiet tibni imperu dinji u damet potenza ewlenija fid-dinja għal seklu u nofs.

Bil-gwerer kontinwi u problemi oħra, il-poter tal-Imperu Spanjol naqas progressivament. L-invażjoni Napoleonika ta' Spanja ħolqot straġi fin-nazzjon u twieldu ħafna movimenti indipendentisti li qerdu l-parti l-kbira tal-imperu u ħallew il-pajjiż politikament instabbli. Qabel it-Tieni Gwerra Dinjija, Spanja għaddiet minn gwerra ċivili qerrieda li wasslet għat-twaqqif ta' gvern awtoritarju, li kkoinċida ma' perjodu ta' staġnar li però temm b'impuls ekonomiku qawwi. Id-demokrazija mbagħad twaqqfet paċifikament fil-forma ta' monarkija kostituzzjonali parlamentari. Fl-1986, Spanja daħlet fl-Unjoni Ewropea u kellha twelid kulturali ġdid u tkabbir ekonomiku kontinwu.

Preistorja u popli pre-Rumani Immodifika

Ir-riċerki arkeoloġiċi ħdejn Atapuerca juru li l-Peniżola Iberika kienet popolata mill-ominidi minn 1.2 miljun sena ilu.[5] Il-bniedem modern wasal fl-Iberja, min-naħa ta' fuq bil-mixi, madwar 32,000 sena ilu.[6] L-oġġetti magħmulin bl-idejn l-iżjed magħrufin ta' dawn l-insedjamenti preistoriċi huma t-tpinġijiet famużi tal-Għar ta' Altamira f'Cantabria li saru għall-ħabta tal-15,000 Q.K. mill-bniedem ta' Cro-Magnon.


Ix-xhieda arkeoloġika u ġenetika tissuġġerixxi li l-Peniżola Iberika serviet bħala wieħed mill-ikbar postijiet li minnhom beda r-ripopolament tat-Tramuntana tal-Ewropa wara t-tmiem tal-aħħar Żmien is-Silġ.

Iż-żewġ popli storiċi prinċipali tal-peniżola kienu l-Iberiċi u ċ-Ċeltiċi. L-Iberiċi kienu jgħixu fuq in-naħa tal-Mediterran mix-Xlokk għall-Grigal. Iċ-Ċeltiċi bil-kontra kienu joqogħdu mal-Atlantiku, fit-Tramuntana, fiċ-ċentru, fil-Majjistral u fil-Lbiċ tal-peniżola. Il-Baski kienu jokkupaw iż-żona tal-Punent tal-katina tal-muntanji tal-Pirenej u l-inħawi ta' madwar.

Bejn il-500 Q.K. u t-300 Q.K., il-baħrin Feniċi u l-Griegi waqqfu kolonji kummerċjali tul il-kosta Mediterranja. Il-Kartaġiniżi għal żmien qasir kellhom il-kontroll tal-parti l-kbira tan-naħa Mediterranja tal-peniżola, sakemm ġew megħlubin fil-Gwerer Puniċi mir-Rumani.[7]

Spanja Rumana u Gotika Immodifika

 
Teatru Ruman ta' Mérida, Badajoz.
 
Mausoleum Ruman ta' Córdoba
 
Mausoleum Ruman ta' Fabara
 
Dekorazzjoni ta' tabulaturi, Mausoleum Ruman ta' Fabara
 
Il-Lapida ta' Comenciolo, iskrizzjoni ta' Cartagena li tirreġistra l-patrizju ta' Comenciolo
 
Kronoloġija tal-konkwista Rumana ta' Hispania (220 QK–19 QK), bil-konfini provinċjali Rumani murija
 
L-Imperu Biżantin fl-akbar firxa tiegħu taħt Justinian I. L-imperu wiret ta' Justinian bl-aħmar bil-konkwisti tiegħu, inkluż Spanja, bl-oranġjo. Hija l-aktar provinċja tal-punent (527-565) Din reġgħet inkisbet mill-Imperatur Biżantin Liberju li annessha mingħand il-Visigoths li rnexxielhom jehmeżha eżatt wara l-waqgħa tal-Imperu Ruman tal-Punent fl-1472.. Il-Provinċja Biżantina damet minn 551 sa 624 meta l-konkwista Viżigotika (Gotika) kienet.

[[Stampa:|thumb|left|Provinċja ta 'Spanja Biżantina (Spanja) fl-akbar firxa tagħha, bi bliet immarkati u territorju mitluf.]]

Matul it-tieni gwerra Punika, l-espansjoni tal-Imperu Ruman, rebaħ xi kolonji kummerċjali Kartaġiniżi matul il-kosta Mediterranja. Però r-Rumani kellhom jieħdu żewġ sekli biex jirbħu l-Peniżola Iberika sħiħa. Il-ħakma Rumana ġabet il-lingwa, il-liġi u t-toroq.[8]

Il-kulturi tal-popolazzjonijiet Ċeltiċi u Iberiċi, bil-mod ġew Rumanizzati. Il-mexxejja lokali tħallew jidħlu fil-klassi aristokratika Rumana. Spanja kienet tipproduċi kwantità kbira ta' qamħ għas-suq Ruman u mill-portijiet tagħha kienu jiġu esportati d-deheb, is-suf, iż-żejt taż-żebbuġa u l-inbid. Il-produzzjoni agrikola żdiedet bl-introduzzjoni tal-irrigazzjoni. L-imperaturi Trajanu u Teodożju I u l-filosfu Seneka twieldu Spanja. Il-Kristjaneżmu daħal fil-pajjiż fl-ewwel seklu u progressivament sar iżjed popolari.

L-Imperu Ruman tal-Punent fi Spanja beda jmur lura fl-409, meta l-Iżvevi u l-Vandali, flimkien mal-Alani, qasmu r-Renu, iddevastaw il-Gallja, u mbagħad il-Viżigoti imbuttawhom ġo Spanja. L-Iżvevi stabbilew renju fejn illum jinsabu Galizja moderna u n-naħa ta' fuq tal-Portugall.

Il-Vandali Silingi okkupaw ir-reġjun li ismu għad għandu parti minn isimhom: Vandalusja, Andalusja. Il-Biżantini stabbilew tip ta' enklavi fin-naħa t'isfel tal-pajjiż, bl-iskop li jqajmu l-Imperu Ruman fl-Iberja kollha. Fl-aħħar, però, Spanja ġiet riunita taħt il-ħakma tal-Viżigoti.

Spanja Musulmana Immodifika

 
L-Alhambra, Granada.

Fis-seklu 8, l-armati Musulmani, li fil-parti l-kbira kienu Għarab, rebħu kważi l-Peniżola Iberika kollha. Dawn il-konkwisti kienu parti mill-espansjoni tal-Kalifat Għumawijjad. Reġjun żgħir muntanjuż fix-Xlokk biss irnexxielu jirreżisti l-invażjoni tal-bidu.

Skont il-liġi Iżlamika, l-Insara u l-Lhud jieħdu l-istatus ta' dhimmi jew subordinati. Dan kien iħalli l-Insara u l-Lhud jipprattikaw ir-reliġjon tagħhom, imma kellhom iħallsu taxxa speċjali u kienu jbatu minn ċertu diskriminazzjoni.[9][10]

Il-konverżjoni għall-Iżlam bdiet dejjem tiżdied. Il-muladies (Musulmani ta' nisel etniku Iberiku) jingħad li kienu jirrappreżentaw il-maġġoranza tal-popolazzjoni lejn it-tmiem tas-seklu 10.[11][12]

 
Il-Giralda, il-kampnar tal-katidral ta' Sivilja.

Cordoba kienet il-belt kapitali tal-Kaliffat u kienet l-ikbar belt u l-iżjed għanja fil-Punent tal-Ewropa. Il-kummerċ fil-Mediterran iffavorixxa l-iskambju kulturali u t-tradizzjoni intellettwali għanja tal-Musulmani dakkret parti kbira mill-intellettwali Ewropej.

Il-waqgħa tal-Musulmani u r-Reconquista Immodifika

Ir-Reconquista ("Rikonkwista") kienet perjodu li dam xi 750 sena, li matulu r-rejiet Insara ta' Spanja espandew il-ħakma tagħhom għad-dannu tas-saltniet Għarab. Ir-Reconquista bdiet bil-battalja ta' Covadonga fis-722. Bir-rebħa Nisranija twaqqaf ir-Renju tal-Asturias tul il-muntanji Xlokkin tal-kosta. Ftit wara, fis-739, il-qawwiet Musulmani tkeċċew minn Galizja, li l-Insara kienu jqisu wieħed mill-postijiet l-iżjed imqaddsa minħabba li hemm is-Santwarju ta' Santiago de Compostela. L-armati Musulmani mexew 'il fuq mill-Pirenej, imma ġew megħlubin mill-forzi tal-Franki fil-Battalja ta' Poitiers. Aktar tard, il-forzi tal-Franki waqqfu kontej Insara fuq in-naħa t'isfel tal-Pirenej. F'dan ir-reġjun imbagħad twaqqfu r-renji ta' Navarra, ta' Aragona u ta' Katalonja.[13] Għal ħafna sekli, il-konfini sejrin 'l hemm u 'l hawn bejn l-artijiet Musulmani u tal-Insara kienu jestendu matul il-widien tal-Ebro u tad-Duero.

Il-ħakma tal-belt, strateġikament ċentrali, ta' Toledo, li ġrat fl-1085, kienet sinjal ta' bidla sinifikattiva fil-bilanċ tal-poter favur ir-renji Nsara.

 
Kastell ta' Loarre, Huesca (Castillo de Loarre, Huesca)
 
Alfonso XI (xellug), Re ta' León u Kastilja, 1300s

Fis-sekli 13 u 14, il-fergħa Musulmana tal-Merjenjewn jew Merinidi, ġejja mit-Tramuntana tal-Afrika invadiet u stabbiliet xi enklavi fin-naħa t'isfel tal-pajjiż, imma ma rnexxilhomx jistabilixxu l-ħakma Musulmana fl-Iberja u malajr tkeċċew. Fis-seklu 13 ir-renju Aragoniż ipprova jespandi l-influwenza tiegħu mal-ġżejjer tal-Mediterran, f'Sqallija u anki f'Ateni.[14] F'dan il-perjodu twaqqfet l-università ta' Palencia (1212/1263) u l-università ta' Salamanca (1218/1254). Il-pesti tal-1348 u tal-1349 iddevastaw lil Spanja.[15]

Fl-1469, il-kuruni tar-renji Nsara ta' Kastilja u Aragona ngħaqdu biż-żwieġ ta' Iżabella I ta' Kastilja ma' Ferdinandu II ta' Aragona. Fl-1478 twettqet għalkollox il-konkwista tal-Gzejjer Kanarji u fl-1492, il-forzi ta' Kastilja u ta' Aragona ħadu l-Emirat ta' Granada u qerdu l-aħħar fortizza tal-preżenza tal-ħakma Iżlamika ta' 781 sena fl-Iberja. It-Trattat ta' Granada ggarantixxa t-tolleranza reliġjuża għall-Musulmani.[16] Fl-istess sena Kristoforu Kolombo wasal fid-Dinja l-Ġdida, bil-vjaġġ tiegħu ffinanzjat minn Iżabella, u l-Lhud ġew ordnati li jikkonvertu għall-Kattoliċiżmu bil-piena li jitkeċċew mit-territorji Spanjoli matul l-Inkwiżizzjoni Spanjola.[17] Ftit snin wara, wara xi taqbid soċjali, il-Musulmani tkeċċew taħt l-istess kundizzjonijiet.[18]

Spanja Imperjali Immodifika

 
L-influwenza storika tal-Imperu Spanjol
 
Dettall ta' “Il-Battalja ta' Lepanto”, ta' Lucas Valdés, fil-Knisja ta' La Magdalena, Sevilja. (Il-battalja seħħet fis-7 ta' Ottubru, 1571 fil-Golf ta' Patras, fejn il-Lega Mqaddsa kienet rebbieħa kontra l-Ottomani.)

L-unifikazzjoni tal-kuruni ta' Aragona u ta' Kastilja kienet il-pedament li fuqu nbnew Spanja moderna u l-Imperu Spanjol.[19] Biha Spanja saret potenza Ewropea indiskutibbli matul is-seklu 16 kollu u matul il-parti l-kbira tas-seklu 17, minħabba l-kummerċ u l-artijiet kolonjali tagħha. Matul dan il-perjodu, Spanja għaddiet minn bosta gwerer u ribelljonijiet, fosthom: il-gwerer tal-Italja, ir-ribelljoni tal-Comuneros, dik li hi msejħa "l-Gwerra tat-Tmenin Sena", ir-ribelljoni tal-Moriscos u l-gwerra Anglo-Spanjola.[20]

Kien perjodu wkoll ta' ferment kulturali kbir, minħabba l-ftuħ ta' rotot ġodda, l-esplorazzjoni tad-dinja u l-iskambji kummerċjali. Spanja gawdiet minn l-hekk imsejjaħ "Seklu tad-Deheb". L-attività kulturali kellha l-epiċentru tagħha fl-Università ta' Salamanca.

Fit-tieni nofs tas-seklu 17, Spanja bil-mod bdiet sejra lura. Minkejja xi telfiet żgħar ta' territorji fi Franza, żammet l-imperu vast li kellha fin-naħa l-oħra tal-oċean sal-bidu tas-seklu 19.

It-tnaqqis ta' poter kien l-agħar fil-Gwerra tas-Suċċessjoni Spanjola li spiċċat f'kunflitt internazzjonali kbir u f'gwerra ċivili, li lil Spanja swielha l-pożizzjoni li kellha bħala waħda mill-ikbar potenzi fid-dinja.

Matul din il-gwerra, ħadet il-poter dinastija ġdida ġejja minn Franza, il-Borboni, li abolixxiet ħafna privileġġi antiki u l-liġijiet reġjonali.[21]

Fis-seklu 18, Spanja bil-mod bdiet terġa' tqum fuq saqajha u tikber fil-prosperità f'parti kbira tal-imperu. Il-monarkija Borbonika għamlet ħafna xogħol ta' modernizzazzjoni, fuq l-istil tas-sistema Franċiża, rigward it-tmexxija amministrattiva u ekonomika. L-ideat tal-Illuminiżmu bdew deħlin fost xi membri tal-elit tar-renju u tal-monarkija.

Ħakma Napoleonika u l-konsegwenzi tagħha Immodifika

 
It-3 ta' Mejju 1808, pittura ta' Goya li turi r-repressjoni tar-rivoluzzjonarji Spanjoli mit-truppi Franċiżi

Fl-1793, Spanja daħlet fi gwerra kontra ir-Repubblika ġdida Franċiża, li kienet neħħiet mill-poter u ġġustizzjat ir-re tagħha Lwiġi XVI li kien Bourbon. Spanja tilfet il-gwerra u ffirmat trattat ta' paċi fl-1795. B'dan it-trattat Spanja saret stat klijent ta' Franza. It-trattat sigriet ta' Fontainebleau bejn Napuljun u Manuel Godoy tal-1807, li ma kien popolari xejn, inkluda dikjarazzjoni ta' gwerra kontra l-Gran Brittanja u l-Portugall. It-truppi Franċiżi daħlu fir-renju bla reżistenza, bl-iskuża li ħa jinvadu l-Portugall, okkupaw il-fortizzi Spanjoli u r-re Spanjol ġegħluh jabdika favur ħu Napuljun, Ġużeppi Bonaparte.

Din il-monarkija pupazz barrani, l-Ispanjoli qisuha bħala disprezz. Ir-ribelljoni tat-2 ta' Mejju, waħda minn ħafna ribelljonijiet nazzjonalisti kontra r-reġim Bonapartista fil-pajjiż kollu,[22] kienet il-bidu tal-gwerra tal-indipendenza Spanjola.[23] Napuljun kellu jindaħal personalment u kisser bosta armati Spanjoli li ma kellhomx organizzazzjoni u ġiegħel Armata Brittanika tirtira. Madankollu, minħabba l-qawwa tal-Brittaniċi u l-kampanja diżastruża fir-Russja li kellhom il-Franċiżi, fl-1814 l-armata Franċiża tkeċċiet minn Spanja u Ferdinandu VII reġa' ħa t-tron.[24]

L-invażjonijiet Franċiżi qerdu l-ekonomija u ħallew lil Spanja b'instabbiltà politika qawwija. Il-ġlied għall-poter tas-seklu 19 wasslu għat-telf tal-kolonji Amerikani kollha, ħlief Kuba u Puerto Rico.

Gwerra Ispano-Amerikana Immodifika

 
Il-vapur Spanjol Cristóbal Colón, meqrud fil-battalja ta' Santiago ta' Kuba, it-3 ta' Lulju 1898

Minħabba l-instabbiltà politika u l-kriżi ekonomika li laqtet Spanja fis-seklu 19, qamu movimenti nazzjonalisti fil-Filippini u Kuba, dak iż-żmien taħt il-ħakma Spanjola. Dawn il-movimenti wasslu għall-gwerer għall-indipendenza li daħlu wkoll fl-Istati Uniti. Minkejja d-determinazzjoni ta' bosta fergħat militari, l-armata Spanjola kienet immexxija ħażin fl-ogħla livelli u dan wassal għat-telfa tal-gwerra Ispano-Amerikana. Din il-gwerra intemmet bit-Trattat ta' Pariġi tal-1898 li bih Kuba kisbet l-indipendenza u Spanja kellha ċċedi l-Filippini, Guam u Puerto Rico lill-Istati Uniti għal 20 miljun dollaru.

It-telfa militari (imsejħa El desastre) ikkontribwiet għall-ispinta li ħa l-grupp ta' intellettwali Spanjol, La generación del 98, li għamel analiżi kritika ħafna tas-sitwazzjoni tal-pajjiż.

 
Ħitan ta' Sevilla (Murallas de Sevilla/Sevilla City Walls)
 
Barracks tal-Muntanji (Cuartel de la Montaña), minn Capuz, fil-Gwida għal Madrid, manwal għall-lokal u l-barrani (1876)
 
Cartagena u l-bażi navali tagħha madwar l-1900.

Gwerra ċivili Spanjola Immodifika

Fil-bidu tas-seklu 20 kien hemm żmien qasir ta' paċi fi Spanja, li matulu kellha rwol żgħir fil-kolonjaliżmu fl-Afrika, bil-kolonizzazzjoni tas-Saħara tal-Punent, il-Marokk Spanjol u l-Gwinea Ekwatorjali. It-telfiet kbar li ġarrbet matul il-gwerra tar-Rif fil-Marokk ikkontribwew biex jimminaw il-monarkija. Kien hemm perjodu ta' reġim awtoritarju tal-Ġeneral Miguel Primo de Rivera (1923-1931) li ntemm bit-twaqqif tat-Tieni Repubblika Spanjola. Ir-repubblika tat l-awtonomija politika lill-pajjiżi Baski, lill-Katalonja, lill-Galizja u tat il-vot lin-nisa.

 
Francisco Franco u l-President Amerikan Eisenhower, Madrid, 1959.

F'Lulju 1936 bdiet il-Gwerra Ċivili Spanjola. Kienu l-forzi nazzjonalisti li kienu kontra r-Repubblika, immexxijin mill-Ġeneral Francisco Franco li bdew il-gwerra u dawn rebħuha bl-għajnuna tal-Ġermanja Nażista u l-Italja Faxxista.

Il-gwerra ċivili damet tliet snin u kienet il-kawża tal-mewt ta' 500,000 ruħ[25] u l-emigrazzjoni ta' madwar 500,000 ċittadin, li l-parti l-kbira tad-dixxendenti tagħhom illum joqogħdu fil-pajjiżi tal-Amerika Latina u minnhom hemm madwar 300,000 fl-Argentina biss.[26]. Il-gwerra ċivili Spanjola hi meqjusa bħala l-ewwel battalja tat-Tieni Gwerra Dinjija.

Spanja taħt Franco u wara Immodifika

Spanja ta' Franco ddikjarat ruħha newtrali matul it-Tieni Gwerra Dinjija imma dan kien tal-isem biss għax kellha relazzjonijiet ta' ħbiberija mal-Potenzi tal-Assi. L-uniku partit legali taħt ir-reġim Frankista kien it-Tradicionalista Falange Española y de las J.O.N.S., li twaqqaf fl-1937. Il-partit iddikjara ruħu anti-Komunista, Kattoliku u nazzjonalista. Aktar tard il-partit ħa l-isem ta' Movimiento Nacional.

Wara l-gwerra dinjija, Spanja kienet politikament u ekonomikament marġinali u barra l-Ġnus Magħquda. Is-sitwazzjoni nbidlet fl-1955, matul il-perjodu tal-Gwerra Bierda, meta sar strateġikament importanti għall-Istati Uniti li jistabbilixxu preżenza militari fil-Peniżola Iberika, għall-konteniment ta' xi mossa mill-Unjoni Sovjetika fl-inħawi tal-baħar Mediterran. Fl-1960, Spanja kellha qabża kbira fl-ekonomija tagħha. Dan it-tkabbir f'daqqa li ressaq in-nazzjon lejn ekonomija moderna, sar magħruf bħala l-"miraklu Spanjol".

Bil-mewt ta' Franco, li ġrat f'Novembru 1975, Juan Carlos laħaq Re ta' Spanja u kap tal-Istat, skont il-liġi. Wara l-approvazzjoni tal-Kostituzzjoni Spanjola ġdida fl-1978 u l-wasla tad-demokrazija, l-istat trasferixxa xi poteri lir-reġjuni u ħoloq organizzazzjoni interna msejsa fuq il-komunitajiet awtonomi.

Fil-Pajjiżi Baski, in-nazzjonaliżmu moderat Bask għex spalla ma' spalla ma' moviment radikali nazzjonalista mmexxi mill-organizzazzjoni armata Euskadi Ta Askatasuna (ETA). Il-grupp twaqqaf fl-1959 matul ir-reġim ta' Franco, imma baqa' sejjer bil-kampanja vjolenti anki wara li bdiet id-demokrazija u kien hemm grad għoli ta' awtonomija reġjonali.

Fit-23 ta' Frar 1981, xi elementi ribelli fost il-forzi tas-sigurtà għamlu attentat ta' kolp ta' stat biex jimponu gvern militari. Ir-Re Juan Carlos ħa f'idejh personalment il-kmand tal-forzi armati u ġiegħel lir-ribelli jċedu.

Fit-30 ta' Mejju 1982, wara referendum, Spanja daħlet fin-NATO u l-partit soċjalista (Partido Socialista Obrero Español), PSOE, tela' fil-poter. Fl-1986 Spanja daħlet fil-Komunità Europea.

Fl-1982 it-Tazza tad-Dinja tal-Futbol, intlagħbet Spanja u għenet biex il-pajjiż jerġa' jsir magħruf fid-dinja wara s-snin ta' dittatura u ta' tranżizzjoni għad-demokrazija. Anki l-Olimpjadi ta' Barċellona tal-1992 kienu ta' ġid għat-turiżmu u biex isiru magħrufin il-mod ta' ħajja u d-drawwiet ta' Spanja l-ġdida.

Is-snin disgħin tas-seklu 20 huma karatterizzati mill-gvernijiet ta' José Maria Aznar tal-Partit Popolari Spanjol (Partido Popular) b'ħafna progress ekonomiku u soċjali.

Spanja fis-seklu 21 Immodifika

 
Munita kommemorattiva tal-ewro ta' Spanja, 2015

Fl-1 ta' Jannar 2002, Spanja ma bagħetx tuża l-peseta bħala valuta u bdiet tuża l-ewro, li taqsam mat-18-il pajjiż ieħor taż-żona tal-ewro. L-ekonomija ta' Spanja kibret ħafna, iżjed mill-medja Ewropea, imma t-tkabbir spiċċa bil-kriżi ekonomika kbira li bdiet fl-2008.[27]

Fil-11 ta' Marzu 2004, kien hemm attakki terroristiċi fuq xi ferroviji f'Madrid. Wara proċess li dam ħames xhur, ġie konkluż li l-attakki kienu saru minn grupp militanti lokali mnebbaħ minn al-Qaeda.[28] L-attakki qatlu lil 191 ruħ u ferew lil iżjed minn 1,800. Jaħsbu li forsi l-attakki saru biex jinfluwenzaw ir-riżultat tal-elezzjoni ġenerali li kellha ssir tlett ijiem wara,[29] li rebaħ il-PSOE, immexxi minn José Luis Rodríguez Zapatero.[30]

Ġeografija Immodifika

Spanja hi nazzjon fin-naħa tan-Nofsinhar tal-Punent tal-Ewropa li tokkupa 85 % mill-Peniżola Iberika. L-erja totali hi ta' 504,782 km², li minnhom 499,542 km² huma art u 5,340 km² huma ilma.

Il-konfini ta' Spanja huma maqsuma f'88 % (4.964 km) baħar u 12 % (1.917 km) art. Fit-Tramuntana hemm il-Baħar ta' Cantabria (Golf ta' Biskaja) u fin-Nofsinhar u x-Xlokk hemm il-Baħar Mediterran u l-Baħar tal-Baleariċi, fil-Punent il-Portugall u l-Oċean Atlantiku u fil-Grigal Franza u Andorra tul il-Pirenej. Il-kosta Mediterranja għandha tul ta' 1.660 km, filwaqt li tal-Atlantiku twila 710 km. Il-Pirenej jestendu għal 435 km mill-Baħar Mediterran sal-Golf ta' Biskaja. Fit-tarf t'isfel ta' Spanja hemm l-Istrett ta' Gibiltà, li jissepara lil Spanja u l-bqija tal-Ewropa mill-Marokk, fit-Tramuntana tal-Afrika. Il-muntanja Teide li hi għolja 3,718 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar hi l-ogħla waħda fi Spanja u l-ogħla quċċata tal-Atlantiku kollu. Hi t-tielet l-ikbar vulkan tad-dinja mill-bażi tagħha.[31]

Barra l-Peniżola Iberika hemm numru ta' żoni Spanjoli oħra: il-Gżejjer Baleariċi fil-Baħar Mediterran, il-Gżejjer Kanarji fil-Grigal, madwar 108 km fix-Xlokk tal-Afrika; hemm ħames artijiet oħra ta' sovranità Spanjola (plazas de soberanía) fuq il-kosta tal-Marokk: Ceuta, Melilla, Islas Chafarinas, Peñón de Alhucemas u Peñón de Vélez de la Gomera.

 
Veduta tas-Sierra Norte, viċin Madrid.

Morfoloġija Immodifika

 
Mappa ġeografika ta' Spanja

It-territorju Spanjol hu muntanjuż, iddominat minn pjanuri għoljin u ktajjen ta' muntanji. Nistgħu niddistingwu tliet reġjuni ġeografiċi:

  1. Il-pjanura għolja ċentrali tal-Meseta: vasta u semiarida, hija formazzjoni antika u tokkupa l-parti l-kbira taż-żona ċentrali tal-pajjiż. Hija maqsuma fi tnejn bil-muntanji. Fil-Lvant tispiċċa bil-Muntanji Iberiċi u bis-Sierra Morena fin-Nofsinhar. Fil-qalba ta' din iż-żona hemm il-belt kapitali Madrid.
  2. Il-ktajjen tat-Tramuntana: huma magħmulin mill-Pirenej u mill-Cordillera Cantábrica li timxi tul il-kosta. Il-katina tal-Pirenej mhijiex antika waqt li l-muntanji tal-Cordillera Cantábrica huma iktar antiki. In-nixfa tal-Meseta u x-xita skarsa tar-reġjun Atlantiku jagħmlu l-vegetazzjoni rikka.
  3. Il-Cordilleras Béticas, fin-Nofsinhar, huma magħmula minn sensiela ta' ktajjen muntanjużi, li fosthom hemm is-Sierra Nevada.
 
Pirenej ċentrali. Veduta tal-Pic du Midi de Bigorre
 
Veduta ta' Teide, fuq il-gżira ta' Tenerife. Hi l-ogħla quċċata fi Spanja

Ktajjen tal-muntanji Immodifika

  • Sistema Iberika
  • Sistema Ċentrali
  • Pirenej
  • Cordillera Cantábrica
  • Cordilleras Béticas
  • Sierra Morena
  • Sierra Nevada

Pjanuri Immodifika

  • Pjanura tal-Ebro
  • Depressjoni Betika
  • Pjanura tal-Andalusija
  • Meseta

Vulkani Immodifika

  • Teide, Gżira ta' Tenerife (Hemm bosta vulkani fil-gżira)
  • Madwar 400 vulkan fil-gżira ta' Lanzarote

Idrografija Immodifika

Xmajjar Immodifika

Hemm ħafna xmajjar imma fihom ħafna kurrenti qawwijin u allura l-użu tagħhom bħala toroq għall-komunikazzjoni hu limitat. Dawn huma x-xmajjar ewlenin: Ebro, Turia, Jucar, Segura, Duero, Tago, Guadiana, u Guadalquivir.

Lagi Immodifika

Fi Spanja m'hemmx lagi naturali kbar, però hemm ħafna għadajjar artifiċjali bl-iskop li jiżguraw il-ħtieġa tal-enerġija u tal-ilma. Bl-Ispanjol jissejħu pantanos jew embalses (partikolarment importanti humm l-embalses ta' Alcantara, ta' Torrejón u ta' Valdecañas fuq it-Tago, u dak ta' Mequinenza fuq l-Ebro.

Xtut Immodifika

 
Ix-xatt Atlantiku fil-Pajjiżi Baski, karatterizzat minn veduti ħodor, sikek u riħ qawwi

Barra mill-fruntiera ma' Franza, Andorra, Ġibiltà u l-Portugall, Spanja hi mdawra għalkollox bil-baħar, l-Oċean Atlantiku fit-Tramuntana, il-Majjistral u parti żgħira mil-Lbiċ, kif ukoll il-Baħar Mediterran fil-Lvant, il-Grigal u n-Nofsinhar ta' Ġibiltà. Mal-Peniżola Iberika rridu nżidu wkoll il-Kanarji, kollha kemm huma fl-Atlantiku u l-Baleariċi, li jinstabu kompletament fil-Mediterran.

Minħabba t-tul enormi tax-xtut tagħha u d-diversità tal-pożizzjonijiet tagħhom, Spanja għandha tulijiet ta' kosta li huma differenti ħafna minn xulxin. Il-kosta Atlantika, li l-parti l-iżjed lejn il-Lvant tissejjaħ il-Baħar ta' Cantabria (li hi stess hi parti mill-Golf ta' Biskaja), hi karatterizzata b'bajjiet impressjonanti li jalternaw ma' sikek impressjonanti li ffurmaw bir-riħ oċeaniku qawwi u bix-xita spissa. Fuq kollox fil-parti l-iżjed lejn il-Lvant, il-kosta hi mħarbta u għandha ħafna fliegi u qaliet twal, imsejħin rias, tipiċi tal-Galizja, li jidħlu fi xtut mimlijin sikek li diffiċli li tidħol fihom, fosthom il-famuża Costa de la Muerte.

 
Xatt fuq il-Mediterran qrib Alicante, b'ramliet twal u użu turistiku intensiv

Il-kosta Mediterranja hi differenti għalkollox, ħafna iżjed ħelwa u inqas imħarbta (ħlief il-golf ta' Valencia u ż-żona tad-delta tal-Ebro u xi promontorji, għalkemm fiha wkoll xi tulijiet imsikkin). Fuq kollox il-klima hi ħafna iżjed moderata u adattata għat-turiżmu tal-għawm. Fuq il-kosta Mediterranja nsibu bosta bliet famużi bħal Barċellona, Valencia u Malaga, barra l-lokalitajiet turistiċi bħal Lloret de Mar u Tarifa. Il-kosta Mediterranja tinqasam ġeografikament f'ħames partijiet: l-iżjed 'il fuq hemm il-Costa Brava, li testendi mill-fruntiera Franċiża sa Barċellona; il-Costa Daurada li testendi mill-belt kapitali Katalana sa ħalq l-Ebro; il-Costa del Azahar sa Dénia (eskluża) li tinkludi l-Golf ta' Valencia kollu; il-Costa Blanca sa Cabo de Gata; u fl-aħħar il-Costa del Sol madwar in-naħa t'isfel kollha ta' Spanja sal-Fliegu ta' Ġibiltà. Il-kosta Mediterranja, minħabba t-turiżmu kbir li fiha, hi inqas preżervata mill-kosta Atlantika u hi magħrufa għal xi abbużi kbar fil-bini.

Gżejjer Immodifika

Il-gżejjer ewlenin huma miġburin f'żewġ arċipelagi: il-Gżejjer Baleariċi u l-Gżejjer Kanarji. Il-Baleariċi qegħdin fil-Mediterran, mhux 'il bogħod mill-komunità ta' Valencia u huma magħmulin minn erba' gżejjer prinċipali, Mallorca, Menorca, Ibiża u Formentera. Il-Kanarji min-naħa l-oħra qegħdin fl-Atlantiku, maġenb in-naħa t'isfel tal-Marokk u 1,000 km 'l bogħod mil-Lbiċ tal-Peniżola Iberika. Ġeografikament jagħmlu parti mill-kontinent Afrikan. Dawn huma Gran Canaria, Lanzarote, Fuerteventura, Tenerife, La Palma, La Gomera u El Hierro. Imbagħad hemm gżejjer żgħar oħra, ħafna iċken, bħall-Gżejjer Cies.

 
La Graciosa, gżira żgħira mill-arċipelagu tal-Kanarji

Klima Immodifika

 
Il-klassifikazzjoni klimatika Köppen ta' Spanja

Nistgħu naqsmu Spanja fi tliet żoni klimatiċi prinċipali, skont il-pożizzjoni ġeografika u l-kundizzjonijiet orografiċi:[32][33][34]

  • il-klima Mediterranja, karatterizzata minn sjuf nixfin u sħan. Skont il-Klassifikazzjoni tal-klimi ta' Köppen din hi dominanti fil-peniżola, b'żewġ varijetajiet: Csa u Csb.
  • il-klima steppika (Bsh, Bsk), insibuha fil-parti tal-Lbiċ tal-pajjiż, l-iżjed fir-reġjun ta' Murcia u fil-wied tal-Ebro. Kontra l-klima Mediterranja, l-istaġun niexef idum iżjed mis-sajf.
  • il-klima oċeanika (Cfb), insibuha fin-naħa ta' fuq tal-pajjiż, l-iżjed fir-reġjun tal-Pajjiżi Baski, Asturias, Cantabria u parti mill-Galizja. B'kuntrast mal-klima Mediterranja, it-temperaturi xitwin u sajfin huma influwenzati mill-baħar u m'hemmx dik in-nixfa tas-sajf.

Barra dawn it-tipi prinċipali, nistgħu nsibu wkoll sottotipi oħra, bħall-klima Alpina tal-Pirenej u fis-Sierra Nevada, u klima subtropikali tipika fil-Gżejjer Kanarji.

Demografija Immodifika

Gruppi etniċi Immodifika

Il-popolazzjoni hi magħmula fil-part l-kbira minn Spanjoli li jappartienu għal diversi gruppi etniko-lingwistiċi (Kastiljani, Katalani-Valenciani, Galizjani, Baski, eċċ) u minn minoranza ta' barranin, li fil-bidu tal-2008, kienet tirrappreżenta ftit iżjed minn 11% tal-popolazzjoni globali: 5.2 miljuni minn 46 miljun bejn wieħed u ieħor[35]. Il-komunitajiet fejn hemm l-iżjed barranin huma tal-Katalonja, bi 'l fuq minn miljun ruħ, ta' Madrid, b'kważi miljun u ta' Valencia, b'madwar 800,000 ruħ. Hemm għadd kbir ta' immigranti mill-Ewropa tal-Lvant, (l-iżjed Rumeni, li bħalissa jirrappreżentaw il-komunità alloġena l-iżjed numeruża fil-pajjiż), Afrikani ta' Fuq, li ħafna minnhom huma klandestini (impjegati l-iżjed fl-agrikultura ta' Spanja t'Isfel), u Latinoamerikani.

Popolazzjoni Immodifika

 
Distribuzzjoni ġeografika tal- popolazzjoni

Id-distribuzzjoni tal-popolazzjoni mhijiex uniformi għax hi kondizjonata mill-forma tat-territorju: fuq il-kosti, matul il-widien tax-xmajjar u fiż-żoni li huma ekonomikament iżjed avvanzati u li fihom żviluppaw l-agrikoltura u l-industrija, id-densità taqbeż it-300 abitant kull km². Min-naħa l-oħra f'ħafna erji tal-meseta, id-densità hi taħt id-29 abitant kull km². Il-popolazzjoni urbana (77 %) dejjem tikber.

Il-popolazzjoni totali ta' Spanja kienet, skont l-istima tas-sena 2010, ta' 45,054,694 abitant, b'densità medja ta' 81 abitant kull km², maqsuma mal-komunitajiet awtonomi li jagħmlu parti mir-renju.

Il-fenomenu tal-urbanizzazzjoni hu reċenti ħafna, u llum 70% tal-Ispanjoli jgħixu fil-bliet li ħafna minnhom żvillupaw b'mod mhux ippjanata u bi problemi, kultant gravi, ta' tniġġiż.

Il-territorju tal-pajjiż hu maqsum f'komunitajiet awtonomi li jgawdu ċerta awtonomija skont l-istorja tagħhom.

Reliġjonijiet Immodifika

Skont studju reċenti magħmul minn Arda[36]:
Insara: 90,14 %.
Anjostiċi: 6,94 %.
Musulmani: 1,57 %.
Atej: 1,10 %.
Lhud: 0,13 %.
Oħrajn: 0,12 %.

Lingwi Immodifika

 
Distribuzzjoni tal-lingwi ta' Spanja
     Spanjol/Kastellan, mitkellem fit-territorju kollu      Katalan/Valenzjan      Bask      Galizjan      Asturjan      Aragoniż      Araniż
 
L-ewwel folio tal-manuskritt tal-Cantar de mio Cid hija kanzunetta ta' għemil anonima li tirrakkonta għemejjel erojċi ispirati liberament mill-aħħar snin tal-ħajja tal-kavallier ta' Kastilja (tal-Kuruna ta' Kastilja) Rodrigo Díaz de Vivar el Campeador. Il-verżjoni ppreservata kienet komposta, skond il-biċċa l-kbira tal-kritiċi attwali, madwar is-sena 1200.
 
Djaletti tal-Ispanjol peninsulari u lingwi oħra ta' Spanja
 
Djaletti Spanjoli Spanja
 
Mappa tad-distribuzzjoni ta' lisping u lisping fl-Andalusija.... Innota li l-belt ta' Cádiz hija żona inċerta.

L-ilsien uffiċjali hu l-Kastiljan jew l-Ispanjol. F'xi komunitajiet awtonomi xi lingwi huma kouffiċjali mal-Kastiljan: il-Katalan/il-lingwa ta' Valencia f'Katalonja, il-Gżejjer Baleariċi u fil-Komunità ta' Valencia: il-Galizjan f'Galizja u l-Bask fil-Pajjiżi Baski u Navarra. L-istat Spanjol u l-amministrazzjonijiet tal-periferija jipproteġu u jinkoraġġixxu l-użu, fil-kuntest lokali, ta' xi lingwi mitkellma li però ma jgawdux l-istatus ta' ko-uffiċjalità bħall-Asturjan, il-Leoniż, id-djalett ta' Estremadura, l-Aragoniż. Fil-wied tal-Aran mal-Kastiljan u l-Katalan, hu rikonoxxut ukoll l-Araniż, tip ta' Gaskon tal-grupp lingwistiku Oċċitan. F'Concepción ħdejn Ġibiltà in n-ies jitkellmu l-Llanito u l-Ingliż bħala t-tielet ilsien.
Fil-bliet awtonomi Afrikani ta' Ceuta u Melilla jitkellmu wkoll l-Għarbi u l-Berberu u parti mill-popolazzjoni titkellem il-Franċiż bħala t-tielet jew ir-raba' lingwa.

Suddiviżjonijiet amministrattivi Immodifika

Komunitajiet awtonomi Immodifika

 
Mappa tal-komunitajiet awtonomi

Spanja hi maqsuma f'17-il komunità awtonoma (comunidades autónomas, singular: comunidad autónoma) li jerġgħu jinqasmu f'50 provinċja. Hemm ukoll żewġt ibliet awtonomi: Ceuta u Melilla (iddeżinjati uffiċjalment bħala Plazas de Soberanía en el Norte de África).

Ceuta, Melilla u xi gżejjer ċkejknin huma li baqa' mill-imperu kolonjali vast li kellu l-pajjiż. Il-gżejjer fihom xi 0.65 km² u għandhom 312 abitant. B'kollox Spanja għandha territorji ta' 31.65 km² fl-Afrika ta' Fuq, b'popolazzjoni ta' 138,228 abitant.

Provinċji u muniċipji Immodifika

Meta daħlet is-sistema tal-komunitajiet awtonomi, il-poter tal-provinċji naqas. Għadhom jintużaw bħala distretti elettorali, għall-kodiċi postali u bħala riferimenti ġeografiċi.

Hemm sitt komunitajiet awtonomi li huma magħmulin minn provinċja waħda biss: Asturias, il-Gżejjer Baleariċi, Cantabria, La Rioja, Madrid, Murcia, u Navarra.

Il-provinċji jerġgħu jinqasmu f'muniċipji (bl-Ispanjol municipio). Bħala l-kap tal-muniċipju hemm l-alcalde jew is-sindku.

Bliet prinċipali Immodifika

Bliet prinċipali ta' Spanja

 
Madrid
 
Barċellona
 
Valencia
 
Sivilja

Belt Komunità Awtonoma Popolazzjoni Belt Komunità Awtonoma Popolazzjoni

 
Zaragoza

Malaga
 
Murcia
 
Palma di Mallorca

1 Madrid Komunità ta' Madrid 3.273.049   11 Alicante Komunità ta' Valencia 334.418
2 Barċellona Katalonja 1.619.337   12 Córdoba Andalucía 328.547
3 Valencia Komunità ta' Valencia 809.267   13 Valladolid Kastilja u León 315.522
4 Sivilja Andalusija 704.198   14 Vigo Galicia 297.124
5 Zaragoza Aragona 675.121   15 Gijón Prinċipat tal-Asturji 276.854
6 Malaga Andalusija 573.969   16 La Coruña Galizja 244.162
7 Mursja Reġjun ta' Mursja 448.700   17 Hospitalet de Llobregat Katalonja 241.750
8 Palma di Mallorca Gżejjer Baleariċi 404.681   18 Santa Cruz de Tenerife Gżejjer Kanarji 240.266
9 Las Palmas de Gran Canaria Gżejjer Kanarji 383.308   19 Granada Andalusija 235.692
10 Bilbao Pajjiż Bask 353.187   20 Vitorja Pajjiż Bask 239.154
Statistiki tal-2010[37]

Żoni prinċipali metropolitani Immodifika

 
Il-muntanja Teide fuq il-gżira ta' Tenerife
Poż. Komuni Reġjun Prov. Abitanti
1 Madrid Madrid Madrid 5.883.521
2 Barċellona Katalonja Barċellona 3.150.380
3 Valencia Komunità ta' Valencia Valencia 2.463.592
4 Sivilja Andalusija Sivilja 1.438.451
5 Málaga Andalusija Malaga 965.371
6 Bilbao Pajjiż Bask Bilbao 949.939
7 Oviedo-Gijón Asturji Asturji 857.495
8 Alicante-Elche Komunità ta' Valencia Alicante 725.395
9 Zaragoza Aragona Zaragoza 688.343
10 Vigo Galizja Pontevedra 659.632

Popolazzjoni tal-gżejjer Immodifika

 
Palma de Mallorca, il-Gżejjer Baleariċi
  • 1. Tenerife 886,033 ab.; il-Gżejjer Kanarji
  • 2. Mallorca 846,210 ab., il-Gżejjer Baleariċi
  • 3. Gran Canaria 829,597 ab.
  • 4. Lanzarote 132,366 ab.
  • 5. Ibiza 113,908 ab.
  • 6. Fuerteventura 94,386 ab.
  • 7. Menorca 86,697 ab.
  • 8. La Palma 85,933 ab.
  • 9. La Gomera 22,259 ab.
  • 10. El Hierro 10,558 ab.
  • 11. Formentera 7,957 ab.
  • 12. Arosa 4,889 ab.
  • 13. La Graciosa 658 ab.
  • 14. Tabarca 105 ab.
  • 15. Ons 61 ab.

Tmexxija tal-istat Immodifika

 
L-ewwel paġna tal-kostituzzjoni Spanjola

Skont il-Kostituzzjoni tal-1978, Spanja hi monarkija ereditarja parlamentari, fejn ir-re għandu r-rwol li jirrappreżenta l-pajjiż, imma wkoll li jiggarantixxi l-unità u d-demokrazija.

Il-poter eżekuttiv hu f'idejn il-Kunsill tal-Ministri (Consejo de Ministros), immexxi minn Prim Ministru, bil-fiduċja tal-parlament.

Il-poter legiżlattiv hu fi ħdan parlament bikamerali, il-Cortes Generales b'mandat ta' erba' snin, magħmul minn:

  • il-Kungress tad-Deputati (Congreso de los Diputados), kamra ta' 350 deputat, eletti b'sistema proporzjonali;
  • is-Senat tar-Renju ta' Spanja (Senado), kamra ta' 259 senatur, li minnhom 208 huma eletti direttament u 51 indirettament mill-kunsilli reġjonali.

Il-poter ġudizzjarju hu indipendenti.

Politika Immodifika

Partiti politiċi u elezzjonijiet demokratiċi Immodifika

 
Torri ta' Erkole, fil-belt ta' La Coruña, fil-Galizja

L-ewwel elezzjoni demokratika wara l-mewt ta' Franco saret fil-15 ta' Ġunju 1977, u ntrebħet mil-lega Ċentru-Leminija, Unión de Centro Democrático (UCD), immexxija minn Adolfo Suàrez. Is-sistema politika hi msejsa fuq il-multipartitiżmu, imma minn xi żmien 'l hawn kien hemm żewġ partiti dominanti: il-Partido Socialista Obrero Español (PSOE) (Ċentru-Xellugi) u l-Partido Popular (PP) (Ċentru-Lemini). Iż-żewġ partiti dominanti alternaw fil-poter, imma kważi dejjem, minħabba s-sistema elettorali, kellhom jidħlu f'koalizzjoni ma' partiti żgħar. Il-partit Soċjalista mexxa l-gvern mill-1982 sal-1996 (immexxi minn Felipe González) u mill-2004 sal-2011 (immexxi minn José Luis Rodríguez Zapatero); il-partit popolari mill-1996 sal-2004 (immexxi minn José Maria Aznar) u mill-2011 sal-lum 2013 (immexxi minn Mariano Rajoy).

Organizzazzjonijiet internazzjonali Immodifika

  • Membru tal-Organizzazzjoni tal-Ġnus Magħquda mill-14 ta' Diċembru 1955;
  • Membru tan-NATO mill-1982;
  • Membru tal-Unjoni Ewropea mill-1 ta' Jannar 1986.

Kultura Immodifika

 
Akkwedott Ruman ta' Segovia (Acueducto Romano de Segovia)

Arkitettura Immodifika

 
L-Alhambra f'Granada

Bl-arkitettura Spanjola, infissru l-eżempji kollha tal-arkitettura li nbnew maż-żminijiet fi Spanja u x-xogħlijiet tal-arkitetti moderni Spanjoli li nsibu mad-dinja kollha.

Minħabba d-diversità storika u ġeografika, l-arkitettura Spanjola gawdiet minn ħafna influwenzi. Perezempju, belt importanti bħal Cordoba, li twaqqfet mir-Rumani u allura għandha infrastruttura vasta ta' dik l-epoka, saret il-kapitali kulturali tad-dinastija Iżlamika al-Għumawijjun li bnew fuqha binjiet ta' arkitettura fina fl-istil Għarbi.[38] Id-dinastiji Għarab li ġew wara fi Spanja, żviluppaw arkitettura tal-għaġeb, dejjem iżjed komplessa u karatteristika bħall-famuż kumpless tal-Palazz ta' Granada.

 
L-Awditorju ta' Tenerife, xogħol ta' Santiago Calatrava.

Fl-stess żmien, feġġew ir-renji Nsara li, ftit ftit żviluppaw l-istil tagħhom li fih integraw il-flussi Romaniċi u Gotiċi. L-istil gotiku ffjorixxa b'mod straordinarju. Hemm eżempji ta' dan l-istil mat-territorju nazzjonali kollu. L-istil mudéjar, li żviluppa mis-seklu 12 sas-seklu 17 mill-fużjoni ta' motivi bi stil Għarbi ma' mudelli tal-arkitettura Ewropea.

Il-parti l-kbira tal-arkitettura tas-seklu 20 hi fl-istil tal-Moderniżmu, stil li kellu l-epiċentru tiegħu f'Barċellona u Gaudí kien is-simbolu tiegħu. Mill-bidu tas-seklu 21 Spanja kellha rivoluzzjoni fl-arkitettura kontemporanja u arkitetti Spanjoli bħal Rafael Moneo, Santiago Calatrava, Ricardo Bofill u ħafna oħrajn kisbu fama mondjali.

Letteratura Immodifika

 
Illustrazzjoni ta' Don Quixote ta' Miguel de Cervantes.[39]

Bit-terminu letteratura Spanjola nfissru x-xogħol letterarju kollu miktub bl-Ispanjol, li jinkludi l-letteratura bl-Ispanjol mhux bilfors miktuba minn Spanjoli. Minħabba d-diversità ġeografika u generazzjonali, il-letteratura Spanjola kellha ħafna influwenzi u ma tantx hi omoġenea. Fiha nsibu wħud mill-movimenti letterarji l-iżjed importanti.

Miguel de Cervantes x'aktarx hu l-kittieb l-iżjed famuż ta' Spanja u l-ktieb tiegħu Don Quixote hu meqjus bħala x-xogħol l-iżjed emblematiku fil-kanoni tal-letteratura Spanjola u wieħed mix-xogħlijiet klassiċi fundaturi tal-letteratura tal-Punent.[39]

Ċinema Immodifika

Iċ-ċinema Spanjola kellha suċċessi importanti internazzjonali, fosthom l-Oscar għall-films El laberinto del fauno (Il-labirint tal-fawna) u Volver.[40] Fl-istorja twila taċ-ċinema Spanjola, ir-reġista Luis Buñuel kien l-ewwel li kiseb fama internazzjonali. Warajh kien hemm Pedro Almodóvar tard fis-snin 80 tas-seklu 20. Fost reġisti Spanjoli oħra ta' fama nsibu lil Segundo de Chomón, lil Florian Rey, lil Luis García Berlanga, lil Carlos Saura, lil Julio Medem u lil Alejandro Amenábar.

Ekonomija Immodifika

 
Esportazzjoni Spanjola fl-2006

L-ekonomija Spanjola reġgħet daħlet fost l-ekonomiji avvanzati tal-Punent tal-Ewropa. B'mod partikolari, fl-għaxar snin bejn l-1998 u l-2008, l-ekonomija Iberika kienet fost l-iżjed dinamiċi fiż-żona tal-ewro.[41] Is-soċjetà u l-ekonomija Spanjola għaddew minn perjodu qawwi ta' bidla u tkabbir matul l-aħħar għoxrin sena tas-seklu 20. Wara li ħareġ mill-iżolament politiku u ekonomiku impost mid-dittatura faxxista, il-pajjiż infetaħ għall-kummerċ internazzjonali u ssieħeb fl-UE fl-1986. L-ekonomija gawdiet ukoll mit-twelid ta' kumpaniji industrijali ġodda u mid-dħul ta' kapital barrani li sfrutta l-pagi baxxi biex jibdew inizjattivi industrijali u kummerċjali. Żdiedu wkoll il-mezzi ġodda ta' komunikazzjoni li għenu biex jiżdied il-qligħ tas-sistema produttiva. Is-settur terzjarju hu l-ikbar wieħed: it-turiżmu u l-agrikoltura (l-għeneb u ċ-ċitru) huma żviluppati ħafna. Madankollu, mill-bidu tal-kriżi finanzjarja kbira li bdiet fl-2008 u l-kriżi tas-sistema bankarja li ġegħlet il-gvern Spanjol jitlob l-għajnuna mill-Bank Ċentrali Ewropew f'Ġunju 2012 minħabba li sfaxxa d-dħul mill-bejgħ tal-bini, l-ekonomija Spanjola daħlet fi kriżi profonda. Il-livell tal-qagħad qabeż il-25 % u l-klassifikazzjoni tad-dejn sovran li kienet tripla A tniżżlet (mill-aġenzija Moody’s) għal BAA3 b'prospett negattiv fl-14 ta' Ġunju 2012. Ir-rata tal-imgħax tas-self tal-gvern għal għaxar snin telgħet għal 7 % fis-sena.

Turiżmu Immodifika

Matul l-aħħar erbgħin sena l-industrija tat-turiżmu Spanjola kibret ħafna tant li saret it-tieni l-ikbar waħda fid-dinja, b'valur smat ta' 40 biljun ewro fl-2006, u tagħmel madwar 5 % tal-PDG.[42][43] Il-klima ta' Spanja, il-monumenti storiċi u kulturali, il-pożizzjoni ġeografika tagħha, flimkien ma' infrastruttura moderna, jikkontribwixxu biex jagħmluha waħda mid-destinazzjonijiet l-iżjed imfittxa.

Enerġija Immodifika

 
Planta Solar 10, ħdejn Sivilja

Spanja hi wieħed mill-pajjiżi ta' quddiem fil-livell mondjali fl-iżvilupp tal-produzzjoni tal-enerġija rinnovabbli. Fl-2010 Spanja saret l-aqwa fid-dinja fil-produzzjoni tal-enerġija solari, aqwa mill-Istati Uniti b'impjant enormi, ħdejn Alvarado, Badajoz.[44][45] Spanja hi wkoll il-produttur Ewropej ewlieni tal-enerġija mir-riħ. Fl-2010 it-turbini tagħha pproduċew 42,976 GWh, 16.4% tal-enerġija totali prodotta fi Spanja.[46][47][48] Fid-9 ta' Novembru 2010, l-enerġija mir-riħ kellha waqt storiku meta laħqet 53% tad-domanda tal-enerġija elettrika tat-terraferma[49] u ġġenerat kwantità ta' enerġija ekwivalenti għal 14-il reattur nukleari.[50] L-enerġiji rinnovabbli l-oħra użati fi Spanaj huma l-idroelettriku, il-bijomases u l-enerġija tal-baħar (qed jinbnew 2 impjanti).[51]

Is-sorsi mhux rinnovabbli ta' enerġija użati fi Spanja huma in-nukleari (8 reatturi operattivi), il-gass, il-faħam u ż-żejt.

Trasport Immodifika

 
Ferrovija AVE fuq il-linja Madrid-Barċellona.

Is-sistema tat-toroq ewlenin hi ta' tip ċentralizzat, b'sitt awtostradi li jgħaqqdu lil Madrid mal-Pajjiżi Baski, ma' Katalonja, ma' Valencia, ma' Andalusija tal-punent, ma' Estremadura u ma' Galizja. Barra minn dawn, hemm toroq ewlenin oħra mal-kosta tal-Atlantiku (minn Ferrol sa Vigo), f'Cantabria (minn Oviedo sa San Sebastián) u mal-kosta tal-Mediterran (minn Girona sa Cadiz).

Ix-xibka tal-ferrovija ta' veloċità għolja li għandha Spanja hi l-iżjed mifruxa fl-Ewropa u t-tieni l-iżjed mifruxa fid-dinja wara ċ-Ċina.[52][53]F'Ottobru tal-2010 Spanja kellha total ta' 3,500 km ta' linji ta' veloċità għolja li jgħaqqdu Malaga, Sivilja, Madrid, Barċellona, ​​Valencia u Valladolid, b'treni li jilħqu veloċità ta' 300 km/h. F'dak li jirrigwarda l-puntwalità, hi t-tieni fid-dinja (98.54 % jaslu fil-ħin) wara x-Shinkansen tal-Ġappun (99 %).[54] Jekk l-objettivi tal-programm ambizzjuż ta' Alta Velocidad Española jintlaħqu, sal-2020 Spanja jkollha 7,000 km ta' linji ferrovjarji b'veloċità għolja li jgħaqqdu kwazi l-bliet kollha ma' Madrid f'inqas minn tliet sigħat u ma' Barċellona f'inqas minn erba' sigħat.

Fi Spanja hemm 47 ajruport pubbliku. L-iżjed traffikuż minnhom hu l-ajruport ta' Madrid-Barajas, b'50.8 miljun passiġġier fl-2008. L-ajruport ta' Barċellona (El Prat) b'30 miljun passiġġier fl-2008 hu importanti wkoll. Hemm ajruporti kbar oħra f'Gran Canaria, Malaga, Valencia, Sivilja, Mallorca, Alicante u Bilbao.

Sport Immodifika

 
Camp Nou f'Barċellona.

L-interess sportiv fi Spanja hu ddominat mill-futbol. Real Madrid CF u FC Barcelona huma tnejn mit-timijiet tal-futbol li kellhom l-iżjed suċċess. It-Tim nazzjonali tal-futbol ta' Spanja, rebaħ il-Kampjonat Ewropew tal-Futbol fl-1964, fl-2008 u fl-2012 u t-Tazza tad-Dinja tal-Futbol fl- 2010.

Il-basketball, it-tennis, iċ-ċikliżmu, il-handball, il-motoċikliżmu u l-Formula 1 kollha żdiedu fil-popolarità u s-suċċess li kellhom bis-saħħa ta' ċampjins Spanjoli f'dawn l-oqsma. Il-Logħob Olimpiku tas-Sajf 1992 saru Barċellona. L-industrija tat-turiżmu ġabet titjib fl-infrastruttura sportiva, b'mod partikolari fl-oqsma tal-isport akwatiku, tal-golf u l-iskiing.

Rafael Nadal li bħalissa hu l-aqwa plejer tat-tennis Spanjol rebaħ diversi titli tal-Grand Slam. Anki t-tim Spanjol tat-Tazza Davis kiseb riżultati tajbin ħafna b'ħames titli mirbuħa bejn l-2000 u l-2011. Fin-naħa ta' fuq ta' Spanja, il-logħba tal-pelota hi popolari ħafna. Alberto Contador hu l-aqwa ċiklista Spanjol u rebaħ diversi titli tal-Grand Tour fosthom tliet titli tat-Tour de France, imma wara ġie skwalifikat minħabba d-drogi.

Nies notevoli minn Spanja Immodifika

 
Il-pittur Spanjol Diego Velázquez, detall mill-kwadru Las Meninas.


Battalji u Mumenti Storiċi Immodifika

Bliet Spanjoli b'post interessanti Immodifika

Żmien tad-Deheb Spanjol Immodifika

Il-Mużew tal-Prado, uffiċjalment il-Mużew Nazzjonali tal-Prado, huwa wieħed mill-aktar li jispikkaw fid-dinja,5 u huwa wkoll fost l-aktar li jżuruha nies (it-tlettax fl-2022 fost dawk iddedikati għall-arti). Ibbażat f’Madrid, Spanja, huwa wkoll meqjus bħala l-istituzzjoni kulturali l-aktar importanti fil-pajjiż, skont l-Osservatorju tal-Kultura tal-2022, studju li sar fost diversi mijiet ta’ professjonisti fis-settur. Il-Mużew jinsab f'Paseo del Prado, s/n, 28014, fil-belt ta 'Madrid, għandu 35,000 xogħol u erja ta' 41,995 m² u ġie approvat fl-1786 (oriġinarjament biex jilqa' l-Kabinett Irjali tal-Istorja Naturali) u inawgurat fid-19 ta' Novembru, 1819 ġie riformat fis-snin 1853, 1882, 1885, 1914-1921, 1943-1946, 1954-1956 u 2001-2007, l-periti tagħha kienu Juan de Villanueva (bini oriġinali), Colomer Francisco Pascual y Narciso Pascual Jareño, Fernando Arbós y Tremanti, Pedro Muguruza, Fernando Chueca Goitia, Manuel Lorente Junquera u Rafael Moneo (estensjonijiet u riformi), Viżitaturi annwali 2,427,718 (2022), aċċessati permezz tal-Art Station u Banco de España tal-Metro ta’ Madrid Il-ħinijiet tal-ftuħ tiegħu huma mit-Tnejn sas-Sibt mill-10:00 a.m. sat-8:00 p.m., Ħdud u festi mill-10:00 a.m. sas-7:00 p.m., id-direttur tiegħu huwa Miguel Falomir (mill-2017), il-president (tal-Bord Irjali) Javier Solana ( mill-2019) u l-kuratur (Deputat Direttur tal-Konservazzjoni u r-Riċerka) Andrés Úbeda (mill-2017).

Alfonso E. Pérez Sánchez, eks direttur tal-istituzzjoni, afferma li "jirrappreżenta f'għajnejn id-dinja l-aktar parti sinifikanti tal-kultura tagħna u l-aktar parti brillanti u dejjiema tal-istorja tagħna."

L-inventarju tal-assi artistiċi kien jinkludi, minn Frar 2017, aktar minn 35,000 oġġett, imqassma fi 8,045 pittura, 9,561 tpinġija, 5,973 stampa u 34 matriċi tal-ittimbrar, 971 skultura (minbarra 154 framment), 1,189, 3 biċċa ta' arti dekorattiva. armi u armatura, 2,155 midalja u muniti, aktar minn 15,000 ritratt, 4 kotba u 155 mappa.

It-Tempju Expiatory tal-Familja Mqaddsa (Katalan: Temple Expiatori de la Sagrada Família), magħruf sempliċement bħala Sagrada Família, li jinsab f'Calle de Mallorca, 401 f'Barċellona, ​​​​hija bażilika Kattolika f'Barċellona (Spanja), iddisinjata mill- il-perit Antoni Gaudi. Mibdi fl-1882, għadu qed jinbena. Huwa l-kapolavur ta' Gaudí u l-akbar esponent tal-arkitettura modernista Katalana. Huwa wieħed mill-aktar monumenti li jżuruha nies fi Spanja, flimkien mal-Mużew tal-Prado u l-Alhambra fi Granada,1 u hija l-aktar knisja li jżuruha nies fl-Ewropa wara l-Bażilika ta' San Pietru fil-Vatikan.2 Meta tkun lesta, tkun il-knisja Nisranija. l-ogħla fid-dinja.

L-Alhambra huwa kumpless monumentali fuq belt palatina Andalusa li tinsab fi Granada, Spanja. Tikkonsisti fi grupp ta’ palazzi, ġonna u fortizzi antiki (alcazaba, mill-Għarbi: القصبة al-qaṣbah 'ċittadella') inizjalment imfassla biex jospitaw l-emiru u l-qorti tar-renju Nasrid, aktar tard bħala r-residenza tar-rejiet ta’ Kastilja u ir-rappreżentanti tagħhom. Is-singularità artistika tagħha tinsab fl-interjuri tal-palazzi Nasrid, li d-dekorazzjoni tagħhom hija fost il-qofol tal-arti Andalusjana, kif ukoll fil-lokazzjoni u l-adattament tagħha, li ġġeneraw pajsaġġ ġdid iżda integrat bis-sħiħ man-natura pre-eżistenti. Barra minn hekk, fiha mużew tal-arti Andalusija, il-gallerija tal-arti prinċipali tal-belt u kunvent antik mibdul f'ħostel nazzjonali.

Iglesia Mqaddsa u Appostolika Catedral Metropolitana Basílica de la Encarnación de Granada Huwa tempju Kattoliku fil-belt Spanjola ta' Granada, sede tal-arċidjoċesi tal-belt. It-tempju huwa wieħed mill-kapolavuri tar-Rinaxximent Spanjol. Hija ddedikata għall-misteru ta' l-Inkarnazzjoni tal-Mulej, Hija tinsab fi Spanja fil-Komunità ta' Andalusia, fil-belt ta 'Granada fil-Plaza de las Pasiegas S/N, il-koordinati tagħha huma 37°10′34″N 3 °35′57 ″O, Qima Knisja Kattolika, Djoċesi ta' Granada, Ordni tal-Kleru Sekulari, Status Bażilika Katidral, Advokazzjoni Inkarnazzjoni tal-Mulej, Dedikazzjoni F’Awwissu 1561 bdiet il-qima fit-tempju, iżda mhux se tiġi kkonsagrata solennement sal-1 ta' Diċembru, 1946 mill-suspett li ma kienx qabel, Rector Cabildo Catedral, Storja tal-bini. Fondazzjoni tas-seklu 16, Ġebla tal-Fondazzjoni 25 ta’ Marzu 1523, Kostruzzjoni 1526-1561, Perit Diego de Siloé, Tip ta' Katidral, Stil Rinaxximentali u Barokk, Sena ta’ reġistrazzjoni 2 ta' Novembru 1929, Tul 116 metru, Wisa’ 67 metru, Assi ta’ Interess Kulturali, Wirt Storiku ta' Spanja, Kodiċi RI-51-0000339, Dikjarazzjoni tat-2 ta' Novembru, 1929

Bħal ħafna katidrali oħra fl-Andalusija, inbniet fuq il-moskea ewlenija tal-belt.

Il-kumpless huwa mmexxi mill-istituzzjoni Patronato de la Alhambra y el Generalife. Fl-2016 kien it-tieni spazju fin-numru ta' viżitaturi fi Spanja, wara s-Sagrada Familia f'Barċellona,2 b’2,615,1883 viżitatur.

Fl-1984 kien iddikjarat Sit ta' Wirt Dinji mill-Unesco, flimkien mal-Generalife u l-viċinat Albaicín.

Il-Knisja Katidral Mqaddsa Bażilika Metropolitana tas-Salib Imqaddes u Santa Eulalia (bil-Katalan: Catedral de la Santa Creu i Santa Eulàlia)2 —imsejjaħ ukoll, minflok katidral, Seo— (bil-Katalan: Seu) huwa l-katidral Gotiku ta’ Barċellona, sede tal-Arċisqof ta’ Barċellona, ​​f’Katalunja, Spanja.

Il-katidral attwali nbena bejn is-seklu 13 u l-15 fuq il-katidral Ruman l-antik, huwa stess mibni fuq knisja mill-perjodu Visigotiku, li kienet preċeduta minn bażilika Kristjana bikrija, li l-fdalijiet tagħha wieħed jista' jara fil-kantina, f' il-Mużew tal-Istorja tal-belt. It-tlestija tal-faċċata imponenti bl-istess stil, iżda, hija ħafna aktar moderna (seklu 19). Il-bini huwa Assi ta’ Interess Kulturali u, mit-2 ta' Novembru, 1929, Monument Storiku-Artistiku Nazzjonali.

Ilha ddedikata lis-Salib Imqaddes mis-sena 599 u mis-sena 877 ġiet miżjuda ma’ Santa Eulalia3, patruna tal-belt ta' Barċellona (bħalissa hija aktar ċċelebrata bħala tali l-Verġni tal-Ħniena, li, strettament, hija l-qaddisa patruna tad-djoċesi ta’ Barċellona, ​​​​iżda mhux tal-belt), xebba żagħżugħa li, skont it-tradizzjoni Kattolika, sofriet il-martirju fi żmien ir-Rumani, meta infurmat lill-gvernatur Ruman bil-persekuzzjonijiet li sofrew il-Kattoliċi. Il-gvernatur, bogħod milli jgħinha, ikkastigaha talli kienet Kattolika. Waħda minn dawn l-istorja tgħid li kienet esposta għarwiena fil-forum tal-belt u li b’mod mirakoluż, f'nofs ir-rebbiegħa, niżlet silġ li għattitha għarwien. L-awtoritajiet Rumani rrabjati poġġewh ġo barmil b’ħġieġ imkisser, imsiemer u skieken imwaħħlin fiha u tefgħu l-barmil l-għolja (skont it-tradizzjoni, tkun triq Baixada de Santa Eulàlia, Cuesta de Santa Eulalia). U hekk, sa tlettax-il martirju differenti, wieħed għal kull sena ta’ età tal-qaddis. Fl-aħħar, ġiet imsallab fuq salib forma ta’ X, li huwa l-emblema tal-katidral u tad-djoċesi, kif ukoll l-attribut ikonografiku tal-qaddis.

Il-katidral għandu klawstru Gotiku li fih jgħixu tlettax-il wiżż abjad (jingħad li Eulalia kellha tlettax-il sena meta ġiet eżegwita u li kienet tgħammlet wiżż fuq il-proprjetà tagħha f’Sarrià, ħdejn il-belt)

Assi ta' interess kulturali u Assi Kulturali ta' Interess Nazzjonali

Katidral ta' Santa María Hija magħrufa popolarment bħala Dives Toletana (bit-tifsira tal-mara għanja minn Toledo) Hija s-sede tal-Arċidjoċesi ta' Toledo. (Patrimonio de la Humanidad (parte de «Ciudad histórica de Toledo», n.º ref. 379) 1986/World Heritage Site (part of "Historical City of Toledo", ref. no. 379) 1986/Sit ta' Wirt Dinji (parti minn "Belt Storika ta' Toledo", ref. nru 379) 1986) Pajjiż Spanja, Diviżjoni Castilla-La Mancha, Toledo, Town Toledo, Indirizz Plaza del Ayuntamiento, Koordinati 39°51′25″N 4°01′26″W, Informazzjoni reliġjuża, Qima Knisja Kattolika, Djoċesi Toledo, Ordni Kleru Sekulari, Advocazzjoni Santa Marija, Patrona Verġni Marija, Fondazzjoni 1226, Kostruzzjoni 1226-1493, Perit Petrus Petri u Surmast Martín, Sena tar-reġistrazzjoni 14 ta' Mejju, 1909, Tul 120 metru, Wisa' 59 metru, Għoli 92 metru

Renju ta' Asturias Asturum Regnum (Latin) Reinu d'Asturies (Asturian) 718 –924 separat mir-Renju Viżigotiku u integrat fir-Renju ta' León u r-Renju tal-Portugall Immodifika

Viżigoti/Visigodos/Visigoths (Regnum Gothorum ) 418–c. 721 Immodifika


Renju tal-Vandali u Alani (Regnum Vandalorum u Alanorum Vandaliric) (435–534) Immodifika

Li okkupat il-Gżejjer Baleariċi.

Couto Mixto/Coto Mixto (10 seklu - 1868) Immodifika

Coto Mixto (bil-Galizjan: Couto Mixto, bil-Portugiż: Couto Misto) kien mikro-stat Ewropew indipendenti, bla baħar, fuq il-fruntiera bejn Spanja u l-Portugall, indipendenti miż-żewġ renji u li jgawdi privileġġi differenti. Kien magħmul mill-bliet ta’ Santiago de Rubiás, Rubiás (fil-muniċipalità attwali ta' Calvos de Randín) u Meaus (fil-muniċipalità attwali ta’ Baltar), kollha fit-tramuntana tas-Sierra de Larouco, fil-baċin intermedju tal- Xmara Salas, Orense, Galicia. It-territorju ta' Coto Misto kien jinkludi wkoll strixxa żgħira diżabitata li issa hija parti mill-muniċipalità Portugiża ta’ Montalegre. Kien jokkupa erja ta’ 26.9 km² u skont l-istimi tal-Imħallef ta' qabel tal-aħħar tiegħu, Delfín Modesto Brandón, kellu popolazzjoni ta’ xejn. aktar minn 1000 abitant bejn l-1862 u l-1864.3​4​

Bħala riżultat ta' relazzjonijiet manjali medjevali kumplessi, din l-art ħarbet mill-kontroll Portugiż u Spanjol għal sekli sħaħ, u ħadmet bħala komunità politika indipendenti fiha nnifisha sat-Trattat ta' Lisbona tal-1864, li qasam it-territorju bejn Spanja (li annessa l-biċċa l-kbira tal-art, inklużi t-tliet bliet) u l-Portugall (li baqa’ bi strixxa iżgħar ta' art diżabitata). Bħala pajjiż de facto indipendenti, l-abitanti ta' Coto Misto kellhom ħafna drittijiet u privileġġi, inkluż l-awtonomija, eżenzjoni mis-servizz militari u taxxi, id-dritt li jġorru l-armi, bolol uffiċjali, setgħu jagħtu ażil lil maħruba mill-ġustizzja Portugiża jew Spanjola. , li jiċħdu aċċess għal kwalunkwe kontinġent militari barrani, kellhom drittijiet ta' passaġġ fit-toroq, libertà tal-kummerċ (bħal melħ, oġġett ta’ tabakk5), libertà ta' kultivazzjoni (bħat-tabakk, oġġett ta’ tabakk), libertà tal-għażla ta’ Nazzjonalità Spanjola jew Portugiża għall-abitanti tagħha, fost oħrajn.6

L-oriġini tagħha, marbuta mill-Medju Evu tard mal-kastell ta' A Picoña u aktar tard mad-Dar ta' Braganza, tmur lura għas-seklu 10 u l-indipendenza tal-Portugall (c. 1147), meta l-limiti ġurisdizzjonali ma’ León ma kinux stabbiliti b’mod ċar. . Ħafna minn dak li hu magħruf dwar dan it-territorju tal-fruntiera, ir-regoli, l-użi u d-drawwiet tiegħu, ġej minn rapporti diplomatiċi mħejjija fi żmien in-negozjati tat-Trattat ta’ Lisbona tal-1864.8

Din is-sitwazzjoni, antika ħafna, kienet deskritta bħala anomala u kemm Spanja kif ukoll il-Portugall iddeterminaw b’mod unanimu li ma setgħetx tinżamm, għax kienet tmexxi b’mod speċjali l-kuntrabandu u għax f'dawk l-artijiet kienu jospitaw ukoll gruppi kriminali.

Ma qabiżx elf abitant, il-Koordinati tagħha 41°54'05"N 7°49'53"W, Kapitali: Santiago de Rubiás, Entità: Mikrostat, Lingwa uffiċjali Galleg-Portugiż, Gallegjan, Portugiż, Spanjol, Wiċċ

• Total 26.7 km²

Popolazzjoni (1864)

• Total 1000 ab.
• Densità 37.45 abb/km²

reliġjon kattoliku Storja

• Seklu 10 Stabbilit
• 1868 Xolt bit-Trattat ta' Lisbona, Forma ta' gvern: Repubblika, Demokrazija Diretta

Imħallef Preservat Imħallat • 1863 – ċ. 1865 Delfín Modesto Brandón, Preċedentement parti mir-Renju tal-Galicia u aktar tard parti minn Spanja u l-Portugall.

Oriġini Immodifika

Għalkemm l-oriġini ta’ Couto Misto għadha mhix ċara, l-isem ta’ dan it-territorju qed jiżvela. It-terminu couto (priserva bl-Ispanjol) ġej mil-Latin cautēs ("blat bil-ponta"), li ġeneralment jirreferi għal żona mdawra ma 'cairns (cautos lapideos). [3] It-terminu fil-bidu kien jirreferi għall-ġebel użat biex jimmarka l-konfini ta’ territorju partikolari, iżda fil-Medju Evu kien jintuża biex jirreferi għal sett speċjali ta’ territorji li, taħt is-sistema feudali, kienu eżentati mill-awtorità tar-re. , li għandhom reġim ekonomiku, politiku u ġudizzjarju speċjali. [4] Il-ġurisdizzjoni speċjali tal-coutos inżammet permezz tad-drawwa u l-privileġġi mogħtija, li jsostnu stati tassew indipendenti fil-konfini tagħhom li kienu difiżi minn gwardji (couteiros). [5]

L-aġġettiv misto, li jfisser "imħallat" jew "flimkien", probabbilment jirreferi għar-rabtiet doppji seigneurial ta' dan it-territorju mal-Mulej feudali tad-Dukat ta' Braganza u l-kontea ta' Monte-Rei. Interpretazzjoni oħra, sostnuta minn tradizzjonijiet orali u minn xi dokumenti medjevali (fejn jintużaw it-termini mystigos jew místicos li jfissru mistiku), torbot l-oriġini tal-Couto mal-leġġenda ta’ prinċipessa maħruba tqila, allegatament (Qaddisa) Ilduara Eriz, li sabet kenn fl-irħula ta’ dan it-territorju u li kienet se twelled lil (Qaddis) Rudesind Guterri, tagħti privileġġi lill-abitanti tagħha bħala gratitudni. Din l-ispjegazzjoni tista’ tkun ibbażata fuq fatti storiċi, peress li Ilduaria Eriz, waħda mill-aktar aristokratiċi importanti tal-Galizia fl-aħħar tas-seklu 9/bidu tas-seklu 10, żammet ir-reġjun tal-Limia, fejn jinsab Couto, u wkoll li llum huwa t-tramuntana tal-Portugall, taħt il-ħakma tiegħu. Ukoll, il-post tat-twelid ta 'Rudesind fil-fatt tqiegħed fil-Wied ta' Salas.

Diversi storiċi dataw l-oriġini tal-Couto għall-istess perjodu taż-żieda tar-Renju tal-Portugall, xi żmien madwar is-seklu 12, li huwa sostnut minn dokumenti li jmorru għall-bidu tas-seklu 14. Fil-bidu, il-Couto kien taħt il-ġurisdizzjoni tal-Kastell Piconha (oriġinarjament Portugiż, iżda issa fi ħdan it-territorju Spanjol), iżda eventwalment kien marbut mad-djar nobbli ta' Braganza u Monte-Rei. Bl-estinzjoni tal-coutos fil-Portugall, li bdiet fl-1692 u ntemmet fl-1790, il-Couto Misto ħeles lilu nnifsu mir-rabtiet feudali tiegħu, u jaħdem bħala stat indipendenti de facto sal-qsim u l-annessjoni tiegħu fl-1868.

Organizzazzjoni Immodifika

It-tliet bliet kienu inkwadrati amministrattivament f’Tourém u jiddependu fuq id-djoċesi ta' Ourense,11 għalkemm il-kappillani kienu maħtura mill-awtoritajiet Portugiżi.12 It-territorju kien jitħallas kull sena, sal-1834, lill-Kuruni Portugiżi u Spanjoli, minbarra d-Dar ta’ Braganza, meta tqisha s-sid tal-art fejn issetiljat.

L-abitanti ("imħallta") iltaqgħu f'assemblea fil-knisja ta' Santiago.14 Ma pparteċipawx fl-affarijiet politiċi Spanjoli u Portugiżi, u jillimitaw ruħhom biex jeleġġu imħallef - jew sindku15 jew "imħallef ċivili u tal-gvern",16 skont las fuentes. —, l-ogħla awtorità tagħha, eletta mir-residenti minn fost il-kapijiet tal-familja kull tliet xtiewi,14 ikkonfermata aktar tard mill-korregidor ta’ Braganza11 sal-1836, meta l-awtoritajiet Portugiżi injoraw il-ħatra għax ma qisux lilhom infushom kompetenti. mgħejjuna minn tliet kmamar tal-ftehim imsemmijin minnu,16 waħda li tirrappreżenta kull belt, u li eżerċitaw is-setgħa amministrattiva.

El Coto kien jaqsam minn "triq newtrali" jew "triq privileġġjata" lejn Tourém11 u, għalkemm ġieli kienet tgħaddi mit-territorju Spanjol, il-pulizija ma kellha l-ebda ġurisdizzjoni fuqha.18 Fost il-privileġġi tal-Coto mtawla maż-żmien, l-eżenzjoni mit-taxxa, eżenzjoni mis-servizz militari, id-dritt tal-ażil u l-kultivazzjoni tat-tabakk u l-immaniġġjar tiegħu, fost l-oħrajn.11​19​ L-abitanti tagħha kienu ppreżentati bħala Portugiżi kultant u bħala Spanjoli oħrajn, skont l-interess tagħhom, iżda ma qiesu lilhom infushom bħala suġġetti tal-ebda waħda. taż-żewġ Kuruni. Huma taw ukoll il-kunsens għal xi ġurisdizzjoni Portugiża jew Spanjola f'ċerti każijiet. Meta kien meħtieġ intervent ġudizzjarju, kull dar rrikorriet għall-ġustizzja tal-pajjiż li lejh kienet leali.

L-ebda persuna li ħadet kenn fit-territorju ma setgħet tiġi detenuta jew imċaħħda mill-ġid tagħha. Madankollu, f’każi ta’ omiċidju u reati serji oħra mwettqa minn suġġetti Spanjoli jew Portugiżi, l-awtoritajiet ta’ dawn il-pajjiżi pproċedew biex jarrestawhom, anke fi ħdan ir-Riżerva, u b’hekk ma jirrispettawx il-ġurisdizzjoni.20 F’każ ta’ gwerra li fiha kienu involuti Fi jew taż-żewġ pajjiżi, l-abitanti tal-Coto Mixto qiesu lilhom infushom inklużi fl-amministrazzjoni tal-pajjiż l-ieħor.11 Bl-istess mod, il-mixtos ma setgħux jinżammu la fil-Coto innifsu u lanqas kampjonat bogħod minnu.

Privileġġi Immodifika

Il-privileġġi ta’ Couto Mixto kienu jinkludu n-nazzjonalità, it-taxxi, is-servizz militari, id-dritt li ġġorr l-armi, il-bolol uffiċjali, l-awtonomija, id-dritt għall-ażil, il-fieri u s-swieq, id-drittijiet tal-passaġġ, u l-uċuħ tar-raba'.

Stat attwali Immodifika

Peress li t-tliet irħula ta 'Couto Misto issa huma separati f'żewġ muniċipalitajiet differenti, il-memorja ewlenija ta' Couto Misto fiż-żona hija t-trusts tal-art komunali li jkomplu jiffunzjonaw f'kull wieħed mill-irħula taħt is-sistema ta 'assemblea popolari l-antika. It-tliet trusts komuni ġew stabbiliti fl-1976 u jinkorporaw 654 ettaru (6.54 km 2 ) għal Rubiás, 452 ettaru (4.52 km 2 ) għal Santiago de Rubiás u 311 ettaru (3.11 km 2 ) għal Meaus. Dan l-ejido jirrappreżenta l-biċċa l-kbira tat-territorju tal-Couto Misto l-antik. It-trusts iżommu wkoll pretensjoni ta' drittijiet ta' proprjetà komuni għall-istrixxa ta' art li qabel kienet parti mill-Couto Misto u issa hija parti mill-muniċipalità Portugiża ta' Montalegre. Kawża legali kumplessa dwar wind farm fl-istrixxa kkontestata ġiet solvuta ma' Enersis, korporazzjoni multinazzjonali tal-enerġija elettrika, b’kumpens ta’ €140,000 lit-trustees. Id-dħul minn trusts ta' art komunali kien ta' importanza sinifikanti fl-iżvilupp tal-komunità matul l-aħħar ftit deċennji.

L-interess estern fil-Couto reġa' qajjem f'nofs id-disgħinijiet, u wassal għal riċerka ġdida u pubblikazzjonijiet akkademiċi sussegwenti. L-Università ta' Vigo u l-Università ta' Trás-os-Montes u Alto Douro organizzaw programm konġunt tas-sajf fl-1999 iffukat fuq l-istorja tal-Couto. Fl-1998, ġiet stabbilita l-Asociation de Amigos do Couto Mixto (Assoċjazzjoni tal-Ħbiberija Couto Misto) mingħajr skop ta' qligħ, segwita fl-2003 mill-Asociation de Veciños do Couto Mixto (Assoċjazzjoni tal-Komunità Couto Misto). Iż-żewġ organizzazzjonijiet restawraw il-figura tal-Homens de Acordo, b'persuna waħda tirrappreżenta kull belt, u dik tal-Juiz Honorário (Imħallef tal-Unur) li jiġi msemmi kull sena f'ċerimonja li ssir fil-Knisja ta' Santiago. Is-Sid tat-Tliet Ċwievet ġie restawrat ukoll, u kull waħda miċ-ċwievet tħalliet fil-kustodja tal-Homens de Acordo attwali.

L-isforzi politiċi madwar il-Couto Misto taw lok għal dibattiti u riżoluzzjonijiet fil-Parlamenti ta' Galizja, Spanjol u Ewropew. F'Mejju 2007, ġiet diskussa u approvata mozzjoni (Proposicion no de ley) (bi 303 vot favur) mill-Parlament Spanjol li tirrikonoxxi l-uniċità tal-Couto Mixto bħala enklavi storiku u kulturali, u li titlob miżuri li jippermettu żvilupp soċjali. u l-iżvilupp ekonomiku tat-territorju. Fl-istess ħin, ġiet approvata mozzjoni simili mill-Parlament tal-Galicia, li tirrikonoxxi wkoll l-uniċità storika tal-Couto. Fl-2008, tressqet mistoqsija bil-miktub fil-Parlament Ewropew dwar il-kontribut tal-Unjoni Ewropea għall-qawmien mill-ġdid tal-Couto Mixto, definit bħala "istituzzjoni politikament u amministrattivament indipendenti mill-kuruni Spanjola u Portugiża". Fl-2016, l-għoti ta' nazzjonalità doppja Portugiża u Spanjola lill-abitanti ta' Couto intalbet wara l-każ preċedenti ta' Olivenza.

Data Immodifika

Motto: Tres Unum Sunt (Latin) "Tliet huma Wieħed"

Delfín Modesto Brandón (imwieled f'Tourém fl-1835), kien il-kap ta' stat ta' qabel ta' l-aħħar, minn Jannar 1863, skont il-memorji tiegħu, wara li ġie wara l-aħħar Imħallef li l-mandat tiegħu spiċċa bil-qsim u l-annessjoni tat-territorju.

Il-Portugall jirrinunzja favur Spanja għad-drittijiet kollha li jista’ jkollu fuq l-art ta’ Coto Misto u fuq il-bliet li jinsabu fiha, li bis-saħħa tad-diviżjoni determinata mil-linja deskritta jibqgħu fit-territorju Spanjol. —L-Artikolu vii tat-Trattat ta' Lisbona (1864).

Ħoloq esterni Immodifika

Referenzi Immodifika

  1. ^ a b ċ d [1] Spanja, Fond Monetarju Internazzjonali, aċċessata 10 ta' Ottubru 2012
  2. ^ Spanjol:islas Salvajes, Portugiż:Ilhas Selvagens
  3. ^ Anuario estadístico de España 2006. 1ª parte: entorno físico y medio ambiente
  4. ^ Jesús-Luis Cunchillos y José-Ángel Zamora, Gramatica elemental fenicia, Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1997 (pp. 141-154), ISBN 84-00-07702-4
  5. ^ ‘First west Europe tooth’
  6. ^ Oġġetti Awrinjazjani tipiċi instabu f'Cantabria (Morín, El Pendo, Castillo), il-Pajjiż Bask (Santimamiñe) u Catalonia. Id-datazzjoni bir-radjukarbonju tagħti dawn id-dati: 32,425 u 29,515 perjodu tal-bronz.
  7. ^ Rinehart Robert, Seeley, Jo Ann Browning, A Country Study: Spain – Hispania
  8. ^ Payne Stanley G. A History of Spain and Portugal Ch. 1 Ancient Hispania
  9. ^ Id-Dhimma tipprovdi d-dritt għar-reżidenza bil-ħlas tat-taxxi. H. Patrick Glenn, Legal Traditions of the World, Oxford University Press, 2007, pg. 218–219.
  10. ^ Id-Dhimmi għandhom inqas drittijiet legali u soċjali mill-Misilmin imma iżjed dtittijiet minn dawk li mhumiex Misilmin. Lewis, Bernard, The Jews of Islam, Princeton: Princeton University Press (1984). ISBN 978-0-691-00807-3 p. 62
  11. ^ Thomas F. Glick Islamic and Christian Spain in the Early Middle Ages, Kap. 5: Ethnic Relations,
  12. ^ Stanley G.. A History of Spain and Portugal, Kap. 2: Al-Andalus
  13. ^ Rinehart Robert, Seeley, Jo Ann Browning, A Country Study: Spain – Castile and Aragon
  14. ^ Payne Stanley G., A History of Spain and Portugal, Kap. 5 The Rise of Aragón-Catalonia
  15. ^ The Black Death [2]
  16. ^ The Treaty of Granada, 1492
  17. ^ Spanish Inquisition left genetic legacy in Iberia, New Scientist, 4 ta' Diċembru 2008
  18. ^ Rinehart Robert, Seeley, Jo Ann Browning, A Country Study: Spain – The Golden Age
  19. ^ Imperial Spain Università ta' Calgary
  20. ^ Payne Stanley G., A History of Spain and Portugal Kap. 13 The Spanish Empire
  21. ^ Gascoigne Bamber, History of Spain: Bourbon dynasty: from AD 1700
  22. ^ David A. Bell, Napoleon’s Total War
  23. ^ (Gates 2001, p.20)
  24. ^ (Gates 2001, p.467)
  25. ^ Spanish Civil War crimes investigation launched
  26. ^ Relatives of Spaniards who fled Franco granted citizenship
  27. ^ Pfanner, Eric, Economy reaps benefits of entry to the ‘club’ : Spain’s euro bonanza Pfanner, Eric Ara wkoll: Spain’s economy / Plain sailing no longer
  28. ^ Al-Qaeda ‘claims Madrid bombings’ Madrid bombers get long sentences
  29. ^ Del 11-M al 14-M: estrategia yihadista, elecciones generales y opinión pública
  30. ^ Spain awakes to socialist reality
  31. ^ Parque Nacional del Teide en todo sobre España
  32. ^ World Map of the Köppen-Geiger climate classification
  33. ^ [3]
  34. ^ [4]
  35. ^ cfr. is-sit tal-INE
  36. ^ Association of Religion Data Archives (ARDA) hi assoċjazzjoni Amerikana reżidenti fid-Dipartiment tas-Soċjoloġij tal-Università tal-Istat ta' Pennsylvania fl-Istati Uniti.
  37. ^ Instituto nacional de estadística
  38. ^ Cruz Jo, Western Views of Islam in Medieval and Early Modern Europe: Perception and Other, Editur David R. Blanks u Frassetto, New York, Saint Martin’s Press, 1999.
  39. ^ a b The top 100 books of all time, The Guardian
  40. ^ Jordan Barry, Rikki Morgan-Tamosunas, Contemporary spanish cinema, Manchester University Press, 1998
  41. ^ www.spagna.cc
  42. ^ Global Guru
  43. ^ Bank ta' Spanja - Rapport ekonomiku
  44. ^ Spain Is World’s Leader In Solar Energy
  45. ^ Spain becomes solar power world leader
  46. ^ Spain becomes the first European wind energy producer after overcoming Germany for the first time
  47. ^ Asociación Empresarial Eólica – Spanish Wind Energy Association – Energía Eólica
  48. ^ [ http://www.elpais.com/articulo/sociedad/eolica/supera/primera/vez/mitad/produccion/electrica/elpepusoc/20091109elpepisoc_2/Tes Méndez Rafael La eólica supera por primera vez la mitad de la producción eléctrica]
  49. ^ Wind power in Spain breaks new instantaneous power record
  50. ^ 14 reactores nucleares movidos por el viento
  51. ^ La Fuerza del Mar
  52. ^ The Need for Speed–High Speed Rail in Europe: Do You Speak Spanish? Europe on Track
  53. ^ Spain has developed Europe’s largest high-speed rail network.
  54. ^ Spain powers ahead with high-speed rail