Wikipedija

Slovenja

pajjiż fl-Ewropa Ċentrali

Is-Slovenja hija pajjiz fl-Ewropa, li jmiss mal-Italja, il-Kroazja, l-Ungerija u l-Awstrija. Hi pajjiż li jitqies bħala wieħed Alpin, għalkemm hemm minn iqisu bħala pajjiz Slav. Kisbet il-ħelsien politiku fl-1991, wara li ħarġet mill-Federazzjoni Jugożlava. Il-belt kapitali tagħha hija Ljubljana, belt mhux daqstant kbira b'popolazzjoni ta' 266, 000 ruħ, huwa pajjiż fl-Ewropa Ċentrali. Tmiss mal-Italja fil-punent, l-Awstrija fit-tramuntana, l-Ungerija fil-grigal, il-Kroazja fix-Xlokk, u l-Baħar Adrijatiku fil-Lbiċ. Is-Slovenja hija prinċipalment muntanjuża u forestata, tkopri 20,271 kilometru kwadru (7,827 sq mi), u għandha popolazzjoni ta' 2.1 miljun (2,110,547 ruħ). Is-Sloveni jiffurmaw aktar minn 80% tal-popolazzjoni tal-pajjiż. Is-Sloven, lingwa Slava tan-Nofsinhar, hija l-lingwa uffiċjali. Is-Slovenja għandha klima kontinentali predominantement moderata, bl-eċċezzjoni tal-kosta Slovenja u l-Alpi Ġiljani. Klima sub-Mediterranja tilħaq l-estensjonijiet tat-Tramuntana tal-Alpi Dinariċi, li jaqsmu l-pajjiż fid-direzzjoni tal-majjistral-xlokk. L-Alpi Ġiljani fil-majjistral għandhom klima alpina. Lejn il-Grigal tal-Baċir Pannoniku, il-klima kontinentali hija aktar evidenti. Ljubljana, il-kapitali u l-akbar belt tas-Slovenja, tinsab ġeografikament qrib iċ-ċentru tal-pajjiż.

Repubblika tas-Slovenja
Republika Slovenija
Repubblika tas-Slovenja Republika Slovenija – Bandiera Repubblika tas-Slovenja Republika Slovenija – Emblema
Innu nazzjonali: "Zdravljica"

EU-Slovenia.svg
Lokazzjoni tas-Slovenja (aħdar skur)
Belt kapitali
(u l-ikbar belt) 		Ljubljana
46°03′N 14°30′E / 46.05°N 14.5°E / 46.05; 14.5

Lingwi uffiċjali Sloven
Gvern Parlamentari Unitarju kostituzzjonali repubblika
 -  President Borut Pahor
 -  Prim Ministru Miro Cerar
Stabbiliment
 -  Stat ta' Sloveni,
Kroati u Serbi
sar indipendenti		 29 ta' Ottubru 1918 
 -  Renju tas-Serbi,
Kroati u Sloveni
(Renju tal-Jugożlavja)		 4 ta' Diċembru 1918 
 -  Il-Jugożlavja saret repubblika 29 ta' Novembru 1943 
 -  Indipendenza mill-Jugożlavja 25 ta' Ġunju 1991 
Sħubija fl-UE 1 ta' Mejju 2004
Erja
 -  Total 20,273 km2 (153)
7,827 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 0.7
Popolazzjoni
 -  stima tal-2012 2,217,053 (143)
 -  ċensiment tal-2002 1,964,036 
 -  Densità 101[1]/km2 (106)
262/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2012
 -  Total $45.421 biljun 
 -  Per capita $28,648 
PGD (nominali) stima tal-2012
 -  Total $45.421 biljun 
 -  Per capita $22,461 
IŻU (2011) ▲ 0.884 (għoli ħafna) (12)
Valuta Ewro (EUR)
Żona tal-ħin CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku +386
TLD tal-internet .sl
Organizzazzjoni territorjali

Is-Slovenja kienet storikament salib it-toroq tal-lingwi u l-kulturi Slavi, Ġermaniċi u Rumani. It-territorju tiegħu kien parti minn ħafna stati differenti: l-Imperu Ruman, l-Imperu Biżantin, l-Imperu Karolingju, l-Imperu Ruman Qaddis, ir-Renju tal-Ungerija, ir-Repubblika ta’ Venezja, il-Provinċji Illirji tal-Ewwel Imperu Franċiż ta’ Napuljun, il- Imperu Awstrijak u l-Imperu Awstro-Ungeriż. F'Ottubru 1918, is-Sloveni ko-fundaw l-Istat tas-Sloveni, Kroati u Serbi. F'Diċembru 1918, ingħaqdu mar-Renju tas-Serbja fir-Renju tal-Jugoslavja. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-Ġermanja, l-Italja u l-Ungerija okkupaw u annessaw is-Slovenja, b'żona żgħira trasferita lill-Istat Indipendenti tal-Kroazja, stat pupazz Nazista ddikjarat reċentement. Fl-1945, reġgħet saret parti mill-Jugoslavja. Wara l-gwerra, il-Jugoslavja kienet alleata mal-Blokk tal-Lvant, iżda wara l-qasma Tito-Stalin tal-1948, qatt ma ffirma l-Patt ta’ Varsavja, u fl-1961 sar wieħed mill-fundaturi tal-Moviment Mhux Allinjat. F'Ġunju 1991, is-Slovenja ddikjarat l-indipendenza tagħha mill-Jugoslavja u saret stat sovran indipendenti.

Is-Slovenja hija pajjiż żviluppat, b'ekonomija bi dħul għoli li tikklassifika fl-ogħla livell fl-Indiċi tal-Iżvilupp tal-Bniedem. Il-koeffiċjent ta' Gini jikklassifika l-inugwaljanza fid-dħul tiegħu fost l-aktar baxxi fid-dinja. Hija membru tan-Nazzjonijiet Uniti, l-Unjoni Ewropea, iż-Żona tal-Ewro, iż-Żona Schengen, l-OSKE, l-OECD, il-Kunsill tal-Ewropa u n-NATO.

EtimoloġijaImmodifika

L-isem Slovenja tfisser etimoloġikament' art tas-Slavi'. L-oriġini tal-isem Slavu nnifsu għadha inċerta. Is-suffiss -in jifforma demonimu.

Is-sistema politikaImmodifika

Is-Slovenja hija repubblika demokratika parlamentari b’kap tal-gvern - il-Prim Ministru - u kap tal-istat - il-President - li hu elett direttament. Il-gvern għandu l-awtorità eżekuttiva u amministrattiva. Il-Prim Ministru u l-ministri huma eletti mill-Parlament. Is-Slovenja m’għandhiex reġjuni, iżda hija suddiviża f’212-il muniċipalità.[2]

Il-kummerċ u l-ekonomijaImmodifika

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tas-Slovenja fl-2018 kienu l-industrija (27.2 %), il-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (20.7 %), l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta’ xogħol soċjali (15.9 %).[2]

Il-kummerċ fl-UE jammonta għal 76 % tal-esportazzjonijiet tas-Slovenja (il-Ġermanja 19 %, l-Italja 12 % u l-Awstrija 7 %), filwaqt li barra mill-UE 3 % jmorru kemm fis-Serbja kif ukoll fil-Bożnija-Ħerzegovina.[2]

F’termini ta’ importazzjonijiet, 67 % jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 16 %, l-Italja 13% u l-Awstrija 9 %), filwaqt li barra mill-UE 6 % jiġu mit-Turkija u 5 % miċ-Ċina.[2]

Is-Slovenja fl-UEImmodifika

Hemm tmien membri fil-Parlament Ewropew mis-Slovenja. [2]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentanti tal-gvern Sloven, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.[2]

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala President (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.[2]

Matul dawn is-sitt xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-Presidenza Slovena: Jan-Ġun 2008[2]

Il-Kummissarju nominat mis-Slovenja għall-Kummissjoni Ewropea hu Janez Lenarčič, li hu responsabbli għall-Ġestjoni tal-Kriżi.[2]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.[2]

Is-Slovenja għandha seba' rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.[2]

Is-Slovenja għandha ħames rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.[2]

Is-Slovenja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tas-Slovenja, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.[2]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa.[2]

L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali.[2]

2018 ċifri għas-Slovenja:[2]

  • Nefqa totali tal-UE fis-Slovenja – € 0.927 biljun (ekwivalenti għal 2.04 % tal-ekonomija Slovena)
  • Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.386 biljun (ekwivalenti għal 0.85 % tal-ekonomija Slovena)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mis-Slovenja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.[2]

  • Ljubljana

  • Sava Gorge bejn Ljubljana u Trbovlje

  • Koper/Capodistria

  • Marezige/Marézige/Maresego

  • Portorož/Portorose/Portorosa

  • Ankaran/Ancarano

  • Piran/Pirán/Pirano

  • Izola/Isola

  • Izolatower33.JPG

    Izola/Isola

  • Celje/Cili/Cilios

  • Solčava/Sulzbach

  • Litija

  • Litija

  • Sava ħdejn Okroglo

  • Plateau tal-ħaxix kbir

  • Laško

  • Zidani most - most en žel. postaja 2.jpg

    Zidani Most

  • Retje nad Trbovljami

  • Razbor

  • Razbor

  • Retje

  • Trbovlje/Trifail

  • Trbovlje/Trifail

  • Trbovlje/Trifail

  • Brežice/Rann

  • Krško

  • Sevnica

  • Sevnica Kastell

  • Radeče

  • Radeče

  • Lisca Mountain

  • Kum/Kumberg Mountain

  • Carinthia Mount Rinka (Salib), Koroška Rinka

  • Savinja Xmara

  • Rinka Falls (slap Rinka)

  • Rinka Falls (slap Rinka)

  • Park tal-Pajsaġġ ta' Wied Logar (Parque Krajinski Logarska dolina)

  • Molol ta' Zelenci Lag/Lake/Lago

  • Nadiža (fluss)

  • Sava Dolinka

  • Zelenci

  • Zelenci

  • Komen/Comen/Comeno

  • Sežana/Sezana/Sesana

ReferenziImmodifika

  1. ^ "Gostota naseljenosti, 1. 7" [Densità tal-popolazzjoni, l-1 ta' Lulju] (bl-Isloven). Uffiċċju tal-Istatistika tar-Repubblika tas-Slovenja. Miġbur 2011-02-02.
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q europa.eu, Slovenja

Ħoloq esterniImmodifika

Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Slovenja&oldid=289438"