Ċipru
[[File::View of Kalo Chorio, Limassol (2).jpg|thumb|Kalo Chorio (bil-Grieg: Καλό Χωριό Λεμεσού, litteralment Raħal Tajjeb) huwa raħal li jinsab 21 kilometru (13-il mi) fit-tramuntana ta' Limassol f'Ċipru (472 abitant).]] Ċipru (bil-Grieg: Κύπρος; bit-Tork: Kıbrıs), uffiċjalment ir-Repubblika ta' Ċipru (Grieg: Κυπριακή Δημοκρατία; Tork: Kıbrıs Cumhuriyeti), hi pajjiż gżira fil-Baħar tal-Lvant tal-Mediterran.[a] Ċipru hija t-tielet l-akbar u t-tielet l-aktar popolata fil-Mediterran, u Stat Membru tal-Unjoni Ewropea. Hija tinsab fil-Lvant tal-Greċja, fin-Nofsinhar tat-Turkija, fil-Punent tas-Sirja u l-Libanu, fil-Majjistral tal-Iżrael u l-Medda ta' Gaża, u fit-Tramuntana tal-Eġittu.
| Repubblika ta' Ċipru | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Innu nazzjonali: "Hymn to Liberty" Kurunella għall-Libertà |
||||||
 |
||||||
| Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Nikosija 35°08′N 33°28′E / 35.133°N 33.467°E
| |||||
| Lingwi uffiċjali | Grieg · Tork | |||||
| Gvern | Repubblika kostituzzjonali presidenzjali unitarja | |||||
| - | President | Nicos Anastasiades | ||||
| Indipendenza mir-Renju Unit | ||||||
| - | Ftehim bejn Żurigu u Londra | 19 ta' Frar 1959 | ||||
| - | Indipendenza pproklamata | 16 ta' Awwissu 1960 | ||||
| - | Jum l-Indipendenza | 1 ta' Ottubru 1960 | ||||
| Sħubija fl-UE | 1 ta' Mejju, 2004 | |||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 9,251 km2 (168) 3,572 mil kwadru |
||||
| - | Ilma (%) | negliġibbli | ||||
| Popolazzjoni | ||||||
| - | stima tal-2011 | 1,117,0001 (160) | ||||
| - | ċensiment tal-2011 | 838,897 | ||||
| - | Densità | 90.7/km2 (114) 234.85/mili kwadri |
||||
| PGD (PSX) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $23.613 biljun[1] | ||||
| - | Per capita | $27,085[1] | ||||
| PGD (nominali) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $23.006 biljun[1] | ||||
| - | Per capita | $26,389[1] | ||||
| IŻU (2013) |  0.848[2] (għoli ħafna) (31) |
|||||
| Valuta | Ewro (EUR) |
|||||
| Żona tal-ħin | EET (UTC+2) | |||||
| Kodiċi telefoniku | +357 | |||||
| TLD tal-internet | .cy | |||||
| 1 | Inklużi Ċipru ta' Fuq, Żona Bafer tan-NU f'Ċipru u Akrotiri u Dhekelia. | |||||
.svg)
.jpg)
Total ta' Rikonoxximent tal-Fruntieri ta' Ċipru: 156 km, żoni ta' bażi sovrani tal-fruntiera: Akrotiri 48 km; Dhekelia 108 km.
Is-sistema politika
immodifikaĊipru huwa repubblika presidenzjali. Il-president huwa l-kap tal-istat u tal-gvern. Minkejja li ssieħeb fl-UE bħala gżira maqsuma de facto, Ċipru kollu kemm hu huwa territorju tal-UE. Iċ-Ċiprijotti Torok li għandhom, jew huma eliġibbli għal, dokumenti tal-ivvjaġġar tal-UE huma ċittadini tal-UE. Il-liġi tal-UE hija sospiża f'żoni fejn il-Gvern Ċiprijott (il-Gvern tar-Repubblika) ma jeżerċitax kontroll effettiv. Ċipru għandu żewġ ilsna uffiċjali: il-Grieg u t-Tork; il-Grieg biss huwa lingwa uffiċjali tal-UE.[3]
Storja
immodifikaĊipru kienet popolata minn diversi kolonisti Griegi, 31 a. C. Battalja ta’ Actium, Marco Antonio u Cleopatra VII ġew megħluba minn Awgustu u Ċipru jibqa' taħt kontroll permanenti tar-Repubblika Rumana u l-Imperu Ruman ta' wara u wara 395 l-Imperu Biżantin, (bħala Provinica ta' Ċipru taħt l-Imperu Ruman, u Thema ta' Ċipru taħt l-Imperu Biżantin); wara Konkwista qasira mill-Għarab Musulmani tal-Kalifat tal-Ummayad c.649-650; Fl-688 ġie stabbilit l-ewwel condominium fid-dinja li fih Ċipru sar parti kemm mill-Imperu Biżantin kif ukoll mill-Kalifat Umayyad; wara tensjonijiet il-Gżira ta' Ċipru hija maħkuma mill-Kavallieri Templari u l-Kruċjati, bħala r-Renju ta' Ċipru (Royaume de Cyprus bil-Franċiż Regnum Cypri bil-Latin) li kien Renju Kristjan indipendenti (1192–1229) imbagħad stat tributarju tal-Imperu Ruman Qaddis (1229–1268), dak iż-żmien stat tributarju tar-Repubblika ta' Ġenova (seklu 14), imbagħad stat tributarju tas-Sultanat Mamluk (1426–1489), allura l-gżira ta’ Ċipru kienet pussess barra minn xtutna tar-Repubblika ta’ Venezja mill-1489, meta spiċċa r-Renju indipendenti ta’ Ċipru, sal-1571, meta l-gżira ġiet maħkuma mill-Imperu Ottoman bħala Eyalato (Eyalet-i Ḳıbrıṣ). , 1571–1660, 1745–1748) u aktar tard bħala Sanjak (Sancağı Ḳıbrıṣ, 1670–1703, 1784–18 78) (L-Eyalet ta’ Ċipru (Tork Ottoman: ایالت قبرص, Eyālet-i Ḳıbrıṣ)[1] kien eyalet (provinċja) tal-Imperu Ottoman li jikkonsisti mill-gżira ta’ Ċipru, li kienet annessa mal-Imperu 1571. L-Ottomani bidlu l-mod kif jamministraw Ċipru diversi drabi.Kien sanjak (sotto-provinċja) tal-Eyalet tal-arċipelagu mill-1670 sal-1703, u għal darb'oħra mill-1784 'il quddiem; fief tal-Gran Viżir (1703–1748 u 1745). –1784); u għal darb’oħra eyalet għall-perjodu qasir ta’ bejn l-1745 u l-1748.), Imbagħad kienet issir Kolonja Brittanika sal-indipendenza tagħha fl-1960.
Il-kummerċ u l-ekonomija
immodifikaL-aktar setturi importanti tal-ekonomija ta' Ċipru fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (25.3%), l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (19.3%) u l-attivitajiet professjonali, xjentifiċi u tekniċi; l-attivitajiet amministrattivi u ta' servizz ta' appoġġ (10.4%).[3]
Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 28% tal-esportazzjonijiet ta' Ċipru (il-Greċja 6% u l-Italja 2%), filwaqt li barra mill-UE 15% jmorru fil-Gżejjer Cayman u 9% fil-Libja.[3]
F'termini ta' importazzjonijiet, 57% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Greċja 18% u l-Italja 8%), filwaqt li barra mill-UE 7% jiġu mill-Korea t'Isfel u 6% mill-Iżrael.[3]
Ċipru fl-UE
immodifikaHemm 6 membri tal-Parlament Ewropew minn Ċipru.[3]
Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• mill-gvern ta' Ċipru, skont il-qasam ta' politika li jkun qed jiġi indirizzat.[3]
Il-Kunsill tal-UE m'għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.[3]
Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Id-dati tal-presidenzi Ċiprijotti: Lul-Diċ 2012[3]
Il-Kummissarju nominat minn Ċipru għall-Kummissjoni Ewropea hi Stella Kyriakides, li hi responsabbli għas-Saħħa u s-Sikurezza tal-ikel.[3]
Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f'kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.[3]
Ċipru għandu 5 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta' interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.[3]
Ċipru għandu 5 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.[3]
Ċipru jikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tiegħu fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” ta' Ċipru, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b'mod effettiv kemm jista' jkun fl-UE.[3]
L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b'mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b'mod ġenerali. [3]
Ċifri tal-2018 għal Ċipru:[3]
- Nefqa totali tal-UE f'Ċipru – € 0.264 biljun (ekwivalenti għal 1.31% tal-ekonomija Ċiprijotta)
- Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.180 biljun (ekwivalenti għal 0.89% tal-ekonomija Ċiprijotta)
Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE minn Ċipru jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta' riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.[3]
Organizzazzjoni territorjali
immodifika6 distretti: Nicosia, Famagusta, Larnaca, Limassol, Paphos u Kyrenia, għalkemm l-ewwel tlieta jinsabu parzjalment fiż-żona mhux ikkontrollata mill-gvern, u l-aħħar kompletament.
Noti
immodifika- ^ Ċipru hija approssimattiva għall-Anatolja (Asja Minuri) (li tinkludi l-massa tat-Turkija) iżda tista' titqies li tkun fl-Asja u/jew l-Ewropa, li flimkien jikkostitwixxu Ewroasja.