Żvezja

Renju tal-Iżvezja
*Konungariket Sverige*
Renju tal-Iżvezja Konungariket Sverige
	Mottu: "För Sverige – i tiden"; Għall-Iżvezja - Biż-żminijiet
	Innu nazzjonali: Du gamla, Du fria ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Stokkolma; 59°21′N 18°4′E / 59.35°N 18.067°E
Lingwi uffiċjali	Żvediż
Gvern	Demokrazija rappreżentattiva unitarja parlamentari taħt monarkija kostituzzjonali
Stabbiliment
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2011
PGD (nominali)	stima tal-2011
IŻU (2013)	▲ 0.916 (għoli ħafna) (8)
Valuta	Krone (SEK)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	46
TLD tal-internet	.se

L-Iżvezja (Żvediż:Sverige), uffiċjalment ir-Renju tal-Iżvezja (Żvediż: Konungariket Sverige (għajnuna·info)), hi pajjiż fl-Iskandinavja fl-Ewropa ta' Fuq. Il-pajjiż imiss man-Norveġja u l-Finlandja, u huwa konness mad-Danimarka b'pont li jaqasm il-fliegu ta' Øresund.

L -Iżvezja fiha 450,295 kilometru kwadru (173,860 mi kw) u hi t-tielet l-akbar pajjiż fl-Unjoni Ewropea bl-erja. Għandha popolazzjoni totali ta' madwar 9.5 miljun.^[1] u d-densità tal-popolazzjoni hi baxxa, 21 abitant kull kilometru kwadru (54/mi kw). Il-popolazzjoni hi kkonċentrata l-iktar fin-nofs tan-nofsinhar tal-pajjiż. Madwar 85% tal-popolazzjoni jgħixu f'żoni urbani.^[4] Il-belt kapitali tal-Iżvezja hija Stokkolma, li hija wkoll l-akbar belt. Mill-bidu tas-seklu 19, l-Iżvezja għexet fil-paċi u evitat il-gwerra.

Unjoni bejn l-Isvezja u n-Norveġja (1814-1905) immodifika

L-għaqda bejn l-Isvezja u n-Norveġja (Förenade Konungarikena Sverige och Norge De forente Kongerikene Norge og Sverige) kienet l-għaqda personali tar-renji tal-Iżvezja u n-Norveġja bejn l-1814 u l-1905.

Fl-aħħar tal-Gwerer Napoleoniċi, in-Norveġja ppruvat tikseb l-indipendenza. Dan kien jinkludi gwerra qasira kontra l-Iżvezja, li ġiet konkluża bit-Trattat ta’ Moss, ftehim ta' unjoni personali bejn l-Isvezja u n-Norveġja, iffirmat fl-14 ta' Awwissu, 1814 fil-belt Norveġiża ta' Moss. Dakinhar il-Parlament Norveġiż (Storting) eleġġa lir-Re Karlu XIII tal-Isvezja bħala Re tan-Norveġja.

Ir-relazzjoni bejn iż-żewġ renji kienet waħda ta 'kunflitt permanenti u waslet għal dikjarazzjoni unilaterali ta' indipendenza min-Norveġja fl-1905, li ttemm ir-reġim ta' unjoni personali. Is-sitwazzjoni ġiet solvuta bl-aċċettazzjoni u r-rikonoxximent tan-Norveġja bħala renju indipendenti mir-Re Oscar II fis-26 ta' Ottubru, 1905. Haakon VII finalment tela’ fuq it-tron tan-Norveġja fit-22 ta' Lulju, 1906.

Bandiera tal-Unjoni bejn l-Isvezja u n-Norveġja
Tarka tal-Unjoni bejn l-Isvezja u n-Norveġja
Ir-Renju tal-Isvezja u n-Norveġja (1814-1905)
Kartolina li tħeġġeġ lin-nies jivvutaw iva għax-xoljiment tal-Unjoni.

Iżvezja-Finlandja immodifika

L-Isvezja bejn l-1560 u l-1809

L-Isvezja-Finlandja (Finlandiż: Ruotsi-Suomi, Svediż: Sverige-Finland) huwa terminu storjografiku Finlandiż antik li jirreferi għar-Renju tal-Isvezja fil-perjodu mill-Unjoni ta' Kalmar sal-Gwerer Napoleoniċi, mis-seklu 14 sas-seklu 18. Fl-1809 ir-renju kien maqsum u n-nofs tal-lvant sar il-Gran Dukat tal-Finlandja, li kien parti mill-Imperu Russu. It-terminu nħoloq minn storiċi nazzjonalisti Finlandiżi matul is-snin għoxrin, iżda minn dakinhar tneħħa mill-istorjografija professjonali minħabba l-ineżattezza tiegħu. Xi drabi għadu jintuża fid-diskors Finlandiż ta’ kuljum.

Għalkemm it-terminu huwa pjuttost didattiku, pereżempju meta jintuża flimkien mat-termini Danimarka-Norveġja jew Svezja-Norveġja, huwa żball għax mill-Medju Evu sal-1809 dik li llum hija l-Finlandja kienet parti integrali mir-renju Żvediż. Matul dak il-perjodu l-Finlandja kienet meqjusa bħala waħda mill-erba' artijiet Żvediżi, li dak iż-żmien kienet imsejħa Österland. Kienet differenti minn Götaland u Svealand, peress li f'dawk ir-reġjuni l-Isvediż kien il-lingwa maġġuri, iżda mhux min-Norrland peress li f'din il-parti tar-renju l-Isvediż ma kienx l-aktar lingwa mitkellma, ħlief għal xi żoni tul il-kosta u bejn in-nobbli u l- klassijiet superjuri urbani. Matul il-perjodu imperjali, l-Iżvezja-Finlandja kienet identika għall-Isvezja reali, filwaqt li l-possedimenti barranin kienu jikkostitwixxu d-dominji tal-Isvezja. Madankollu, id-distinzjoni kunċettwali bejn l-Isvezja u l-Finlandja ġieli saret diġà matul il-gvern Żvediż. Pereżempju, f’xi dokumenti tas-seklu 16, Gustavus Vasa kultant uża l-frażijiet il-bliet tal-Iżvezja u l-Finlandja u l-ibliet tal-Finlandja u l-ibliet tal-Isvezja, li jimplika li ż-żewġ entitajiet ma kinux identiċi. F'dan il-kuntest, "Finlandja" madankollu ġeneralment tirreferi għall-provinċji storiċi tal-Finlandja ġenwina u Satakunta, mhux Häme jew Karelia.

Imperu Svediż immodifika

L-Isvezja kienet waħda mill-potenzi Ewropej kbar tas-seklu 17. Fl-istorjografija moderna din l-era hija magħrufa bħala l-Imperu Svediż jew stormaktstiden (bl-Ispanjol: "L-era tal-qawwa kbira" jew "L-era tal-poter").

Bandiera
Tarka ta' Dar Vasa
L-Imperu Żvediż fl-eqqel tiegħu (1658-1660)
Dominions u possedimenti tal-imperu kolonjali Svediż
L-Isvezja fil-quċċata tal-espansjoni territorjali tagħha, wara t-Trattat ta' Roskilde (1658).
Ritratt tar-Re Gustav II Adolf.
Ritratt tar-Reġina Kristina tal-Isvezja.
Il-Kanċillier Axel Oxenstierna (1635).
L-Isvezja fl-1658, wara t-Trattat ta' Roskilde.
Ir-Re Carl X Gustaf tal-Isvezja.
Id-Daniżi jaqbdu Kristianstad fi Scania fl-1676. Pittura ta' Claus Møinichen.
Ir-Re Karlu XI.
Rebħa Żvediża f'Narva, pittura taż-żejt minn Gustaf Cederström, 1910.
Re Karlus XII, 'Carolus Rex' tal-Isvezja.
Trattati tas-seklu tmintax. It-telfiet Żvediżi wara l-Paċi ta’ Nystad jidhru bil-blu.

Referenzi immodifika

^ ^a ^b "Statistiki tal-popolazzjoni" (bl-Iżvediż). Statistiki tal-Iżvezja. 2013. Miġbur 2013-06-08.
^ ^a ^b ^ċ ^d "Żvezja" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2012-04-22.
^ "Human Development Report 2013" (PDF) (bl-Ingliż). Nazzjonijiet Uniti. 2013. Miġbur 2013-03-14.
^ Statistiki tal-Annwarju tad-Djar u l-Bini 2007

[population-1] "Statistiki tal-popolazzjoni" (bl-Iżvediż). Statistiki tal-Iżvezja. 2013. Miġbur 2013-06-08.

[imf2-2] ċ ^d "Żvezja" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2012-04-22.

[HDI-3] "Human Development Report 2013" (PDF) (bl-Ingliż). Nazzjonijiet Uniti. 2013. Miġbur 2013-03-14.

[publikationer2007-4] Statistiki tal-Annwarju tad-Djar u l-Bini 2007

[1]

[2]

[3]

[4]