Alġerija

Ir-Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Alġerija
الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية
al-Jumhūriyya al-Jazāʾiriyya ad-Dīmuqrāṭiyya aš Šaʿbiyya
(Għarbi)
République algérienne démocratique et populaire (Franċiż)
Ir-Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Alġerija الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية ; al-Jumhūriyya al-Jazāʾiriyya ad-Dīmuqrāṭiyya aš Šaʿbiyya; (Għarbi); République algérienne démocratique et populaire (Franċiż)
	Mottu: بالشعب وللشعب ; "Mill-poplu, għall-poplu"
	Innu nazzjonali: Kassaman; "Naħilfu";
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Alger
Lingwi uffiċjali	Għarbi, Berberu
Gruppi etniċi	75%–85% Għarab 15%–25% Berberi
Gvern	Repubblika Unitarja Semi-presidenzjali
Indipendenza (minn Franza)
Erja
PGD (PSX)	stima tal-2022
PGD (nominali)	stima tal-2022
Gini (2011)	27.6 (baxx)
IŻU (2021)	▲ 0.745 (għoli) (91)
Valuta	Dinar (DZD)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	213
TLD tal-internet	.dz, الجزائر.

L-Alġerija, uffiċjalment ir-Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Alġerija, hija pajjiż fit-Tramuntana tal-Afrika li tmiss mal-Marokk u mas-Saħara tal-Punent fil-Punent, mal-Mauritania u mal-Mali fil-Lbiċ, man-Niġer fix-Xlokk, u mal-Libja u mat-Tuneżija fil-Lvant, bil-baħar Mediterran fit-Tramuntana. L-Alġerija tagħmel parti mir-reġjun tal-Magreb. Minħabba d-deżert tas-Saħara, li jokkupa kważi l-pajjiż kollu, il-maġġoranza tal-popolazzjoni tgħix fit-Tramuntana, fejn għalkemm huwa ddominat mill-muntanji tal-Atlas, hemm art fertili kif ukoll aċċess għall-baħar. B'erja ta' 2,381,741 kilometru kwadru, l-Alġerija hija l-ikbar pajjiż fl-Afrika, u l-għaxar l-ikbar pajjiż fid-dinja.^[1] Il-pajjiż għandu popolazzjoni ta' 44 miljun ruħ, li jagħmlu it-32 l-aktar pajjiż popolat fid-dinja. L-Alġier hija l-belt kapitali kif ukoll l-ikbar belt fil-pajjiż.

Inizjalment, fl-Alġerija kien hemm ir-renjijiet tan-Numidjani u l-Mauretani, qabel ma saret kolonizzazzjoni mill-Feniċi u mill-Kartaġiniżi, li wara ġew maħkuma mir-Rumani. Wara li waqgħet Ruma ġie mwaqqaf ir-renju tal-Vandali, u iktar tard, wara perjodu qasir taħt il-Biżantini, l-Alġerija rat diversi renji u dinastiji Għarab. Fl-1516 l-Alġerija ġiet taħt l-Ottomani, fejn waqt dan il-perjodu il-belt tal-Alġier saret waħda mill-ikbar u l-iktar bliet sinjuri fid-dinja, sakemm fl-1830 invadiet Franza. Taħt il-Franċiżi, l-Alġerija rat seklu diffiċli, tant illi wara massakri f' Sétif u Guelma fl-1945, faqqgħet il-Gwerra Alġerina fl-1954, li spiċċat fil-5 ta Lulju 1962 bl-Alġerija ħielsa bħala pajjiż independenti.

Il-lingwi uffiċjali tal-Alġerija huma l-Għarbi u l-Berberu, iżda il-lingwa primarja li tintuża hija l-Għarbi Alġerin. Il-Franċiz jintuża wkoll f'ċerti kuntesti governattivi u edukattivi, imma l-lingwa m'għandha l-ebda status uffiċjali. Il-maġġoranza tal-popolazzjoni hija Għarbija u l-ikbar reliġjon huwa l-Iżlam.^[2]

L-Alġier (bl-Għarbi: الجزائر, romanizzat: al-Jazāʾir; bil-Franċiż: Alġer) huwa l-kapitali u l-akbar belt tal-Alġerija. Il-popolazzjoni tal-belt fiċ-ċensiment tal-2008 kienet 2,988,145 ruħ u fl-2020 kienet stmata li kienet madwar 4,500,000 ruħ. L-Alġier jinsab fil-parti taċ-ċentru tat-Tramuntana tal-Alġerija.

L-Alġier jinsab fuq in-naħa tal-Punent tal-Bajja ta' Alġier, fil-Baħar Mediterran. Il-parti moderna tal-belt hija mibnija fuq l-art invelli ma' xatt il-baħar; il-parti l-qadima, il-belt antika tad-deys, titla' l-għoljiet wieqfa wara l-belt moderna u fil-quċċata hemm il-kasbah jew iċ-ċittadella (Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO), 122 metru (400 pied) 'il fuq mill-baħar. Il-kasbah u ż-żewġ mollijiet jiffurmaw triangolu (laqmijiet: l-Alġier l-Abjad; l-Alġier li Jsaħħrek).

Toponimija u etimoloġija

L-isem Franċiż “Alġerija”, li ġej mill-isem tal-belt ta’ Alġeri, ġie uffiċċjali bil-Franċiż fuq inizjattiva tal-Marixxall Soult fl-1837 bil-għan li jissostitwixxi l-isem “Possedimenti Franċiżi fl-Afrika ta’ Fuq”. L-isem "Algiers" ikun ġej mill-Aljer Katalan, huwa stess meħud minn Djezaïr, isem mogħti minn Bologhine ibn Ziri, iben Ziri ibn Menad fundatur tad-dinastija Berber taż-Zirides, meta bena l-belt fl-960 fuq il-fdalijiet tal- belt antika bl-isem Ruman Icosium, Djaza'ir Beni Mezghenna.

Bil-Franċiż, Algiers iddeżinjat il-belt u l-pajjiż imsejjaħ ukoll "renju ta 'Algiers" jew "repubblika ta' Alġiers".

Madankollu, jekk il-kelma "Alġerija" mhix magħrufa bil-Franċiż matul l-era Ottomana, kellha l-ekwivalenti tagħha fl-Għarbi u lingwi Ewropej oħra. Il-kelma “Alġerin” hija, madankollu, attestata bil-miktub bil-Franċiż mill-1613 u l-użi tagħha kienu kostanti minn dik id-data, jinnota Guy Turbet-Delof li jżid: “Għalhekk ix-xhieda tal-lessikuloġija hija indubitabbli. Fis-sekli 17 u 18, l-Alġerin ma kienx sinonimu mal-Alġerin (li ma kienx jeżisti) u jirreferi għall-entità politika li kienet l-Alġerija futura.

L-etimoloġija tal-Alġerija tieħu l-isem tal-belt li hija l-kapitali "Al-Djaza'ir" (الجزائر), li tfisser bl-Għarbi "il-gżejjer" (plural ta' Al Jazira), jiġifieri sett ta' gżejjer li magħhom il-port ta' Alġerija. Algiers jew il-moll attwali tiegħu kien kostitwit, pajjiż Berber inkluż "il-belt kienet dik tal-Beni Mezghenna, li popolatha", Djezaïr Beni Mezghanna, mill-isem Djezaïr miktub bl-Għarbi għall-ewwel darba fis-seklu 11 mill-Cordovan. poligrafu Al-Bakri, fil-forma ta' جزاير بني مزغنة, Djezaïr Beni Mezghenna.

Ipoteżi oħra torbot l-isem "Dzayer" mal-isem ta 'Tiziri (jew Dziri) ibn Menad, missier Bologhin ibn Ziri u fundatur tad-dinastija Berber Ziride. Bolghin jinvesti s-sit ta’ Mezghenna fuq talba ta’ missieru biex jistabbilixxi port. L-ewwel isem tal-forma Berber Tiziri ta 'Ibn Menad ifisser "dawl tal-qamar". L-Alġerini jirreferu għalihom infushom bħala Dziri.

Ibn Khaldoun fil-Muqaddima tiegħu (1377) jindika Alġiers u l-pajjiż tal-madwar bħala Bilâd Al-Djaza'ir, jiġifieri, fi żmienu, ir-reġjun ikkontrollat mill-poter ta' Alġiers jew iż-żona ġeografika marbuta mill-qrib mal-belt ta' Alġiers. Skont it-tradizzjoni, provinċja jew it-territorju ta 'stat huwa indikat bl-isem tal-kapitali tagħha. Il-Marokk ġej minn Marrakech, bħat-Tuneżija minn Tunis u l-Alġerija minn Alġiers.

Fost l-awturi Ingliżi ta’ dak iż-żmien, bil-mod il-mod saret distinzjoni bejn Alġeri li ġeneralment tiddeżinja l-belt u xi drabi l-pajjiż u l-Alġerija li tispiċċa tiddeżinja esklussivament il-pajjiż.

Ġeografija

L-Alġerija hija l-akbar pajjiż fil-kontinent Afrikan, iżda wkoll fid-dinja Għarbija u fir-rimm tal-Mediterran, il-parti tan-nofsinhar tagħha tirrappreżenta frazzjoni notevoli tas-Saħara.

Relief u pajsaġġi

Fit-Tramuntana tal-pajjiż u tul il-kosta tal-Mediterran, l-istrixxa Tell testendi għal madwar 1,600 km, 80 sa 190 km wiesgħa. Huwa magħmul minn meded ta’ muntanji żgħar: il-massif Traras, il-muntanji Tessala, id-Dahra, id-Djurdjura, l-Atlas Blidean, il-Babors, il-massif ta’ Collo, u finalment il-Jebel Edough. Dawn il-muntanji jikkostitwixxu l-aktar parti tat-Tramuntana tal-Atlas Tell. L-ogħla punt ta’ dan il-grupp huwa l-Muntanja Lalla Khedidja, fin-Nofsinhar ta’ Djurdjura. Din il-quċċata tilħaq 2,308 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar u hija miksija bil-borra fix-xitwa.

L-impatt ta’ dan l-eżenzjoni għandu l-effett li joħloq irdum tal-blat, interrott fil-bajjiet ta’ Arzew-Mostaganem, Tipaza, Algiers, Skikda u Annaba.

Saħara

Il-parti tas-Saħara tirrappreżenta aktar minn 80% tal-erja tal-wiċċ tal-Alġerija (madwar żewġ miljun kilometru kwadru); il-forom ewlenin ta’ eżenzjoni huma r-regs (żoni tal-ġebel) u l-ergs (duni), bil-massif tal-Hoggar u l-plateau tat-Tassili fin-nofsinhar. L-aridità tħalli lok għal ftit oasi biss.

Fin-Nofsinhar ta 'l-Atlas tas-Saħara hemm plateaus kbar tal-blat ta' wisa 'varjabbli. Lil hinn, lejn il-punent u madwar 210 km mill-Atlas tas-Saħara tal-Punent, jestendi l-Grand Erg tal-Punent, filwaqt li lejn il-lvant jiżviluppa l-Orjentali Grand Erg. Madwar 250 km fil-majjistral ta’ dan tal-aħħar, dipressjoni hija okkupata minn chotts, inkluż Chott Melrhir (Xlokk ta’ Biskra), fejn jinsab l-iktar punt baxx fl-Alġerija (-40 m). L-ergs jikkostitwixxu ibħra immensi ta 'ramel immarkati minn oasi, li wħud minnhom huma msaġar tal-palm importanti. Dawn is-settijiet ta 'duni huma separati minn xulxin minn plateau, l-Mzab, imbagħad, aktar fin-nofsinhar, b'serje ta' għoljiet tal-blat orjentati lejn it-tramuntana-nofsinhar. Il-plateau ta' Tademaït huwa mdawwar fit-tramuntana mal-Grand Erg tal-Punent u fil-punent mal-Grand Erg tal-Lvant.

Lejn il-Lbiċ, testendi l-ergs Iguidi u Chech, immensità ta 'duni tar-ramel lineari spazjati ħafna minn xulxin. Aktar lejn ix-Xlokk hemm il-plateau ta' Tanezrouft, reġjun vast u aridu li jestendi sal-Mali u li jikkostitwixxi waħda mill-aktar żoni deżerti fid-dinja.

Fin-Nofsinhar tas-Saħara, fix-Xlokk ta’ Tademaït, jestendi l-massif tal-Hoggar, li l-ogħla punt tiegħu huwa l-Muntanja Tahat (2,918 metru), fl-istess ħin ta’ dik tal-Alġerija. Xi sorsi jirrappurtaw altitudni taʼ 3,003 m^[3]. Huwa magħmul minn blat igneju li jifforma qċaċet, "labar vulkaniċi" u plateaus għoljin tad-deżert. Diversi koni u kraters li jixhdu l-attività vulkanika darba intensa ttikek il-pajsaġġ. Din l-attività tmur lura għall-era Cenozoic, aktar preċiżament mill-Pliocene finali sal-Pleistocene inizjali. Lejn il-lvant, fit-Tassili n'Ajjer, plateau għoli niexef staġnat f'aktar minn elf metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, hemm formazzjonijiet ta' blat imnaqqxa b'mod qawwi li joħorġu mid-duni, li kultant jagħtu lill-eżenzjoni dehra ta 'pajsaġġ lunar.

Klima

Iċ-ċentru tal-klimatoloġija tal-Alġerija huwa taħt ir-responsabbiltà tal-Uffiċċju Meteoroloġiku Nazzjonali. Klima Mediterranja tkopri t-Tramuntana, filwaqt li klima deżert tirrenja fin-Nofsinhar. F'Algiers, l-iktar xahar sħun tas-sajf huwa Awwissu. Is-Saħara hija reġjun riħ ħafna u niexef. L-amplitudnijiet termali huma ġeneralment konsiderevoli minħabba n-nixfa ta 'l-arja. Fl-Alġerija, it-temp huwa ġeneralment xemxi, b’madwar 3,650 siegħa ta’ xemx fis-sena.

L-irjieħ huma varjabbli ħafna, kemm fit-Tramuntana kif ukoll fin-Nofsinhar. Il-forzi tar-riħ ma jaqbżux il-120 km/h. Fin-Nofsinhar, jiċċaqilqu bejn sittin u mitejn miljun tunnellata trab fl-arja kull sena. Jgħollu minn għaxra sa għoxrin miljun tunnellata ramel. Fis-sajf, is-Sirocco, riħ niexef ħafna u sħun ħafna (imsejjaħ Chehili jew chili), jiċċaqlaq minn nofsinhar għat-tramuntana.

It-temperaturi jvarjaw ħafna bejn il-ġurnata u l-lejl fir-reġjuni differenti tas-Saħara. It-termometru jindika varjazzjonijiet bejn 40°C matul il-jum u 5°C bil-lejl. Min-naħa l-oħra, it-Tramuntana għandu klima Mediterranja. Fis-sajf, it-temperaturi huma għoljin. It-temperaturi medji tas-sajf u tax-xitwa huma bejn 25°C u 11°C.

Fit-Tramuntana, fil-bliet kostali, it-temperaturi tax-xitwa jvarjaw bejn 8°C u 15°C. Jogħla għal 25°C f’Mejju biex jilħqu medja ta’ 28 sa 30°C f’Lulju u Awwissu (28°C fi Skikda, 29.5°C f’Alġeri). Xorta fit-Tramuntana, fil-muntanji tal-Kabylia, it-temperatura hija madwar 3°C jew saħansitra -7°C fix-xitwa. Il-borra hija komuni hemmhekk fix-xitwa. Ir-reġjun Kabylie għandu diversi żoni klimatiċi. Il-kosta u l-Kabylia marittima għandhom klima Mediterranja. Ix-xitwa hija pjuttost ħafifa meta mqabbla mal-bqija tar-reġjun, b'temperatura ta' 15°C bħala medja. Il-perjodu tas-sajf, imkessaħ mir-riħ tal-baħar, għandu temperatura medja ta’ madwar 35°C. Fl-għoli l-klima hija ħafna aktar ħarxa, b’temperaturi kultant taħt iż-żero u borra qawwija fix-xitwa; u sjuf sħan ħafna u niexfa ħafna, partikolarment fin-Nofsinhar fejn ix-xita hija inqas. Madankollu, fl-ogħla partijiet it-temperatura tas-sajf hija mmoderata mill-altitudni.

Bliet ewlenin

Ir-rata ta' urbanizzazzjoni tal-Alġerija hija stmata għal 73% fl-2018, u qed tkompli tiżdied (bi tkabbir aktar sostnut fin-Nofsinhar tal-Alġerija) minkejja l-isforzi tal-istat biex trażżan il-migrazzjoni lejn l-ibliet. L-Alġerija għandha aktar minn tletin agglomerazzjoni urbana ta’ aktar minn mitt elf abitant, kważi kollha kkonċentrati fit-tramuntana tal-pajjiż. L-akbar belt hija Algiers, megabelt ta' aktar minn sitt miljun abitant, jew aktar minn għaxra tal-popolazzjoni ġenerali, li tagħmilha l-akbar żona urbana fil-Magreb.

Il-bliet kbar l-oħra Alġerini, f'termini ta' popolazzjoni, influwenza kulturali jew importanza ekonomika huma: Oran, Constantine, Annaba, Batna, Sétif, Béjaïa, Tlemcen, Biskra, Tamanrasset, u Ghardaïa, Béchar, Ouargla.

Algiers, il-kapitali tal-pajjiż u l-aktar belt popolata.
Oran, it-tieni belt fil-pajjiż.
Constantine, it-tielet belt fil-pajjiż.
Annaba, belt kostali fil-grigal tal-pajjiż.
Béjaïa, belt storika ta’ Little Kabylia.
Tlemcen, belt storika fil-majjistral tal-pajjiż.

Idrografija

L-estwarju ta' Soummam.

Hemm xmajjar kostali fiċ-ċentru u fil-lvant. Isimhom Soummam, Medjerda, Rhummel, Sebaou, Hamiz, Macta, Oued Mazafran. Madankollu, il-Chelif tibqa’ l-itwal xmara fl-Alġerija, b’tul stmat ta’ 725 kilometru. Din ix-xmara tinsab fil-majjistral tal-Alġerija u tieħu s-sors tagħha fl-Atlas Tell u toħroġ fil-Baħar Mediterran. Ir-rata tal-fluss tagħha, waqt perjodi ta 'għargħar, tilħaq 1,500 m3/s.

Oued Isser.

Fin-nofsinhar tar-reġjun Tell, il-kanali tal-ilma mhumiex permanenti. Hemm ħafna lagi fir-reġjuni tad-deżert, iżda l-maġġoranza huma lagi temporanji u mielħa bħal Chott ech Chergui u Chott el Hodna. Ix-xmajjar ta’ Tell joħorġu fil-Mediterran. Iżda, dawk li jinżlu lejn l-Atlas tas-Saħara huma parti mill-akbar riżerva tal-ilma fid-dinja. Dawn jiffurmaw water table msejħa Albien water table, li skont xi stimi tikkostitwixxi l-akbar riżerva ta’ ilma ħelu fid-dinja, hija midfuna taħt ir-ramel tad-deżert Alġerin fuq erja totali stmata għal 900,000 km2. Ir-reġjun ta' Adrar għandu wkoll riżervi kbar ta' ilma magħmulin mill-akwifer kontinentali ta' bejn is-saffi.

Fost l-oasi, li huma parti min-netwerk tal-ilma tal-pajjiż, nistgħu niċċitaw Djanet, Ghardaïa, Ouargla, Oued Righ, Tabelbala, Tamanrasset, Timimoun, Touggourt, Tolga, Filiach, Zaatcha. L-oasi Tolga u z-Ziban huma fornuti min-netwerks taħt l-art tal-Aurès. Fl-aħħarnett, Igharghar fih ukoll kwantità kbira ta 'ilma taħt l-art, tforni parti kbira mill-imsaġar tal-palm tan-Nofsinhar u Oued R'hir. Se jsir tħaffir sinifikanti tal-water table biex jinġieb aktar ilma fir-reġjuni aridi tan-Nofsinhar tal-Alġerija.

Riżorsi naturali u depożiti

Id-depożiti ewlenin fl-Alġerija huma fost l-akbar fid-dinja. Ġeneralment jinsabu fin-Nofsinhar. Skont Sonatrach, 67% tar-riżervi tal-idrokarburi jinsabu fir-reġjuni ta’ Oued Mya u Hassi Messaoud. Gass f'Hassi R'Mel u żejt f'Hassi Messaoud (żejt). Illizi fih 14% tar-riservi. Fl-aħħarnett, Rhourde Nouss fih 9% u Ahnet Timimoun 4% u Berkine. Is-siti sfruttati għall-ippumpjar taż-żejt jew għat-tfittxija għall-idrokarburi, bħalissa, fl-Alġerija, huma: Hassi Messaoud, Ain Amenas, Hassi R'mel, Stah, Rourde Nouss, Tin Fouyé Tabankort, Gassi Touil, Ohanet, Haoud Berkaoui, Hassi Berkine, Ourhoud, Mensel Lejmet North u satelliti, Rhourde Ouled Djemaa, Touat, El Gassi, In Salah, Rhourde El Baguel.

Enerġija solari fl-Alġerija.

Kwantità ta’ gass kienet tinsab fir-reġjuni ta’ Tabankort, Béchar, Timimoun u Reggane fl-2009.

L-attività tal-minjieri fl-Alġerija hija diversifikata ħafna, nosservaw aktar minn tletin minerali li huma sfruttati fosthom: ħadid, melħ, żingu, ċomb, barite, irħam, deheb, tungstenu, djamant, terrestri rari, metalli rari u ħaġar prezzjuż u semi-prezzjuż . Il-ħadid jinstab f'Gara Djebilet u Mecheri Abdlaziz, fil-lvant ta' Tindouf (35 biljun tunnellata b'57% Fe), Ouenza u Boukhadra, Djsbel Hanini f'Sétif. F'Hoggar, hemm 730,000 tunnellata ta 'mineral tad-deheb fid-depożitu ta' Tirek, Amessmessa fih 3.34 miljun tunnellata, it-tnejn bi grad medju ta '18 g/t, jew madwar 2.4 miljun uqija ta' deheb. Fl-aħħarnett, żewġ depożiti oħra huma f'Tiririne u In Abgui. Barite jirrappreżenta 40,000 tunnellata; ċomb-żingu huwa sfruttat fit-tramuntana tal-pajjiż; il-potenzjal huwa 150 miljun tunnellata. Bentonite jinsab fir-reġjuni tal-punent, f'Maghnia u Mostaganem. L-Alġerija għandha kwantità kbira ta' melħ jew f'gem (biljun tunnellata) jew laguna fiċ-Cotts u fil-Lvant. Id-depożitu tal-fosfat jinsab f'Tébessa (Djabel Onk), fih żewġ miljun tunnellata. uranju jinsab fil-Hoggar.

Il-pajjiż fih ukoll diversi depożiti, notevolment ta 'ġibs, ġebel tal-ġir, ramel, tafal, dolomit, barrieri aggregati, depożiti għall-manifattura tas-siment.

Organizzazzjoni territorjali

L-Alġerija hija maqsuma fi 58 provinċja (wilaya/valiato), 553 distrett (daerah/daira) u 1,541 komun (baladiyah/muniċipalità). Kull provinċja, distrett u muniċipalità hija msemmija wara l-kapitali tagħha, li normalment hija l-akbar belt.

Organizzazzjoni territorjali

Total tal-fruntieri tal-Alġerija: 6,734 km, pajjiżi tal-fruntiera (6): Libja 989 km; Mali 1,359 km; il-Mawritanja 460 km; il-Marokk 1,941 km; Niġer 951 km; Tuneżija 1,034 km.

Referenzi

^ "Largest countries in Africa". Statista (bl-Ingliż). Miġbur 2023-05-15.
^ Algeria (bl-Ingliż). Central Intelligence Agency. 2023-05-09. Miġbur 2023-05-15.
^ "Press Release - Rep The Wild". repthewild.com (bl-Ingliż). 2021-12-27. Miġbur 2024-07-15.

[1] "Largest countries in Africa". Statista (bl-Ingliż). Miġbur 2023-05-15.

[2] Algeria (bl-Ingliż). Central Intelligence Agency. 2023-05-09. Miġbur 2023-05-15.

[3] "Press Release - Rep The Wild". repthewild.com (bl-Ingliż). 2021-12-27. Miġbur 2024-07-15.

[1]

[2]

[3]