Imperu Ottoman

Imperu Ottoman
دولت عليهٔ عثمانیه
Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye

1299-1923 Espansjoni tal-Imperu Ottoman bejn l-1481 u l-1683 (esklużi l-Alġerija, Sudan, Hejaz, Asir u l-Jemen)
Kapitali	Söğüt (1299–1309) Yarhisar (1309-1314) İnegöl (1314-1326) Bursa (1326–1365) Adrianople (1365–1453) Kostantinopli (1453–1922)
Gvern	Monarkija assoluta (1299-1876) (1878-1908) (1918-1922) Monarkija kostituzzjonali (1876-1878) (1908-1918)
Erja  -1683  -1914:	5,200,000 km² (2,007,731 mi kw) 1,800,000 km² (694,984 mi kw)
Popolazzjoni  -1856 est.  -1906 est.  -1912 est.	35,350,000 20,884,000 24,000,000
Munita	Akçe, Para, Kuruş, Lira, Sultanî
Preċedut minn	Imperu Biżantin u diversi pajjiżi oħra
Suċċessut minn	Gvern tal-Gran Assemblea Nazzjonali u diversi pajjiżi oħra
Pajjiżi llum	Abkażja (de facto) Albanija Alġerija Arabja Sawdija Armenja Ażerbajġan Baħrejn Bożnija u Ħerżegovina Bulgarija Ċipru Ċipru ta' Fuq (de facto) Eġittu Emirati Għarab Magħquda Eritrea Ġeorġja Ġordan Greċja Iran Iraq Iżrael Jemen Kosovo (de facto) Kroazja Kuwajt Libanu Libja Mudell:Dati pajjiż Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq Moldova Montenegro Repubblika Nagorno-Karabakh (de facto) Oman Ossezja t'Isfel (de facto) Palestina Qatar Rumanija Russja Serbja Sirja Slovakkja Slovenja Somalja Sudan Tuneżija Transnistrija (de facto) Turkija Ukraina Ungerija

L-Imperu Ottoman kien potenza li kienet teżerċita saħħitha max-xtut tal-Baħar Mediterran li beda jeżisti fl-1281 (jew 1299) sal-1923. kien wieħed mill-ikbar Imperi li qatt dehru fuq wiċċ id-dinja, u, meta kien b'saħħtu, kien jinkludi t-Turkija, il-Lvant Nofsani, l-Afrika ta' Fuq u l-Balkani. Ġie fondat minn tribu ta' Torok Oghuz fil-Punent tat-Turkija, u kien immexxi mid- dinastija Osmanlı, dixxendenti minn dawn it-Torok.

F'ċirkli diplomatiċi, l-Imperu kien jissejjaħ la Sublime Porte jew sempliċement Porte, dderivat mit-traduzzjoni franċiża tat-terminu Bâb-i-âlî, li tfisser "il-bieb l-għolja", minħabba ċ-ċerimonji ta' merħba lill-ambaxxaturi barranin mill-bieb tal-Palazz Imperjali Topkapi. Ġieli jiġi interpretat bħala riferenza għal qagħda tan-nazzjon u speċjalment tal-kapitali Istanbul; fil-fatt l-Imperu kien jidher bħala l-bieb bejn l-Ewropa u l-Asja. Fi żmienu, l-Imperu Ottoman kien jissejjaħ ukoll l-Imperu Tork jew it-Turkija minn barranin Ewropej, imma l-isem tal-pajjiż tal-lum m'ghandux jitħawwad ma' dak tal-Imperu Ottoman.

L-Imperu twaqqaf minn Osman I, bl-Għarbi ʿUthmān b'hekk l-isem tal-Imperu. Fis-Seklu XVI u s-Seklu XVII, l-Ottomani kellhom wieħed mill-iktar imperi kbar u b'saħħitom fid-dinja, u xi pajjiżi Ewropej bdew iħossuhom skomdi minħabba l-avvanzi tagħhom fil-Balkani. Madanakollu l-Ottomani twaqqfu fl-Assedju ta' Malta, fil-Battalja ta' Lepanto u f'dik ta' Vjenna.

Fl-1453, l-aħħar fdal tal-Imperu Biżantin sfaxxa meta Kostantinopli saret il-kapitali Ottomana bl-isem ta' Istanbul. Mill-1517 'il quddiem, is-Sultan Ottoman kien ukoll Kaliff tal-Islam, u l-Imperu Ottoman mill-1517 sal-1922 (jew 1924) kien sinonimu mal-Kaliffat, l-Istat Islamiku.

Wara l-Ewwel gwerra dinjija, fl-istess gwerra li parti kbira tal-Imperu waqa' f'idejn l-Alleati, filwaqt li l-istat Ottoman kien f'taħwid kbir, xi nazzjonalisti Torok, ħafna kienu uffiċjali għolja fil-militar, waqqfu l-istat Tork permezz tal-gwerra tal-Indipendenza Torka, kontinwazzjoni tal-gwerra bejn il-Griegi u t-Torok, il-maġġoranza fuq art li saret Torka fit-Trattat ta' Lausanne.

Isem

Il-kelma Ottoman hija anglicisation storika tal-isem ta' Osman I, il-fundatur tal-Imperu u tad-Dar tal-gvern ta' Osman (magħrufa wkoll bħala dinastija tal-Ottomani). L-isem ta’ Osman min-naħa tiegħu kien il-forma Torka tal-isem Għarbi ʿUthmān (عثمان). Fit-Tork Ottoman, l-imperu kien imsejjaħ Devlet-i ʿAlīye-yi ʿOsmānīye (دولت عليه عثمانیه), [34] (litteralment "L-Istat Ottoman Suprem") jew alternattivament ʿOsmānlı Devleti (عثمانلى دولت). Fit-Tork Modern, huwa magħruf bħala Osmanlı İmparatorluğu ("L-Imperu Ottoman") jew Osmanlı Devleti ("L-Istat Ottoman").

Il-kelma Torka għal "Ottoman" (Osmanlı) oriġinarjament kienet tirreferi għas-segwaċi tat-tribu ta' Osman fis-seklu erbatax, u li wara din bdiet tintuża biex tirreferi għall-elit militari-amministrattiva tal-imperu. B'kuntrast ma' dan, it-terminu "Turk" (Türk) intuża biex jirreferi għall-popolazzjoni u ghall-popolazzjoni tribali Anatolja u kien meqjus bħala terminu ta' tqaxxir meta applikat għal individwi urbani u edukati. [35] Fil-perjodu modern bikri, kelliem Tork b'edukazzjoni urbana edukata li ma kienx membru tal-klassi amministrattiva militari ħafna drabi ma jirreferix għalih innifsu la bħala Osmanlı u lanqas bħala Türk, imma aktar bħala Rūmī (رومى), jew "Rumana", li tfisser abitant tat-territorju tal-ex Imperu Biżantin fil-Balkani u fl-Anatolja.

It-terminu Rūmī intuża wkoll biex jirreferi għal kelliema ta’ Tork mill-popli Musulmani l-oħra tal-imperu u lil hinn minnha. [36] Kif applikat għall-kelliema Torok Ottomani, dan it-terminu beda jintuża mill-użu fl-aħħar tas-seklu sbatax, u minflok il-kelma saret dejjem aktar assoċjata mal-popolazzjoni Griega tal-imperu, fis-sens li għadha ġġorrha fit-Turkija sal-lum. [ 37]

Fl-Ewropa tal-Punent, iż-żewġ ismijiet "Imperu Ottoman" u "Turkija" spiss kienu jintużaw b'mod interkambjabbli, bit-"Turkija" tkun dejjem aktar iffavorita kemm f'sitwazzjonijiet formali kif ukoll informali. Din id-dikotomija ntemmet uffiċjalment fl-1920–23, meta l-gvern Tork, li għadu kif ġie stabbilit f'Ankara, għażel lit-Turkija bħala l-uniku isem uffiċjali. Ħafna storiċi akkademiċi jevitaw it-termini "Turkija", "Torok", u "Torok" meta jirreferu għall-Ottomani, minħabba l-karattru multinazzjonali tal-imperu.

Storja

Insurgenza: (c. 1299–1453)

Hekk kif is-Seljuk Sultanate ta' Rum naqas fis-seklu 13, l-Anatolja kienet maqsuma f'biċċa ta' prinċipati Torok indipendenti magħrufa bħala l-Anatolji Beyliks. Waħda minn dawn il-beyliks, fir-reġjun ta 'Bitynia fuq il-fruntiera tal-Imperu Biżantin, kienet immexxija mill-mexxej tribali Tork Osman I (d. 1323/4), figura ta' oriġini oskuża minn fejn ġej l-isem Ottoman. [38 ] Is-segwaċi bikrija ta 'Osman kienu jikkonsistu kemm minn gruppi tribali Torok kif ukoll minn rinnegati Biżantini, ħafna iżda mhux kollha konvertiti għall-Iżlam. Osman estenda l-kontroll tal-prinċipat tiegħu billi kkonkerra bliet Biżantini tul ix-xmara Sakarya. Telfa Biżantina fil-battalja ta 'Bapheus fl-1302 ikkontribwixxiet ukoll għall-lok ta' Osman. Mhux mifhum sew kif il-bidu tal-Ottomani ġew biex jiddominaw il-ġirien tagħhom, minħabba n-nuqqas ta’ sorsi li jibqgħu ħajjin minn dan il-perjodu. It-teorija tat-Teżi ta’ Gaża popolari matul is-seklu għoxrin ikkreditat is-suċċess tagħhom għar-rally tagħhom ta’ ġellieda reliġjużi biex jiġġieldu għalihom f’isem l-Islam, iżda issa hija kkritikata ħafna u m’għadhiex ġeneralment aċċettata mill-istoriċi, u m’hemmx kunsens dwar in-natura tal-espansjoni bikrija tal-istat Ottoman issostitwiha.

Fis-seklu wara l-mewt ta ’Osman I, il-ħakma Ottomana bdiet tiġġedded fuq l-Anatolja u l-Balkani. L-iben ta 'Osman, Orhan, qabad il-belt tal-Anatolja tal-majjistral ta 'Bursa fl-1326, u għamilha l-kapitali l-ġdida tal-istat Ottoman u ħaqqet il-kontroll Biżantin fir-reġjun. Il-belt tal-port importanti ta ’Tessalonika ġiet maqbuda mill-Venezjani fl-1387 u keċċa. Ir-rebħa Ottomana fil-Kosovo fl-1389 effettivament immarkat it-tmiem tal-poter Serb fir-reġjun, li twitti t-triq għall-espansjoni Ottomana fl-Ewropa. [41] Il-Battalja ta ’Nicopolis fl-1396, meqjusa b’mod wiesa’ bħala l-aħħar kruċjata fuq skala kbira tal-Medju Evu, naqset milli twaqqaf l-avvanz tat-Torok Ottomani rebbieħa.

Hekk kif it-Torok kabbru fil-Balkani, il-konkwista ta 'Kostantinopli saret għan kruċjali. L-Ottomani diġà wrested il-kontroll ta 'kważi l-ex-artijiet Biżantini kollha li jdawru l-belt, iżda d-difiża qawwija tal-pożizzjoni strateġika ta' Kostantinopli fuq id-Dejt tal-Bosforu għamlitha diffiċli biex tiġi konkwista. Fl-1402, il-Biżantini ġew temporanjament meħlusa meta l-mexxej Turco-Mongol Timur, fundatur tal-Imperu Timurid, invada l-Anatolja Ottomana mil-lvant. Fil-Battalja ta 'Ankara fl-1402, Timur għeleb il-forzi Ottomani u ħa lil Sultan Bayezid I bħala priġunier, li jitfa' l-imperu f'diżordni. Il-gwerra ċivili wara, magħrufa wkoll bħala l-Fetret Devri, damet mill-1402 sal-1413 hekk kif ulied Bayezid ġġieldu wara xulxin. Dan intemm meta Mehmed I ħareġ bħala s-sultan u rrestawra l-poter Ottoman.

It-territorji tal-Balkani mitlufin mill-Ottomani wara l-1402, inklużi Tessalonika, il-Maċedonja u l-Kosovo, aktar tard ġew irkuprati minn Murad II bejn l-1430 u l-1450s. Fl-10 ta ’Novembru 1444, Murad irrepela l-Kruċjata ta’ Varna billi għeleb l-armati Ungeriża, Pollakka u Valaġjana taħt Władysław III tal-Polonja (ukoll Re tal-Ungerija) u John Hunyadi fil-Battalja ta ’Varna, għalkemm l-Albaniżi taħt Skanderbeg baqgħu jirreżistu. Erba 'snin wara, John Hunyadi ħejja armata oħra ta' forzi Ungeriżi u tal-Wallachian biex jattakkaw it-Torok, iżda reġa 'ġie megħlub fit-Tieni Battalja tal-Kosovo fl-1448.