Mali
Mali huwa nazzjon fl-Afrika.
.svg)
_-_MLI_-_UNOCHA.svg)
Mali (/ ˈmɑːli / (Dwar din il-lista tal-ħoss); Pronunzja bil-Franċiż: [mali]), uffiċjalment ir-Repubblika ta' Mali (Franċiż: République du Mali; Bambara: Mali ka Fasojamana; skrittura N'Ko: ߡߊߟߌ ߞߊ ߝߊߛߏߖߊߡߊߣߊ) hija mmarkata bħala pajjiż fl-Afrika tal-Punent. Mali huwa t-tmien l-akbar pajjiż fl-Afrika, b'żona ta' ftit iktar minn 1,240,000 kilometru kwadru (480,000 sq mi). Il-popolazzjoni ta' Mali hija ta’ 19.1 miljun. Fl-2017 il-popolazzjoni tagħha kienet stmata li 67% kienu taħt l-età ta' 25. [1] Il-kapital tagħha huwa Bamako. L-istat sovran tal-Mali jikkonsisti minn tmien reġjuni u l-fruntieri tagħha fit-tramuntana jilħqu l-fond fin-nofs tad-Deżert tas-Saħara, filwaqt li l-parti tan-nofsinhar tal-pajjiż, fejn jgħixu l-maġġoranza tal-abitanti, għandha x-xmajjar tan-Niġer u s-Senegal. L-ekonomija tal-pajjiż tikkonċentra fuq l-agrikoltura u l-minjieri. Uħud mir-riżorsi naturali prominenti ta' Mali jinkludu d-deheb, li huwa t-tielet l-akbar produttur tad-deheb fil-kontinent Afrikan, [2] u il-melħ.[3]
Mali kienet tagħmel parti minn tliet imperi tal-Afrika tal-Punent li kkontrollaw il-kummerċ trans-Saħarjan: l-Imperu Gana (li għalih huwa msemmi Għana), l-Imperu Mali (li għalih huwa msemmi Mali), u l-Imperu Songhai. Matul l-età tad-deheb tagħha, kien hemm fjoritura tal-matematika, l-astronomija, il-letteratura, u l-arti. [4][5] Fil-quċċata tagħha fl-1300, l-Imperu Mali kopra żona madwar id-doppju tad-daqs ta' Franza ta' ġurnata moderna u ressaq il-kosta tal-punent tal-Afrika. [6] Fl-aħħar tas-seklu 19, waqt il-ġirja għall-Afrika, Franza ħatfet il-kontroll tal-Mali u għamilha parti mis-Sudan Franċiż. Is-Sudan Franċiż (dak iż-żmien magħruf bħala r-Repubblika tas-Sudan) ingħaqad mas-Senegal fl-1959, u kiseb l-indipendenza fl-1960 bħala l-Federazzjoni ta' Mali. Ftit wara, wara l-irtirar tas-Senegal mill-federazzjoni, ir-Repubblika Sudaniża ddikjarat lilha nnifisha r-Repubblika indipendenti ta' Mali. Wara perjodu twil ta' tmexxija ta' partit wieħed, kolp ta' stat fl-1991 wassal għall-kitba ta' kostituzzjoni ġdida u t-twaqqif tal-Mali bħala stat demokratiku u b'ħafna partiti.
F'Jannar 2012, fit-Tramuntana tal-Mali faqqa' kunflitt b'armata, li fih ribelli Tuareg ħadu l-kontroll ta' territorju fit-tramuntana, u f'April iddikjaraw is-seċessjoni ta' stat ġdid, Azawad.[7] Il-kunflitt kien ikkumplikat minn kolp ta ’stat militari li seħħ f’Marzu[8] u aktar tard ġlied bejn Tuareg u fazzjonijiet ribelli oħra. Bi tweġiba għall-kisbiet territorjali, il-militar Franċiż nieda Opération Serval f'Jannar 2013.[9] Xahar wara, il-forzi Maljani u Franċiżi reġgħu qabdu l-parti l-kbira tat-tramuntana. L-elezzjonijiet presidenzjali saru fit-28 ta' Lulju 2013, b'taħdita tat-tieni rawnd saret fil-11 ta' Awwissu, u l-elezzjonijiet leġiżlattivi saru fl-24 ta' Novembru u l-15 ta' Diċembru 2013.
ReferenziEdit
- ^ Index Mundi using CIA World Factbook statistics, January 20, 2018, retrieved April 13, 2019
- ^ Mali gold reserves rise in 2011 alongside price. Retrieved 17 January 2013
- ^ Human Development Indices, Table 3: Human and income poverty, p. 6. Retrieved 1 June 2009
- ^ Topics. MuslimHeritage.com (5 June 2003). Retrieved 8 October 2012.
- ^ Sankore University. Muslimmuseum.org. Retrieved 8 October 2012.
- ^ Mali Empire (ca. 1200- ) The Black Past: Remembered and Reclaimed. The Black Past. Retrieved 8 October 2012.
- ^ Polgreen, Lydia and Cowell, Alan (6 April 2012) "Mali Rebels Proclaim Independent State in North", The New York Times
- ^ UN Security Council condemns Mali coup. Telegraph (23 March 2012). Retrieved 24 March 2013.
- ^ Mali – la France a mené une série de raids contre les islamistes, Le Monde