Greċja

Repubblika Ellenika
*Ελληνική Δημοκρατία*
Repubblika Ellenika Ελληνική Δημοκρατία
	Mottu: "Ελευθερία ή Θάνατος" (Grieg); Libertà jew Mewt
	Innu nazzjonali: "Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν" (Grieg); Innu għall-Libertà; ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Ateni; [1]) 37°58′N 23°43′E / 37.967°N 23.717°E
Lingwi uffiċjali	Grieg
Gvern	Repubblika parlamentari kostituzzjonali unitarja
Formazzjoni
Sħubija fl-UE	1 ta' Jannar 1981
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	0.860 (għoli ħafna) (29)
Valuta	Ewro (EUR)
Żona tal-ħin	EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku	+30
TLD tal-internet	.gr1
1	Id-dominju .eu hija wkoll użata u maqsuma mal-istati membri oħrajn tal-Unjoni Ewropeja.

Il-Greċja (bil-Grieg: Ελλάδα), magħrufa uffiċjalment bħala r-Repubblika Ellenika (Ελληνική Δημοκρατία), huwa pajjiż fl-Ewropa tal-Lvant. Il-belt kapitali hija Ateni, li hija wkoll l-ikbar belt tal-pajjiż. Skont ċensiment tal-2011, il-popolazzjoni tal-Greċja hija ftit inqas minn 11-il miljun.

Il-Greċja tinsab fil-konfini tal-Ewropa, l-Asja u l-Afrika u bħala fruntieri għandha lill-Albanija, ir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq u l-Bulgarija fit-Tramuntana, u t-Turkija fil-Grigal. Il-Baħar Eġew jinsab fuq il-Lvant tal-Grigal, il-Baħar Jonju fuq il-Punent, u l-Baħar Mediterran fin-Nofsinhar. Bi 13,676 km, il-Greċja għandha l-ħdax l-itwal kosta fid-dinja, u tinkludi numru kbir ta' gżejjer (madwar 1,400 li 227 minnhom jgħixu n-nies fihom), fosthom Kreta, iċ-Ċikladi u l-Gżejjer Jonji. Tmenin fil-mija tal-Greċja hija muntanjuża, liema l-Muntanja Olimpu hija l-ikbar b'tul ta' 2,917-il metru.

Hi waħda mill-membri fundaturi tal-Ġnus Magħquda, ilha mill-1981 membru tal-Unjoni Ewropea (u taż-żona Ewro mill-2001) u membru mill-1952 tan-NATO. Il-Greċja huwa pajjiż żviluppat b'ekonomija avvanzata u ta' qliegħ, b'livell ta' għajxien għoli ħafna. L-ekonomija Griega hija wkoll l-ikbar waħda fil-Balkani.

Il-punt bl-ogħla temperatura fl-Ewropa jinsab f'Eleusis (ħdejn Ateni) peress li fl-1977 laħaq it-48 grad Celsius u huwa l-ħames post bl-ogħla temperatura rreġistrata fid-dinja.

Isem

L-isem nattiv tal-pajjiż bil-Grieg modern huwa Ελλάδα (Elladaⓘ, ppronunzjata [eˈlaða]). Il-forma korrispondenti fil-Grieg antik u l-Grieg modern formali konservattiv (Katharevousa) hijaἙλλάς (Hellas, klassiku: [hel.lás], modern: [eˈlas]). Dan huwa s-sors tal-isem alternattiv bl-Ingliż Hellas, li llum jinsab prinċipalment f'kuntesti arkajċi jew poetiċi. Il-forma aġġettiva Griega ελληνικός (ellinikos, [eliniˈkos]) kultant tiġi tradotta wkoll bħala Ellenika u ħafna drabi tiġi tradotta b'dan il-mod fl-ismijiet formali tal-istituzzjonijiet Griegi, bħal fl-isem uffiċjali tal-istat Grieg, ir-Repubblika Ellenika (Ελληνική Δημοκρατία, [Ελληνική Δημοκρατία, elini ˈci ðimokraˈti.a]).

L-ismijiet Ingliżi Greċja u Grieg huma derivati, permezz tal-Latin Graecia u Graecus, mill-isem tal-Graeci (Γραικοί, Graikoí; singular Γραικός, Graikós), wieħed mill-ewwel tribujiet Griegi tal-qedem li stabbilixxew fi Magna Graecia fin-nofsinhar tal-Italja.

Storja

Preistorja u ċiviltajiet tal-Eġew

Id-daħla għat-Teżor ta' Atreus (seklu 13 QK) f'Miċenaj

ħitan ta' Gla (bil-Grieg: Γλα), imsejjaħ ukoll Glas (Γλας), kien sit imsaħħaħ importanti taċ-ċivilizzazzjoni Miċenea, li jinsab fil-Boeotia, il-Greċja kontinentali.

Il-bieb tan-nofsinhar ta' Gla (bil-Grieg: Γλα), imsejjaħ ukoll Glas (Γλας), kien sit imsaħħaħ importanti taċ-ċivilizzazzjoni Miċenea, li jinsab fil-Boeotia, il-Greċja kontinentali.

L-Għar Apidima f'Mani, fin-Nofsinhar tal-Greċja, ġie ssuġġerit li jkun fih l-eqdem fdalijiet ta' bnedmin moderni bikrin barra l-Afrika, li jmorru lura għal 200,000 sena ilu. Madankollu, oħrajn jissuġġerixxu li l-fdalijiet jirrappreżentaw bnedmin arkajċi. It-tliet stadji tal-Età tal-Ġebel huma rappreżentati fil-Greċja, pereżempju fil-grotta Franchthi. Insedjamenti Neolitiċi fil-Greċja, li jmorru lura għas-7 millennju QK, huma l-eqdem fl-Ewropa, peress li l-Greċja tinsab fuq ir-rotta li biha nfirxet l-agrikoltura mill-Lvant Qarib lejn l-Ewropa.

Lineari A kitba fuq tazza (sistema ta’ kitba li kienet użata mill-Minoans ta' Kreta mill-1800 QK sal-1450 QK).

Tablet tat-tafal (PY Ub 1318) bi skrizzjonijiet b'kitba lineari B (hija kitba sillabika li ntużat biex tikteb il-Grieg Miċenaj, l-eqdem forma dokumentata tal-lingwa Griega. Il-kitba tmur qabel l-alfabett Grieg b'diversi sekli, bl-eżempji magħrufa l-aktar kmieni jmorru madwar l-1400 QK. Huwa adattament tal-Linear A preċedenti), mill-palazz Miċenaj ta' Pylos. Din il-biċċa fiha informazzjoni dwar id-distribuzzjoni tal-ġlud tal-bovini, tal-majjal u taċ-ċriev lill-manifatturi taż-żraben u tas-sarġ. Il-kitba Linear B kienet l-eqdem mill-kitbiet Griegi, li tmur lura għall-1450 QK, adattament tal-kitba A lineari Minoan preċedenti. Il-kitba hija magħmula minn 90 sinjal sillabiku, ideogramma u numri.

Il-Greċja hija d-dar tal-ewwel ċiviltajiet avvanzati tal-Ewropa u hija meqjusa bħala l-benniena taċ-ċiviltà tal-Punent, li tibda bil-kultura Ċikladika fil-gżejjer tal-Baħar Eġew madwar 3200 QK, iċ-ċiviltà Minoan fi Kreta (2700-1500 QK), u mbagħad iċ-ċiviltà Miċenea fuq il-kontinent (1600-1100 QK). Dawn iċ-ċiviltajiet kellhom kitba, il-Minoans jużaw skript mhux deċifrat magħruf bħala Linear A, u l-Miċenji kitbu l-eqdem forma attestata tal-Grieg fil-Linear B. Reġistri Kontemporanji tal-Ħitti u Eġizzjani jissuġġerixxu l-preżenza ta' stat wieħed taħt "Kbir Re". ibbażata fil-Greċja kontinentali.

Greċja tal-Antika

Il-kollass taċ-ċivilizzazzjoni Miċenjana mmarka l-bidu tal-Etajiet Skur Griegi, li dwaru m'hemm l-ebda rekord bil-miktub. It-tmiem taż-Żminijiet Skur huwa tradizzjonalment datat għas-sena 776 QK, is-sena tal-ewwel Logħob Olimpiku. L-Iljade u l-Odissea, it-testi fundaturi tal-letteratura tal-Punent, huma maħsuba li ġew komposti minn Omeru fis-seklu 7 jew 8 QK. Il-poeżija sawret it-twemmin dwar l-allat Olimpiku, iżda r-reliġjon Griega tal-qedem ma kellha l-ebda klassi saċerdotali jew dogma sistematika u kienet tinkludi kurrenti oħra, bħal kulti popolari, bħal dak ta' Dionysus, misteri u maġija. F'dan iż-żmien ħarġu renji u bliet-stati madwar il-peniżola Griega, li jestendu għall-kosti tal-Baħar l-Iswed, Magna Graecia fin-Nofsinhar tal-Italja, u l-Asja Minuri. Dawn kisbu prosperità kbira li rriżultat fi boom kulturali bla preċedent, dak tal-Greċja klassika, espressa fl-arkitettura, it-teatru, ix-xjenza, il-matematika u l-filosofija. Fis-sena 508 QK, Cleisthenes stabbilixxa l-ewwel sistema demokratika ta' gvern fid-dinja f'Ateni.

Il-Parthenon tal-Akropoli ta' Ateni, ikona tal-Greċja klassika

Fis-sena 500 QK, l-Imperu Persjan ikkontrolla l-bliet-stati Griegi tal-Asja Minuri u l-Maċedonja. It-tentattivi mill-bliet-stati Griegi tal-Asja Minuri biex iwaqqgħu l-gvern Persjan fallew, u l-Persja invadiet l-istati tal-Greċja kontinentali fl-492 QK, iżda ġie mġiegħel jirtira wara t-telfa fil-battalja ta' Maratona fl-490 QK. Bi tweġiba, il-bliet-stati Griegi ffurmaw il-Lega Ellenika fl-481 QK, immexxi minn Sparta, li kienet l-ewwel unjoni rreġistrata ta' stati Griegi mill-unjoni mitika tal-Gwerra Trojana. It-tieni invażjoni Persjana tal-Greċja ġiet megħluba b'mod deċiżiv fl-480-479 QK, f'Salami u Plataea, li mmarkaw l-irtirar finali tal-Persjani mit-territorji Ewropej kollha tagħhom. Ir-rebħiet Griegi fil-Gwerer Greko-Persjan huma mument kruċjali fl-istorja, peress li l-50 sena ta' paċi li segwew huma magħrufa bħala l-Età tad-Deheb ta' Ateni, perjodu seminali li poġġa ħafna pedamenti taċ-ċiviltà tal-Punent. In-nuqqas ta' għaqda politika rriżulta f'kunflitti frekwenti bejn l-istati Griegi. L-aktar gwerra devastanti intra-Grieka kienet il-Gwerra tal-Peloponnesja (431-404 QK), li mmarkat il-mewt tal-Imperu Ateni u l-qawmien tal-eġemonja Spartan u Tebana aktar tard. Imdgħajfa minn gwerer kostanti bejniethom matul ir-4 seklu QK, il-polis Griegi kienu sottomessi għall-qawwa dejjem tikber tar-renju tal-Maċedonja taħt ir-Re Filippu II f’alleanza magħrufa bħala l-Lega Ellenika.

Alessandru l-Kbir, li l-konkwisti tiegħu wasslu għall-perjodu Ellenistiku

Konkwisti ta' Alessandru l-Kbir

Wara l-qtil ta' Filippu fis-sena 336 QK, ibnu u sultan tal-Maċedonja, Alessandru, ħatar lilu nnifsu mexxej ta' kampanja Panhelenika kontra l-Imperu Persjan u aboliha. Mhux megħlub fil-battalja, huwa mexa, sal-mewt tiegħu qabel iż-żmien fl-323 QK, fuq il-banek ta' l-Indus. L-imperu ta' Alessandru frammentat, inawgura l-perjodu Ellenistiku. Wara kunflitt qalil bejniethom, il-ġeneri li segwew lil Alessandru u s-suċċessuri tiegħu waqqfu renji personali kbar fiż-żoni li kien rebaħ, bħal dik tal-Ptolemies fl-Eġittu u dik tas-Selewċidi fis-Sirja, il-Mesopotamija, u l-Iran. Il-polis ġodda mwaqqfa ta' dawn ir-renji, bħal Lixandra u Antijokja, ġew ikkolonizzati mill-Griegi bħala membri ta' minoranza li tmexxi. Bħala riżultat, forma vernakulari tal-Grieg, magħrufa bħala koine, u l-kultura Griega nfirxet matul is-sekli ta' wara, filwaqt li l-Griegi adottaw deities u kulti tal-Lvant. Ix-xjenza, it-teknoloġija u l-matematika Griegi laħqu l-quċċata tagħhom matul il-perjodu Ellenistiku. Billi jaspiraw li jżommu l-awtonomija u l-indipendenza tagħhom mir-rejiet Antigonid tal-Maċedonjani, ħafna polis tal-Greċja ingħaqdu f'koina jew sympoliteiai, jiġifieri federazzjonijiet, filwaqt li wara t-twaqqif ta' relazzjonijiet ekonomiċi mal-Lvant, stratum ta' euergetai għonja ddominaw ħajjithom. intern.

Provinċja Rumana (146 QK – 4 seklu AD)

L-Odeon ta' Herod Atticus f'Ateni, mibni fis-sena 161 AD.

Minn madwar is-sena 200 QK, ir-Repubblika Rumana saret dejjem aktar involuta fl-affarijiet Griegi u pparteċipat f'sensiela ta' gwerer mal-Maċedonja. It-telfa tal-Maċedonja fil-Battalja ta' Pydna fl-168 QK immarka t-tmiem tal-qawwa Antigonid. Fis-sena 146 QK, il-Maċedonja ġiet annessa bħala provinċja minn Ruma, u l-bqija tal-Greċja saret protettorat Ruman. Il-proċess tlesta fis-sena 27 QK, meta l-Imperatur Awgustu annessa l-bqija tal-Greċja u stabbilixxaha bħala l-provinċja senatorjali tal-Akaja. Minkejja s-superjorità militari tagħhom, ir-Rumani ammiraw u kienu influwenzati ħafna mill-kultura Griega.

Il-komunitajiet li jitkellmu bil-Grieg tal-Lvant Ellenizzat kienu strumentali fit-tixrid tal-Kristjaneżmu fit-tieni u t-tielet sekli, u l-mexxejja u kittieba tal-bidu tal-Kristjaneżmu kienu fil-biċċa l-kbira jitkellmu bil-Grieg, għalkemm mhux mill-Greċja stess. It-Testment il-Ġdid inkiteb bil-Grieg, u xi taqsimiet jixhdu l-importanza tal-knejjes fil-Greċja fil-Kristjaneżmu bikri. Madankollu, ħafna mill- Greċja żammet mal- paganiżmu, u l- prattiċi reliġjużi Griegi tal- qedem kienu għadhom fil- moda' lejn l- aħħar tas- seklu 4 QK, meta kienu pprojbiti mill-imperatur Ruman Teodosju I fl-391-392. L-aħħar logħob Olimpiku rreġistrat sar fis-sena 393, u ħafna tempji ġew meqruda jew bil-ħsara fis-seklu ta' wara. L-għeluq tal-Akkademja Neoplatonika ta' Ateni mill-Imperatur Ġustinjanu fl-529 huwa meqjus bħala t-tmiem tal-antikità, għalkemm hemm evidenza li l-akkademja kompliet.

Perjodu Medjevali (sekli 4-15)

L-Imperu Ruman fil-Lvant, wara l-waqgħa tal-Imperu Ruman tal-Punent fis-seklu 5, huwa magħruf bħala l-Imperu Biżantin, iżda msejjaħ "Is-Saltna tar-Rumani" fi żmienu stess. Bil-kapitali tagħha f'Kostantinopli, il-lingwa u l-kultura tagħha kienu Griegi u r-reliġjon tagħha kienet fil-biċċa l-kbira Kristjana Ortodossa tal-Lvant.

It-territorji Balkani tal-Imperu, inkluża l-Greċja, sofrew dislokazzjoni minn invażjonijiet barbari; Ir-rejds tal-Goti u l-Huni fis-sekli 4 u 5 u l-invażjoni Slavi fis-seklu 7 wasslu għal kollass tal-awtorità imperjali fil-peniżola Grjega. Il-gvern imperjali żamm kontroll biss tal-gżejjer u ż-żoni kostali, partikolarment bliet b'ħitan popolati bħal Ateni, Korintu, u Tessalonika. Madankollu, il-fehma li l-Greċja sofriet tnaqqis, frammentazzjoni u depopolazzjoni hija meqjusa bħala skaduta, peress li l-ibliet juru kontinwità istituzzjonali u prosperità bejn is-sekli 4 u 6. Fil-bidu tas-6 seklu, il-Greċja kellha madwar 80 belt skont il-kronika ta' Synekdemos, u s-seklu 4 sas-7 huwa meqjus bħala wieħed ta' prosperità għolja.

L-Imperu Biżantin (Ruman tal-Lvant) wara l-mewt ta' Bażilju II fl-1025

Sas-seklu 8, kważi l-Greċja moderna kollha kienet taħt il-ġurisdizzjoni tas-Santa Sede ta' Ruma. L-imperatur Biżantin Ljun III mexxa l-fruntiera tal-Patrijarkat ta' Kostantinopli lejn il-punent u t-tramuntana fis-seklu 8. L-irkupru Biżantin tal-provinċji mitlufa matul il-Gwerer Għarab-Biżantini beda fis-seklu 8 u l-biċċa l-kbira tal-peniżola Grjega kienet għal darb'oħra taħt kontroll imperjali. Dan il-proċess kien iffaċilitat minn influss kbir ta' Griegi minn Sqallija u l-Asja Minuri lejn il-peniżola Griega, filwaqt li ħafna Slavi nqabdu u ġew risistemati fl-Asja Minuri. Matul is-sekli 11 u 12, ir-ritorn tal-istabbiltà wassal biex il-peniżola Griega tibbenefika mit-tkabbir ekonomiku. Il-Knisja Ortodossa Griega kienet strumentali fit-tixrid tal-ideat Griegi lid-dinja Ortodossa in ġenerali.

Veduta tal-belt fortizza medjevali ta' Monemvasia

Wara r-Raba' Kruċjata u l-waqgħa ta' Kostantinopli f’idejn il-“Latini” fl-1204, il-Greċja kontinentali kienet maqsuma bejn id-Despotat Grieg tal-Epiru u l-gvern Franċiż (il-Frankokratia). It-twaqqif mill-ġdid tal-kapitali imperjali f'Kostantinopli fl-1261 kien akkumpanjat mill-irkupru mill-imperu ta' ħafna mill-peniżola Griega, filwaqt li l-gżejjer baqgħu taħt il-kontroll Ġenoviż u Venezjan. Matul id-dinastija Paleologi (1261-1453) ħarġet era ġdida ta' patrijottiżmu Grieg akkumpanjata minn ritorn lejn il-Greċja tal-qedem.

Fis-seklu 14, l-Imperu Biżantin tilef ħafna mill-peniżola Griega għas-Serbi u mbagħad għall-Ottomani. Kostantinopli waqgħet f'idejn l-Ottomani fl-1453 u sal-1460, il-konkwista Ottomana tal-Greċja kontinentali kienet kompluta.

Possedimenti Venezjani u ħakma Ottomana (seklu 15 - 1821)

Stampa:Napoli, Citta della Provincia della Morea, por CF Camocio.jpg

Il-belt fortifikata ta' Nafplio fis-seklu 16

Peloponnese, issa renju ta' Morea, minn Frederik de Wit, 1688

Id-diviżjoni amministrattiva tar-Renju ta' Morea

Stampa:Europa, 1700—1714.png

Ewropa fl-1700

Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-Greċja kontinentali u l-gżejjer Eġew kienu taħt il-kontroll Ottoman sa tmiem is-seklu 15, Ċipru u Kreta baqgħu Venezjani u ma waqgħux f'idejn l-Ottomani sal-1571 u l-1669 rispettivament u Venezja żammet il-kontroll tal-Gżejjer sal-1797. wara li waqgħu l-ewwel taħt il-kontroll Franċiż, imbagħad Ingliż. Filwaqt li xi Griegi fil-Gżejjer Joni u Kostantinopli għexu fil-prosperità, u l-Griegi ta' Kostantinopli (Fanarioti) telgħu għall-poter fi ħdan l-amministrazzjoni Ottomana, ħafna mill-Greċja sofriet il-konsegwenzi ekonomiċi tal-konkwista Ottomana. Ġew imposti taxxi tqal u fis-snin ta' wara l-Imperu Ottoman ippromulga politika ta' ħolqien ta' patrimonji ereditarji, li b’mod effettiv idawwar il-popolazzjonijiet rurali Griegi f'servijiet, filwaqt li l-konkwista Ottomana kienet isseparat lill-Greċja mill-iżviluppi storiċi Ewropej.

Il-gvernijiet Ottomani qiesu l-Knisja Ortodossa Griega u l-Patrijarkat Ekumeniku ta' Kostantinopli bħala l-awtoritajiet li jirregolaw il-popolazzjoni Kristjana Ortodossa kollha tal-Imperu Ottoman, kemm jekk etnikament Grieg jew le. Għalkemm l-istat Ottoman ma ġiegħelx lil dawk li ma kinux Musulmani jikkonvertu għall-Iżlam, l-Insara sofrew diskriminazzjoni. Id-diskriminazzjoni, b'mod partikolari meta kkombinata ma' trattament ħarxa mill-awtoritajiet lokali Ottomani, wasslet għal konverżjonijiet għall-Iżlam, anki jekk b'mod superfiċjali. Fis-seklu 19, ħafna "kripto-Insara" reġgħu lura għall-lealtà reliġjuża ta' qabel.

Iljun Venezjana ta' San Mark u alabardi minn żmien ir-Renju ta' Morea fil-Mużew Storiku Nazzjonali, Ateni.

It-Torri l-Abjad ta' Tessaloniki, waħda mill-aktar strutturi Ottomani magħrufa li fadal fil-Greċja

In-natura tal-amministrazzjoni Ottomana tal-Greċja kienet tvarja, għalkemm kienet dejjem arbitrarja u ħafna drabi ħarxa. Xi bliet kellhom gvernaturi maħtura mis-sultan, filwaqt li oħrajn, bħal Ateni, kienu muniċipalitajiet awtonomi. Ir-reġjuni muntanjużi interni u ħafna gżejjer baqgħu effettivament awtonomi mill-istat ċentrali Ottoman għal sekli sħaħ. Is-sekli 16 u 17 huma meqjusa bħala “età mudlama” fl-istorja Griega, meta l-prospett li jinqaleb il-ħakma Ottomana deher remot. Madankollu, qabel ir-Rivoluzzjoni Griega tal-1821, kien hemm gwerer li fihom il-Griegi ġġieldu kontra l-Ottomani, bħall-parteċipazzjoni Griega fil-Battalja ta' Lepanto fl-1571, il-Gwerra Morean tal-1684-1699, u r-Ribelljoni ta' Orlov instigata mir-Russi. fl-1770. Dawn ir-rewwixti kienu mrażżna mill-Ottomani b'tixrid ta' demm kbir. Ħafna Griegi ġew reklutati bħala suġġetti Ottomani biex iservu fl-armata Ottomana u speċjalment fil-flotta, filwaqt li l-Patrijarkat Ekumeniku ta' Kostantinopli, responsabbli għall-Ortodossi, baqa' ġeneralment leali lejn l-Imperu.

Gwerra tal-Indipendenza Griega (1821-1832)

It-Tluq (Eżodu) ta' Mesolonghi, li juri t-Tielet Assedju ta' Mesolonghi, impinġi minn Theodoros Vryzakis

Fis-seklu 18, in-negozjanti Griegi bdew jiddominaw il-kummerċ fi ħdan l-Imperu Ottoman, waqqfu komunitajiet madwar il-Mediterran, il-Balkani, u l-Ewropa, u użaw il-ġid tagħhom biex jiffinanzjaw attivitajiet edukattivi li ġabu ġenerazzjonijiet iżgħar f'kuntatt mal-ideat. Fis-seklu 18, żieda fit-tagħlim matul il-Illuminiżmu Grieg modern wasslet għall-emerġenza fost l-elite tal-Punent li jitkellmu bil-Grieg tal-kunċett ta' nazzjon Grieg. Organizzazzjoni sigrieta ffurmata f'dan l-ambjent kienet il-Filiki Eteria, fl-1814. Involvu l-istrat tradizzjonali tad-dinja Ortodossa Griega fil-kawża nazzjonalista liberali tagħhom.

L-ewwel rewwixta bdiet fis-6 ta' Marzu, 1821 fil-prinċipalitajiet tad-Danubju, iżda ġiet mrażżna mill-Ottomani. Dan ħeġġeġ lill-Griegi tal-Peloponnese u fis-17 ta' Marzu l-Maniots iddikjaraw gwerra lill-Ottomani. Sa Ottubru 1821, il-Griegi kienu qabdu Tripli. Kien hemm rewwixti fi Kreta, il-Maċedonja u l-Greċja ċentrali, li ġew mrażżna. Fl-1822 u fl-1824, it-Torok u l-Eġizzjani qerdu l-gżejjer, u wettqu massakri. Din l-opinjoni galvanizzat fl-Ewropa tal-Punent favur il-Griegi. Is-Sultan Ottoman Mahmud II innegozja ma' Mehmet Ali tal-Eġittu, li qabel li jibgħat lil ibnu Ibrahim Pasha ma' armata, bi skambju għal gwadann territorjali. Sa tmiem l-1825, il-biċċa l-kbira tal-Peloponnese kienet taħt il-kontroll Eġizzjan. Tliet Potenzi Kbar, Franza, l-Imperu Russu Tsarist, u r-Renju Unit, kull wieħed bagħtet armada. Il-flotta Alleata qerdet il-flotta Ottomana-Eġizzjana fil-Battalja ta' Navarino, u l-Griegi qabdu l-Greċja ċentrali fl-1828. L-istat Grieg li kien qed jitwieled ġie rikonoxxut taħt il-Protokoll ta' Londra fl-1830.

Renju tal-Greċja

Id-Dħul tar-Re Otto f'Ateni, impinġi minn Peter von Hess fl-1839

Fl-1827, Ioannis Kapodistrias ġie elett mit-Tielet Assemblea Nazzjonali fi Troezen bħala l-ewwel gvernatur tal-Ewwel Repubblika Ellenika. Kapodistrias stabbilixxa istituzzjonijiet statali, ekonomiċi u militari. Inqalgħu tensjonijiet bejnu u bejn l-interessi lokali u, wara l-qtil tiegħu fl-1831 u l-Konferenza ta' Londra tal-1832, il-Gran Brittanja, Franza u r-Russja installaw lill-prinċep tal-Bavarja Otto von Wittelsbach bħala monarka. Ir-renju ta' Otto kien despotiku, u fl-ewwel 11-il sena tagħha ta' indipendenza l-Greċja kienet immexxija minn oligarkija tal-Bavarja mmexxija minn Josef Ludwig von Armansperg u, aktar tard, minn Otto nnifsu, bħala re u prim ministru. Il-Greċja baqgħet taħt l-influwenza tat-tliet poteri protettivi kbar tagħha. Fl-1843 rewwixta ġiegħlet lil Otto jagħti kostituzzjoni u assemblea rappreżentattiva.

Minkejja l-assolutiżmu tar-renju ta' Otto, kien strumentali fl-iżvilupp ta' istituzzjonijiet li għadhom il-bażi tal-amministrazzjoni u l-edukazzjoni Griega. Saru riformi fl-edukazzjoni, il-komunikazzjonijiet marittimi u postali, l-amministrazzjoni ċivili effettiva u l-kodiċi legali. Revisionism storiku ħa l-forma ta' de-Byzantinization u de-Otomanization, favur il-promozzjoni tal-wirt Grieg antik. Il-kapitali tmexxiet minn Nafplio, fejn kienet ilha mill-1829, għal Ateni, dak iż-żmien belt iżgħar. Il-Knisja tal-Greċja ġiet stabbilita bħala l-knisja nazzjonali tal-Greċja u l-25 ta' Marzu, jum il-Lunzjata, intgħażlet bħala l-anniversarju tal-Gwerra tal-Indipendenza Griega biex tissaħħaħ ir-rabta bejn l-identità Griega u l-Ortodossija.

Otto ġie depożitat fl-1862 minħabba l-gvern iddominat mill-Bavarja, taxxi għoljin, u tentattiv fallut biex Kreta tiġi annessa mal-Ottomani. Huwa ġie sostitwit mill-Prinċep William tad-Danimarka, li ħa l-isem George I u ġab miegħu l-Gżejjer Jonji bħala rigal tal-inkurunazzjoni mill-Gran Brittanja. Kostituzzjoni ġdida fl-1864 bidlet il-forma ta' gvern tal-Greċja minn monarkija kostituzzjonali għar-repubblika inkurunata aktar demokratika. Fl-1875 ġiet introdotta maġġoranza parlamentari bħala rekwiżit għall-gvern, li trażżan is-setgħa tal-monarkija li taħtar gvernijiet minoritarji. Il-korruzzjoni, flimkien ma' żieda fl-infiq biex tiġi ffinanzjata l-infrastruttura bħall-Kanal ta' Korintu, saħħet piż żejjed fuq l-ekonomija dgħajfa u ġiegħlet l-insolvenza pubblika fl-1893.

L-evoluzzjoni territorjali tar-Renju tal-Greċja mill-1832 sal-1947

Il-Griegi, madankollu, kienu magħqudin fid-determinazzjoni tagħhom li jeħilsu l-artijiet Elleniċi taħt il-ħakma Ottomana; ir-Ribelljoni Kreta (1866-1869) kienet żiedet il-fervur nazzjonalista. Meta faqqgħet il-gwerra bejn ir-Russja u l-Ottomani fl-1877, is-sentiment Grieg inġabar mar-Russja Tsarist, iżda l-Greċja kienet fqira wisq u mħassba dwar l-intervent Brittaniku biex tidħol fil-gwerra. Il-Griegi fi Kreta komplew jorganizzaw rewwixti, u fl-1897, il-gvern Grieg, wara l-pressjoni popolari, iddikjara gwerra lill-Ottomani. Fil-Gwerra Griega-Torka ta' wara ta' l-1897, l-armata Griega mħarrġa u mgħammra ħażin ġiet megħluba. Madankollu, permezz ta 'intervent ta' qawwa kbira, il-Greċja tilfet ftit territorju, filwaqt li Kreta ġiet stabbilita bħala stat awtonomu taħt il-Prinċep Ġorġ tal-Greċja. Bil-kaxxa tal-istat vojta, il-politika fiskali daħlet taħt il-Kontroll Finanzjarju Internazzjonali. Il-gvern, bl-għan li jrażżan lill-Komitadjis u jifred il-bdiewa Slavi tar-reġjun mill-influwenza Bulgara, sponsorja kampanja ta 'guerilla fil-Maċedonja mmexxija mill-Ottomani, magħrufa bħala l-Ġlieda Maċedonjana, li ntemmet bir-Rivoluzzjoni tal-Maċedonja Żgħażagħ Torok fl-1908.

Espansjoni, diżastru u rikostruzzjoni

Fost in-nuqqas ta' sodisfazzjon bl-inerzja apparenti u li l-aspirazzjonijiet nazzjonali ma jistgħux jintlaħqu, uffiċjali militari organizzaw kolp ta' stat fl-1909 u sejħu lill-politiku Kretan Eleftherios Venizelos, li wassal viżjoni ta' riġenerazzjoni nazzjonali. Wara li rebaħ żewġ elezzjonijiet u sar Prim Ministru fl-1910, Venizelos beda riformi fiskali, soċjali u kostituzzjonali, organizza mill-ġdid l-armata, għamel lill-Greċja membru tal-Lega tal-Balkani, u mexxa permezz tal-Gwerer Balkani. Sal-1913, it-territorju u l-popolazzjoni tal-Greċja kienu rduppjaw, u annessaw lil Kreta, l-Epiru u l-Maċedonja. Il-ġlieda bejn ir-Re Constantine I u l-kariżmatiku Venizelos fuq il-politika barranija lejlet l-Ewwel Gwerra Dinjija ddominat il-politika u qasmet il-pajjiż f'żewġ gruppi opposti. Matul partijiet tal-gwerra, il-Greċja kellha żewġ gvernijiet: wieħed pro-Ġermaniż royalist f'Ateni u wieħed favur l-Entente Venizelist f'Tessaloniki. Huma ngħaqdu fl-1917, meta l-Greċja daħlet fil-gwerra fuq in-naħa tal-Entente.

Wara l-gwerra, il-Greċja ppruvat tespandi fl-Asja Minuri, reġjun b'popolazzjoni Griega indiġena kbira, iżda ġiet megħluba fil-Gwerra Greko-Torka (1919–1922), li kkontribwiet għat-titjira tal-Griegi mill-Asja Minuri. Dawn l-avvenimenti koinċidew, seħħew matul il-ġenoċidju Grieg (1914-22), meta uffiċjali Ottomani u Torok ikkontribwew għall-mewt ta 'diversi mijiet ta' eluf ta' Griegi mill-Asja Minuri, flimkien ma' numru simili ta' Assirjani u numru akbar ta' Armeni. L-eżodu Grieg li rriżulta mill-Asja Minuri sar permanenti u estiż fi skambju uffiċjali tal-popolazzjoni bejn il-Greċja u t-Turkija, bħala parti mit-Trattat ta' Lausanne li temm il-gwerra. L-era li jmiss kienet ikkaratterizzata minn instabbiltà, hekk kif aktar minn 1.5 miljun refuġjat Grieg mingħajr proprjetà mit-Turkija (li wħud minnhom ma kinux jitkellmu bil-Grieg) kellhom jintegraw fis-soċjetà Griega. Ir-refuġjati rrappreżentaw żieda drammatika fil-popolazzjoni, li jirrappreżentaw aktar minn kwart tal-popolazzjoni preċedenti tal-Greċja.

Wara l-avvenimenti katastrofiċi fl-Asja Minuri, il-monarkija ġiet abolita b'referendum fl-1924 u t-Tieni Repubblika Ellenika ġiet iddikjarata. Fl-1935, ġenerali tar-Royalist li sar politiku, Georgios Kondylis, ħataf il-poter wara kolp ta' stat u abolixxa r-repubblika, u wettaq referendum imwebbes, u wara r-Re Ġorġ II ġie rrestawrat fuq it-tron.

Dittatorjat, Tieni Gwerra Dinjija u rikostruzzjoni

Fl-1936 intlaħaq ftehim bejn il-Prim Ministru Ioannis Metaxas u George II, li installa lil Metaxas bħala kap ta' dittatorjat magħruf bħala r-Reġim tal-4 ta' Awissu, inawgura gvern awtoritarju li kien se jdum sal-1974. Il-Greċja żammet relazzjonijiet tajbin mal-Gran Brittanja u ma alleatx mal-Assi.

Kostruzzjoni ta' trinka fil-linja Elaia–Kalamas minn persunal militari Grieg, Marzu 1939, qabel ma' faqqgħet il-Gwerra Greko-Taljana (1940-1941)

Suldat Grieg bilqiegħda fuq tankette Taljana L3/35 maqbuda fi tmiem il-Battalja ta' Elaia–Kalamas (bil-Grieg: Μάχη Ελαίας-Καλαμά, romanizzat: Machi Elaias-Kalama) seħħet fl-Epiru fit-2–8 ta' Novembru, 1940.

Suldati Griegi ħdejn tank Taljan maqbud fil-Qbid ta' Klisura Pass (bil-Grieg: Κατάληψη της Κλεισούρας) kienet operazzjoni militari li seħħet bejn is-6 u l-11 ta' Jannar, 1941 fin-Nofsinhar tal-Albanija, u kienet waħda mill-aktar battalji importanti tal-Greko- Gwerra Taljana.

In-nies f'Ateni jiċċelebraw il-ħelsien mill-poteri tal-Assi, Ottubru 1944. Il-Greċja ta' wara l-gwerra dalwaqt kellha tesperjenza gwerra ċivili u polarizzazzjoni politika.

QF 25 pounder gun tal-Armata Ellenika matul il-Gwerra Ċivili

Tank Sherman u truppi mill-5 Battaljun tal-Paraxuts (Skoċċiż), it-2 Brigata tal-Paraxutijiet Brittaniċi flimkien mal-alleati Griegi tagħhom, jiġġieldu kontra membri tal-ELAS f'Ateni, 18 ta' Diċembru 1944.

Bandiera tat-3 Brigata Griega tal-Muntanji (Mużew tal-Gwerra ta' Ateni)

F'Ottubru 1940, l-Italja Faxxista talbet il-konsenja tal-Greċja, iżda l-Greċja rrifjutat, u fil-Gwerra Greko-Taljana, il-Greċja neħħiet il-forzi Taljani fl-Albanija. Il-Ġeneral Franċiż Charles de Gaulle faħħar il-ħarxa tar-reżistenza Griega, iżda l-pajjiż waqa' f'idejn il-forzi Ġermaniżi mibgħuta b'mod urġenti matul il-Battalja tal-Greċja. In-Nazis ipproċedew biex jamministraw Ateni u Tessaloniki, filwaqt li reġjuni oħra ġew mgħoddija lill-Italja Faxxista u lill-Bulgarija. Iktar minn 100,000 ċivili mietu bil-ġuħ matul ix-xitwa tal-1941-42, għexieren ta’ eluf oħra mietu minħabba t-tpattija min-Nazi u l-kollaboraturi tagħhom, l-ekonomija ġiet irrovinata, u l-biċċa l-kbira tal-Lhud Griegi (għexieren ta’ eluf) ġew deportati u maqtula fin-Nażisti. kampijiet ta’ konċentrament. Ir-Reżistenza Griega, wieħed mill-aktar movimenti ta’ reżistenza effettivi, ġġieldu kontra n-Nażisti. L-okkupanti Ġermaniżi wettqu atroċitajiet, eżekuzzjonijiet tal-massa, massakri ta 'ċivili, u qerda ta' bliet u rħula bħala ritaljazzjoni. Mijiet ta’ rħula nħarqu sistematikament u kważi miljun Grieg tħallew bla dar. Il-Ġermaniżi eżekutaw madwar 21,000 Grieg, il-Bulgari 40,000, u t-Taljani 9,000.

Mal-ħelsien, il-Greċja annesset il-Gżejjer Dodecaneses, li kienu tal-Italja, u rkuprat it-Traċja tal-Punent, li kienet tappartjeni lill-Bulgarija. Il-pajjiż niżel fi gwerra ċivili mdemmija bejn forzi komunisti (sostnjati mill-Jugoslavja) u l-gvern Grieg anti-komunista, li damet sa l-1949, meta dan tal-aħħar kien rebbieħ. Il-kunflitt, wieħed mill-ewwel ġlied tal-Gwerra Bierda, wassal għal aktar devastazzjoni ekonomika, spostament tal-popolazzjoni, u polarizzazzjoni politika matul it-tletin sena li ġejjin.

Għalkemm il-perjodu ta' wara l-gwerra kien ikkaratterizzat mill-emarġinazzjoni tax-xellug, il-Greċja esperjenzat tkabbir ekonomiku rapidu u rkupru, parzjalment imsaħħaħ mill-Pjan Marshall tal-Istati Uniti.

It-tkeċċija tal-gvern ċentrista ta' Jorge Papandreou mir-Re Constantine II fl-1965 ikkawżat taqlib politiku li laħaq il-qofol tiegħu f'kolp ta' stat fl-1967 mill-ġunta Griega, immexxija minn Georgios Papadopoulos. Id-drittijiet ċivili ġew sospiżi, ir-repressjoni politika intensifikata, u l-abbużi tad-drittijiet tal-bniedem, inkluża t-tortura, kienu rampanti. It-tkabbir ekonomiku baqa 'mgħaġġel qabel ma waqaf fl-1972. Is-soppressjoni brutali tar-rewwixta tal-Politeknika ta' Ateni fl-1973 bdiet il-waqgħa tar-reġim, u rriżultat f'kontrokolp ta' stat li stabbilixxa lill-Brigadier Dimitrios Ioannidis bħala l-bniedem qawwi l-ġdid ta' Ateni. Fl-20 ta' Lulju 1974, it-Turkija invadiet il-gżira ta' Ċipru b'reazzjoni għal kolp ta' stat Ċiprijotta appoġġjat mill-Greċja, li wassal għal kriżi fil-Greċja li wasslet għall-kollass tar-reġim u r-restawr tad-demokrazija permezz ta' Metapolitefsi.

Tielet Repubblika Ellenika

Iffirmar f'Zappeion minn Constantine Karamanlis tad-dokumenti tal-adeżjoni tal-Greċja mal-Komunitajiet Ewropej fl-1979

Mal-partit konservattiv Demokrazija Ġdida. Il-Greċja reġgħet ingħaqdet man-NATO fl-1980. Il-Greċja saret l-għaxar membru tal-Komunitajiet Ewropej fl-1981, u b'hekk immarka l-bidu ta' tkabbir sostnut. Investimenti f'kumpaniji industrijali u infrastruttura tqila, kif ukoll fondi tal-Unjoni Ewropea u dħul dejjem jikber mit-turiżmu, it-tbaħħir u settur tas-servizzi li qed jikber b'rata mgħaġġla għollew l-istandards tal-għajxien. Fl-1981, l-elezzjoni ta' Andreas Papandreou rriżultat f'riformi matul is-snin 80 ġie rikonoxxut, id-dota ġiet abolita, filwaqt li d-duttrini tal-edukazzjoni u l-politika barranija inbidlu.

Il-pajjiż adotta l-ewro fl-2001 u ospita b'suċċess l-Olimpjadi tas-Sajf tal-2004 f'Ateni. Fl-2010, il-Greċja sofriet mir-Riċessjoni l-Kbira u l-kriżi tad-dejn sovran Ewropew relatata. Minħabba l-adozzjoni tal-euro, il-Greċja ma setgħetx aktar tiżvaluta l-munita tagħha biex terġa' tikseb il-kompetittività. Fl-elezzjonijiet tal-2012, kien hemm bidla politika kbira, b’partiti ġodda ħarġu mill-kollass taż-żewġ partiti ewlenin, PASOK u Demokrazija Ġdida. Fl-2015, Alexis Tsipras kien elett Prim Ministru, l-ewwel barra miż-żewġ partiti ewlenin. Il-kriżi tad-dejn pubbliku Grieg u l-politiki ta' awsterità sussegwenti kkawżaw kunflitti soċjali. Il-kriżi ntemmet madwar l-2018, bit-tmiem tal-mekkaniżmi ta' salvataġġ u r-ritorn tat-tkabbir. Fl-istess ħin, Tsipras u l-mexxej tal-Maċedonja ta' Fuq, Zoran Zaev, iffirmaw il-Ftehim ta' Prespa, li solviet it-tilwima dwar l-isem li kienet tefgħet ir-relazzjonijiet u faċilita t-triq ta' dan tal-aħħar biex isir membru tal-UE u tan-NATO.

Fl-2019, Kyriakos Mitsotakis sar il-Prim Ministru l-ġdid tal-Greċja, wara li l-partit tiegħu taċ-ċentru-lemin Demokrazija Ġdida rebaħ l-elezzjoni. Fl-2020, il-parlament tal-Greċja eleġġa kandidat mhux partiġġjan, Katerina Sakellaropoulou, bħala l-ewwel president mara tal-Greċja.

Ġeografija

Mappa topografika tal-Greċja

Navagio Bay (nawfraġju), il-Gżira ta' Zakynthos

Il-Greċja tinsab fin-Nofsinhar u fix-Xlokk tal-Ewropa, il-Greċja tikkonsisti f'kontinent muntanjuż u peniżola li joħroġ fil-baħar fit-tarf tan-Nofsinhar tal-Balkani, li jispiċċa fil-peniżola tal-Peloponnese (separata mill-kontinent mill-kanal tal-Istmu ta’ Korintu) u jinsab strateġikament f’salib it-toroq tal-Ewropa, l-Asja u l-Afrika. Il-kosta indentata ħafna tagħha u l-gżejjer numerużi jagħtu lill-Greċja l-11-il itwal kosta nazzjonali fid-dinja, bi 13,676 km (8,498 mi); Il-limitu tal-art tagħha huwa 1,160 km (721 mi). Il-pajjiż jinsab bejn wieħed u ieħor bejn latitudnijiet 34° u 42° N, u lonġitudnijiet 19° u 30° E, il-punti estremi huma: il-belt Ormenio fit-Tramuntana u l-Gżejjer Gavdos (Nofsinhar), Strongyli ħdejn Kastellorizo / Megisti (Lvant), u Othonoi (Punent).

Il-Muntanja Olimpu hija l-ogħla muntanja fil-Greċja u d-dar mitika tal-allat Olimpiku.

Madwar 80% tal-Greċja hija magħmula minn muntanji jew għoljiet, li jagħmlu l-pajjiż wieħed mill-aktar muntanjużi fl-Ewropa. Il-Muntanja Olimpu, id-dar mitika tal-allat Griegi, tilħaq il-qofol tagħha fil-Mytikas Peak ta' 2,918 metru (9,573 pied), l-ogħla fil-pajjiż. Il-Greċja tal-Punent fiha diversi lagi u artijiet mistagħdra u hija ddominata mill-firxa tal-muntanji Pindus. Il-Pindus, kontinwazzjoni tal-Alpi Dinariċi, jilħaq elevazzjoni massima ta' 2,637 m (8,652 pied) fil-Muntanja Smolikas (it-tieni l-ogħla fil-Greċja) u storikament kien ostaklu kbir għall-ivvjaġġar mill-lvant-punent. L-estensjonijiet tiegħu jaqsmu l-Peloponnese u jispiċċaw fil-gżira ta' Kreta. Il-Gorge ta' Vikos, parti mill-Park Nazzjonali ta' Vikos-Aoos fil-firxa tal-muntanji Pindus, hija mniżżla mill-Guiness Book of World Records bħala l-aktar gorge profonda fid-dinja. Formazzjoni notevoli oħra huma l-pilastri tal-blat ta' Meteora, li fuqhom inbnew monasteri Ortodossi Griegi medjevali.

Il-Grigal tal-Greċja fih medda muntanjuża oħra ta' altitudni għolja, il-firxa tal-muntanji Rhodope, li tifrex mar-reġjun tal-Maċedonja tal-Lvant u t-Traċja; Din iż-żona hija koperta b'foresti estensivi, ħoxnin u antiki, inkluża l-famuża Foresta Dadia fl-unità reġjonali ta' Evros, fil-grigal imbiegħed tal-pajjiż.

Il-pjanuri estensivi jinsabu prinċipalment fir-reġjuni ta' Tessalja, il-Maċedonja Ċentrali u Traċja u jikkostitwixxu reġjuni ekonomiċi ewlenin, peress li huma fost il-ftit żoni li jinħarat fil-pajjiż.

Fruntiera

Total tal-fruntiera tal-Greċja: 1,110 km, pajjiżi tal-fruntiera (4): l-Albanija 212 km; Bulgarija 472 km; Maċedonja ta' Fuq 234 km; Turkija 192 km.

Gżejjer

Il-kontinent Grieg u diversi gżejjer żgħar jidhru minn Nydri, Lefkada

Il-Greċja għandha numru kbir ta' gżejjer – bejn 1,200 u 6,000, skont id-definizzjoni – li minnhom 227 huma abitati. Kreta hija l-akbar u l-aktar gżira popolata; Euboea, separata mill-kontinent mill-Istrett ta' Euripus wiesa' ta' 60 m, hija t-tieni l-akbar, segwita minn Lesvos u Rodi.

Il-gżejjer Griegi huma tradizzjonalment miġbura fil-gruppi li ġejjin: il-Gżejjer Argo-Saronic fil-Golf Saroniku qrib Ateni; iċ-Ċikladi, grupp kbir iżda dens li jokkupa l-parti ċentrali tal-Baħar Eġew; il-Gżejjer tal-Eġew tat-Tramuntana, grupp maħlul barra mill-kosta tal-punent tat-Türkiye; id-Dodecanese, grupp ieħor maħlul fix-Xlokk bejn Kreta u t-Türkiye; l-Sporades, grupp żgħir kompatt 'il barra mill-kosta tal-grigal ta' Euboea; u l-Gżejjer Joni, li jinsabu fil-punent tal-kontinent fil-Baħar Jonju.

Klima

Tipi klimatiċi Köppen fil-Greċja

Il-klima tal-Greċja hija prinċipalment Mediterranja (Köppen: Csa), bi xtiewi ħfief għal friski, umdi u sjuf sħan u niexfa. Din il-klima sseħħ fil-biċċa l-kbira tal-lokalitajiet kostali, inklużi Ateni, iċ-Ċikladi, id-Dodecanese, Kreta, il-Peloponnese, il-Gżejjer Joni u partijiet tal-Greċja kontinentali. Il-firxa tal-muntanji Pindus taffettwa bil-qawwa l-klima tal-pajjiż, peress li żoni fil-punent tal-firxa tal-muntanji huma konsiderevolment aktar imxarrba bħala medja (minħabba espożizzjoni akbar għal sistemi tal-Lbiċ li jġibu umdità) minn żoni fil-Lvant tal-firxa tal-muntanji (minħabba xita effett dell), li jirriżulta f'xi żoni kostali fin-Nofsinhar li jaqgħu fil-kategorija tal-klima sħuna semi-arida (Köppen: BSh), bħal partijiet mir-Riviera ta' Ateni u xi wħud miċ-Ċikladi, kif ukoll xi żoni fit-tramuntana li jidhru klima ekwivalenti kiesħa (Köppen: BSk), bħall-ibliet ta' Tessaloniki u Larisa.

Iż-żoni muntanjużi u l-elevazzjonijiet ogħla tal-Majjistral tal-Greċja (partijiet tal-Epiru, il-Greċja ċentrali, it-Tessalja, il-punent tal-Maċedonja), kif ukoll fil-partijiet ċentrali muntanjużi tal-Peloponnese, inklużi partijiet tal-unitajiet reġjonali tal-Akaja, l-Arkadja u l-Lakonja, għandhom klima alpina (Köppen: D, E) bi silġ qawwi matul ix-xitwa. Il-biċċa l-kbira tal-partijiet interni tat-Tramuntana tal-Greċja, fil-Maċedonja Ċentrali, l-elevazzjonijiet aktar baxxi tal-Maċedonja tal-Punent u l-Maċedonja tal-Lvant u t-Traċja għandhom klima subtropikali umda (Köppen: Cfa) bi xtiewi kesħin u mxarrba u sjuf sħan u moderatament niexfa b’maltempati bir-ragħad okkażjonali. Il-borra sseħħ kull sena fil-muntanji u ż-żoni tat-Tramuntana, u perjodi qosra ta' temp silġ huma possibbli anke f'żoni baxxi tan-Nofsinhar, bħal Ateni.

Bijodiversità

Fitoġeografikament, il-Greċja tappartjeni għar-Renju Boreali u hija maqsuma bejn il-Provinċja tal-Lvant tal-Mediterran tar-Reġjun tal-Mediterran u l-Provinċja Illirja tar-Reġjun Ċirkumboreal. Skont il-Fond Dinji għall-Ħajja Selvaġġa u l-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent, it-territorju tal-Greċja jista 'jinqasam f'sitt ekoreġjuni: il-foresti tal-weraq Illyrian, il-foresti mħallta tal-Muntanji Pindus, il-foresti mħallta tal-Balkani, il-foresti mħallta tal-muntanji ta' Rhodope, il-foresti sclerophyllous u mħallta ta' l-Eġew u t-Turkija tal-punent, u l-foresti Mediterranji ta' Kreta. Kellha punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2018 ta' 6.6/10, u kklassifikaha fis-70 post globalment minn 172 pajjiż. Fl-2024, il-Greċja saret l-ewwel pajjiż fl-Unjoni Ewropea li pprojbixxa t-tkarkir tal-qiegħ fiż-żoni protetti tal-baħar, li għandu jipproteġi l-bijodiversità tal-baħar tiegħu. Speċijiet tal-baħar rari bħall-foki pinnipedi u l-fekruna loggerhead jgħixu fl-ibħra li jdawru l-Greċja kontinentali, filwaqt li l-foresti densi tagħha huma dar għall-ors kannella fil-periklu, il-linċi Eurasja, iċ-ċriev u l-mogħoż selvaġġ.

Gvern u Politika

Il-bini tal-Parlament Elleniku (Palazz Irjali l-Antik) fiċ-ċentru ta' Ateni

Katerina Sakellaropoulou, President tal-Greċja

Kyriakos Mitsotakis, Prim Ministru tal-Greċja

Il-Kostituzzjoni attwali, li tistabbilixxi lill-Greċja bħala repubblika parlamentari, ġiet promulgata fl-1975, wara l-waqgħa tad-dittatorjat militari tal-1967-1974, u ġiet emendata erba' darbiet minn dakinhar. Li jikkonsisti minn 120 artikolu, jipprovdi għal separazzjoni tas-setgħat fil-fergħat eżekuttivi, leġiżlattivi u ġudizzjarji, u jipprovdi garanziji speċifiċi wesgħin (imsaħħa aktar fl-2001) ta' libertajiet ċivili u drittijiet soċjali.

Is-setgħat leġiżlattivi huma eżerċitati minn Parlament unikamerali ta' 300 membru. Skont il-Kostituzzjoni, is-setgħa eżekuttiva hija eżerċitata mill-Gvern u l-President tar-Repubblika, li huwa l-kap nominali tal-Istat, jiġi elett mill-Parlament għal perjodu ta' ħames snin u jippromulga l-istatuti approvati mill-Parlament. Madankollu, l-emenda kostituzzjonali tal-1986 għamlet l-uffiċċju tal-President fil-biċċa l-kbira ċerimonjali; L-aktar detentur ta' kariga b'saħħtu huwa għalhekk il-Prim Ministru, il-kap tal-gvern tal-Greċja. Il-kariga hija miżmuma mill-kap attwali tal-partit politiku li jista' jikseb vot ta' fiduċja mill-Parlament. Il-president tar-repubblika jaħtar formalment lill-prim ministru u, fuq ir-rakkomandazzjoni tiegħu, jaħtar u jkeċċi lill-membri l-oħra tal-Kabinett.

Il-Membri Parlamentari jiġu eletti f'elezzjonijiet diretti, li jsiru taħt sistema ta' rappreżentanza proporzjonali “msaħħa”, li tiffavorixxi lill-partit li jirbaħ il-pluralità tal-vot popolari u twassal għall-formazzjoni ta' gvernijiet b’partit wieħed. L-elezzjonijiet parlamentari jsiru kull erba' snin, iżda l-President jipproklama elezzjonijiet bikrija fuq proposta mill-kabinett jew jekk tgħaddi mozzjoni ta' sfiduċja fil-Parlament. L-età tal-vot hija 17-il sena. Il-vot tan-nisa ġie leġiżlat fl-1952.

Skont rapport tal-OECD, il-Griegi juru livell moderat ta' parteċipazzjoni ċivika meta mqabbla mal-biċċa l-kbira tal-pajjiżi żviluppati l-oħra; Il-parteċipazzjoni tal-votanti kienet ta' 58% matul l-elezzjonijiet reċenti, inqas mill-medja tal-OECD ta' 69%.

Partiti politiċi

Wara r-restawr tad-demokrazija fl-1974-1975, is-sistema tal-partiti Griegi kienet iddominata mill-Partit tad-Demokrazija Ġdida (ND) liberali-konservattiv. Wara elezzjoni ripetuta f'Ġunju 2023, Demokrazija Ġdida rebħet kważi 41% tal-vot popolari u maġġoranza parlamentari ta' 158 u l-mexxej tagħha, Kyriakos Mitsotakis, li kien Prim Ministru mill-2019 sal-elezzjoni inkonklussiva f'Mejju 2023, ħa l-ġurament għal it-tieni mandat ta' erba' snin.

Relazzjonijiet barranin

Rappreżentazzjoni

Il-politika barranija titwettaq permezz tal-Ministeru tal-Affarijiet Barranin u l-kap tiegħu, il-Ministru tal-Affarijiet Barranin, bħalissa Nikos Dendias. L-għanijiet tal-Ministeru huma li jirrappreżenta lill-Greċja quddiem stati oħra u organizzazzjonijiet internazzjonali; jissalvagwardjaw l-interessi tal-istat u taċ-ċittadini tiegħu barra l-pajjiż; jippromwovu l-kultura Griega; trawwem relazzjonijiet eqreb mad-dijaspora Griega; u jinkoraġġixxu l-kooperazzjoni internazzjonali. Il-Greċja hija deskritta li għandha relazzjoni speċjali ma' Ċipru, l-Italja, Franza, l-Armenja, l-Awstralja, l-Iżrael, l-Istati Uniti u r-Renju Unit.

Wara s-soluzzjoni tat-tilwima dwar l-isem tal-Maċedonja bil-Ftehim ta' Prespa fl-2018, il-Ministeru jidentifika żewġ kwistjonijiet pendenti ta' importanza partikolari għall-Istat Grieg: l-isfidi Torok għad-drittijiet ta' sovranità Griega fil-Baħar Eġew u l-ispazju tal-ajru korrispondenti, u l-problema ta' Ċipru relatata mal- l-okkupazzjoni Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru. Hemm kunflitt fit-tul bejn it-Türkiye u l-Greċja dwar ir-riżorsi naturali fil-Lvant tal-Mediterran. It-Türkiye ma tirrikonoxxix blata kontinentali legali jew żona ekonomika esklussiva madwar il-gżejjer Griegi.

Minħabba l-prossimità ġeografika tagħha mal-Ewropa, l-Asja, il-Lvant Nofsani u l-Afrika, il-Greċja għandha importanza ġeostrateġika, li ħadet vantaġġ minnha biex tiżviluppa politika reġjonali biex tippromwovi l-paċi u l-istabbiltà fil-Balkani, il-Mediterran u l-Lvant Nofsani. Dan ta lill-pajjiż l-istatus ta' qawwa medja.

Il-Greċja hija membru ta' bosta organizzazzjonijiet internazzjonali, inklużi l-Kunsill tal-Ewropa, l-Unjoni Ewropea, l-Unjoni għall-Mediterran, in-NATO, l-Organizzazzjoni Internazzjonali ta' La Francophonie u n-NU, li tagħha hija membru fundatur.

Militari

F-16 Fighting Falcon, l-ajruplan tal-ġlied prinċipali tal-Forza tal-Ajru Ellenika, waqt spettaklu tal-ajru

Leopard 2 A6 HEL tal-Armata Griega waqt parata f'Ateni

Il-Forzi Armati Elleniċi huma ssorveljati mill-Persunal Ġenerali tad-Difiża Nazzjonali Ellenika (bil-Grieg: Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας – ΓΕΕΘΑ), b'awtorità ċivili vestita fil-Ministeru tad-Difiża Nazzjonali. Tikkonsisti fi tliet fergħat: l-Armata Ellenika (Ellinikos Stratos, ES), in-Navy Ellenika (Elliniko Polemiko Navtiko, EPN) u l-Forza tal-Ajru Ellenika (Elliniki Polemiko Aeroporia, EPA).

Barra minn hekk, il-Greċja żżomm il-Gwardja tal-Kosta Ellenika għall-infurzar tal-liġi fuq il-baħar, it-tfittxija u s-salvataġġ, u l-operazzjonijiet tal-port. Għalkemm tista 'tappoġġja l-flotta fi żminijiet ta' gwerra, hija dipendenti fuq il-Ministeru tat-Tbaħħir.

Il-persunal militari Grieg jammontaw għal 364,050, li minnhom 142,700 huma attivi u 221,350 f'riżerva. Il-Greċja tinsab fit-28 post fid-dinja fin-numru ta' ċittadini li jservu fil-forzi armati. Is-servizz militari obbligatorju huwa normalment ta' sena għaż-żgħażagħ bejn 19 u 45 sena. Barra minn hekk, irġiel Griegi ta' bejn it-18 u s-60 sena li jgħixu f’żoni strateġikament sensittivi jistgħu jkunu meħtieġa li jservu part-time fil-Gwardja Nazzjonali.

Bħala membru tan-NATO, il-militar Grieg jipparteċipa f'eżerċizzji u skjeramenti taħt l-awspiċi tal-alleanza, għalkemm il-parteċipazzjoni tiegħu fil-missjonijiet tan-NATO hija minima. Il-Greċja tonfoq aktar minn $7 biljun fis-sena fuq il-militar tagħha, jew 2.3% tal-PGD, l-24 l-ogħla fid-dinja f'termini assoluti, is-seba' l-ogħla f’termini per capita u t-tieni l-ogħla fin-NATO wara l-Istati Uniti. Barra minn hekk, il-Greċja hija waħda mill-ħames pajjiżi tan-NATO biss li jilħqu jew jaqbżu l-mira minima tan-nefqa tad-difiża ta' 2% tal-PDG.

Liġi u ġustizzja

Il-ġudikatura hija indipendenti mill-eżekuttiv u l-leġiżlattiv u hija magħmula minn tliet qrati supremi: il-Qorti Suprema Ċivili u Kriminali tal-Greċja, il-Kunsill tal-Istat u l-Qorti tal-Awdituri. Is-sistema ġudizzjarja hija wkoll komposta minn qrati ċivili, li jiġġudikaw kawżi ċivili u kriminali, u qrati amministrattivi, li jiġġudikaw it-tilwim bejn iċ-ċittadini u l-awtoritajiet amministrattivi Griegi.

Il-Pulizija Griega hija l-forza nazzjonali tal-pulizija. Hija aġenzija kbira li r-responsabbiltajiet tagħha jvarjaw mill-kontroll tat-traffiku fit-toroq sal-ġlieda kontra t-terroriżmu. Inħoloq fl-1984, wara l-għaqda tal-Ġendarmerija Griega u l-forzi tal-pulizija tal-belt.

Organizzazzjoni territorjali

Il-Greċja hija maqsuma fi 13-il reġjun amministrattiv: il-Maċedonja tal-Lvant u Traċja, Attika, il-Greċja tal-Punent, il-Maċedonja tal-Punent, il-Gżejjer Jonji, Epiru, il-Maċedonja Ċentrali, Kreta, l-Eġew tan-Nofsinhar, il-Peloponnese, il-Greċja Ċentrali, Tessalja, l-Eġew tat-Tramuntana.

Minn mindu daħlet fis-seħħ ir-riforma tal-Programm Kallikratis f'Jannar 2011, il-Greċja hija magħmula minn 13-il reġjun suddiviż f'total ta' 325 muniċipalità (mill-2019, 332 (Programm Kleisthenis I). L-54 prefettura u amministrazzjoni preċedenti fil-livell tal-prefettura għandhom fil-biċċa l-kbira baqgħu subunitajiet tar-reġjuni Seba' amministrazzjonijiet deċentralizzati jiġbru reġjuni għal skopijiet amministrattivi fuq bażi reġjonali, il-Muntanja Athos (bil-Grieg: Agio Oros, "Muntanja Mqaddsa") il-Maċedonja.

Ekonomija

Żvilupp tal-PGD per capita

Fl-2023, l-ekonomija kienet l-54 l-akbar fil-parità tas-saħħa tal-akkwist (PPP) għal $417 biljun. Il-Greċja hija l-15-il l-akbar ekonomija fl-Unjoni Ewropea ta' 27 membru. F'termini ta' dħul per capita, il-Greċja tinsab fil-51 post fid-dinja b'$40,000. L-ekonomija hija avvanzata u bi dħul għoli.

Il-Greċja hija pajjiż żviluppat b'livell għoli ta' għajxien u klassifika għolja fuq l-Indiċi tal-Iżvilupp tal-Bniedem. L-ekonomija tagħha hija magħmula prinċipalment mis-settur tas-servizzi (85%) u l-industrija (12%), filwaqt li l-agrikoltura tirrappreżenta 3%. Industriji Griegi importanti jinkludu t-turiżmu (bi 33 miljun turist internazzjonali fl-2023, huwa d-disa' pajjiż l-aktar miżjura fid-dinja) u t-tbaħħir merkantili (bi 18% tal-kapaċità totali tad-dinja, il-flotta merkantili Griega hija l-akbar fid-dinja). dinja), filwaqt li l-pajjiż huwa produttur agrikolu konsiderevoli (inkluż is-sajd) fi ħdan l-unjoni. Fl-2021 il-qgħad kien ta' 13 % u l-qgħad fost iż-żgħażagħ kien ta' 33 %, meta mqabbel ma' 7 % u 16 % rispettivament fl-UE u fiż-żona tal-euro.

Il-Greċja għandha l-akbar ekonomija fil-Balkani, u hija investitur reġjonali ewlieni. Kien it-tieni l-akbar investitur azzjonarju barrani fl-Albanija u l-akbar sieħeb kummerċjali u l-akbar investitur barrani tal-Maċedonja ta' Fuq. Il-kumpanija Grjega tat-telekomunikazzjoni OTE saret investitur qawwi f'pajjiżi Balkani oħra.

Il-Greċja kienet membru fundatur tal-OECD u l-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni Ekonomika tal-Baħar l-Iswed (OECD). Fl-1979 ġiet iffirmata l-adeżjoni tagħha mal-Komunitajiet Ewropej u s-suq uniku, li tlestiet fl-1982. Il-Greċja ġiet aċċettata fl-Unjoni Ekonomika u Monetarja tal-Unjoni Ewropea f'Ġunju 2000, u f'Jannar 2001 adottat l-euro bħala l-munita tagħha, li ssostitwixxa. id-drachma Grjega. Il-Greċja hija membru tal-Fond Monetarju Internazzjonali u l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ.

Kriżi tad-dejn (2010-2018)

Perċentwal tad-dejn tal-Greċja mill-1977, meta mqabbel mal-medja taż-żona ewro

Qabel il-kriżi finanzjarja tal-2007-2008, il-Greċja kellha defiċits strutturali għoljin. Fl-2009, ġie żvelat li d-defiċits kienu konsiderevolment ogħla miċ-ċifri uffiċjali. Il-banek kienu fornew flus kontanti bi skambju għal ħlasijiet futuri minn diversi gvernijiet; Min-naħa tagħhom, l-obbligazzjonijiet tal-pajjiżi kienu "miżmumin barra mill-kotba", ħabi l-livelli tad-dejn. Dan ippermetta lill-Greċja tonfoq lil hinn mill-mezzi tagħha, filwaqt li teknikament tilħaq il-mira tad-defiċit fit-Trattat ta' Maastricht.

Il-kriżi nħolqot mir-Riċessjoni l-Kbira, li kkawżat li l-PGD tal-Greċja naqas bi 2.5% fl-2009. Fl-istess ħin, ġie żvelat li d-defiċits kienu tħallew jilħqu 10% u 15% fl-2008 u l-2009. Dan ikkawża d-dejn tal-Greċja għal- Il-proporzjon tal-PGD se jitla' għal 127%. Bħala membru taż-żona ewro, il-Greċja ma kellha l-ebda flessibilità awtonoma tal-politika monetarja. Ir-rati tas-self tal-Greċja żdiedu, u wasslu għal kriżi ta' fiduċja fil-kapaċità tal-Greċja li tħallas lura s-self kmieni fl-2010.

Biex tiġi evitata inadempjenza sovrana, il-Greċja, membri oħra taż-żona tal-euro u l-Fond Monetarju Internazzjonali qablu ma' pakkett ta' salvataġġ ta' €110 biljun f’Mejju 2010. Il-Greċja kellha tadotta miżuri ħorox ta’ awsterità biex tnaqqas id-defiċit tagħha. Fl-2012 ġie miftiehem it-tieni salvataġġ ta' €130 biljun, soġġett għal riformi finanzjarji u aktar awsterità. Ġie miftiehem tnaqqis tad-dejn. Il-Greċja kisbet surplus baġitarju fl-2013 u reġgħet lura għat-tkabbir fl-2014.

Parzjalment minħabba awsterità imposta, il-Greċja esperjenzat tnaqqis ta' 25% fil-PGD tagħha bejn l-2009 u l-2015. Il-proporzjon tad-dejn qabeż minn 127% għal madwar 170%, minħabba t-tnaqqis tal-ekonomija. Fl-2013, l-IMF ammetta li kien sottovaluta l-effetti taż-żidiet fit-taxxa u t-tnaqqis fil-baġit u ħareġ apoloġija informali. Il-politiki ġew akkużati għall-agħar tal-kriżi, filwaqt li oħrajn enfasizzaw is-sehem tar-responsabbiltà tal-kredituri. Is-salvataġġi spiċċaw fl-2018.

Fl-2024, l-ekonomija Griega hija mbassra li tikber bi kważi 3%, li jfisser li se toqrob id-daqs tal-kriżi tagħha ta' qabel l-2009 u taqbeż bil-bosta t-tkabbir ekonomiku medju taż-żona tal-euro ta' 0.8%.

Agrikoltura

Tnixxif mix-xemx passolina Zante f'Zakynthos

Il-Greċja hija l-akbar produttur tal-qoton u l-pistaċċi fl-Unjoni Ewropea (7,200 tunnellata fl-2021), it-tieni fiż-żebbuġ (3 miljun tunnellata fl-2021), it-tielet fit-tin (8,400 tunnellata fl-2022) u dulliegħ (440,000 tunnellata fl-2022) u r-raba' fil-lewż (40,000 tunnellata fl-2022). L-agrikoltura tikkontribwixxi 3.8% tal-PGD u timpjega 12% tal-popolazzjoni attiva.

Il-Greċja hija benefiċjarja ewlenija tal-Politika Agrikola Komuni tal-UE. Bħala riżultat tad-dħul tagħha fil-Komunità Ewropea, ħafna mill-infrastruttura agrikola tagħha ġiet modernizzata u l-produzzjoni tagħha żdiedet.

Enerġija

Potenzjal tal-ġenerazzjoni tal-enerġija solari fil-Greċja

Il-produzzjoni tal-elettriku hija ddominata mill-Korporazzjoni tal-Enerġija Pubblika tal-istat (magħrufa bl-akronimu tagħha ΔΕΗ, trażliterat bħala DEI), li pprovdiet 75 % tal-elettriku fl-2021. Parti mill-produzzjoni tad-DEI hija ġġenerata bl-użu tal-faħam kannella. L-enerġija rinnovabbli fil-Greċja ammontat għal 46% tal-elettriku tal-Greċja fl-2022, minn 11% fl-2011. L-enerġija mir-riħ tammonta għal 22%, l-enerġija solari 14%, l-idroenerġija 9% u l-gass naturali 38%. Il-produzzjoni tal-enerġija minn kumpaniji indipendenti żdiedet. Il-Greċja m'għandhiex impjanti nukleari.

Marittimu

L-industrija tat-tbaħħir kienet element ewlieni ta' attività ekonomika minn żminijiet antiki. It-trasport marittimu jibqa' waħda mill-industriji l-aktar importanti tal-pajjiż, li jammonta għal 5% tal-PGD u jimpjega madwar 160,000 ruħ (4% tal-forza tax-xogħol).

Il-flotta merkantili Griega hija l-akbar fid-dinja bi 18% tal-kapaċità globali. Il-flotta merkantili tokkupa l-ewwel post fit-tunnellaġġ (384 miljun dwt), it-tieni fin-numru ta' vapuri (b'4,870), l-ewwel f'tankers taż-żejt u bulk carriers, ir-raba' fin-numru ta 'kontejners u l-ħames f'bastimenti oħra. In-numru ta' vapuri li jtajru l-bandiera Griega (jinkludi flotot mhux Griegi) huwa ta' 1,517, jew 5% tat-tunnellaġġ tad-dinja (jiġi fil-ħames post fid-dinja). Il-flotta attwali hija iżgħar mill-ogħla livell ta' kull żmien ta' 5,000 vapur fl-aħħar tas-snin sebgħin. Matul is-snin sittin, il-flotta Griega kważi rdoppjat, grazzi għall-investiment mill-magnati tat-tbaħħir, Aristotle Onassis u Stavros Niarchos. L-industrija marittima Griega moderna ġiet iffurmata wara t-Tieni Gwerra Dinjija, meta intraprendituri tal-vapuri Griegi setgħu jakkumulaw vapuri żejda mibjugħa mill-gvern tal-Istati Uniti permezz tal-Att dwar il-Bejgħ tal-Bastimenti tal-1940s.

Il-Greċja għandha industrija sinifikanti tal-bini u l-manutenzjoni tal-vapuri. Is-sitt tarznari madwar il-port ta' Piraeus huma fost l-akbar fl-Ewropa. Il-Greċja saret mexxej fil-kostruzzjoni u l-manutenzjoni ta' jottijiet lussużi.

Turiżmu

Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO Belt tal-qedem ta' Korfù mill-fortizza tal-qedem. Il-Bajja ta' Garitsa tinsab fuq ix-xellug u l-Port ta' Korfu jidher eżatt fin-naħa ta’ fuq tal-lemin. Spianada Square tinsab fit-tagħrif miksub.

Santorini, destinazzjoni turistika popolari, hija kklassifikata bħala l-aqwa gżira fid-dinja f'ħafna rivisti u siti tal-ivvjaġġar.

Bajja ta' Lefkandi, Gżira tal-Eubea, Greċja

It-turiżmu kien element ewlieni tal-ekonomija u wieħed mill-aktar setturi importanti, li kkontribwixxa 21% tal-prodott gross domestiku fl-2018. Il-Greċja kienet id-disa' pajjiż l-aktar miżjura fid-dinja fl-2022, u laqgħet 28 miljun viżitatur, żieda ta' 18-il miljun. turisti fl-2007.

Il-biċċa l-kbira tal-viżitaturi ġejjin mill-Ewropa kontinentali, filwaqt li l-maġġoranza tan-nazzjonalitajiet uniċi huma mir-Renju Unit, segwiti mill-Ġermanja. L-aktar reġjun li jżuruh nies fil-Greċja huwa l-Maċedonja Ċentrali.

Fl-2011, Santorini ġiet ivvutata bħala "L-Aqwa Gżira fid-Dinja" fi Travel + Leisure. Il-gżira ġirien tagħha, Mykonos, ġiet fil-ħames post fil-kategorija Ewropea. Hemm 19-il Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fil-Greċja, u l-Greċja tikklassifika fis-17-il post fid-dinja f’siti totali. Tlettax-il sit ieħor jinsabu fuq il-lista tentattiva, qed jistennew in-nomina.

Trasport

Stampa:Rio-Antirio bridge.jpg

Il-Pont Rio-Antirio jgħaqqad il-Greċja kontinentali mal-Peloponnese

Mappa tan-netwerk tal-awtostradi tal-Greċja fl-2022. Iswed = Rotot kompluti, Blu = Qed jinbena, Griż = Rotot ippjanati

Mis-snin tmenin, in-netwerk tat-toroq u tal-ferroviji ġie modernizzat. B'tul totali ta' madwar 2,320 km (1,440 mi) fl-2020, in-netwerk tal-awtostradi tal-Greċja huwa l-aktar estensiv fix-Xlokk tal-Ewropa u wieħed mill-aktar avvanzati fl-Ewropa, inkluż l-A2 lvant-punent (Egnatia Odos) fit-Tramuntana tal-Greċja, il- tramuntana-nofsinhar A1 (Ateni-Thessaloniki-Evzonoi, AThE) tul il-kosta tal-lvant tal-kontinent u l-A5 (Ionia Odos) tul il-kosta tal-punent, li jwassal għall-pont Rio-Antirrio, l-itwal pont sospensjoni tal-kejbil fl-Ewropa (2,250 m (7,382 pied) twil), li jgħaqqad Rio fil-Peloponnese ma Antirrio fil-Punent tal-Greċja. Iż-żona metropolitana ta' Ateni hija moqdija min-netwerk privat tal-awtostradi Attiki Odos (A6/A62/A621/A64/A65) u s-sistema estiża tal-Metro ta' Ateni, filwaqt li l-Metro ta' Tessaloniki qed tinbena.

Konnessjonijiet ferrovjarji għandhom rwol iżgħar minn f'ħafna pajjiżi Ewropej oħra, iżda ġew estiżi, b'konnessjonijiet ferrovjarji ġodda suburbani/commuter, moqdija minn Proastiakos madwar Ateni, Tessaloniki u Patras. Ġiet stabbilita konnessjoni ferrovjarja moderna bejn l-ibliet bejn Ateni u Tessaloniki, filwaqt li għaddej aġġornament għal linji doppji f'ħafna partijiet tan-netwerk ta' 2,500 km (1,600 mi); flimkien ma' ferrovija ġdida b'żewġ binarji, ta' kejl standard bejn Ateni u Patras (li tissostitwixxi l-ferrovija l-antika ta' kejl metriku Piraeus-Patras) li qed tinbena u inawgurata fi stadji. Il-linji ferrovjarji internazzjonali jgħaqqdu l-ibliet Griegi mal-bqija tal-Ewropa, il-Balkani u t-Türkiye.

Il-gżejjer ewlenin kollha għandhom servizz tal-laneċ lejn il-kontinent. Piraeus, il-port ta' Ateni, kien it-tielet l-aktar port tal-passiġġieri traffikuż fl-Ewropa fl-2021. 37 miljun passiġġier vvjaġġaw bil-vapur fil-Greċja fl-2019, it-tieni l-ogħla fl-Ewropa. Il-Greċja għandha 39 ajruport attiv, li 15 minnhom jaqdu destinazzjonijiet internazzjonali. L-Ajruport Internazzjonali ta 'Ateni serva aktar minn 28 miljun passiġġier fl-2023. Ħafna mill-gżejjer Griegi u l-bliet ewlenin huma konnessi bl-ajru, miż-żewġ linji tal-ajru ewlenin, Olympic Air u Aegean Airlines.

Telekomunikazzjonijiet

In-netwerks moderni ta' informazzjoni u komunikazzjoni diġitali jilħqu l-oqsma kollha. Hemm aktar minn 35,000 km (21,748 mi) ta' fibra ottika u netwerk estensiv tal-kejbil miftuħ. Id-disponibbiltà tal-Internet tal-broadband hija mifruxa fil-Greċja: kien hemm total ta' 2,252,653 konnessjoni tal-broadband fil-bidu tal-2011, li jissarraf f'penetrazzjoni tal-broadband ta' 20 %. Fl-2017, madwar 82% tal-popolazzjoni użat l-Internet regolarment.

Internet cafés li joffru aċċess għan-netwerk, applikazzjonijiet għall-uffiċċju u logħob multiplayer huma vista komuni, filwaqt li l-Internet mobbli fuq netwerks mobbli 3G u 4G - konnessjonijiet LTE u Wi-Fi jistgħu jinstabu prattikament kullimkien. Minn Lulju 2022, is-servizz 5G huwa disponibbli fil-biċċa l-kbira tal-bliet ewlenin. In-NU tikklassifika lill-Greċja fost l-aqwa 30 pajjiż b'infrastruttura ta' informazzjoni u komunikazzjoni żviluppata ħafna.

Xjenza u teknoloġija

Georgios Papanikolaou, pijunier fiċ-ċitopatoloġija u l-iskoperta bikrija tal-kanċer

Is-Segretarjat Ġenerali tar-Riċerka u t-Teknoloġija tal-Ministeru tal-Iżvilupp u l-Kompetittività huwa responsabbli għat-tfassil, l-eżekuzzjoni u s-superviżjoni tal-politika nazzjonali tar-riċerka u t-teknoloġija. Fl-2017, l-infiq fuq ir-riċerka u l-iżvilupp (R&D) laħaq l-ogħla livell ta' kull żmien ta' €2 biljun, ekwivalenti għal 1.1 % tal-PDG.

Il-Greċja kklassifikat fit-42 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.

Il-Greċja għandha parks teknoloġiċi importanti b'faċilitajiet ta' inkubazzjoni. Il-Kumitat Spazjali Nazzjonali Elleniku beda jikkoopera mal-Aġenzija Spazjali Ewropea (ESA) fl-1994 u ilu membru tiegħu mill-2005. Il-pajjiż jipparteċipa fl-attivitajiet tat-telekomunikazzjoni u t-teknoloġija tal-ESA u fl-Inizjattiva għall-Ambjent u l-Monitoraġġ Globali. Iċ-Ċentru Nazzjonali tar-Riċerka Xjentifika "Demokritos" twaqqaf fl-1959 u huwa l-akbar ċentru ta' riċerka multidixxiplinari fil-Greċja. L-attivitajiet tagħha jkopru diversi oqsma tax-xjenza u l-inġinerija.

Il-Greċja għandha waħda mill-ogħla rati ta' reġistrazzjoni fl-edukazzjoni għolja fid-dinja, filwaqt li l-Griegi huma rappreżentati tajjeb fl-akkademja; L-universitajiet ewlenin tal-Punent jimpjegaw numru għoli sproporzjonat ta' professuri Griegi. Il-pubblikazzjonijiet xjentifiċi Griegi kibru b'mod sinifikanti f'termini ta' impatt tar-riċerka, u qabżu kemm il-medji tal-UE kif ukoll dawk dinjin mill-2012 sal-2016.

Xjentisti Griegi notevoli ta 'żminijiet moderni jinkludu Georgios Papanikolaou (inventur tat-test Papanicolaou), matematiku Constantin Carathéodory (magħruf għat-teoremi ta' Carathéodory u l-konġettura ta' Carathéodory), l-astronomu E. M. Antoniadi, l-arkeoloġi Ioannis Svoronos, Valerios Stais, Spyridoned the Marinas, Spyridoned the Marinas qabar ta' Filippu II tal-Maċedonja f'Vergina), l-Indologist Dimitrios Galanos, il-botaniku Theodoros G. Orphanides u xjenzati bħal Michael Dertouzos, Nicholas Negroponte, John Argyris, John Iliopoulos (Premju Dirac 2007 għall-kontribuzzjonijiet tiegħu għall-fiżika tal-quarks charm), Joseph Sifakis (Premju Turing 2007, il-"Premju Nobel" għax-Xjenza tal-Kompjuter), Christos Papadimitriou (Premju Knuth 2002, Premju Gödel 2012), Mihalis Yannakakis (Premju Knuth 2005) u l-fiżiku Dimitri Nanopoulos.

Demografija

Il-Eurostat stmat il-popolazzjoni għal 10.6 miljun fl-2022.

Id-densità tal-popolazzjoni fil-Greċja, 2000

Is-soċjetà Griega nbidlet f'dawn l-aħħar deċennji, li tikkoinċidi mat-tendenza usa' Ewropea ta' tnaqqis fil-fertilità u tixjiħ. Ir-rata tat-twelid fl-2016 kienet ta' 8.5 għal kull 1,000, inqas b’mod sinifikanti mir-rata ta' 14.5 fl-1981. Ir-rata tal-mewt żdiedet minn 8.9 għal kull 1,000 abitant fl-1981 għal 11.2 fl-2016.

Ir-rata ta' fertilità ta' 1.4 tfal għal kull mara hija ferm taħt ir-rata ta' sostituzzjoni ta' 2.1, u hija waħda mill-inqas fid-dinja, konsiderevolment taħt il-quċċata ta' 5.5 tfal fl-1900. Età L-età medja tal-Greċja hija 44.2 sena, is-seba' l-ogħla fl- dinja. Fl-2001, 17% tal-popolazzjoni kellha 65 sena jew aktar, 68% kellha bejn 15 u 64 sena, u 15% kellha 14-il sena jew iżgħar. Sal-2016, il-proporzjon tal-popolazzjoni ta' 65 sena jew aktar kien żdied għal 21 %, filwaqt li l-proporzjon ta' dawk ta' 14-il sena jew inqas naqas għal ftit inqas minn 14 %. Ir-rati taż-żwieġ bdew jonqsu minn kważi 71 għal kull 1,000 ruħ fl-1981 għal 51 fl-2004. Ir-rati tad-divorzju żdiedu minn 191 għal kull 1,000 żwieġ fl-1991 għal 240 għal kull 1,000 żwieġ fl-2004.

Bħala riżultat ta' dawn ix-xejriet, id-dar medja hija iżgħar u eqdem milli fil-ġenerazzjonijiet preċedenti. Il-kriżi ekonomika aggravat din is-sitwazzjoni, hekk kif bejn 350,000 u 450,000 Grieg, l-aktar adulti żgħażagħ, emigraw mill-2010.

Bliet

Kważi żewġ terzi tal-popolazzjoni Griega tgħix f'żoni urbani. L-akbar u l-aktar ċentri metropolitani influwenti tal-Greċja huma Ateni (popolazzjoni 3,744,059 skont iċ-ċensiment tal-2021) u Thessaloniki (popolazzjoni 1,092,919 fl-2021), din tal-aħħar magħrufa komunement bħala symprotevousa (συμ πρωτεύουcocapi, πρωτεύουcocapital). Bliet ewlenin oħra b'popolazzjonijiet li jaqbżu l-100,000 huma Patras, Heraklion, Larisa, Volos, Rodi, Ioannina, Agrinio, Chania u Chalcis.

Reliġjon

Il-Kostituzzjoni Griega tirrikonoxxi l-Ortodossija tal-Lvant bħala l-fidi "prevalenti" tal-pajjiż, filwaqt li tiggarantixxi l-libertà tat-twemmin reliġjuż għal kulħadd. Il-gvern ma jżommx statistika dwar gruppi reliġjużi, u ċ-ċensimenti ma jistaqsux dwar affiljazzjoni reliġjuża. Skont id-Dipartiment tal-Istat tal-Istati Uniti, huwa stmat li 97% taċ-ċittadini Griegi jidentifikaw bħala Ortodossi tal-Lvant, li jappartjenu għall-Knisja Ortodossa Griega, li tuża r-Rit Biżantin u l-lingwa Griega, il-lingwa oriġinali tat-Testment il-Ġdid. L-amministrazzjoni tat-territorju Grieg hija maqsuma bejn il-Knisja tal-Greċja u l-Patrijarkat ta' Kostantinopli.

Fi stħarriġ tal-Eurostat - Eurobarometer tal-2010, 79% taċ-ċittadini Griegi wieġbu li "jemmnu li hemm Alla." Skont sorsi oħra, 16% tal-Griegi jiddeskrivu lilhom infushom bħala “reliġjużi ħafna”, li huwa l-ogħla persentaġġ fost il-pajjiżi Ewropej kollha. L-istħarriġ sab li 3.5% biss qatt ma jattendu knisja, meta mqabbel ma’ 5% fil-Polonja u 59% fir-Repubblika Ċeka. Stimi tal-minoranza Musulmana rikonoxxuta tal-Greċja, li tinsab prinċipalment fit-Traċja, huma madwar 100,000, madwar 1% tal-popolazzjoni. Xi wħud mill-immigranti Albaniżi fil-Greċja ġejjin minn sfond nominalment Musulman, għalkemm il-maġġoranza huma sekulari. Wara l-Gwerra Greko-Torka tal-1919–1922 u t-Trattat ta' Lausanne tal-1923, il-Greċja u t-Turkija qablu dwar trasferiment tal-popolazzjoni bbażat fuq identità kulturali u reliġjuża. Madwar 500,000 Musulmani mill-Greċja, l-aktar dawk definiti bħala Torok, iżda wkoll Musulmani Griegi, ġew skambjati ma' madwar 1.5 miljun Grieg mit-Turkija. Madankollu, ħafna refuġjati li stabbilixxew f'irħula Musulmani Ottomani fil-Maċedonja Ċentrali, u li kienu definiti bħala Griegi Kristjani Ortodossi Kawkasi, waslu mill-provinċja ta' Kars Oblast ta' Transkawkasja, wara li kienet ġiet imbuttata lura lejn it-Turkija qabel.

Il-Ġudaiżmu ilu preżenti fil-Greċja għal aktar minn 2,000 sena. Il-komunità antika tal-Lhud Griegi tissejjaħ Romaniotes, filwaqt li l-Lhud Sefardi darba kienu komunità prominenti f'Tessaloniki, li kienu jgħoddu madwar 80,000, jew aktar minn nofs il-popolazzjoni, fl-1900. Madankollu, wara l-okkupazzjoni tal-Greċja Ġermaniża u l-Olokawst, huwa stmat li in-numru tagħhom kien ta' madwar 5,500 persuna.

Il-komunità Kattolika Rumana hija stmata li hija madwar 250,000 li minnhom 50,000 huma ċittadini Griegi. Il-komunità tagħhom hija nominalment separata mill-Knisja Kattolika Biżantina Griega iżgħar, li tirrikonoxxi l-primat tal-Papa iżda żżomm il-liturġija tar-rit Biżantin. L-eks kalendaristi jirrappreżentaw 500,000 segwaċi. Protestanti, inklużi l-Knisja Evanġelika Griega u Knejjes Evanġeliċi Ħieles, jammontaw għal madwar 30,000. Minoranzi Kristjani oħra, bħall-Assemblees ta' Alla, il-Knisja Internazzjonali tal-Evanġelju Foursquare, u diversi knejjes Pentekostali tas-Sinodu Grieg tal-Knisja Appostolika, jammontaw għal madwar 12,000 membru. Il-Knisja Appostolika Ħielsa ta' Pentekoste, organizzazzjoni indipendenti, hija l-akbar denominazzjoni Protestanti fil-Greċja, b’120 knisja. M'hemm l-ebda statistika uffiċjali dwar il-Knisja Appostolika Ħielsa ta' Pentekoste, iżda l-Knisja Ortodossa tikkalkula li għandha madwar 20,000 segwaċi. Ix- Xhieda ta' Ġeħova jsostnu li għandhom 28,874 membru attiv.

Mill-2017, il-politeiżmu Elleniku, jew Elleniżmu, ġie rikonoxxut legalment bħala reliġjon ipprattikata b'mod attiv, bi stimi ta' 2,000 prattikant attiv u 100,000 "simpatizzatur" addizzjonali. Elleniżmu jirreferi għal movimenti reliġjużi li jkomplu, jerġgħu jqajmu, jew jibnu mill-ġdid il-prattiċi reliġjużi tal-Greċja tal-qedem.

Reliġjożità fil-Greċja (2017)

Ortodossija tal-Lvant (90%)
Insara oħra (ħlief Kattoliċi) (3%)
Irreliġjon (4%)
Iżlam (2%)
Reliġjonijiet oħra (inklużi Kattoliċi) (1%)

Lingwi

Iskrizzjoni li jonora Aristoxenos, iben Demophon probabbilment benefattur tal-gymnasium f'Ateni, tmiem it-tielet jew it-tieni seklu QK, Musée du Louvre.

Reġjuni bi preżenza tradizzjonali ta' lingwi għajr il-Grieg. Illum, il-Grieg huwa l-lingwa dominanti fil-pajjiż kollu.

Il-Greċja hija relattivament omoġenja f'termini lingwistiċi, b'maġġoranza kbira tal-popolazzjoni indiġena tuża l-Grieg bħala l-ewwel jew l-unika lingwa tagħhom. Fost il-popolazzjoni li titkellem bil-Grieg, kelliema tad-djalett Pontiku distintiv waslu fil-Greċja mill-Asja Minuri wara' l-ġenoċidju Grieg u jikkostitwixxu grupp konsiderevoli. Id-djalett tal-Kapadoċen wasal ukoll minħabba l-ġenoċidju, iżda huwa fil-periklu u ftit li xejn jitkellem. Djaletti Griegi indiġeni jinkludu Grieg Arkajku mitkellma mis-Sarakatsani, rgħajja tal-muntanji tradizzjonalment transumanti tal-Maċedonja Grjega u partijiet oħra tat-Tramuntana tal-Greċja. Il-lingwa Tsakonjana, lingwa Griega distinta li ġejja mill-Grieg Doriku aktar milli mill-Grieg Koine, għadha mitkellma fl-irħula fix-Xlokk tal-Peloponnese.

Il-minoranza Musulmana fit-Traċja, madwar 0.95% tal-popolazzjoni, tikkonsisti minn kelliema tat-Tork, Bulgaru (Pomaks), u Romani. Ir-Roman huwa mitkellem minn Żingari Kristjani f'partijiet oħra tal-pajjiż. Il-Kunsill tal-Ewropa stmat li hemm madwar 265,000 Roma jgħixu fil-Greċja (2.47% tal-popolazzjoni). Lingwi minoritarji oħra kienu tradizzjonalment mitkellma minn gruppi reġjonali tal-popolazzjoni f'diversi żoni. L-użu tiegħu naqas radikalment matul is-seklu 20 permezz ta' assimilazzjoni mal-maġġoranza li titkellem bil-Grieg. Huma miżmuma biss mill-eqdem ġenerazzjonijiet u huma kważi estinti. L-istess jgħodd għall-Arvanites, grupp li jitkellem bl-Albaniż li jinsab prinċipalment f'żoni rurali madwar Ateni, u għall-Aromeni u l-Megleno-Rumani li l-lingwa tagħhom hija relatata mill-qrib mar-Rumen u li kienu jgħixu mxerrda f'żoni muntanjużi tal-Greċja ċentrali. Il-membri ta' dawn il-gruppi ġeneralment jidentifikaw etnikament bħala Grieg u huma bilingwi bil-Grieg.

Ħdejn il-fruntieri tat-Tramuntana tal-Greċja hemm xi gruppi li jitkellmu bl-Islava, li ħafna minnhom jidentifikaw etnikament bħala Griegi. Huwa stmat li wara' l-iskambji tal-popolazzjoni tal-1923, il-Maċedonja kellha bejn 200,000 u 400,000 kelliem Slav. Il-komunità Lhudija tradizzjonalment titkellem bil-Ladino (Ġudeo-Spanjol), li llum iżżomm ftit eluf kelliema. Lingwi minoritarji notevoli oħra jinkludu l-Armeni, il-Ġorġjan u d-djalett Griego-Tork mitkellma mill-Urums, komunità ta' Griegi Kawkasi mir-reġjun ta' Tsalka fiċ-ċentru tal-Ġeorġja u Griegi etniċi mix-Xlokk tal-Ukrajna li waslu fit-Tramuntana tal-Greċja bħala migranti ekonomiċi id-disgħinijiet

Migrazzjoni

Mappa tal-ħamsin pajjiż bl-akbar komunitajiet tad-dijaspora Grjega

Matul is-seklu 20, miljuni ta' Griegi emigraw lejn l-Istati Uniti, ir-Renju Unit, l-Awstralja, il-Kanada u l-Ġermanja, u ħolqu dijaspora Griega kbira. Il-migrazzjoni netta bdiet turi ċifri pożittivi mis-snin sebgħin 'il quddiem, iżda sal-bidu tas-snin disgħin, l-influss ewlieni kien dak ta' immigranti Griegi jew Griegi Pontiċi u oħrajn mir-Russja, Ġeorġja, Turkija, Repubblika Ċeka u postijiet oħra fl-ex blokk Sovjetiku. .

Studju mill-Osservatorju tal-Migrazzjoni tal-Mediterran isostni li ċ-ċensiment tal-2001 irreġistra 762,191 persuna residenti fil-Greċja mingħajr ċittadinanza Griega, li tikkostitwixxi madwar 7% tal-popolazzjoni. Mir-residenti mhux ċittadini, 48,560 kienu ċittadini tal-UE jew tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles u 17,426 kienu Ċiprijotti bi status privileġġjat. Il-maġġoranza jiġu minn pajjiżi tal-Ewropa tal-Lvant: Albanija (56%), Bulgarija (5%) u Rumanija (3%), filwaqt li l-immigranti mill-ex Unjoni Sovjetika (Ġeorġja, Russja, Ukrajna, il-Moldova, eċċ.) jinkludu 10% tal- totali. Xi immigranti mill-Albanija jappartjenu għall-minoranza Griega fl-Albanija ċċentrata fir-reġjun tat-Tramuntana tal-Epiru. Il-popolazzjoni nazzjonali totali Albaniża, li tinkludi migranti temporanji u nies mingħajr dokumenti, hija ta' madwar 600,000.

Iċ-ċensiment tal-2011 irreġistra 9,903,268 ċittadini Griegi (92%), 480,824 ċittadini Albaniżi (4.4%), 75,915 ċittadini Bulgari (0.7%), 46,523 ċittadini Rumeni (0.4%), 34,177 ċittadini Pakistani (0.2 ċittadini Pakistani, 0.2 %) (0.25%) u 247,090 persuna kellhom ċittadinanza oħra jew ċittadinanza mhux identifikata (2%). Fl-2008, 189,000 persuna mill-popolazzjoni totali ta' ċittadini Albaniżi ġew iddikjarati etnikament Griegi min-Nofsinhar tal-Albanija, fir-reġjun storiku tat-tramuntana tal-Epiru.

L-ogħla konċentrazzjoni ta' popolazzjoni ta' immigranti mhux tal-UE hija kkonċentrata f'ċentri urbani kbar, speċjalment Ateni, b'132,000 immigrant li jirrappreżentaw 17 % tal-popolazzjoni lokali, u mbagħad Tessaloniki, b'27,000 immigrant li jirrappreżentaw 7 % tal-popolazzjoni lokali. Hemm numru konsiderevoli ta' koetniċi li ġejjin mill-komunitajiet Griegita'ta’ l-Albanija u l-ex Unjoni Sovjetika.

Il-Greċja, flimkien mal-Italja u Spanja, hija punt ta’ dħul ewlieni għall-immigranti illegali li qed jippruvaw jidħlu fl-UE. Il-migranti illegali li jidħlu jagħmlu dan l-aktar mill-fruntiera Torka fuq ix-Xmara Evros u l-gżejjer tal-Lvant tal-Eġew biswit it-Turkija. Fl-2012, il-maġġoranza tal-immigranti illegali ġew mill-Afganistan, segwiti mill-Pakistani u l-Bangladexx. Sal-2015, il-wasliet tar-refuġjati bil-baħar kienu żdiedu b'mod drammatiku minħabba l-gwerra ċivili Sirjana. Kien hemm 856,723 wasla bil-baħar lejn il-Greċja, żieda ta’ kważi ħames darbiet fuq l-istess perjodu fl-2014, li minnhom is-Sirjani kienu jammontaw għal kważi 45%. Il-biċċa l-kbira tar-refuġjati u l-migranti jużaw il-Greċja bħala pajjiż ta’ tranżitu lejn it-Tramuntana tal-Ewropa.

Edukazzjoni

L-Akkademja Jonja ta' Korfù, l-ewwel istituzzjoni akkademika fil-Greċja moderna

Stampa:National Library of Greece at the Stavros Niarchos Foundation Cultural Centre 12.jpg

Il-Librerija Nazzjonali l-ġdida tal-Greċja fiċ-Ċentru Kulturali tal-Fondazzjoni Stavros Niarchos

Il-Griegi għandhom tradizzjoni twila li jivvalutaw u jinvestu fil-paideia (edukazzjoni), li kienet meqjusa bħala waħda mill-aktar valuri soċjali importanti fid-dinja Griega u Ellenistika. L-ewwel istituzzjoni Ewropea deskritta bħala università twaqqfet f'Kostantinopli fis-seklu 5 u baqgħet topera f'diversi inkarnazzjonijiet sal-waqgħa tal-belt f’idejn l-Ottomani fl-1453. L-Università ta' Kostantinopli kienet l-ewwel istituzzjoni sekulari ta' edukazzjoni ogħla fl- Ewropa Kristjana, u, f'ċerti aspetti, kienet l-ewwel università fid-dinja.

L-edukazzjoni obbligatorja fil-Greċja tinkludi skejjel primarji (Δημοτικό Σχολείο, Dimotikó Scholeio) u gymnasiums (Γυμνάσιο). Il-kindergartens (Παιδικός σταθμός, Paidikós Stathmós) huma popolari iżda mhux obbligatorji. Il-kindergartens (Νηπιαγωγείο, Nipiagogeío) huma obbligatorji għal kull tifel ta' aktar minn erba' snin. It-tfal jibdew l-iskola primarja ta' sitt snin u jibqgħu hemm sitt snin. L-attendenza fil-gyms tibda minn 12-il sena u ddum tliet snin.

L-edukazzjoni sekondarja post-obbligatorja fil-Greċja tikkonsisti f'żewġ tipi ta' skejjel: skejjel sekondarji superjuri unifikati (Γενικό Λύκειο, Genikό Lykeiό) u skejjel ta' edukazzjoni teknika-vokazzjonali (Τεχνικά και Επαγγελματι Επαγγελματι Επαγγελματικπα Επαγελματικπα Εκπα Εδια Επα Επα Επα. L-edukazzjoni sekondarja post-obbligatorja tinkludi wkoll istituti ta' taħriġ vokazzjonali (Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, "IEK") li joffru livell ta' edukazzjoni formali iżda mhux klassifikat. Peress li jistgħu jaċċettaw gradwati kemm mill-Gymnasio (skola sekondarja baxxa) kif ukoll minn Lykeio (skola sekondarja għolja), dawn l-istituti mhumiex klassifikati bħala istituzzjonijiet li joffru livell partikolari ta' edukazzjoni.

Skont il-Liġi Qafas (3549/2007), l-edukazzjoni għolja pubblika "Istituzzjonijiet tal-Edukazzjoni Għolja" (Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, Anótata Ekpaideytiká Idrýmata, "ΑΕΙ") tikkonsisti f'żewġ setturi paralleli: is-settur tal-Universitajiet tal-Arti, l-Universitajiet, il-Polytechnics, Arti, l-Università Miftuħa) u s-settur tat-teknoloġija (Istituzzjonijiet tal-Edukazzjoni Teknoloġika (IET) u l-Iskola tal-Edukazzjoni Pedagoġika u Teknoloġika). Hemm Istituti Terzjarji Statali Mhux Universitarji li joffru korsijiet ta' gwida vokazzjonali ta' żmien iqsar (2-3 snin) li joperaw taħt l-awtorità ta' Ministeri oħra. L-istudenti jiddaħħlu f'dawn l-Istituti skont il-prestazzjoni tagħhom fl-eżamijiet fil-livell nazzjonali li jsiru wara li jkunu temmew it-tielet grad tal-Lykeio. Studenti 'l fuq minn 22 sena jistgħu jiġu ammessi fl-Università Miftuħa Ellenika permezz ta' lotterija.

Is-sistema edukattiva għandha kindergartens, skejjel primarji u sekondarji speċjali għal persuni bi bżonnijiet speċjali jew diffikultajiet fit-tagħlim. Hemm gymnasiums u skejjel sekondarji speċjalizzati li joffru edukazzjoni mużikali, teoloġika u fiżika.

72% tal-adulti ta' bejn il-25 u l-64 sena temmew l-edukazzjoni sekondarja għolja, li hija kemxejn inqas mill-medja tal-OECD ta' 74%. L-istudent Grieg medju kiseb 458 fil-komprensjoni tal-qari, fil-matematika u fix-xjenza fil-Programm tal-OECD għall-Valutazzjoni Internazzjonali tal-Istudenti (PISA) tal-2015 Dan il-punteġġ huwa inqas mill-medja tal-OECD ta' 486. Il-bniet qabżu lit-tfal bi 15-il punt, ferm akbar mill-medja tal-OECD. distakk ta' 2.

Universitajiet

Fil-Greċja hemm 24 università pubblika akkreditati mill-istat. Uħud mill-aktar magħrufa huma: Università Nazzjonali u Kapodistriana ta' Ateni, Università ta' Aristotle ta' Tessaloniki, Università Teknika Nazzjonali ta' Ateni, Università ta' l-Ekonomija u Kummerċ ta' Ateni

Fil-Greċja, aktar minn 200 programm huma mgħallma bl-Ingliż. L-universitajiet Griegi ħafna drabi jeħtieġu li l-istudenti jkollhom għarfien tajjeb tal-Ingliż biex jgħaddu l-korsijiet. Ħafna mill-universitajiet Griegi jaċċettaw il-PTE Academic bħala eżami uffiċjali tal-Ingliż.

Sistema tal-kura tas-saħħa

Il-Greċja għandha sistema tal-kura tas-saħħa universali. Hija sistema mħallta li tgħaqqad servizz tas-saħħa nazzjonali ma' assigurazzjoni soċjali tas-saħħa. Skont rapport tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa tal-2000, is-sistema tas-saħħa tagħha kklassifikat fl-14-il post fil-prestazzjoni ġenerali minn 191 pajjiż mistħarrġa. F'rapport Save the Children tal-2013, il-Greċja kklassifikat fid-19-il post minn 176 pajjiż għall-istatus tal-ommijiet u tat-trabi tat-twelid. Fl-2014, kien hemm 124 sptar pubbliku, li minnhom 106 kienu sptarijiet ġenerali u 18-il sptar speċjalizzat, b'kapaċità totali ta' madwar 30,000 sodda.

Fl-2007, l-infiq fuq is-saħħa tal-Greċja kien jammonta għal 9.6% tal-PGD. Fl-2015, niżel għal 8.4 %, meta mqabbel mal-medja tal-UE ta’ 9.5 %. Madankollu, il-pajjiż iżomm l-ogħla proporzjon ta' tabib għal popolazzjoni mill-pajjiżi kollha tal-OECD u l-ogħla proporzjon ta’ tabib għal pazjent fl-UE.

L-istennija tal-ħajja hija waħda mill-ogħla fid-dinja; fl-2015 kien ta' 81.1 snin, ftit ogħla mill-medja tal-UE ta' 80.6. Il-gżira ta 'Ikaria għandha l-ogħla persentaġġ ta' nonaġenarji fid-dinja; 33% tal-gżejjer għandhom 90 sena jew aktar. Ikaria sussegwentement tiġi kklassifikata bħala "Żona Blu", reġjun fejn in-nies suppost jgħixu aktar mill-medja u għandhom rati aktar baxxi ta 'kanċer, mard tal-qalb, jew mard kroniku ieħor.

Rapport tal-OECD tal-2011 wera li l-Greċja kellha l-ogħla persentaġġ ta' adulti li jpejpu kuljum mill-34 membru tal-OECD. Ir-rata tal-obeżità hija ta' 18%, ogħla mill-medja tal-OECD ta' 15%.

Fl-2008, il-mortalità tat-trabi, b'rata ta' 3.6 mewt għal kull 1,000 twelid ħaj, kienet taħt il-medja tal-OECD tal-2007 ta' 4.9.

Kultura

It-teatru antik ta' Epidaurus, użat kull sena għal wirjiet teatrali mill-1955, Skond Pausanias, it-teatru tal-qedem inbena fl-aħħar tas-seklu 4 QK, madwar 340-300 QK, mill-perit Polykleitos iż-żagħżugħ, huwa meqjus bħala l-aktar teatru Grieg antik perfett f'termini ta' akustika u estetika. Minħabba l-arkitettura u l-estetika eċċezzjonali tiegħu, it-teatru kien iskritt fil-Lista tal-Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1988 flimkien mat-Tempju ta' Asklepju.

Il-kultura tal-Greċja evolviet, li bdiet fil-Greċja Miċeneja u kompliet sal-Greċja Klassika, permezz tal-influwenza tal-Imperu Ruman u l-kontinwazzjoni Griega tal-Lvant tiegħu, l-Imperu Biżantin. Kulturi u nazzjonijiet oħra, bħall-istati Latini u Franki, l-Imperu Ottoman, ir-Repubblika Venezjana, ir-Repubblika Ġenova u l-Imperu Brittaniku ħallew l-influwenza tagħhom fuq il-kultura Griega moderna, għalkemm l-istoriċi jikkreditaw lill-Gwerra ta' Indipendenza Griega għar-rivitalizzazzjoni tal-Greċja. u t-twelid ta' entità unika u koeżiva tal-kultura multidimensjonali tagħha.

Fl-antik, il-Greċja kienet il-benniena tal-kultura tal-Punent. Id-demokraziji moderni għandhom dejn mat-twemmin Grieg fil-ħakma popolari, il-proċess bil-ġurija, u l-ugwaljanza quddiem il-liġi. Il-Griegi tal-qedem kienu pijunieri f’ħafna oqsma li jiddependu fuq il-ħsieb sistematiku, inkluż il-loġika, il-bijoloġija, il-ġeometrija, il-gvern, il-ġeografija, il-mediċina, l-istorja, il-filosofija, il-fiżika u l-matematika. Huma introduċew forom letterarji importanti bħal poeżija epika u lirika, storja, traġedja, kummiedja u drama. Fit-tfittxija tagħhom għall-ordni u l-proporzjon, il-Griegi ħolqu ideali ta' sbuħija li influwenzat ħafna l-arti tal-Punent.

Arti viżwali

Close-up tal-Charioteer ta Delphi, statwa famuża mill-5 seklu QK

Il-produzzjoni artistika fil-Greċja bdiet fiċ-ċiviltajiet preistoriċi pre-Griegi taċ-Ċikladi u l-Minoans, it-tnejn influwenzati mit-tradizzjonijiet lokali u l-arti tal-Eġittu tal-qedem.

Fil-Greċja tal-qedem kien hemm tradizzjonijiet tal-pittura interkonnessi li, minħabba differenzi tekniċi, għaddew minn żviluppi differenzjati. Mhux it-tekniki kollha tal-pittura huma rappreżentati tajjeb bl-istess mod fir-rekord arkeoloġiku. L-aktar forma ta' arti rispettata, skont Plinju jew Pausanias, kienu pitturi individwali u mobbli fuq twavel tal-injam, deskritti bħala pitturi fuq pannelli. Il-pittura murali fil-Greċja tmur lura għall-inqas għaċ-ċiviltajiet Minoan u Mycenaean, bid-dekorazzjoni ta' affreski sumptuous ta' postijiet bħal Knossos, Tiryns u Mycenae.

L-iskultura Griega tal-qedem kienet komposta kważi kompletament minn materjali durabbli u faċli biex jaħdmu, bħall-irħam jew il-bronż; Il-bronż sar il-materjal preferut għal xogħlijiet importanti fil-bidu tal-5 seklu, filwaqt li skulturi chryselephantine, magħmulin primarjament mid-deheb u l-avorju u użati għal stampi tal-kult fit-tempji u xogħlijiet lussużi, kienu ħafna aktar rari. Instab li skulturi Griegi antiki ġew miżbugħin f'varjetà ta' kuluri, karatteristika magħrufa bħala polikromija.

Il-produzzjoni artistika kompliet matul l-era Biżantina. L-iktar karatteristika prominenti ta' din l-estetika ġdida kienet il-karattru “astratt” jew anti-naturalistiku tagħha. L-arti klassika kienet ikkaratterizzata minn tentattivi biex jinħolqu rappreżentazzjonijiet li imitaw ir-realtà, l-arti Biżantina ppreferiet approċċ aktar simboliku. Il-pittura Biżantina kkonċentrata l-aktar fuq l-ikoni u l-aġografiji. L-arti tal-Maċedonja (Biżantin) kienet l-espressjoni artistika tar-Rinaxximent Maċedonjan, tikketta użata biex tiddeskrivi d-dinastija Maċedonjana tal-Imperu Biżantin (867–1056), li l-istudjużi raw bħala żmien ta' interess akbar fl-istudju klassiku u l-assimilazzjoni tal-Klassiku. motivi f'xogħlijiet ta' l-arti Kristjani.

L-iskejjel tal-arti post-Biżantini jinkludu l-Iskola Kretan u l-Iskola Heptanese. L-ewwel moviment artistiku fir-Renju Grieg jista' jitqies bħala arti akkademika Griega tas-seklu 19 (Iskola ta' Munich). Il-pitturi Griegi moderni jinkludu Nikolaos Gyzis, Georgios Jakobides, Theodoros Vryzakis, Nikiforos Lytras, Konstantinos Volanakis, Nikos Engonopoulos u Yannis Tsarouchis, filwaqt li skulturi notevoli huma Pavlos Prosalentis, Ioannis Kossos, Leonidas Drosis, Georgios Bonanos u Yannoulis Chalepas.

Arkitettura

Port ta' Ermoupolis, fuq il-gżira ta' Syros, l-ewwel kapitali tal-Greċja indipendenti.

L-arkitettura tal-Greċja tal-qedem kienet prodotta mill-Griegi tal-qedem (Hellenes), li l-kultura tagħhom iffjorixxiet fuq il-kontinent Grieg, il-Gżejjer Eġew, u l-kolonji tagħhom, minn madwar 900 QK sal-1 seklu wara Kristu, u l-ewwel xogħlijiet arkitettoniċi li fadal imorru għal madwar is-sena 600 QK. Il-vokabularju formali tal-arkitettura Griega tal-qedem, partikolarment id-diviżjoni tal-istil arkitettoniku fi tliet ordnijiet definiti: l-ordni Doriku, l-ordni Joniku, u l-ordni Korintju, kellhom effett profond fuq l-arkitettura tal-Punent.

L-arkitettura Biżantina kienet dominanti fid-dinja li titkellem bil-Grieg u influwenzat b'mod sinifikanti l-arkitettura medjevali madwar l-Ewropa u l-Lvant Qarib, u saret il-proġenitur ewlieni tar-Rinaxximent u t-tradizzjonijiet arkitettoniċi Ottomani li segwew il-kollass tal-Imperu Biżantin.

Wara l-indipendenza Griega, periti Griegi moderni għaqqdu elementi u motivi tradizzjonali Griegi u Biżantini ma' movimenti u stili tal-Ewropa tal-Punent. Patras kienet l-ewwel belt fl-istat Grieg modern li żviluppat pjan urban li japplika r-regola ortogonali, xogħol Stamatis Voulgaris, inġinier Grieg fl-armata Franċiża, fl-1829.

Żewġ ġeneri partikolari jistgħu jitqiesu bħala arkitettura Ċikladika, ikkaratterizzata minn djar bojod, fiċ-Ċikladi u arkitettura Epirotika fir-reġjun tal-Epiru. Importanti wkoll l-influwenza tal-istil Venezjan fil-Gżejjer Jonji u l-“istil Mediterranju” ta' Florestano Di Fausto (matul ir-reġim faxxista) fil-gżejjer Dodecaneses.

Wara l-ħolqien tar-Renju tal-Greċja, l-arkitettura ta' Ateni u bliet oħra kienet influwenzata prinċipalment mill-arkitettura neoklassika. Għal Ateni, l-ewwel re tal-Greċja, Otto tal-Greċja, ikkummissjona lill-periti Stamatios Kleanthis u Eduard Schaubert biex ifasslu pjan urban modern adattat għal kapital. Wara n-Nar il-Kbir ta' Thessaloniki tal-1917, il-gvern ikkummissjona pjan urban ġdid taħt is-superviżjoni ta' Ernest Hébrard. Periti Griegi moderni oħra kienu Anastasios Metaxas, Lysandros Kaftanzoglou, Panagis Kalkos, Ernst Ziller, Xenophon Paionidis, Dimitris Pikionis u Georges Candilis.

Hemm ħtieġa emerġenti li tiġi żgurata l-preservazzjoni fit-tul tas-siti u l-monumenti arkeoloġiċi quddiem it-theddid dejjem jikber mit-tibdil fil-klima.

Teatru

Nobile Teatro di San Giacomo di Corfù, l-ewwel teatru u opra fil-Greċja moderna

It-teatru fil-forma tal-Punent tiegħu twieled fil-Greċja. It-traġedja (tard is-seklu 6 QK), il-kummiedja (486 QK), u d-dramm satiriku kienu t-tliet ġeneri drammatiċi li ħarġu fil-belt-stat ta' Ateni klassiku u ġew istituzzjonalizzati bħala parti minn festival imsejjaħ Dionysiac, li jonora lill-alla Dionysus. Mill-mijiet ta' traġedji miktuba u esegwiti matul l-era klassika, baqgħu ħajjin biss numru limitat ta' drammi ta' tliet awturi: Aeschylus, Sophocles, and Euripides. Ix-xogħlijiet superstiti ta' Aristophanes huma teżor ta' preżentazzjoni b'komiks.

Matul il-perjodu Biżantin, l-arti teatrali naqset, l-unika forma li baqgħu ħajjin kienet it-teatru popolari (Mimi u Pantomimi), minkejja l-ostilità tal-istat. Matul il-perjodu Ottoman, l-arti teatrali popolari prinċipali kienet Karagiozis. Il-qawmien mill-ġdid li wassal għat-teatru Grieg modern seħħ fil-Kreta Venezjana. Drammaturgi importanti tal-perjodu jinkludu Vitsentzos Kornaros u Georgios Chortatzis.

It-teatru Grieg modern twieled wara l-indipendenza, fil-bidu tas-seklu 19, u fil-bidu kien influwenzat mit-teatru u l-melodrama Heptanese, bħall-opra Taljana. In-Nobile Teatro di San Giacomo di Corfù kien l-ewwel teatru u opra fil-Greċja moderna u l-post tal-ewwel opra Griega, Il-Kandidat Parlamentari ta' Spyridon Xyndas. Fl-aħħar tad-19 u l-bidu tas-seklu 20, ix-xena tat-teatru Ateni kienet iddominata minn rivisti, kummiedji mużikali, operetti u nocturnes u drammaturi notevoli kienu jinkludu Spyridon Samaras, Dionysios Lavrangas u Theophrastos Sakellaridis.

It-Teatru Nazzjonali tal-Greċja ġie inawgurat fl-1900 bħala t-Teatru Rjali. Drammaturgi notevoli tat-teatru Grieg modern jinkludu Gregorios u Dimitris Cuerno. Diretturi importanti jinkludu Dimitris Rontiris, Alexis Minotis u Karolos Koun.

Letteratura

Il-letteratura Griega tista' tinqasam fi tliet kategoriji ewlenin: il-Grieg antik, il-Biżantin u l-modern. Ateni hija meqjusa bħala l-benniena tal-letteratura tal-Punent. Fil-bidu tal-letteratura Griega hemm ix-xogħlijiet monumentali ta' Omeru: l-Iljade u l-Odissea, komposti madwar is-sena 800 QK jew wara. Fil-perjodu klassiku, ħafna mill-ġeneri tal-letteratura tal-Punent saru aktar prominenti. Poeżija lirika, odi, pastorali, eleġiji, epigrammi; rappreżentazzjonijiet drammatiċi ta' kummiedja u traġedja; f'dan il-perjodu ħarġu l-istorjografija, it-trattati retoriċi, id-djalettika filosofika u t-trattati filosofiċi. Iż-żewġ poeti liriċi ewlenin kienu Saffo u Pindaru. Herodotus u Thucydides huma tnejn mill-aktar storiċi influwenti ta' dan il-perjodu.

Il-letteratura Biżantina miktuba bil-Grieg Attic, Medjevali u Bikri Moderna hija l-espressjoni tal-ħajja intellettwali tal-Griegi Biżantini matul il-Medju Evu Kristjan. Għalkemm il-letteratura Biżantina popolari u l-letteratura Griega moderna bikrija t-tnejn bdew fis-seklu 11, ma' jistgħux jiġu distinti.

Constantine P. Cavafy, li x-xogħol tiegħu kien ispirat prinċipalment mill-passat Ellenistiku
Odysseas Elytis kienu rappreżentanti tal-Ġenerazzjoni tas-snin tletin u rebbieħ tal-Premju Nobel fil-Letteratura.
Giorgos Seferis (lemin) kienu rappreżentanti tal-Ġenerazzjoni tas-snin tletin u rebbieħ tal-Premju Nobel fil-Letteratura.

Il-letteratura Griega moderna tirreferi għal-letteratura miktuba bil-Grieg modern komuni, li ħarġet fl-era Biżantin tard fis-seklu 11. Il-poeżija tar-Rinaxximent Kretan Erotokritos hija meqjusa bħala l-kapolavur ta' dan il-perjodu. Huwa rumanz tal-versi miktub madwar l-1600 minn Vitsentzos Kornaros (1553-1613). Aktar tard, matul il-perjodu tal-Illuminiżmu Grieg (Diafotismos), kittieba bħal Adamantios Korais u Rigas Feraios ħejjew ir-Rivoluzzjoni Griega bix-xogħlijiet tagħhom.

Figuri prominenti tal-letteratura Griega moderna jinkludu Dionysios Solomos, Andreas Kalvos, Angelos Sikelianos, Emmanuel Rhoides, Demetrius Vikelas, Kostis Palamas, Penelope Delta, Yannis Ritsos, Alexandros Papadiamantis, Nikos Kazantzakis, Andreas Embirikos, Kostas Karyotakis, Gregorios Xenovapoulos, Constantine Kavvadias, Kostas Varnalis u Kiki Dimoula. Żewġ awturi Griegi rċevew il-Premju Nobel fil-Letteratura: George Seferis fl-1963 u Odysseas Elytis fl-1979.

Filosofija

Statwi ta' Platun (xellug) u Socrates (lemin) quddiem l-Akkademja ta' Ateni, l-akkademja nazzjonali tal-Greċja u l-aktar stabbiliment ta' riċerka importanti.

Il-filosofija Griega tal-qedem kienet timplika rieda li jiġi vvalutat ir-raġunament u l-ħsieb kritiku tal-kultura tradizzjonali, u b'hekk inawgurat it-tradizzjoni intellettwali tal-Punent. Filwaqt li ħassieba qablu pprovdew spjegazzjonijiet proto-xjentifiċi tad-dinja naturali, Socrates, f’Ateni tas-seklu 5, investiga b’mod sistematiku l-etika; Fis-seklu ta' wara, id-dixxiplu tiegħu, Platun, kiteb djalogi dwar l-etika, il-politika, il-metafiżika u l-epistemoloġija, li għadhom rilevanti sal-lum. Kien hemm ukoll temi ta' trattati magħmulin mill-istudent prolifiku ta' Platun Aristotle, li l-ħsieb tiegħu, speċjalment fil-fiżika, informa lill-Punent għal sekli sħaħ. Skejjel filosofiċi oħra ħarġu matul il-perjodu Ellenistiku, Ċiniżmu, Stojċiżmu, Epikurjaniżmu u Xettiċiżmu, filwaqt li n-Neoplatoniżmu ddomina l-ħsieb ta' wara.

Il-filosofija Biżantina kienet ikkaratterizzata minn ħarsa tad-dinja Kristjana, iżda waħda li setgħet tiġbed ideat direttament mit-testi Griegi ta’ Platun, Aristotle, u n-Neoplatonisti. Lejlet il-waqgħa ta' Kostantinopli, Gemistus Pletho ipprova jerġa' jġib l-użu tat-terminu "Hellene" u sostna ritorn lejn l-allat Olympian tad-dinja tal-qedem. L-istudjużi Griegi Biżantini, li kienu fil-biċċa l-kbira responsabbli għall-preservazzjoni tal-għarfien Grieg klassiku, ħarbu lejn il-Punent wara l-waqgħa ta’ Biżanzju, ħadu l-letteratura magħhom u kkontribwew b’mod sinifikanti għar-Rinaxximent.

Fil-perjodu modern, Diaphotismos (bil-Grieg: Διαφωτισμός, "illuminazzjoni", "illuminazzjoni") kienet l-espressjoni Griega taż-Żmien tal-Illuminiżmu u l-ideat filosofiċi u politiċi tiegħu. Rappreżentanti notevoli kienu Adamantios Korais, Rigas Feraios u Theophilos Kairis. Filosfi Griegi oħra jew xjenzati politiċi tal-era moderna jinkludu Cornelius Castoriadis, Nicos Poulantzas, u Christos Yannaras.

Mużika u żfin

Żeffiena tal-mużika folkloristika tradizzjonali Kretan

Rebettes f'Karaiskaki, Piraeus (1933). Huwa ħalla lil Markos Vamvakaris bil-bouzouki.

Il-mużika vokali Griega tmur lura għal żminijiet antiki, meta korijiet imħallta esegwiw għal divertiment, ċelebrazzjoni, u skopijiet spiritwali. L-istrumenti kienu jinkludu l-aulos tal-qasab doppju u l-istrument tal-korda mnittfa, il-lira, speċjalment it-tip speċjali msejjaħ il-zither. Il-mużika kellha rwol importanti fl-edukazzjoni. It-tfal kienu mgħallma l-mużika mill-età ta' sitt snin. Influwenzi aktar tard mill-Imperu Ruman, il-Lvant Nofsani, u l-Imperu Biżantin affettwaw il-mużika Griega.

Filwaqt li t-teknika l-ġdida tal-polifonija kienet qed tiżviluppa fil-Punent, il-Knisja Ortodossa tal-Lvant irreżistiet il-bidla. Għal din ir-raġuni, il-mużika Biżantina baqgħet tkun monofonika u mingħajr ebda tip ta' akkumpanjament strumentali. Minħabba f'hekk, u minkejja ċerti tentattivi minn xi kantanti Griegi, il-mużika Biżantina ġiet imċaħħda minn elementi li, fil-Punent, iffavorixxu żvilupp bla xkiel tal-arti. Biżanzju introduċa kant Biżantin monofoniku, mużika melodika, b'varjetà ritmika u qawwa espressiva.

Flimkien mal-kant u l-mużika Biżantin, il-Griegi kkultivaw il-kanzunetta folkloristika Griega (Demotiko), li hija maqsuma f'żewġ ċikli, l-Akritic u l-Kleptic. Akritic inħoloq bejn id-9 u l-10 sekli u esprima l-ħajja u l-ġlidiet tal-akrites (gwardji tal-fruntiera) tal-Imperu Biżantin, l-aktar magħruf ikun dak assoċjat ma' Digenes Akritas. Iċ-ċiklu kleptic ħareġ bejn it-tmiem tal-perjodu Biżantin u l-bidu tal-Gwerra tal-Indipendenza Griega. Iċ-ċiklu kleptic, flimkien ma' kanzunetti storiċi, paralogi (kanzunetti narrattivi jew ballads), kanzunetti tal-imħabba, mantinadas, kanzunetti tat-tieġ, kanzunetti tal-eżilju u kanzunetti tal-funeral, jesprimu l-ħajja tal-Griegi.

L-heptanese kantádhes (καντάδες, "serenati"; sing.: καντάδα) saru l-prekursuri tal-kanzunetta popolari urbana Griega moderna, li influwenzaw l-iżvilupp tagħha. Matul l-ewwel parti tas-seklu ta’ wara, kompożituri Griegi komplew jissellfu elementi mill-istil Heptanese. L-aktar kanzunetti ta' suċċess matul l-1870-1930 kienu l-hekk imsejħa serenati Ateniani u kanzunetti esegwiti fuq il-palk ("kanzunetti tar-revui teatrali") f'revus, operetti u nocturnes li ddominaw ix-xena tat-teatru ta' Ateni.

Rebbetic, inizjalment mużika assoċjata mal-klassijiet inferjuri, aktar tard kisbet aċċettazzjoni akbar hekk kif it-truf mhux maħduma tal-karattru subkulturali evidenti tiegħu ġew imrattab u xi drabi sal-punt li ma jsirux rikonoxxibbli. Kienet il-bażi tal-laïkó (kanzunetta tan-nies) aktar tard. Artisti ewlenin tal-ġeneru jinkludu Vassilis Tsitsanis, Grigoris Bithikotsis, Stelios Kazantzidis, George Dalaras, Haris Alexiou u Glykeria.

Kien permezz tal-Gżejjer Joni (li kienu taħt il-ħakma tal-Punent) li l-avvanzi ewlenin tal-mużika klassika tal-Ewropa tal-Punent ġew introdotti għall-Griegi kontinentali. Ir-reġjun huwa notevoli għat-twelid ta 'l-ewwel skola ta' mużika klassika Griega moderna (skola Heptanesian jew Ionian), stabbilita fl-1815. Rappreżentanti prominenti ta 'dan il-ġeneru jinkludu Nikolaos Mantzaros, Spyridon Xyndas, Spyridon Samaras u Pavlos Carrer. Manolis Kalomiris huwa meqjus bħala l-fundatur tal-Iskola Nazzjonali tal-Mużika tal-Greċja.

Fis-seklu 20, il-kompożituri Griegi kellhom impatt sinifikanti fuq l-iżvilupp tal-mużika avant-garde u klassika moderna, b’figuri bħal Iannis Xenakis, Nikos Skalkottas u Dimitri Mitropoulos kisbu prominenza internazzjonali. Kompożituri u mużiċisti bħal Mikis Theodorakis, Manos Hatzidakis, Eleni Karaindrou, Vangelis u Demis Roussos kisbu segwenti internazzjonali, inklużi soundtracks għal films famużi bħal Zorba the Greek, Serpico, Never on a Sunday, America, America, Eternity and a Day, Chariots of Fire u Blade Runner. Kompożituri Griegi Amerikani magħrufa għall-partituri tal-films tagħhom jinkludu Yanni u Basil Poledouris. Il-kantanti tal-opra Griegi u l-mużiċisti klassiċi tas-sekli 20 u 21 jinkludu lil Maria Callas, Nana Mouskouri, Mario Frangoulis, Leonidas Kavakos u Dimitris Sgouros.

Il-Greċja pparteċipat fil-Eurovision Song Contest 35 darba wara d-debutt tagħha fil-Festival tal-1974 Fl-2005, il-Greċja rebħet b’“My Number One”, interpretata mill-kantanta Griega-Svediża Elena Paparizou, li saret suċċess kbir f’pajjiżi differenti fil-Greċja, u l-51 Eurovision Song Contest 2006 sar f'Ateni.

Kċina

Insalata Griega, bil-ġobon feta u żebbuġ.

Il-kċina Griega hija karatteristika tad-dieta Mediterranja, li hija ikkaratterizzata minn platti Kretani. Il-kċina Griega tinkorpora ingredjenti friski fi platti lokali bħal moussaka, pastitsio, insalata Griega klassika, fasolada, spanakopita u souvlaki. Xi platti jmorru lura għall-Greċja tal-qedem bħal skordalia (purej ħoxnin tal-ġewż, lewż, tewm imfarrak u żejt taż-żebbuġa), soppa tal-għads, retsina (inbid abjad jew rosé issiġillat bir-reżina tal-arżnu), u pasteli (bar taċ-ċikkulata biż-żerriegħa tal-ġulġlien moħmija). bl-għasel). In-nies spiss jieħdu pjaċir jieklu platti żgħar bħal meze bi zlazi bħal tzatziki, qarnit grilled u ħut żgħir, ġobon feta, dolmades (ross, passolina u pine nuts imgeżwer fil-weraq tal-għeneb), legumi varji, żebbuġ u ġobon. Iż-żejt taż-żebbuġa huwa żieda mifruxa.

Id-deżerti ħelwin jinkludu melomakarona, diples u galaktoboureko, u xorb bħal ouzo, metaxa u nbejjed bħal retsina. Il-kċina Griega tvarja minn partijiet differenti tal-kontinent u minn gżira għal gżira. Juża xi ħwawar aktar spiss minn kċejjen Mediterranji oħra: oregano, nagħniegħ, tewm, basal, xibt u weraq tar-rand. Ħwawar u ħwawar komuni oħra jinkludu żerriegħa tal-ħabaq, tas-sagħtar u tal-bużbież. Ħafna riċetti, speċjalment fil-partijiet tat-Tramuntana tal-pajjiż, jużaw ħwawar "ħelu" flimkien mal-laħam, pereżempju kannella u qronfol fi stews. Koutoukia huwa restorant speakeasy komuni fil-Greċja.

Ċinema

Theodoros Angelopoulos, rebbieħ tal-Palme d'Or fl-1998, direttur eċċellenti fl-istorja taċ-ċinema Ewropea

Iċ-ċinema deher għall-ewwel darba fil-Greċja fl-1896, iżda l-ewwel ċinema-teatru fetaħ fl-1907 f'Ateni. Fl-1914, twaqqfet l-Asty Film Company u bdiet il-produzzjoni ta' films. Gulf, storja ta' mħabba tradizzjonali magħrufa sew, hija meqjusa bħala l-ewwel film tal-film Grieg, għalkemm qabel kien hemm produzzjonijiet iżgħar bħal newsreels. Fl-1931, Orestis Laskos idderieġa lil Daphnis and Chloe, li fih waħda mill-ewwel xeni ta' nudi fiċ-ċinema Ewropea; Kien l-ewwel film Grieg muri barra minn Malta. Fl-1944, Katina Paxinou ġiet onorata bil-Premju tal-Akkademja għall-Aħjar Attriċi Sostennarja għal Għal min iddoqq il-Qanpiena.

Is-snin ħamsin u l-bidu tas-sittinijiet huma meqjusa bħala "era tad-deheb" taċ-ċinema Griega. Diretturi u atturi ta' din l-era ġew rikonoxxuti bħala figuri importanti fil-Greċja u xi wħud kisbu rikonoxximent internazzjonali: George Tzavellas, Irene Papas, Melina Mercouri, Michael Cacoyannis, Alekos Sakellarios, Nikos Tsiforos, Iakovos Kambanelis, Katina Paxinou, Nikos Koundouros, Ellie Lambeti u oħrajn. . Saru aktar minn sittin film fis-sena, il-biċċa l-kbira b'elementi ta film noir. Il-films notevoli tiegħu jinkludu The Drunkard (1950, dirett minn George Tzavellas), The Counterfeit Coin (1955, minn Giorgos Tzavellas), Πικρό Ψωμί (1951, minn Grigoris Grigoriou), O Drakos (1956, minn Nikos Koundouros), Stella (1955), taħt id-direzzjoni ta' Cacoyannis u miktuba minn Kampanellis), Woe to the Young (1961, ta' Alekos Sakellarios), Glory Sky (1962, ta' Takis Kanellopoulos) u The Red Lanterns (1963, ta' Vasilis Georgiadis).

Cacoyannis idderieġa lil Zorba the Greek ma' Anthony Quinn, li rċieva nominazzjonijiet għall-Aħjar Direttur, l-Aħjar Skript Adattat u l-Aqwa Film. Finos Film ikkontribwixxa f'dan il-perjodu b'films bħal Λατέρνα, Φτώχεια και Φιλότιμο, Madalena, I theia ap' to Chicago, Το ξύλο βγήκε από τον Πα. ράδεισο u ħafna aktar.

Matul is-snin 70 u 80, Theo Angelopoulos idderieġa films notevoli. Il-film tiegħu Eternity and a Day rebaħ il-Palma tad-Deheb u l-Premju Ekumeniku tal-Ġurija fil-Festival tal-Films ta' Cannes tal-1998.

Fid-dijaspora Griega hemm produtturi tal-films ta' fama internazzjonali, bħall-Grieg-Franċiż Costa-Gavras u l-Griegi-Amerikani Elia Kazan, John Cassavetes u Alexander Payne. Yorgos Lanthimos irċieva erba’ nominazzjonijiet għall-Oscar għax-xogħol tiegħu, fosthom l-Aqwa Film b’Lingwa Barranija għal Canino (2009), l-Aqwa Sceneggiatura Oriġinali għal Langosta (2015), u l-Aqwa Film u l-Aqwa Direttur għal The Favorite (2018).

Sports

Spyridon Louis dieħel fil-Panathenaic Stadium fi tmiem il-maratona; Olimpjadi tas-Sajf 1896

Angelos Charisteas skorja l-gowl tar-rebħa tal-Greċja fil-finali tal-Euro 2004

Il-Greċja hija l-post fejn twieled il-Logħob Olimpiku tal-qedem, irreġistrat għall-ewwel darba fis-sena 776 QK. f'Olympia, u ospitat il-Logħob Olimpiku moderni f'żewġ okkażjonijiet: l-Olimpjadi tas-Sajf inawgurali tal-1896 u l-Olimpjadi tas-Sajf tal-2004 Matul il-parata tan-nazzjonijiet, il-Greċja dejjem tissemma l-ewwel, bħala n-nazzjon fundatur tal-prekursur tal-Logħob Olimpiku modern. In-nazzjon ikkompetiet f'kull Logħob Olimpiku tas-Sajf, wieħed mill-erba' pajjiżi biss li għamlu dan. Wara li rebħet total ta' 121 midalja (35 tad-deheb, 45 tal-fidda u 41 tal-bronż), il-Greċja hija kklassifikata fit-33 post għall-midalji tad-deheb fl-għadd ta' midalji Olimpiċi tas-Sajf ta' kull żmien. L-aqwa prestazzjoni tagħhom kienet fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-1896, meta l-Greċja spiċċat it-tieni fit-tabella tal-midalji b’10 midalji tad-deheb.

It-tim nazzjonali tal-futbol tal-Greċja, kklassifikat fil-54 post fid-dinja fl-2024 (u wara li laħaq il-quċċata fit-8 post fl-2008 u fl-2011), ġie inkurunat ċampjins Ewropej fil-Euro 2004 f'waħda mill-akbar sorpriżi fl-istorja tal-isport. Is-Super League Griega hija l-ogħla kampjonat tal-futbol professjonali, li jikkonsisti minn erbatax-il tim. L-aktar suċċess huma Olympiacos, Panathinaikos u AEK Ateni.

It-tim nazzjonali Grieg tal-basketball għandu tradizzjoni ta' eċċellenza għal għexieren ta' snin, u huwa meqjus fost il-poteri ewlenin fil-basketball dinji. Mill-2012, kienet ikklassifikata fir-raba' post fid-dinja u t-tieni fl-Ewropa. Huma rebħu l-Kampjonat Ewropew darbtejn fl-1987 u fl-2005, u laħqu s-semi-finali fi tnejn mill-aħħar erba' Kampjonati tad-Dinja FIBA, u kisbu t-tieni fid-dinja fil-Kampjonat tad-Dinja FIBA 2006. L-aqwa kampjonat nazzjonali tal-basketball, A1 Ethniki, huwa magħmul minn erbatax-il tim. L-aktar timijiet Griegi li rnexxew huma Panathinaikos, Olympiacos, Aris Thessaloniki, AEK Athens u PAOK. It-timijiet tal-basketball Griegi huma l-aktar suċċess fil-basketball Ewropew f’dawn l-aħħar 25 sena. Wara t-trijonf tal-Kampjonat Ewropew tal-2005 tat-tim nazzjonali Grieg tal-basketball, il-Greċja saret iċ-champions Ewropej renjanti kemm fil-futbol kif ukoll fil-basketball.

It-tim nazzjonali tal-waterpolo tan-nisa Grieg sar wieħed mill-potenzi ewlenin fid-dinja, u sar ċampjins tad-dinja fl-2011. Huma rebħu d-deheb fil-World League tal-2005 u l-fidda fil-Kampjonati Ewropej tal-2010 u l-2012 tat-tim nazzjonali tal-waterpolo tal-irġiel tal-Greċja sar it-tielet l-aħjar tim tal-waterpolo fid-dinja fl-2005. L-aqwa kampjonati nazzjonali tal-waterpolo, il-Lega Griega tal-Water Polo tal-Irġiel u l-Lega tal-Water Polo tan-Nisa Griegi, huma kkunsidrati fost l-aqwa kampjonati nazzjonali fil-waterpolo Ewropew, peress li l-klabbs tagħha kisbu suċċess sinifikanti fil- kompetizzjonijiet Ewropej.

It-tim nazzjonali tal-volleyball tal-irġiel tal-Greċja rebaħ żewġ midalji tal-bronż, waħda fil-Kampjonat Ewropew tal-Volleyball u waħda fil-Lega Ewropea tal-Volleyball tal-Irġiel, u spiċċa fil-ħames post fil-Logħob Olimpiku. Il-kampjonat Grieg, l-A1 Ethniki, huwa meqjus bħala wieħed mill-aqwa kampjonati tal-volleyball fl-Ewropa u l-klabbs Griegi kellhom suċċess sinifikanti fil-kompetizzjonijiet Ewropej. Olympiacos huwa l-iktar klabb tal-volleyball ta' suċċess fil-pajjiż. Fil-handball, AC Diomidis Argous huwa l-uniku klabb Grieg li rebaħ Tazza Ewropea.

Festi

Purċissjoni f'ġieħ it-Tlugħ fis-Sema ta' Marija Bambina (15 ta' Awwissu), festa importanti

Skont il-liġi Griega, kull Ħadd tas-sena huwa festa. Sa mill-aħħar tas-snin sebgħin, is-Sibt kien ukoll jum mhux skolastiku u mhux tax-xogħol. Barra minn hekk, hemm erba' vaganzi uffiċjali obbligatorji: 25 ta' Marzu (Jum l-Indipendenza Griega), Tnejn tal-Għid, 15 ta' Awissu (Assunta jew Dormizzjoni tal-Verġni Mqaddsa), u 25 ta' Diċembru (Milied). L-1 ta' Mejju (Jum ix-Xogħol) u t-28 ta' Ottubru (Jum l-Ohi) huma regolati bil-liġi bħala fakultattivi, iżda hija drawwa li l-impjegati jkollhom il-ġurnata ta' mistrieħ. Madankollu, hemm aktar festi pubbliċi ċċelebrati fil-Greċja milli huma mħabbra mill-Ministeru tax-Xogħol kull sena bħala obbligatorji jew fakultattivi. Il-lista ta' dawn il-btajjel nazzjonali mhux fissi rari tinbidel u ma nbidlitx f’dawn l-aħħar deċennji, u b'hekk tagħti total ta' ħdax-il festa nazzjonali kull sena. Minbarra l-festi nazzjonali, hemm festi li mhumiex iċċelebrati mal-pajjiż kollu, iżda biss minn grupp professjonali speċifiku jew komunità lokali. Pereżempju, ħafna muniċipalitajiet għandhom "Patrun" parallel mal-"Jiem tal-Qaddis", jew "Jum il-Liberazzjoni". F’dawn il-jiem hija drawwa li l-iskejjel ikollhom il-jum liberu.

Minbarra l-vaganzi reliġjużi, festivals notevoli jinkludu l-Karnival ta' Patras, il-Festival ta' Ateni, u festivals tal-inbid lokali. Il-belt ta' Tessaloniki tospita wkoll bosta festivals u avvenimenti. Il-Festival Internazzjonali tal-Films ta' Thessaloniki huwa wieħed mill-akbar festivals tal-films fin-Nofsinhar tal-Ewropa.

bliet l-aktar popolati

Ateni
Ateni
Il-Partenon Ateni
Parlament-Palazz Irjali l-Antik, Ateni
Parlament-Palazz Irjali l-Antik mill-ajru, Ateni
Pjazza Omonja, Ateni
Pjazza tal-Kostituzzjoni, Ateni
Il-Palazz Presidenzjali, Ateni
Il-Palazz Presidenzjali meta kien għadu l-Palazz tal-Prinċep tal-Kuruna, Ateni
Tessaloniki
Patras (bil-Grieg: Πάτρα, Grieg Antik Πάτραι Pátrai, Latin Patrae)
Piraeus (bil-Grieg: Πειραιάς)
Larisa (bil-Grieg: Λάρισα, Lárisa)
Larisa (bil-Grieg: Λάρισα, Lárisa)
Heraklion
Heraklion
Kallithea (bil-Grieg: Καλλιθέα, "veduta tajba")
Acharnas jew Acharnes (bil-Grieg Αχαρνές, Katharevousa Αχαρναί, magħrufa wkoll bħala Μενίδι Menidi)
Kalamariá (bil-Grieg: Καλαμαριά)
Nikea (bil-Grieg: Νίκαια)
Ílion (bil-Grieg: Ίλιον, qabel Nea Liosia, Νέα Λιόσια)
Rodi
Rodi
Akropoli, Rodi
Palazz tal-Gvern, Rodi
Dar tal-Fascio, Rodi

Referenzi

^ Central Intelligence Agency (ed.). "Country Comparison: Area" (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-11-13. Miġbur 2013-06-29. Parametru mhux magħruf |work= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Hellenic Statistical Authority (ed.). "2011 Greek Census" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2014-08-17. Miġbur 2013-06-29. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ ^a ^b ^ċ ^d International Monetary Fund (ed.). "Greċja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

Ħoloq esterni

Gvern

(EL) President tar-Repubblika Ellenika
(EL, EN) Ministru tar-Repubblika Ellenika
(EL, EN) Organizzjoni Griega tat-Turiżmu
(EL, EN) Awtorità Ellenika tal-Istatistika

Informazzjoni

Hellenism – Gwida kompleta dwar il-Greċja u l-kultura tagħha

[1] Central Intelligence Agency (ed.). "Country Comparison: Area" (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-11-13. Miġbur 2013-06-29. Parametru mhux magħruf |work= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[ELSTAT-2] Hellenic Statistical Authority (ed.). "2011 Greek Census" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2014-08-17. Miġbur 2013-06-29. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[imf2-3] ċ ^d International Monetary Fund (ed.). "Greċja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[HDI-4] Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[1]

[2]

[3]

[4]