Estonja

Repubblika tal-Estonja
*Eesti Vabariik*
Repubblika tal-Estonja Eesti Vabariik
	Innu nazzjonali: Mu isamaa, mu õnn ja rõõm ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Tallinn; 59°25′N 24°45′E / 59.417°N 24.75°E
Lingwi uffiċjali	Estonjan
Gvern	Repubblika parlamentari
Indipendenza
Sħubija fl-UE	1 ta' Mejju, 2004
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	▲ 0.846 (għoli ħafna) (33)
Valuta	Ewro (EUR)
Żona tal-ħin	EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku	+372
TLD tal-internet	.ee

L-Estonja ɨsˈtoʊniə (għajnuna·info) (Estonjan:Eesti), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Estonja (Estonjan:Eesti Vabariik), hi stat fir-Reġjun Baltiku fl-Ewropa ta' Fuq. Il-pajjiż huwa mdawwar fit-tramuntana mill-Golf tal-Finlandja, lejn il-punent mill-Baħar Baltiku, fin-nofsinhar il-Latvja (343 km), u lejn il-lvant mill-Lag Peipus u r-Russja (338.6 km).^[5] In-naħa l-oħra tall-Baħar Baltiku għandha l-Iżvezja fil-punent u l-Finlandja fit-tramuntana. It-territorju tal-Estonja jkopri 45,227 km2 (17,462 mi kw), u huwa influwenzat mill-klima kontinentali umida.

Is-sistema politika immodifika

L-Estonja hija repubblika parlamentari. Il-kap tal-gvern tagħha - il-prim ministru - huwa maħtur mill-president u approvat mill-parlament. Dan huwa responsabbli mis-setgħa eżekuttiva mogħtija lill-gvern. Il-kap tal-istat - il-president - huwa elett mill-Parlament jew il-kulleġġ elettorali għal 5 snin. Il-Parlament għandu 101 membri, eletti kull 4 snin. Il-pajjiż huwa maqsum fi 15-il kontea u 79 muniċipalità.^[6]

Il-kummerċ u l-ekonomija immodifika

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Estonja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (21.1%), l-industrija (20.8%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (15.6%).^[6]

Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 68% tal-esportazzjonijiet tal-Estonja (il-Finlandja 16%, l-Iżvezja 11% u l-Latvja 10%), filwaqt li barra mill-UE 6% jmorru fl-Istati Uniti u fir-Russja.^[6]

F’termini ta’ importazzjonijiet, 77% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Finlandja 13%, il-Ġermanja 10% u l-Litwanja 9%), filwaqt li barra mill-UE 9% jiġu mir-Russja u 4% miċ-Ċina.^[6]

L-Estonja fl-UE immodifika

Hemm 6 membri tal-Parlament Ewropew mill-Estonja.^[6]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• tal-gvern Estonjan, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.^[6]

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur. Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-presidenzi Estonjani: Lul-Diċ 2017.^[6]

Il-Kummissarju nominat mill-Estonja għall-Kummissjoni Ewropea hi Kadri Simson, li hi responsabbli għall-Enerġija.^[6]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f'kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.^[6]

L-Estonja għandha 6 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.^[6]

L-Estonja għandha 6 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.^[6]

L-Estonja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Estonja, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.^[6]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. ^[6]

Ċifri tal-2018 għall-Estonja:^[6]

Nefqa totali tal-UE fl-Estonja – € 0.759 biljun (ekwivalenti għal 3.03% tal-ekonomija Estonjana)
Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.210 biljun (ekwivalenti għal 0.84% tal-ekonomija Estonjana)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mill-Estonja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta' riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.^[6]

Diviżjonijiet amministrattivi immodifika

Diviżjonijiet amministrattivi tal-Estonja (2017)

L-Estonja hija pajjiż unitarju b'sistema ta' gvern lokali b'livell wieħed. L-affarijiet lokali huma ġestiti b'mod awtonomu mill-gvernijiet lokali. Mir-riforma amministrattiva fl-2017, b'kollox hemm 79 gvern lokali, inklużi 15-il belt u 64 muniċipalità rurali. Il-muniċipalitajiet kollha għandhom status legali ugwali u jiffurmaw parti minn maakond (kontea), li hija subunità amministrattiva tal-istat. Il-korp rappreżentattiv tal-awtoritajiet lokali huwa kunsill muniċipali, elett f'elezzjonijiet ġenerali diretti għal terminu ta' erba' snin. Il-kunsill jaħtar gvern lokali, immexxi minn sindku. Għal deċentralizzazzjoni addizzjonali l-awtoritajiet lokali jistgħu jiffurmaw distretti muniċipali b'awtorità limitata, bħalissa dawk ġew iffurmati f'Tallinn u Hiiumaa.

Separatament minn unitajiet amministrattivi, hemm ukoll unitajiet ta' settlement: raħal, borough żgħir, borough, u belt. Ġeneralment, irħula għandhom inqas minn 300, boroughs żgħar għandhom bejn 300 u 1000, boroughs u bliet għandhom aktar minn 1000 abitant.

Ekonomija immodifika

Rappreżentazzjoni proporzjonali tal-esportazzjonijiet Estonjani, 2019

Bħala membru tal-Unjoni Ewropea u tal-OECD, l-Estonja hija meqjusa bħala ekonomija bi dħul għoli mill-Bank Dinji. Il-PGD (PPP) per capita tal-pajjiż kien ta' $46,385 fl-2023 skont il-Fond Monetarju Internazzjonali, ikklassifikat fl-40 post.

L-Estonja tikklassifika ħafna fi klassifiki internazzjonali għall-kwalità tal-ħajja,[238] l-edukazzjoni, il-libertà tal-istampa, id-diġitalizzazzjoni tas-servizzi pubbliċi[240][241] u l-prevalenza tal-kumpaniji tat-teknoloġija.

Minħabba t-tkabbir mgħaġġel tagħha, l-Estonja spiss ġiet deskritta bħala Tigra Baltika ħdejn il-Litwanja u l-Latvja. Mill-1 ta' Jannar 2011, l-Estonja adottat l-euro u saret is-17-il stat membru taż-żona tal-euro.

Skont il-Eurostat, l-Estonja kellha l-inqas proporzjon ta' dejn tal-gvern mal-PDG fost il-pajjiżi tal-UE b’6.7 % fi tmiem l-2010. Baġit bilanċjat, dejn pubbliku kważi ineżistenti, taxxa fuq id-dħul b'rata fissa, reġim ta' kummerċ ħieles, settur bankarju kummerċjali kompetittiv, Servizzi elettroniċi innovattivi u anke servizzi bbażati fuq il-mowbajl huma kollha karatteristiċi tal-ekonomija tas-suq tal-Estonja.

L-Estonja tipproduċi madwar 75 % tal-elettriku kkunsmat tagħha. Fl-2011, madwar 85 % minnu kien iġġenerat bix-shale taż-żejt imminat lokalment. Sorsi ta' enerġija alternattivi bħall-injam, il-pit u l-bijomassa jiffurmaw madwar 9% tal-produzzjoni tal-enerġija primarja.

Indikaturi ekonomiċi immodifika

L-ekonomija tal-Estonja għadha tibbenefika minn gvern trasparenti u politiki li jsostnu livell għoli ta' libertà ekonomika, u tikklassifika fis-6 post globalment u fit-tieni post fl-Ewropa. L-istat tad-dritt jibqa' sostnut u infurzat b'mod qawwi minn sistema ġudizzjarja indipendenti u effiċjenti. Sistema tat-taxxa simplifikata b'rati fissi u tassazzjoni indiretta baxxa, ftuħ għall-investiment barrani, u reġim ta' kummerċ liberali appoġġaw l-ekonomija reżiljenti u li taħdem tajjeb. Minn Mejju 2018, l-Ease of Doing Business Index mill-Grupp tal-Bank Dinji jpoġġi lill-pajjiż fis-16-il post fid-dinja. L-enfasi qawwija fuq is-settur tal-IT permezz tal-programm e-Estonja tagħha wasslet għal servizzi pubbliċi ħafna aktar mgħaġġla, sempliċi u effiċjenti fejn pereżempju l-preżentazzjoni ta' dikjarazzjoni tat-taxxa tieħu inqas minn ħames minuti u 98 % tat-tranżazzjonijiet bankarji jsiru permezz tal-internet. L-Estonja għandha t-13-il l-inqas riskju ta' tixħim tan-negozju fid-dinja, skont TRACE Matrix.

L-Estonja hija pajjiż żviluppat b'ekonomija avvanzata u bi dħul għoli li kienet fost l-aktar li kiber fl-UE sa mid-dħul tagħha fl-2004. Il-pajjiż jikklassifika għoli ħafna fl-Indiċi tal-Iżvilupp tal-Bniedem, u jqabbel sew f'miżuri ta' libertà ekonomika, libertajiet ċivili, edukazzjoni, u libertà tal-istampa. Iċ-ċittadini Estonjani jirċievu kura tas-saħħa universali, edukazzjoni b'xejn, u l-itwal leave tal-maternità mħallas fl-OECD. Waħda mill-aktar soċjetajiet diġitali avvanzati fid-dinja, fl-2005 l-Estonja saret l-ewwel stat li għamel elezzjonijiet fuq l-Internet, u fl-2014, l-ewwel stat li pprovda residenza elettronika.

Żvilupp storiku immodifika

Żvilupp tal-PGD reali per capita tal-Estonja, il-Latvja u l-Litwanja

Fl-1928, ġiet stabbilita munita stabbli, il-kroon. Huwa maħruġ mill-Bank of Estonja, il-bank ċentrali tal-pajjiż. Il-kelma kroon (pronunzja Estonjana: [ˈkroːn], "kuruna") hija relatata ma' dik tal-muniti Nordiċi l-oħra (bħall-krona Svediża u l-krona Daniża u Norveġiża). Il-krona rnexxielha t-trade mark fl-1928 u ntużat sal-1940. Wara li l-Estonja reġgħet kisbet l-indipendenza tagħha, il-krona reġgħet ġiet introdotta fl-1992.

Wara li rrestawrat l-indipendenza sħiħa, fis-snin 90, l-Estonja ddeċidiet lilha nnifisha bħala l-"portal bejn il-Lvant u l-Punent" u segwiet b'mod aggressiv ir-riforma ekonomika u r-riintegrazzjoni mal-Punent. Din ir-rata minn dakinhar tnaqqset diversi drabi, eż., għal 24 % fl-2005, 23 % fl-2006, u għal 21 % fl-2008. Il-Gvern tal-Estonja ffinalizza d-disinn tal-muniti tal-euro Estonjan fl-aħħar tal-2004, u adotta l-euro bħala l-munita tal-pajjiż fl-1 ta' Jannar 2011, aktar tard minn dak ippjanat minħabba inflazzjoni għolja kontinwa. Tinġabar Taxxa fuq il-Valur tal-Art li tintuża biex tiffinanzja muniċipalitajiet lokali. Hija taxxa fuq livell statali, iżda 100% tad-dħul jintuża biex jiffinanzja l-Kunsilli Lokali. Ir-rata hija stabbilita mill-Kunsill Lokali fil-limiti ta’ 0.1–2.5%. Huwa wieħed mill-aktar sorsi importanti ta' finanzjament għall-muniċipalitajiet. It-Taxxa fuq il-Valur tal-Art hija imposta fuq il-valur tal-art biss b'titjib u bini mhux ikkunsidrat. Ftit li xejn huma kkunsidrati eżenzjonijiet fuq it-taxxa fuq il-valur tal-art u anke istituzzjonijiet pubbliċi huma suġġetti għat-taxxa. It-taxxa kkontribwiet għal rata għolja (~90%) ta’ residenzi okkupati mis-sid fl-Estonja, meta mqabbla ma' rata ta' 67.4% fl-Istati Uniti.

Fl-1999, l-Estonja esperjenzat l-agħar sena ekonomikament tagħha minn meta reġgħet kisbet l-indipendenza fl-1991, l-aktar minħabba l-impatt tal-kriżi finanzjarja Russa tal-1998. L-Estonja ngħaqdet mad-WTO f'Novembru 1999. B'għajnuna mill-Unjoni Ewropea, il-Bank Dinji u l-Bank Nordiku tal-Investiment, l-Estonja lestiet ħafna mill-preparamenti tagħha għas-sħubija fl-Unjoni Ewropea sa tmiem l-2002 u issa għandha waħda mill-ekonomiji l-aktar b’saħħithom tal-istati membri l-ġodda tal-Unjoni Ewropea. L-Estonja ngħaqdet mal-OECD fl-2010.

Trasport immodifika

Il-Port ta' Tallinn, b'kont meħud kemm tat-traffiku tal-merkanzija kif ukoll tal-passiġġieri, huwa wieħed mill-akbar intrapriżi tal-port tal-Baħar Baltiku.Fl-2018, il-kumpanija kienet elenkata fil-Borża ta' Tallinn. Kienet l-ewwel darba fi kważi 20 sena fl-Estonja meta kumpanija tal-istat saret pubblika fl-Estonja. Kienet ukoll it-tieni l-akbar IPO fin-Nasdaq Tallinn fin-numru ta’ investituri fil-livell tal-konsumatur li pparteċipaw. Ir-Repubblika tal-Estonja tibqa' l-akbar azzjonist u għandha 67 % tal-kumpanija.

Proprjetà ta' AS Eesti Raudtee, hemm ħafna konnessjonijiet tal-ferroviji sinifikanti fl-Estonja, bħall-ferrovija Tallinn–Narva, li hija 209.6 km (130.2 mi) konnessjoni ewlenija twila għal San Pietruburgu. L-aktar toroq importanti fl-Estonja, min-naħa l-oħra, jinkludu Narva Highway (E20), Tartu Highway (E263) u Pärnu Highway (E67).

L-Ajruport Lennart Meri Tallinn f'Tallinn huwa l-akbar ajruport fl-Estonja u jservi bħala hub għal-linja nazzjonali tal-ajru Nordica, kif ukoll bħala hub sekondarju għal AirBaltic u LOT Polish Airlines. Il-passiġġieri totali li jużaw l-ajruport żdiedu bħala medja b'14.2% fis-sena mill-1998. Fis-16 ta' Novembru 2012 l-Ajruport ta' Tallinn laħaq żewġ miljun passiġġier għall-ewwel darba fl-istorja tiegħu.

Riżorsi immodifika

L-industrija tax-shale taż-żejt fl-Estonja hija waħda mill-aktar żviluppati fid-dinja. Fl-2012, ix-shale taż-żejt ipprovda 70 % tal-enerġija primarja totali tal-Estonja u ammonta għal 4 % tal-prodott gross domestiku tal-Estonja.

Għalkemm l-Estonja hija ġeneralment fqira fir-riżorsi, l-art xorta toffri varjetà kbira ta' riżorsi iżgħar. Il-pajjiż għandu depożiti kbar tax-shale taż-żejt u tal-franka. Minbarra x-shale taż-żejt u l-ġebla tal-franka, l-Estonja għandha wkoll riżervi kbar ta 'fosforit, pitchblende, u granit li bħalissa mhumiex imminati, jew mhux imminati b'mod estensiv.

Jinstabu kwantitajiet sinifikanti ta' ossidi ta' art rari f'denbijiet akkumulati minn 50 sena ta' minjieri tal-mineral tal-uranju, tax-shale u tal-loparite f'Sillamäe. Minħabba l-prezzijiet li qed jogħlew ta 'artijiet rari, l-estrazzjoni ta' dawn l-ossidi saret ekonomikament vijabbli. Il-pajjiż bħalissa jesporta madwar 3000 tunnellata fis-sena, li jirrappreżentaw madwar 2% tal-produzzjoni dinjija.

Mill-2008 'l hawn, id-dibattitu pubbliku ddiskuta jekk l-Estonja għandhiex tibni impjant tal-enerġija nukleari biex tiżgura l-produzzjoni tal-enerġija wara l-għeluq ta' unitajiet antiki fl-Impjanti tal-Enerġija ta' Narva, jekk ma jiġux rikostruwiti sal-2016.

L-Estonja kellha foresti li koprew 48% tal-art. Madankollu s-snin reċenti raw żieda sostanzjali fil-qtugħ tas-siġar, u l-qtugħ iseħħ mhux biss fil-pajjiż kollu f’art privata, iżda anke f'parks nazzjonali suppost protetti. L-Estonja teħtieġ li taqta’ b’mod sinifikanti inqas foresta biex iżżomm il-bijodiversità u tilħaq l-għan tal-pajjiż tas-sekwestru tal-karbonju, iżda qed tiżdied, u fl-2022 il-ministeru tal-gvern responsabbli għall-forestrija, l-RMK, irrapporta profitt rekord ta' 1.4 biljun ewro.

Industrija u ambjent immodifika

Rõuste wind farm fil-Parroċċa ta' Lääneranna

L-industriji tal-ikel, tal-kostruzzjoni u elettroniċi bħalissa huma fost l-aktar fergħat importanti tal-industrija tal-Estonja. Fl-2007, l-industrija tal-kostruzzjoni impjegat aktar minn 80,000 ruħ, madwar 12% tal-forza tax-xogħol tal-pajjiż kollu. Settur industrijali importanti ieħor huwa l-industrija tal-makkinarju u l-kimika, li tinsab prinċipalment fil-kontea ta' Ida-Viru u madwar Tallinn.

L-industrija tal-minjieri bbażata fuq ix-shale taż-żejt, ikkonċentrata wkoll fil-Lvant tal-Estonja, tipproduċi madwar 90% tal-elettriku tal-pajjiż kollu. Għalkemm in-numru ta' sustanzi li jniġġsu emessi ilu jonqos mis-snin tmenin, l-arja għadha kkontaminata bid-dijossidu tal-kubrit mill-industrija tal-minjieri li l-Unjoni Sovjetika żviluppat malajr fil-bidu tas-snin ħamsin. F'xi żoni, l-ilma baħar kostali huwa mniġġes, prinċipalment madwar il-kumpless industrijali Sillamäe.

L-Estonja hija dipendenti fuq pajjiżi oħra għall-enerġija. F'dawn l-aħħar snin, ħafna kumpaniji lokali u barranin kienu qed jinvestu f'sorsi ta 'enerġija rinnovabbli. L-enerġija mir-riħ ilha tiżdied b'mod kostanti fl-Estonja u l-ammont totali attwali ta' enerġija prodotta mir-riħ huwa ta' kważi 60 MW; Bħalissa qed jiġu żviluppati proġetti oħra li jiswew madwar 399 MW u qed jiġu proposti aktar minn 2800 MW fiż-żona tal-Lag Peipus u ż-żoni kostali ta’ Hiiumaa.

Bħalissa, hemm pjanijiet biex jiġġeddu xi unitajiet anzjani tal-Impjanti tal-Enerġija Narva, jiġu stabbiliti power stations ġodda, u jipprovdu effiċjenza ogħla fil-produzzjoni tal-enerġija bbażata fuq ix-shale taż-żejt. L-Estonja lliberalizzat 35 % tas-suq tal-elettriku tagħha f'April 2010; is-suq tal-elettriku kollu kemm hu kellu jiġi liberalizzat sal-2013.

Flimkien mal-Litwanja, il-Polonja, u l-Latvja, il-pajjiż ikkunsidra li jipparteċipa fil-bini tal-impjant nukleari ta' Visaginas fil-Litwanja biex jieħu post l-impjant nukleari ta' Ignalina. Madankollu, minħabba l-pass kajman tal-proġett u l-problemi fis-settur nukleari (bħad-diżastru ta 'Fukushima u eżempju ħażin tal-impjant ta' Olkiluoto), Eesti Energia qalbet l-attenzjoni ewlenija tagħha għall-produzzjoni taż-żejt tax-shale, meqjusa bħala ferm aktar profittabbli.

In-netwerk tal-elettriku Estonjan jifforma parti min-netwerk Nord Pool Spot.

L-Estonja għandha settur tat-teknoloġija tal-informazzjoni b'saħħtu, parzjalment minħabba l-proġett Tiigrihüpe li sar f'nofs id-disgħinijiet, u ssemma bħala l-aktar pajjiż "fili" u avvanzat fl-Ewropa f'termini ta' Gvern elettroniku tal-Estonja. Il-programm ta' residenza elettronika tal-2014 beda joffri dawk is-servizzi lil persuni mhux residenti fl-Estonja.

Skype nkiteb mill-iżviluppaturi bbażati fl-Estonja Ahti Heinla, Priit Kasesalu u Jaan Tallinn, li oriġinarjament kienu żviluppaw ukoll Kazaa. Startups notevoli oħra li oriġinaw mill-Estonja jinkludu Bolt, GrabCAD, Fortumo u Wise (magħrufa qabel bħala TransferWise). Ġie rrappurtat li l-Estonja għandha l-ogħla proporzjon ta' startups għal kull persuna fid-dinja. Minn Jannar 2022, hemm 1,291 startup mill-Estonja, li sebgħa minnhom huma unicorns, li jammontaw għal kważi bidu għal kull 1,000 Estonjan.

Kummerċ immodifika

Rappreżentazzjoni grafika tal-esportazzjonijiet tal-prodotti tal-Estonja fi 28 kategorija kodifikati bil-kulur (2010).

L-Estonja kellha ekonomija tas-suq sa mill-aħħar tad-disgħinijiet u wieħed mill-ogħla livelli ta’ dħul per capita fl-Ewropa tal-Lvant. Il-prossimità għas-swieq Skandinavi u Finlandiżi, il-lokazzjoni tagħha bejn il-Lvant u l-Punent, l-istruttura kompetittiva tal-ispejjeż u forza tax-xogħol b'ħiliet għolja kienu l-vantaġġi komparattivi ewlenin tal-Estonja fil-bidu tas-snin 2000 (għaxar snin). Bħala l-akbar belt, Tallinn ħarġet bħala ċentru finanzjarju u l-Borża ta’ Tallinn reċentement ingħaqdet mas-sistema OMX. Diversi pjattaformi tal-kummerċ tal-kripto-munita huma rikonoxxuti uffiċjalment mill-gvern, bħal CoinMetro. Il-gvern attwali wettaq politiki fiskali stretti, li rriżultaw f'baġits ibbilanċjati u dejn pubbliku baxx.

Fl-2007, madankollu, defiċit kbir fil-kont kurrenti u żieda fl-inflazzjoni għamlu pressjoni fuq il-munita tal-Estonja, li kienet marbuta mal-Euro, u enfasizzaw il-ħtieġa għal tkabbir fl-industriji li jiġġeneraw l-esportazzjoni. L-Estonja tesporta prinċipalment makkinarju u tagħmir, injam u karta, tessuti, prodotti tal-ikel, għamara, u metalli u prodotti kimiċi. L-Estonja tesporta wkoll 1.562 biljun kilowatt siegħa ta' elettriku kull sena. Fl-istess ħin l-Estonja timporta makkinarju u tagħmir, prodotti kimiċi, tessuti, prodotti tal-ikel u tagħmir tat-trasport. L-Estonja timporta 200 miljun kilowatt siegħa ta' elettriku kull sena.

Bejn l-2007 u l-2013, l-Estonja rċeviet 53.3 biljun kroons (3.4 biljun ewro) minn diversi Fondi Strutturali tal-Unjoni Ewropea bħala appoġġi diretti, li ħolqu l-akbar investimenti barranin fl-Estonja. Il-maġġoranza tal-għajnuna finanzjarja tal-Unjoni Ewropea se tkun investita fl-oqsma li ġejjin: ekonomiji tal-enerġija, intraprenditorija, kapaċità amministrattiva, edukazzjoni, soċjetà tal-informazzjoni, ħarsien tal-ambjent, żvilupp reġjonali u lokali, attivitajiet ta' riċerka u żvilupp, kura tas-saħħa u benesseri, trasport u suq tax-xogħol. Sorsi ewlenin ta' investimenti barranin diretti lejn l-Estonja huma l-Isvezja u l-Finlandja (Sal-31 ta' Diċembru 2016 48,3 %).

Demografija immodifika

Popolazzjoni Estonjana 1960–2019. Il-bidliet huma fil-biċċa l-kbira attribwiti għall-immigrazzjoni u l-emigrazzjoni Sovjetika.

Qabel it-Tieni Gwerra Dinjija, l-Estonjani etniċi kienu jiffurmaw 88% tal-popolazzjoni, bil-minoranzi nazzjonali jagħmlu t-12% li kien fadal. L-akbar gruppi minoritarji fl-1934 kienu Russi, Ġermaniżi, Svediżi, Latvjani, Lhud, Pollakki u Finlandiżi.

Il-proporzjon tal-Ġermaniżi Baltiċi fl-Estonja kien naqas minn 5.3% (~46,700) fl-1881 għal 1.3% (16,346) fl-1934, prinċipalment minħabba l-emigrazzjoni lejn il-Ġermanja fid-dawl tar-Russifikazzjoni ġenerali fl-aħħar tas-seklu 19 u l-indipendenza tal-Estonja.

Bejn l-1945 u l-1989, il-proporzjon ta' Estonjani etniċi fil-popolazzjoni residenti fil-konfini definiti bħalissa tal-Estonja niżel għal 61%, ikkawżat primarjament mill-okkupazzjoni Sovjetika u l-programm li jippromwovi l-immigrazzjoni tal-massa ta' ħaddiema industrijali urbani mir-Russja, l-Ukrajna u l-Belarus, kif ukoll l-emigrazzjoni fi żmien il-gwerra u l-eżekuzzjonijiet ta 'deportazzjonijiet tal-massa ta' Joseph Stalin. Fl-1989, il-minoranzi kienu jammontaw għal aktar minn terz tal-popolazzjoni, peress li n-numru ta' persuni mhux Estonjani kien kważi kvintupla.

Fl-aħħar tas-snin tmenin, l-Estonjani pperċepew it-tibdil demografiku tagħhom bħala katastrofi nazzjonali. Dan kien ir-riżultat ta' politiki ta' migrazzjoni essenzjali għall-Programm ta' Nazzjonalizzazzjoni Sovjetika bil-għan li l-Estonja tiġi Russifikata: immigrazzjoni amministrattiva u militari ta' persuni mhux Estonjani mill-USSR flimkien mad-deportazzjoni tal-Estonjani lejn l-USSR.

Fl-għaxar snin wara r-rikostituzzjoni tal-indipendenza, l-emigrazzjoni fuq skala kbira ta’ Russi etniċi u t-tneħħija ta’ bażijiet militari Russi fl-1994 ikkawżaw [ċitazzjoni meħtieġa] li l-proporzjon ta’ Estonjani etniċi fl-Estonja żdied minn 61% għal 69% fl-2006.

L-Estonja moderna hija pajjiż pjuttost omoġenju etnikament, iżda din l-omoġeneità storika hija karatteristika ta' 13 mill-15-il maakond (kontej) tal-pajjiż. Il-popolazzjoni tal-immigranti l-aktar li jitkellmu bir-Russu hija kkonċentrata f'żoni urbani li amministrattivament jappartjenu għal żewġ kontej. Għalhekk, 13 mill-15-il kontea tal-Estonja huma aktar minn 80% tal-Estonja etnika, b'Hiumaa tkun l-aktar omoġenja, fejn l-Estonjani jiffurmaw 98.4% tal-popolazzjoni. Madankollu, f'Harju (inkluża l-belt kapitali Tallinn) u l-kontej ta' Ida-Viru, l-Estonjani etniċi jiffurmaw 60% u 20% tal-popolazzjoni, rispettivament. Il-minoranza etnika tal-immigranti Russi tammonta għal madwar 24% tal-popolazzjoni totali tal-pajjiż issa, iżda tammonta għal 35% tal-popolazzjoni fil-Kontea ta' Harju u kważi 70% tal-maġġoranza fil-Kontea ta' Ida-Viru.

Il-liġi tal-Awtonomija Kulturali Estonjana li għaddiet fl-1925 kienet unika fl-Ewropa f'dak iż-żmien. [323] L-awtonomija kulturali tista' tingħata lil minoranzi ta' aktar minn 3,000 ruħ b'rabtiet fit-tul mar-Repubblika tal-Estonja. Qabel l-okkupazzjoni Sovjetika, il-minoranzi Ġermaniżi u Lhud irnexxielhom jeleġġu kunsill kulturali. Il-Liġi dwar l-Awtonomija Kulturali għall-Minoranzi Nazzjonali reġgħet iddaħħlet fl-1993. Storikament, ħafna mill-kosta u l-gżejjer tal-Majjistral tal-Estonja ġew popolati mill-grupp etniku indiġenu rannarootslased ("Isvediżi kostali").

F'dawn l-aħħar snin in-numru ta' residenti Svediżi fl-Estonja reġa' żdied, u laħaq kważi 500 ruħ fl-2008, minħabba r-riformi tal-proprjetà immobbli tal-bidu tad-disgħinijiet. Fl-2004 il-minoranza Finlandiża tal-Ingrija tal-Estonja eleġġet kunsill kulturali u ngħatat awtonomija kulturali. L-Isvediżi tal-minoranza tal-Estonja ngħataw ukoll awtonomija kulturali fl-2007. Matul il-gwerra Russo-Ukrajna tal-2022, għexieren ta' eluf ta' refuġjati Ukraini waslu fl-Estonja.

Hemm ukoll komunità Roma fl-Estonja. Fl-Estonja jgħixu madwar 1,000-1,500 Roma.

Soċjetà immodifika

Żeffiena folkloristika Estonjana

Fost l-istati post-komunisti, l-Estonja hija waħda mill-aktar pajjiżi tal-Punent, u s-soċjetà Estonjana għaddiet minn bidliet konsiderevoli minn meta l-pajjiż reġa’ kiseb l-indipendenza sħiħa fl-1991. Uħud mill-aktar bidliet notevoli kienu fil-livell ta' stratifikazzjoni u distribuzzjoni tad-dħul tad-dar. Il-koeffiċjent ta' Gini baqa' b'mod konsistenti 'l fuq mill-medja tal-Unjoni Ewropea (31 fl-2009), għalkemm naqas b'mod ċar. Ir-rata tal-qgħad irreġistrata f'Jannar 2021 kienet ta' 6.9%.

L-Estonja hija pajjiż multinazzjonali li fih jiġu mitkellma aktar minn mitt lingwa, skont dejta minn ċensiment preċedenti li sar fl-2000. Fl-2000, 67.3% tal-popolazzjoni adulta tal-pajjiż tkellmu l-Estonjan bħala l-ewwel lingwa tagħhom, filwaqt li aktar minn 30% tal-popolazzjoni tkellmu lingwi oħra fil-livell nattiv. Mit-2 ta' Lulju 2010, 84.1% tar-residenti Estonjani huma ċittadini Estonjani, 8.6% huma ċittadini ta' pajjiżi oħra, u 7.3% huma "ċittadini b'ċittadinanza mhux determinata". Mill-1992, madwar 140,000 persuna kisbu ċ-ċittadinanza Estonjana billi għaddew mill-eżamijiet tan-naturalizzazzjoni. L-Estonja aċċettat ukoll kwoti ta' refuġjati taħt il-pjan ta' migrazzjoni miftiehem mill-istati membri tal-UE fl-2015.

Id-distribuzzjoni etnika fl-Estonja hija omoġenja ħafna fil-livell tal-kontea; fil-biċċa l-kbira tal-kontej, aktar minn 90% tar-residenti huma Estonjani etniċi. In contrast, fil-belt kapitali Tallinn u fiż-żoni urbani tal-Kontea ta' Ida-Viru (li jmissu mar-Russja), l-Estonjani etniċi jammontaw għal madwar 60% tal-popolazzjoni bil-bqija jkunu magħmula prinċipalment minn immigranti Russi u Ukraini, li ġew l-Estonja matul il-perjodu tal-okkupazzjoni Sovjetika (1944-1991), iżda issa jinkludi wkoll aktar minn 30,000 % ta' refuġjati mill-popolazzjoni tal-Ukrajna.

Raħal Russu-Estonjan Old Believer bi knisja fuq il-gżira ta' Piirissaar

Ir-rapport tal-Kunsill tad-Drittijiet tal-Bniedem tan-Nazzjonijiet Uniti tal-2008 sejjaħ id-deskrizzjoni tal-politika taċ-ċittadinanza tal-Estonja bħala "diskriminatorja" "estremament kredibbli". Skont stħarriġ, 5% biss tal-komunità Russa kkunsidraw li jirritornaw lejn ir-Russja fil-futur qarib. Ir-Russi Estonjani żviluppaw l-identità tagħhom stess: aktar minn nofs dawk li wieġbu għarfu li r-Russi Estonjani huma differenti ħafna mir-Russi fir-Russja. Meta mqabbla mar-riżultati ta 'stħarriġ tal-2000, ir-Russi kellhom attitudni aktar pożittiva lejn il-futur.

Urbanizzazzjoni immodifika

Tallinn hija l-kapitali u l-akbar belt tal-Estonja, u tinsab fuq il-kosta tat-tramuntana tal-Estonja, tul il-Golf tal-Finlandja. Hemm 33 belt u diversi bliet-parroċċi fil-pajjiż. B'kollox, hemm 47 linn a, b'"linn" bl-Ingliż tfisser kemm "bliet" kif ukoll "bliet". Aktar minn 70% tal-popolazzjoni tgħix fl-ibliet.

Mudell:Largest cities

Reliġjon immodifika

Ruhnu Wooden Knsja, mibnija fl-1644, hija l-eqdem bini tal-injam fl-Estonja (Ruhnu puukirik).

L-Estonja għandha storja reliġjuża diversa, iżda f'dawn l-aħħar snin saret dejjem aktar sekulari, jew bi pluralità jew maġġoranza tal-popolazzjoni li tiddikjara lilhom infushom mhux reliġjużi f'ċensimenti reċenti, segwita minn dawk li jidentifikaw bħala reliġjużi "mhux iddikjarati". L-akbar gruppi minoritarji huma d-denominazzjonijiet Kristjani varji, l-aktar Kristjani Luterani u Ortodossi, b’numru żgħir ħafna ta’ aderenti fi twemmin mhux Kristjan, jiġifieri l-Ġudaiżmu, l-Islam u l-Buddiżmu. Stħarriġ ieħor jissuġġerixxi li l-pajjiż huwa maqsum b'mod ġenerali bejn Insara u dawk mhux reliġjużi / reliġjużi mhux iddikjarati.

Fl-Estonja tal-qedem, qabel il-Kristjanizzazzjoni u skont il-Kronika Livonjana ta’ Henry, Tharapita kienet id-divinità predominanti għall-Oeseljani.

L-Estonja ġiet Kristjanizzata mill-Kavallieri Teuttoni Kattoliċi fis-seklu 13. Ir-Riforma Protestanta wasslet għat-twaqqif tal-knisja Luterana fl-1686. Qabel it-Tieni Gwerra Dinjija, l-Estonja kienet madwar 80% Protestanti, fil-biċċa l-kbira Luterana, segwita mill-Kalviniżmu u fergħat Protestanti oħra. Ħafna Estonjani jistqarru li mhumiex partikolarment reliġjużi minħabba li s-seklu 19 kienet assoċjata mal-ħakma feudali Ġermaniża. Storikament kien hemm minoranza żgħira iżda notevoli ta 'Russi Old-twemmin żona Lake Peipus fil-kontea ta' Tartu.

Illum, il-kostituzzjoni tal-Estonja tiggarantixxi l-libertà tar-reliġjon, is-separazzjoni tal-knisja u l-istat, u d-drittijiet individwali għall-privatezza tat-twemmin u r-reliġjon. Skont id-Dentsu Communication Institute Inc, l-Estonja hija waħda mill-inqas pajjiżi reliġjużi fid-dinja, b'75.7% tal-popolazzjoni tgħid li hija irreliġjuża. L-Istħarriġ tal-Eurobarometer 2005 sab li 16% biss tal-Estonjani jistqarru twemmin f'alla, l-inqas twemmin mill-pajjiżi kollha studjati. Stħarriġ ta’ Gallup tal-2009 sab riżultati simili, b’16% biss tal-Estonjani jiddeskrivu r-reliġjon bħala “importanti” fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum, u bhekk l-Estonja kienet l-aktar irreliġjuża fost in-nazzjonijiet mistħarrġa.

Stħarriġ ġdid dwar ir-reliġjożità fl-Unjoni Ewropea fl-2012 mill-Eurobarometer sabu li l-Kristjaneżmu huwa l-akbar reliġjon fl-Estonja li jammonta għal 45% tal-Estonjani. L-Ortodossi tal-Lvant huma l-akbar grupp Kristjan fl-Estonja, li jammontaw għal 17% taċ-ċittadini Estonjani, filwaqt li l-Protestanti jammontaw għal 6%, u Kristjani oħra jiffurmaw 22%. Kont mhux jemmen/Agnostic 22%, Atheist jammonta għal 15%, u mhux iddikjarat jammonta għal 15%.

L-aktar riċenti Pew Research Center, sab li fl-2015, 51% tal-popolazzjoni tal-Estonja ddikjaraw lilhom infushom Kristjani, 45% reliġjużi mhux affiljati—kategorija li tinkludi atei, agnostiċi u dawk li jiddeskrivu r-reliġjon tagħhom bħala "xejn b'mod partikolari", filwaqt li 2% kienu jappartjenu għal twemmin ieħor. L-Insara qasmu bejn 25% Ortodossi tal-Lvant, 20% Luterani, 5% Insara oħra u 1% Kattoliċi. Filwaqt li dawk reliġjużi mhux affiljati qasmu bejn 9% bħala atei, 1% bħala agnostics u 35% bħala Xejn b'mod partikolari.

Tradizzjonalment, l-akbar denominazzjoni reliġjuża fil-pajjiż kienet il-Luteraniżmu, li kien imwaħħal miegħu minn 160,000 Estonjan (jew 13% tal-popolazzjoni) skont iċ-ċensiment tal-2000, prinċipalment Estonjani etniċi. Skont il-Federazzjoni Dinjija Luterana, id-denominazzjoni storika Luterana għandha 180,000 membru reġistrat. Organizzazzjonijiet oħra, bħall-Kunsill Dinji tal-Knejjes, jirrapportaw li hemm daqs 265,700 Luteran Estonjan. Barra minn hekk, hemm bejn 8,000 u 9,000 membru barra minn Malta. Madankollu, iċ-ċensiment tal-2011 indika li l-Ortodossija tal-Lvant kienet qabżet il-Luteraniżmu, li jammonta għal 16.5% tal-popolazzjoni (176,773 ruħ).

L-Ortodossija tal-Lvant hija pprattikata prinċipalment mill-minoranza Russa. Il-Knisja Ortodossa Estonjana, affiljata mal-Knisja Ortodossa Russa, hija d-denominazzjoni Ortodossa primarja. Il-Knisja Ortodossa Appostolika Estonjana, taħt il-Patrijarkat Ekumeniku Grieg-Ortodoss, tippretendi 20,000 membru ieħor.

Il-Kattoliċi huma minoranza żgħira fl-Estonja. Huma organizzati taħt l-Amministrazzjoni Appostolika Latina tal-Estonja u żewġ parroċċi Kattoliċi Griegi.

Skont iċ-ċensiment tal-2000 (dejta fit-tabella fuq il-lemin), kien hemm madwar 1,000 aderenti tal-fidi Taara jew Maausk fl-Estonja (ara Maavalla Koda). Il-komunità Lhudija għandha popolazzjoni stmata ta' madwar 1,900 (ara Storja tal-Lhud fl-Estonja), u l-komunità Musulmana tammonta għal ftit aktar minn 1,400. Madwar 68,000 ruħ iqisu lilhom infushom bħala atei.

Mudell:Pie chart

Lingwi immodifika

Distribuzzjoni tal-lingwi Finniċi fl-Ewropa ta' Fuq

Il-lingwa uffiċjali, l-Estonjan hija lingwa Finnika, u hija konvenzjonalment klassifikata bħala membru tal-familja tal-lingwa Uralika. L-Estonjan huwa relatat mill-qrib mal-Finlandiż u waħda mill-ftit lingwi tal-Ewropa li mhix ta 'oriġini Indo-Ewropea. B'differenza mill-Estonjan u l-Finlandiż, il-lingwi tal-pajjiżi ġirien ġeografiċi eqreb tagħhom, l-Iżvediż, il-Latvjan u r-Russu, huma kollha lingwi Indo-Ewropej.

Għalkemm il-lingwi Estonjan u Ġermaniku huma ta' oriġini differenti, wieħed jista' jidentifika ħafna kliem simili fl-Estonjan u l-Ġermaniż. Dan huwa primarjament minħabba li l-lingwa Estonjana ssellef kważi terz tal-vokabularju tagħha minn lingwi Ġermaniċi, prinċipalment minn Sassonu Baxx (Ġermaniż Nofs-Baxx) matul il-perjodu tal-ħakma Ġermaniża, u Ġermaniż Għoli (inkluż Ġermaniż standard). Il-perċentwal ta' kliem tas-self b'Sassonu Baxx u Ġermaniż Għoli jista' jiġi stmat għal 22–25 fil-mija, b'Sassonu Baxx jagħmel madwar 15 fil-mija.

Il-lingwi tan-Nofsinhar tal-Estonja huma mitkellma minn 100,000 ruħ u jinkludu d-djaletti ta 'Võro u Seto. Il-lingwi huma mitkellma fix-Xlokk tal-Estonja, huma ġenealoġikament distinti mit-Tramuntana tal-Estonja: iżda huma tradizzjonalment u uffiċjalment meqjusa bħala djaletti u "forom reġjonali tal-lingwa Estonjana", mhux lingwa/i separata/i.

Ir-Russu huwa l-aktar lingwa minoritarja mitkellma fil-pajjiż. Hemm bliet fl-Estonja b'konċentrazzjonijiet kbar ta' kelliema Russu u hemm bliet fejn kelliema Estonjan huma f'minoranza (speċjalment fil-grigal, eż. Narva). Ir-Russu huwa mitkellem bħala lingwa sekondarja minn Estonjani etniċi ta' bejn erbgħin u sebgħin sena, minħabba li r-Russu kien il-lingwa mhux uffiċjali tal-SSR Estonjan mill-1944 sal-1990 u kien mgħallem bħala t-tieni lingwa obbligatorja matul l-era Sovjetika. Fil-perjodu bejn l-1990 u l-1995, il-lingwa Russa ngħatat status speċjali uffiċjali skont il-liġijiet tal-lingwa Estonjana. Fl-1995 tilfet l-istatus uffiċjali tagħha. Fl-1998, il-biċċa l-kbira ta' l-immigranti industrijali ta' l-ewwel u t-tieni ġenerazzjoni mill-ex Unjoni Sovjetika (l-aktar l-SFSR Russu) ma kinux jitkellmu bl-Estonjan. Dawn tal-aħħar, l-aktar minoranzi etniċi li jitkellmu bir-Russu, joqogħdu prinċipalment fil-belt kapitali ta' Tallinn u fiż-żoni urbani industrijali fil-kontea ta’ Ida-Viru.

Mis-seklu 13 sas-seklu 20, kien hemm komunitajiet li jitkellmu bl-Iżvediż fl-Estonja, partikolarment fiż-żoni kostali u fuq il-gżejjer (eż., Hiiumaa, Vormsi, Ruhnu; bl-Iżvediż, magħrufa bħala Dagö, Ormsö, Runö, rispettivament) tul il-baħar Baltiku, komunitajiet li llum kważi għebu. Mill-1918 sal-1940, meta l-Estonja kienet indipendenti, il-komunità żgħira Żvediża ġiet ittrattata tajjeb. Il-muniċipalitajiet b'maġġoranza Svediża, li jinsabu l-aktar tul il-kosta, użaw l-Iżvediż bħala l-lingwa amministrattiva u l-kultura Svediża-Estonja rat titjib. Madankollu, il-biċċa l-kbira tan-nies li jitkellmu bl-Iżvezja ħarbu lejn l-Isvezja qabel it-tmiem tat-Tieni Gwerra Dinjija, qabel l-invażjoni tal-Estonja mill-armata Sovjetika fl-1944. Fadal biss numru żgħir ta 'kelliema anzjani. Apparti minn ħafna żoni oħra l-influwenza tal-Isvediż hija distinta fil-Parroċċa ta' Noarootsi tal-kontea ta' Lääne fejn hemm ħafna rħula b'ismijiet bilingwi Estonjan jew Svediż u sinjali tat-toroq.

L-aktar lingwi barranin komuni li jitgħallmu mill-istudenti Estonjani huma l-Ingliż, ir-Russu, il-Ġermaniż u l-Franċiż. Lingwi popolari oħra jinkludu l-Finlandiż, l-Ispanjol u l-Iżvediż.

Lotfitka Romani huwa mitkellem mill-minoranza Roma fl-Estonja.

Edukazzjoni u xjenza immodifika

L-Università ta' Tartu hija waħda mill-eqdem universitajiet fl-Ewropa ta' Fuq u l-università fl-ogħla klassifika fl-Estonja. Skont il-websajt tal-Aqwa Universitajiet, l-Università ta' Tartu tikklassifika fil-285 post fil-QS Global World Ranking, fl-Sep 2012.

House of the Estonian Students' Society, mibnija fl-1901–1902 f'Tartu, u kkunsidrata l-ewwel eżempju tal-istil Estonjan ta' arkitettura urbana.

ESTCube-1 huwa l-ewwel satellita Estonjan.

L-istorja tal-edukazzjoni formali fl-Estonja tmur lura għas-sekli 13 u 14 meta twaqqfu l-ewwel skejjel monastiċi u katidral. L-ewwel primer fil-lingwa Estonjana ġiet ippubblikata fl-1575. L-eqdem università hija l-Università ta' Tartu, stabbilita mir-Re Svediż Gustav II Adolf fl-1632. Fl-1919, l-ewwel korsijiet universitarji ġew mgħallma fil-lingwa Estonjana.

L-edukazzjoni tal-lum fl-Estonja hija maqsuma f'ġenerali, vokazzjonali, u passatemp. Is-sistema edukattiva hija bbażata fuq erba' livelli: edukazzjoni ta' qabel l-iskola, bażika, sekondarja u ogħla. Ġie stabbilit netwerk wiesa' ta' skejjel u istituzzjonijiet edukattivi ta' appoġġ. Is-sistema edukattiva Estonjana tikkonsisti minn istituzzjonijiet statali, muniċipali, pubbliċi u privati. Bħalissa hemm 589 skola fl-Estonja.

L-Estonja bdiet tgħaqqad l-iskejjel kollha tagħha mal-internet kmieni ħafna. Tiigrihüpe (Estonjan għal Tiger Leap) kien proġett li sar mill-istat biex jinvesti bil-kbir fl-iżvilupp u l-espansjoni tal-infrastruttura tal-kompjuter u tan-netwerk fl-Estonja, b'enfasi partikolari fuq l-edukazzjoni.

Fir-rapport tal-Programm tal-2018 għall-Valutazzjoni tal-Istudenti Internazzjonali (PISA), l-istudenti tal-Estonja jikklassifikaw fl-ewwel post fl-Ewropa. Fid-dinja, l-istudenti tal-Estonja jikklassifikaw fil-5 post fil-qari, fit-8 fil-matematika u fir-4 fix-xjenzi. Barra minn hekk, madwar 89 % tal-adulti Estonjani ta' bejn il-25 u l-64 sena kisbu l-ekwivalenti ta’ lawrja tal-iskola għolja, waħda mill-ogħla rati fid-dinja industrijalizzata.

L-edukazzjoni ogħla akkademika fl-Estonja hija maqsuma fi tliet livelli: studji ta' baċellerat, masters u dottorat. F'xi speċjalitajiet (studji mediċi bażiċi, veterinarji, farmaċija, dentistrija, perit-inġinier, u programm għall-għalliema fil-klassi) il-livelli tal-baċellerat u tal-master huma integrati f'unità waħda. L-universitajiet pubbliċi Estonjani għandhom awtonomija b'mod sinifikanti aktar mill-istituzzjonijiet ta' edukazzjoni ogħla applikati. Minbarra li jorganizzaw il-ħajja akkademika tal-università, l-universitajiet jistgħu joħolqu kurrikuli ġodda, jistabbilixxu termini u kundizzjonijiet ta 'ammissjoni, japprovaw il-baġit, japprovaw il-pjan ta' żvilupp, jeleġġu r-rettur, u jieħdu deċiżjonijiet ristretti fi kwistjonijiet li jikkonċernaw l-assi. L-Estonja għandha numru moderat ta' universitajiet pubbliċi u privati. L-akbar universitajiet pubbliċi huma l-Università ta 'Tartu, l-Università tat-Teknoloġija ta' Tallinn, l-Università ta' Tallinn, l-Università Estonjana tax-Xjenzi tal-Ħajja, l-Akkademja tal-Arti Estonjana; l-akbar università privata hija Estonjan Business School.

L-Akkademja tax-Xjenzi Estonjana hija l-akkademja nazzjonali tax-xjenza. L-aktar istitut ta' riċerka pubbliku b'saħħtu mingħajr skop ta' qligħ li jwettaq riċerka fundamentali u applikata huwa l-Istitut Nazzjonali tal-Fiżika u l-Bijofiżika Kimika (NICPB; Estonjan KBFI). L-ewwel ċentri tal-kompjuter ġew stabbiliti lejn l-aħħar tas-snin ħamsin f’Tartu u Tallinn. Speċjalisti Estonjani kkontribwew fl-iżvilupp ta 'standards ta' inġinerija tas-softwer għall-ministeri tal-Unjoni Sovjetika matul is-snin tmenin. Mill-2015, l-Estonja tonfoq madwar 1.5 % tal-PDG tagħha fuq ir-Riċerka u l-Iżvilupp, meta mqabbel ma' medja tal-UE ta' madwar 2.0 %. L-Estonja ġiet ikklassifikata fit-18-il post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali

Uħud mill-aktar xjentisti magħrufa relatati mal-Estonja jinkludu l-astronomi Friedrich Georg Wilhelm von Struve, Ernst Öpik u Jaan Einasto, bijologu, semijotiku Juri Lotman.

Skont New Scientist, l-Estonja se tkun l-ewwel nazzjon li jipprovdi servizz ta' informazzjoni ġenetika personali sponsorjat mill-istat. Huma għandhom l-għan li jimminimizzaw u jipprevjenu trattamenti futuri għal dawk li l-ġeni tagħhom jagħmluhom aktar suxxettibbli għal kundizzjonijiet bħad-dijabete tal-adulti u mard kardjovaskulari. Il-gvern qed jippjana li jipprovdi pariri dwar l-istil tal-ħajja bbażati fuq id-DNA għal 100,000 mill-1.3 miljun ċittadin tiegħu.

Kultura immodifika

Il-Mużew Nazzjonali Estonjan f'Tartu (Eesti Rahva Muuseumi).

Is-soċjetà tal-lum, Estonjana tħeġġeġ il-libertà u l-liberaliżmu, b'impenn popolari għall-ideali tal-gvern limitat, li jiskoraġġixxi l-poter ċentralizzat u l-korruzzjoni. Il-

L-Akkademja tal-Arti Estonjana (Estonjan: Eesti Kunstiakadeemia, EKA) qed tipprovdi edukazzjoni ogħla fl-arti, id-disinn, l-arkitettura, il-midja, l-istorja tal-arti u l-konservazzjoni filwaqt li l-Akkademja tal-Kultura tal-Università ta' Tartu Viljandi għandha approċċ biex tippopolalizza l-kultura nattiva permezz ta' kurrikuli bħal kostruzzjoni indiġena, ħaddied indiġeni, disinn tat-tessuti indiġeni, artiġjanat nazzjonali tradizzjonali u mużika jazz tradizzjonali, iżda wkoll mużika jazz u church. Fl-2010, kien hemm 245 mużew fl-Estonja li l-kollezzjonijiet magħquda tagħhom fihom aktar minn 10 miljun oġġett.

Mużika immodifika

Tallinna laululava ansambel

Arvo Pärt kien l-aktar kompożitur ħaj interpretat fid-dinja mill-2010 sal-2018.

L-ewwel referenza tal-kant Estonjan tmur lura għal Saxo Grammaticus Gesta Danorum (c. 1179). Saxo jitkellem dwar ġellieda Estonjani li kantaw bil-lejl waqt li jistennew battalja. Il-kanzunetti folkloristiċi anzjani jissejħu wkoll regilaulud, kanzunetti fir-regivärss tradizzjonali

Strumenti tar-riħ tradizzjonali derivati minn dawk użati mir-rgħajja darba kienu mifruxa ħafna, u issa qed isiru aktar komunement daqq għal darb'oħra. Strumenti oħra, inklużi l-fiddle, iż-zither, il-konċertina u l-accordion jintużaw biex idoqqu polka jew mużika oħra taż-żfin. Il-kannel huwa strument nattiv li qed jerġa' jsir aktar popolari fl-Estonja. Native Music Preserving Centre infetaħ fl-2008 f’Viljandi.

It-tradizzjoni tal-Festivals tal-Kanzunetta Estonjan (Laulupidu) bdiet fl-eqqel tal-qawmien nazzjonali Estonjan fl-1869. Illum, huwa wieħed mill-akbar avvenimenti korali tad-dilettanti fid-dinja. Fl-2004, madwar 100,000 ruħ ipparteċipaw fil-Festival tal-Kanzunetta. Mill-1928, it-Tallinn Song Festival Grounds

Mużiċisti u kompożituri professjonali Estonjani bħal Aleksander Eduard Thomson, Rudolf Tobias, Miina Härma, Mart Saar, Artur Kapp, Juhan Aavik, Aleksander Kunileid, Artur Lemba u Heino Eller ħarġu fl-aħħar tas-seklu 19. Bħalissa, l-aktar kompożituri Estonjani magħrufa huma Arvo Pärt, Eduard Tubin, u Veljo Tormis.

Fis-snin ħamsin, il-baritonu Estonjan Georg Ots żdied għal prominenza dinjija bħala kantant tal-opra.

Fil-mużika popolari, l-artist Estonjan Kerli Kõiv sar popolari fl-Ewropa, u kiseb ukoll popolarità fl-Amerika ta' Fuq. Hija pprovdiet mużika għall-film Disney tal-2010 Alice in Wonderland u s-serje televiżiva Smallville fl-Istati Uniti tal-Amerika.

L-Estonja rebħet il-Eurovision Song Contest fl-2001 bil-kanzunetta “Everybody” interpretata minn Tanel Padar u Dave Benton. Fl-2002, l-Estonja ospitat l-avveniment. Maarja-Liis Ilus ikkompetiet għall-Estonja fl-1996 u l-1997, filwaqt li Eda-Ines Etti, Koit Toome u Evelin Samuel kienu parzjalment dovuti l-popolarità tagħhom għall-konkors tal-kanzunetti. Lenna Kuurmaa kisbet rikonoxximent fl-Ewropa billi ddoqq mal-band tagħha Vanilla Ninja. "Rändajad" ta' Urban Symphony kienet l-ewwel kanzunetta bl-Estonjan li ntbagħtet fir-Renju Unit, fil-Belġju u fl-Żvizzera.

Il-plejer tal-kitarra tal-pajjiż Estonjan Laur Joamets rebaħ Grammy Award mal-kantant country Sturgill Simpson fl-2017 għall-Aqwa Rekord tal-Pajjiż tas-sena, A Sailor's Guide to Earth.

Letteratura immodifika

Jaan Kross huwa l-aktar kittieb Estonjan tradott (2004).

Il-letteratura Estonjana tirreferi għal-letteratura miktuba fil-lingwa Estonjana (madwar 1 miljun kelliem). Id-dominazzjoni tal-Estonja wara l-Kruċjati tat-Tramuntana, mis-seklu 13 sal-1918 mill-Ġermanja, l-Isvezja, u r-Russja, irriżulta fi ftit xogħlijiet letterarji bikrija li nkitbu bil-lingwa Estonjana. L-eqdem rekords tal-Estonjan miktub imorru mis-seklu 13. Joriġina Livoniae fil-Kronika ta’ Henry ta’ Livonia fiha ismijiet ta' postijiet, kliem u frammenti ta' sentenzi Estonjani. Il-Ħafna rakkonti folkloristiċi jingħadu sal-lum u xi wħud ġew miktuba u tradotti biex ikunu aċċessibbli għal qarrejja internazzjonali. ABD ehk Luggemise-Ramat Lastele, ktieb tal-alfabett bil-lingwa Estonjana minn Otto Wilhelm Masing, ġie ppubblikat fl-1795.

L-istratum kulturali tal-Estonjan kien oriġinarjament ikkaratterizzat minn forma fil-biċċa l-kbira lirika ta' poeżija folkloristika bbażata fuq kwantità sillabika. Apparti xi ftit, għalkemm notevoli, eċċezzjonijiet, din il-forma arkajka ma ġietx użata ħafna fi żminijiet ta 'wara. Waħda mill-aktar kisbiet pendenti fil-qasam hija l-epika nazzjonali Kalevipoeg. Fuq livell professjonali, il-kanzunetta folkloristika tradizzjonali laħqet l-aqwa żmien tagħha matul l-aħħar kwart tas-seklu 20, primarjament grazzi għall-ħidma tal-kompożitur Veljo Tormis.

Oskar Luts kien l-aktar kittieb prominenti tal-proża tal-letteratura Estonjana bikrija u għadu jinqara ħafna llum, partikolarment ir-rumanz liriku tiegħu għall-iskola Kevade (Ir-Rebbiegħa). Il-pentaloġija realista epika soċjali u psikoloġika ta' A. H. Tammsaare, Verità u Ġustizzja, qabdet l-evoluzzjoni tas-soċjetà Estonjana minn komunità fqira tal-bdiewa għal nazzjon indipendenti. Fi żminijiet moderni, Jaan Kross u Jaan Kaplinski huma l-aktar kittieba magħrufa u l-aktar tradotti fl-Estonja. Fost l-aktar kittieba popolari tal-aħħar tas-seklu 20 u l-bidu tas-seklu 21 hemm Tõnu Õnnepalu u Andrus Kivirähk, li juża elementi tal-folklor u l-mitoloġija Estonjana, u jiddeformahom fl-assurd u grottesk.

Medja immodifika

Iċ-ċinema tal-Estonja bdiet fl-1908 bil-produzzjoni ta' newsreel dwar iż-żjara tar-Re Svediż Gustav V f'Tallinn. L-ewwel xandira pubblika tat-televiżjoni fl-Estonja kienet f'Lulju 1955. Xandiriet regolari tar-radju diretti bdew f'Diċembru 1926. Id-deregolamentazzjoni fil-qasam tal-midja elettronika ġabet magħha bidliet radikali meta mqabbla mal-bidu tad-disgħinijiet. L-ewwel liċenzji għal xandara tat-TV privati nħarġu fl-1992. L-ewwel stazzjon tar-radju privat ħareġ fl-ajru fl-1990.

L-aktar films Estonjani magħrufa internazzjonalment jinkludu Those Old Love Letters, The Heart of the Bear, Names in Marble, The Singing Revolution, Autumn Ball, 1944, The Fencer u November. Atturi tal-films Estonjani magħrufa internazzjonalment jinkludu Lembit Ulfsak, Jaan Tätte, u

Is-settur tal-midja Estonjan għandu numru kbir ta' gazzetti u rivisti ta' kull ġimgħa, u l-Estonjani għandhom għażla ta' 9 stazzjonijiet tat-TV domestiċi u għadd kbir ta' stazzjonijiet tar-radju. L-Estonja ġiet rikonoxxuta internazzjonalment għar-rata għolja tagħha ta' libertà tal-istampa, wara li ġiet ikklassifikata fit-tielet post fl-Indiċi tal-Libertà tal-Istampa tal-2012 minn Reporters Without Borders.

L-Estonja għandha żewġ aġenziji tal-aħbarijiet. Il-Baltic News Service (BNS), imwaqqaf fl-1990, huwa aġenzija tal-aħbarijiet reġjonali privata li tkopri l-Estonja, il-Latvja u l-Litwanja. L-ETV24 hija aġenzija proprjetà ta' Eesti Rahvusringhääling li hija organizzazzjoni tar-radju u t-televiżjoni ffinanzjata pubblikament maħluqa fit-30 ta' Ġunju 2007 biex tieħu f'idejha l-funzjonijiet ta' Eesti Raadio u Eesti Televisioon li qabel kienu separati taħt it-termini tal-Att tax-Xandir Nazzjonali Estonjan.

Libertà tal-espressjoni immodifika

Skont il-klassifika tal-organizzazzjoni internazzjonali Reporters Without Borders, fl-2013 l-Estonja waqgħet mit-3 għall-11-il post fid-dinja f'dak li għandu x'jaqsam mal-libertà tal-espressjoni. L-organizzazzjoni mhux governattiva Amerikana Freedom House taqsam opinjoni simili dwar il-livell għoli ta' libertà tal-espressjoni fl-Estonja.

F'Marzu 2011, il-Parlament Ewropew adotta riżoluzzjoni li tesprimi tħassib serju dwar il-pluraliżmu u l-libertà tal-midja f'diversi pajjiżi tal-UE, inkluża l-Estonja. Fl-istess xahar, is-sindku ta’ Tallinn, il-mexxej tal-Partit taċ-Ċentru Estonjan u eks Prim Ministru Estonjan Edgar Savisaar (li ffirma ftehim ta’ kooperazzjoni mar-Russja Magħquda u wara ġie pproċessat għal korruzzjoni), sostna li l-midja Estonjana kienet inqas ħielsa milli fir-Russja. Skont Savisaar, Andrus Ansip, il-Prim Ministru tal-Estonja dak iż-żmien, ikkonsolida s-setgħa tiegħu, inkluż fil-qasam tal-informazzjoni, ferm aktar mill-President Russu Vladimir Putin. Fl-2008, l-Unjoni tal-Ġurnalisti Estonjana semmiet lil Ansip bħala l-avversarju ewlieni tal-libertà tal-kelma fl-Estonja.

Festi immodifika

Il-Jum Nazzjonali tal-Estonja huwa Jum l-Indipendenza ċċelebrat fl-24 ta' Frar, il-jum li fih inħarġet id-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Estonja. Mill-2013, hemm 12-il festa pubblika (li għandhom ġurnata ta' mistrieħ) u 12-il festa nazzjonali ċċelebrati kull sena.

Kċina immodifika

Storikament, il-kċina Estonjana tiddependi fuq l-istaġuni u l-ikel sempliċi mill-irziezet lokali u mill-baħar. Illum, jinkludi wkoll ħafna ikel "globali". L-aktar ikel tipiku tal-Estonja moderna huwa l-ħobż iswed, il-majjal, il-patata u l-ħalib. Tradizzjonalment, fis-sajf u fir-rebbiegħa, l-Estonjani jħobbu jieklu kollox frisk: berries, ħxejjex aromatiċi, ħxejjex, u dak kollu li jiġi dritt mill-ġnien. Il-kaċċa u s-sajd kienu wkoll komuni ħafna, għalkemm illum il-kaċċa u s-sajd l-aktar jitgawdew bħala passatempi. Illum il-ġurnata, huwa wkoll popolari ħafna li grill barra fis-sajf.

Bun tal-ħobż imħawwar bil-kardamomu u pejst tal-lewż vastlakukkel huwa bun ħelu tradizzjonali Estonjan, speċjalment popolari mill-Milied sal-Għid.

Tradizzjonalment, fix-xitwa, ġamm, priżervi u pickles jinġiebu fuq il-mejda. Il-ġbir u l-preservazzjoni tal-frott, il-faqqiegħ u l-ħaxix għax-xitwa dejjem kien popolari, iżda llum il-ġbir u l-preservazzjoni qed isiru inqas komuni għax kollox jista' jinxtara mill-ħwienet. Madankollu, il-preparazzjoni tal-ikel għax-xitwa għadha popolari ħafna fil-kampanja.

Eżempji: Kama (ikel), Kalev (għaġina), Kohuke u Verivorst.

Sports immodifika

Tartu Ski Marathon fl-2006

L-Estonja ikkompetiet għall-ewwel darba bħala nazzjon indipendenti fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-1920. Atleti Estonjani pparteċipaw fl-Olimpjadi tal-1952-1988 taħt il-bandiera Sovjetika, peress li l-pajjiż kien okkupat u anness mill-Unjoni Sovjetika fl-1940. Ir-regatta tal-qlugħ tal-Olimpjadi tas-Sajf tal-1980 saret fil-belt kapitali Tallinn. Wara li reġgħet kisbet l-indipendenza fl-1991, l-Estonja pparteċipat f'kull Logħob Olimpiku. L-Estonja rebħet ħafna mill-midalji tagħha fit-track and field, fil-weightlifting, fil-lotta, u fl-iskijar tal-pajjiż. L-Estonja kienet waħda mill-aktar nazzjonijiet ta' suċċess fil-Logħob Olimpiku f’termini ta’ midalji mirbuħa per capita.L-aħjar riżultati tal-Estonja kienu fit-13-il post fit-tabella tal-midalji totali fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-1936 u fit-12-il post fl-Olimpjadi tax-Xitwa tal-2006.

L-Estonja għandha ħafna faċilitajiet ġewwa u barra ddedikati għal diversi fergħat tal-isports.

Kiiking, sport relattivament ġdid, ġie ivvintat fl-1993 minn Ado Kosk fl-Estonja. Kiiking jinvolvi swing modifikat li fih ir-rikkieb swing jipprova spin 360 grad.

Narva
Tartu
Narva
Il-Kastell ta’ Hermann (Hermanni linnus)
Fuerte/Forte/Fortizza Ivangorod Fort
Fuerte/Forte/Fortizza Narva Fort ()
Fuerte/Forte/Fortizza Ivangorod Fort
Fuerte/Forte/Fortizza Ivangorod Fort
Il-Belt ta' Valga, il-Knisja u l-Istazzjon tal-Ferroviji ta' Jaani (San Ġwann)/Valga Town Hall, Jaani (St. John´s) Church and Railway Station/La Ciudad de Valga, la Iglesia y la Estación de Ferrocarril de Jaani (San Juan).
Petsery
Petsery
Il-bandiera attwali fuq it-torri Pikk Hermann, il-Kastell/Castle ta' Toompea, Tallinn.
Bandiera tal-Estonja fuq it-torri tal-għassa Suur Munamägi, l-ogħla punt fl-Estonja, fi 318-il metru (1,043 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar.
Ċpar ta’ filgħodu fir-Riżerva Naturali ta’ Põhja-Kõrvemaa.
Bandiera ta' salib Estonjan użata fil-gżira ta' Vormsi.
Jaan Künnap fuq Ibn Sina Peak, l-ewwel darba li l-bandiera Estonjana kienet murija 'l fuq minn 7,000 metru (23,000 pied).
Il-bandiera oriġinali (1881) tas-Soċjetà tal-Istudenti Estonjani.
Bnadar Estonjani waqt it-tħabbira tad-dikjarazzjoni tal-Indipendenza f'Pärnu fit-23 ta' Frar 1918. Waħda mill-ewwel immaġini tar-Repubblika tal-Estonja.
Il-bandiera Estonjana blu-iswed-abjad ittajret f'Pikk Hermann fl-24 ta' Frar, 1989.
Fuerte/Forte/Fortizza Ivangorod Fort, Il-knejjes ta' San Nikola (1498) u d-Dormizzjoni tal-Verġni (1558) ġewwa l-ħitan tal-fortizza.
Katina Baltika: il-katina umana li tgħaqqad it-tliet kapitali Baltiċi: Tallinn, Riga u Vilnius (Balti kett/Baltijas ceļš/Baltijos kelias)
Munita kommemorattiva għall-10 anniversarju tal-Katina Baltika (Munita Litwana tal-1999)
Il-pjazza ta' quddiem il-Katidral ta' Vilnius saret waħda mill-postijiet ewlenin tad-dimostrazzjoni. Iktar minn 40,000 ruħ inġabru hemmhekk (Vilnius/Wilno)
Il-ġebla “STEBUKLAS” quddiem il-Katidral ta' Vilnius, fis-sit fejn, skont il-leġġenda, bdiet il-Katina Baltika (Vilnius/Wilno)
kienet Katina Umana u Protesta kontra r-Reġim Sovjetiku Oppressiv li bdiet fit-23 ta' Awwissu 1989 għall-50 anniversarju tal-Patt Ribbentrop-Molotov (patt bejn il-Ġermanja Nażista u l-Unjoni Sovjetika biex tinvadi: il-Polonja u l-Istati Baltiċi (l-Estonja, il-Latvja) u l-Litwanja)) kien hemm parteċipazzjoni ta' 2000000 ruħ u l-għan kien li tinkiseb il-Libertà u l-Indipendenza tal-Pajjiżi Baltiċi taħt l-Oppressjoni u l-Okkupazzjoni Sovjetika, l-Indipendenza ta' dawn it-3 Pajjiżi nkisbet fit-23 ta' Awwissu 1989.

Oqbra taċ-ċisti tal-ġebel tal-Età tal-Bronż fit-Tramuntana tal-Estonja
Kuressaare Castle f'Saaremaa jmur lura għall-1380s
L-"Akkademja Dorpatensis" (issa l-Università ta' Tartu) twaqqfet fl-1632 mir-Re Gustaf bħala t-tieni università tar-renju tal-Isvezja. Wara l-mewt tar-re saret magħrufa bħala l-"Akkademja ta' Gustav".
Carl Robert Jakobson kellu rwol ewlieni fil-qawmien nazzjonali Estonjan.
Il-bnadar tricolor tal-Estonja għall-wiri waqt it-tħabbira pubblika tad-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Estonja f'Pärnu fit-23 ta' Frar 1918. Waħda mill-ewwel immaġini tar-repubblika indipendenti.
Il-kapitali Tallinn wara l-bumbardament mill-Forza tal-Ajru Sovjetika waqt il-gwerra fuq il-Front tal-Lvant f'Marzu 1944
Vapur bl-Isvediżi Estonjani jaħarbu lejn il-punent mill-invażjoni Sovjetika (1944)
Partiġjani Estonjani, il-"Forest Brothers".
Fil-Baltic Way fit-23 ta' Awwissu 1989, żewġ miljun ruħ iffurmaw katina umana madwar tliet pajjiżi f'dimostrazzjoni tal-massa kontra l-okkupazzjoni Sovjetika.
Il-belgħa tal-barn (H. r. rustica) hija l-għasfur nazzjonali tal-Estonja.
It-Tarvasjõgi għaddej mir-Riżerva Naturali ta' Põhja-Kõrvemaa
Alar Karis, President mill-2021
Kaja Kallas, Prim Ministru mill-2021
Is-sede tal-Parlament tal-Estonja fil-Kastell ta' Toompea (4 ta' Ġunju 2016)
Bini tal-Qorti Suprema tal-Estonja f'Tartu (Riigikohus)
Il-President Amerikan Barack Obama jagħti diskors f'Tallinn (2014)
Suldati Estonjani waqt eżerċizzju tan-NATO fl-2015
Id-distrett tan-negozju ċentrali ta' Tallinn
Eżempju ta' arkitettura vernakulari Estonjana fil-Mużew tal-Arja Miftuħa tal-Estonja, fl-5 ta' Ġunju 2008.
Mużew ta' Mihkli Põhja fir-raħal ta' Viki fl-6 ta' Awwissu 2009.
Sawna Estonjana fil-Mużew tal-Arja Miftuħa tal-Estonja, fl-5 ta' Ġunju 2008.
Razzett Tammsaare-Põhja, il-post fejn twieled il-kittieb Estonjan A.H. Tammsaare fl-21 ta' Marzu, 2009.

Storja immodifika

Livonia fl-1820

Livonia fl-Ewropa, 1190 AD.

Mibda fis-seklu 12 E.K., Livonia saret mira għall-espansjoni ekonomika u politika Daniża u Ġermaniża, partikolarment għal-Lega Anseatika u l-Ordni Ċisterċjan. Madwar l-1160 negozjanti Anseatiċi minn Lübeck stabbilixxew post tal-kummerċ fis-sit tal-belt futura ta’ Riga, li l-Isqof Albrecht von Buxthoeven waqqaf fl-1201. Ordna (1215) il-bini ta’ katidral u sar l-ewwel prinċep-isqof. minn Livonia.

Aħwa Livonjani tax-Xabla 1204–1237 immodifika

L-Isqof Albert ta' Riga (Albert ta' Buxhoeveden) waqqaf l-ordni militari tal-Aħwa Livonjani tax-Xabla (Latin: Fratres militiæ Christi Livoniae, Ġermaniż: Schwertbrüderorden) fl-1202; Il-Papa Innoċenz III sanzjona l-istabbiliment fl-1204. Il-membri tal-ordni kienu komposti minn "patrijiet gwerriera" Ġermaniżi. Ismijiet alternattivi għall-ordni jinkludu l-Kavallieri ta 'Kristu, l-Aħwa tax-Xabla, u l-Milizja Livonjana ta' Kristu. Wara t-telfa tagħhom minn idejn il-forzi Litwani fil-Battalja ta' Saule fl-1236, l-Aħwa li baqgħu ħajjin ġew amalgamati fl-Ordni Teutonika bħala fergħa awtonoma (1237) u saru magħrufa bħala l-Ordni Livonjan.

Albert, Isqof ta' Riga (jew Prinċep-Isqof ta' Livonia), waqqaf il-Fratellanza biex jassisti lill-isqof ta' Riga fil-konverżjoni tal-Kuruni, Livoni, Semigalljani u Latgali pagani li kienu jgħixu fuq ix-xatt tal-Golf ta’ Riga. Mit-twaqqif tiegħu, l-Ordni mhux dixxiplinat kellu t-tendenza li jinjora s-suppost vassallaġġ tiegħu lill-isqfijiet. Fl-1218, Albert talab lir-Re Valdemar II tad-Danimarka għall-għajnuna, iżda Valdemar minflok irranġa ftehim mal-Fratellanza u rebaħ it-Tramuntana tal-Estonja għad-Danimarka. Il-Fratellanza kellha l-kwartieri ġenerali tagħha f'Fellin (Viljandi) fl-Estonja tal-lum, fejn għadhom hemm il-ħitan tal-kastell tas-Surmast. Forzi oħra kienu jinkludu Wenden (Cēsis), Segewold (Sigulda) u Ascheraden (Aizkraukle). Il-kmandanti ta' Fellin, Goldingen (Kuldīga), Marienburg (Alūksne), Reval (Tallinn) u l-marixxall ta' Weißenstein (Paide) kienu jappartjenu għall-kuntrarju ta' ħames membri tal-Kaptan tal-Ordni.

Il-Papa Girgor IX sejjaħ lill-Aħwa biex jiddefendu l-Finlandja mill-attakki ta' Novgorodja fl-ittra tiegħu tal-24 ta' Novembru, 1232; madankollu, ma baqgħu ħajjin l-ebda informazzjoni magħrufa dwar l-attivitajiet possibbli tal-kavallieri fil-Finlandja. (L-Isvezja fl-aħħar ħadet f'idejha l-Finlandja wara t-Tieni Kruċjata Svediża fl-1249.) Fil-Battalja ta' Saule fl-1236, il-Litwani u s-Semigalljani ddeċimaw l-Ordni. Dan id-diżastru wassal biex l-Aħwa li baqgħu ħajjin ingħaqdu mal-Ordni tal-Kavallieri Teuttoni s-sena ta' wara, u minn dak iż-żmien 'il quddiem saru magħrufa bħala l-Ordni Livonjan.Madankollu, baqgħu jiffunzjonaw f'kull aspett (ħakma, ilbies, u politika) bħala fergħa awtonoma tal-Ordni Teutonika, immexxija mill-Mastru tagħhom stess (hu nnifsu de jure soġġett għall-Gran Mastru tat-Teutonika).

Tribijiet Baltiċi, madwar 1200.
Aħwa Livonjani
Siġill tal-aħwa Livonjani (Kalavijuociai)

Kruċjata Livonjana 1198–1227 immodifika

Il-Kronika ta' Enriku ta' Livonia mill-1220s tagħti rendikont dirett tal-Kristjanizzazzjoni ta’ Livonia, mogħtija bħala fief mill-Hohenstaufen (de facto iżda mhux magħruf bħala) Re tal-Ġermanja, Filippu tas-Swabia (r. 1198–1208), lill-Isqof Albert ta' Buxthoeven, li salpa mal-Arċisqof II, neputi ta’ Hartwin, neputi. konvoj ta’ bastimenti mimlijin kruċjati armati biex jaqtgħu territorju Kattoliku fil-Lvant bħala parti mill-Kruċjata Livonjana.

Stat monastiku tal-Kavallieri Teuttoni 1237–1561 immodifika

Stat Monastiku tal-Kavallieri Teuttoni fl-1250

Livonia kienet tikkonsisti fis-suddiviżjonijiet li ġejjin:

stat immexxi mill-Ordni Livonjan (imwaqqaf minn Albert fl-1202, assimilat fil-Kavallieri Tewtoni fl-1237); l-Isqof ta' Riga (arċisqof mill-1255); l-isqof tal-Kurlandja, Ösel-Wiek u Dorpat, fejn ħu Albert Hermann stabbilixxa ruħu bħala prinċep-isqof (Terra Mariana). Il-Livonian Rhymed Chronicle tiddeskrivi l-konkwista ta' Livonia mill-Ġermaniżi.

Ordni Livonjan 1237-1561 immodifika

Livonia Medjevali fl-1260

L-Ordni Livonjana kienet fergħa fil-biċċa l-kbira awtonoma tal-Kavallieri Teuttoni (jew Ordni Teutonika) u membru tal-Konfederazzjoni Livonjana mill-1418 sal-1561. Wara li ġiet megħluba mill-forzi Litwani fil-Battalja ta' Saule tal-1236, il-fdalijiet tal-Aħwa Livonjani tax-Xabla ġew inkorporati fil-Kavallieri Livonjani u 12377. 1290, l-Ordni Livonjan rebaħ il-Kurlandja, Livonia u Semigallia kollha, iżda l-attakk tagħhom fuq it-Tramuntana tar-Russja ġie mkeċċi fil-Battalja ta' Rakvere (1268). Fl-1346, wara l-Lejla ta' San Ġorġ, l-Ordni xtara l-bqija tal-Estonja mingħand ir-Re Valdemar IV tad-Danimarka. Il-Livonian Chronicle of Henry u l-Livonian Rhymed Chronicle jiddeskrivu l-kundizzjonijiet fit-territorju tal-Ordni. L-Ordni Teutonika waqgħet fi tnaqqis wara t-telfa tagħha fil-Battalja ta' Grunwald fl-1410 u s-sekularizzazzjoni ta' Albert ta' Brandenburg tat-territorji Prussjani tagħha fl-1525, iżda l-Ordni Livonjan irnexxielu jżomm eżistenza indipendenti. Madankollu, matul il-ħafna snin tal-Gwerra Livonjana (1558-1582), sofrew telfa deċiżiva f'idejn it-truppi Russi Moskoviti fil-Battalja ta’ Ergeme fl-1560 u baqgħu jgħixu taħt theddida kbira. Ittri mferrgħin lill-Imperatur Ruman Imqaddes minn ħafna pajjiżi Ewropej, li jwissu li Moska għandha għajnejha fuq ħafna aktar minn ftit portijiet jew il-provinċja ta' Liefland... il-Baħar tal-Lvant (Ostsee-Baħar Baltiku) u l-Baħar tal-Punent (Baħar Atlantiku). ) huma ugwalment fil-periklu. Duka Barnim l-Anzjan, Duka ta' Pomerania ta' 50 sena, wissa li qatt ma esperjenza biża' bħal issa, fejn anke fuq art tiegħu, fejn nies mibgħuta minn Moska jinsabu kullimkien. [ċitazzjoni meħtieġa] F'riskju kien ir-rotta tal-kummerċ Narva u prattikament il-kummerċ kollu fit-Tramuntana, u magħha l-Ewropa kollha. Minħabba r-rewwixti reliġjużi tar-Riforma l-Imperu Ruman Qaddis imbiegħed ma setax jibgħat truppi, li xorta ma setgħux iħallsu għalihom. Id-Dukat tal-Prussja ma setax jgħin għall-istess raġuni, u d-Duka Albrecht (r. 1525–1568) kien taħt projbizzjoni kontinwa mill-Imperu. Il-Lega Anseatika ddgħajjef ħafna b'dan [kjarifika meħtieġa] u l-istat tal-belt ta 'Lübeck ġġieled l-aħħar gwerra kbira tagħha. L-Imperatur Massimiljanu II (r. 1564–1576) neħħiet l-akbar theddida billi baqab' termini ta' ħbiberija ma' Tsar Ivan IV tar-Russja (r. 1533–1584) .), iżda ma bagħatx it-truppi ta' Ivan IV kif mitlub fil-ġlidiet tiegħu mal-Commonwealthan Pollakk-Litwan.

Fl-1570 Tsar Ivan IV tar-Russja installa Duka Magnus bħala Re ta 'Livonia. Il-forzi l-oħra opponew din il-ħatra. L-Ordni Livonjan ma ra l-ebda mod ieħor ħlief li jfittex il-protezzjoni ta 'Sigismund II Augustus (Re tal-Polonja u Gran Duka tal-Litwanja), li kien intervjena fi gwerra bejn l-Isqof Wilhelm ta' Riga u l-Aħwa fl-1557. Wara li laħaq ftehim ma 'Sigismund II Augustus u r-rappreżentanti tiegħu (speċjalment Mikołaj "l-Iswed Master), l-Ordni Livonjani sejlet, Gołziwild Raddard. u kkonvertu għal-Luteraniżmu.. Fin-naħa t’isfel tal-artijiet tal-Aħwa waqqaf id-Dukat ta’ Kurlandja u Semigallja għall-familja tiegħu. Il-biċċa l-kbira tal-art li kien fadal ġiet maqbuda mill-Gran Dukat tal-Litwanja. Id-Danimarka u l-Isvezja reġgħu okkupaw it-Tramuntana tal-Estonja.

Mis-seklu 14 sas-16, il-Ġermaniż Nofs-Baxx, kif mitkellem fl-ibliet tal-Lega Anseatika, ħadmet bħala l-lingwa stabbilita tal-artijiet Livonjani, iżda l-Ġermaniż Għoli sussegwentement irnexxieluh bħala l-lingwa uffiċjali fil-kors tas-sekli 16 u 17. sekli.

Kavallier Livonjan fis-seklu 16.
Madonna Livonjana ta' Albrecht Dürer

Konfederazzjoni Livonjana 1418-1561 immodifika

Fl-1418, l-Arċisqof ta' Riga, Johannes Ambundii, organizza l-ħames stati ekkleżjastiċi tal-Imperu Ruman Imqaddes f’Livonia medjevali (l-Ordni Livonjan, Kurlandja, Ösel-Wiek, Dorpat u Riga) fil-Konfederazzjoni Livonjana. Dieta jew Landtag ġiet iffurmata fl-1419. Il-belt ta 'Walk intgħażlet bħala s-sit tad-dieta.

Gwerra Livonjana (1558-1583) immodifika

Ewropa, 1550.

Ferdinand I, Imperatur tas-Santu Ruman, reġa’ talab l-għajnuna lil Gustav I ta’ l-Isvezja, u r-Renju tal-Polonja wkoll beda negozjati diretti ma’ Gustav, iżda ma ħareġ xejn minħabba li fid-29 ta’ Settembru 1560 miet Gustav I Vasa. Iċ-ċansijiet ta' suċċess għal Magnus (li kien sar Isqof ta' Kurlandja u ta' Ösel-Wiek) fl-1560 u s-segwaċi tiegħu dehru partikolarment tajbin fl-1560 (u fl-1570). Fl-1560 kien ġie rikonoxxut bħala s-sovran tiegħu mill-isqof ta' Ösel-Wiek u mill-isqof ta' Kurlandja, u bħala ħakkiem futur tiegħu mill-awtoritajiet tal-isqof ta' Dorpat; l-Isqof ta’ Reval bil-parità ta’ Harrien-Wierland kien fuq in-naħa tiegħu; l-Ordni Livonjan irrikonoxxa kondizzjonalment id-dritt tal-proprjetà tagħhom lill-Estonja (Prinċipalità tal-Estonja). Imbagħad, flimkien mal-Arċisqof Wilhelm von Brandenburg tal-Arċisqof ta’ Riga u l-Kurat tiegħu Christoph von Mecklenburg, Kettler, l-aħħar Surmast tal-Ordni Teutonika, ta lil Magnus il-partijiet tar-Renju Livonjan li kien ħa l-pussess tagħhom, iżda huma rrifjutaw li jagħtuh aktar art.

Ladarba Eric XIV tal-Iżvezja sar sultan f'Settembru tal-1560, ħa passi malajr biex jinvolvi ruħu fil-gwerra. Huwa nnegozja paċi kontinwa ma 'Muscovy u tkellem mal-burgers tal-belt ta' Reval. Offriilhom oġġetti biex jissottomettuh u heddidhom. Fis-6 ta’ Ġunju, 1561, issottomettewlu kontra l-persważjonijiet ta’ Kettler lill-burgers. Ħu Re Eric u Re futur Johan żżewweġ lill-Prinċipessa Pollakka Catherine Jagiellon fl-1562. Ried jikseb l-art tiegħu stess f’Livonia, sellef flus lill-Polonja u mbagħad talab li l-kastelli li kienu pawned bħala tiegħu aktar milli jużahom biex jagħmel pressjoni fuq il-Polonja. Wara li Johan irritorna l-Finlandja, kien ipprojbit minn Erik XIV li jittratta ma 'pajjiżi barranin mingħajr il-kunsens tagħhom.

Ftit wara, Erik XIV malajr tilef l-alleati kollha li kien se jikseb, sew jekk fil-forma ta 'Magnus jew l-Arċisqof ta' Riga. Magnus kien imdejjaq li kien ġie mkeċċi mill-wirt Holstein tiegħu. Wara li l-Iżvezja okkupat Reval, Frederick II tad-Danimarka għamel trattat ma 'Erik XIV tal-Isvezja f'Awwissu 1561. Magnus u ħuh Frederick II kienu f'diffikultà kbira, u Frederick II innegozja trattat ma' Ivan IV fis-7 ta' Awwissu 1562 biex jgħin lil ħuh jikseb aktar art u jwaqqaf aktar avvanzi Svediżi. Dan ma għoġobx lil Erik XIV u faqqgħet il-Gwerra tas-Seba' Snin tat-Tramuntana (1563-1570), bl-Isvezja tpoġġiet kontra l-Belt Ħielsa ta' Lübeck, id-Danimarka u l-Polonja. Filwaqt li tilfu biss l-art u l-kummerċ, Frederick II u Magnus ma kinux sejrin tajjeb. Iżda fl-1568 Erik XIV miġnun u ħuh Johan ħa postu bħala Re Ġwanni III tal-Isvezja.

Johan III, minħabba l-ħbiberija tiegħu mal-Polonja, beda politika kontra Muscovy. Kien jipprova jikseb aktar art f’Livonia u jiddomina lid-Danimarka. Wara li l-partijiet kollha kienu eżawriti finanzjarjament, Frederik II ħalla lill-alleat tiegħu, ir-Re Siġimundo II Augustus tal-Commonwealth Pollakk-Litwan, jaf li kien lest għall-paċi. Fil-15 ta’ Diċembru, 1570, it-Trattat ta’ Stettin ikkonkluda l-Gwerra tas-Seba’ Snin tat-Tramuntana.

Madankollu, huwa aktar diffiċli li jiġi stmat il-firxa u l-kobor tal-appoġġ li rċieva Magnus fl-ibliet Livonjani. Meta mqabbel man-nobbli ta' Harrien-Wierland, il-kunsill Reval, u għalhekk probabbilment il-maġġoranza taċ-ċittadini, wera attitudni ferm aktar riservata lejn id-Danimarka u lejn ir-Re Magnus ta' Livonia. Madankollu, m'hemm l-ebda raġuni biex wieħed jitkellem dwar sentimenti qawwija favur l-Iżvezja fost ir-residenti tar-Reval. Iċ-ċittadini li kienu ħarbu lejn l-isqof ta’ Dorpat jew li kienu ġew deportati lejn Muscovy faħħru lil Magnus bħala s-salvatur tagħhom sal-1571. Analiżi tindika li matul il-Gwerra Livonjana qamet ġwienaħ favur l-indipendenza fost in-nobbli u nies komuni Livonjani, li jiffurmaw l-hekk imsejjaħ “Partit tal-Paċi”. [[ċitazzjoni meħtieġa ]Jwarrbu l-ostilitajiet, dawn il-forzi pperċepew ftehim ma' Muscovy bħala opportunità biex jaħarbu mill-atroċitajiet tal-gwerra u jevitaw il-qsim ta' Livonia. Għalhekk Magnus, li rrappreżenta lid-Danimarka u aktar tard daħal f'termini ma 'Ivan IV, wera figurehead xierqa għal din il-fazzjoni.

Il-Partit tal-Paċi, madankollu, kellu l-forzi armati tiegħu stess: baned imxerrda ta 'truppi tad-dar (Hofleute) taħt kmand divers, ingħaqdu biss fl-azzjoni fl-1565 (Battalja ta' Pärnu u Assedju ta' Reval), fl-1570-1571 (Assedju ta' Reval); 30 ġimgħa), u fl-1574-1576 (l-ewwel fuq in-naħa tal-Isvezja, imbagħad daħal il-bejgħ ta' Ösel-Wiek lill-kuruna Daniża u t-telf tat-territorju lit-Tsardom tar-Russja). Fl-1575, wara li Muscovy attakkat it-talbiet Daniżi f'Livonia, Frederik II telaq mill-kompetizzjoni, kif għamel l-Imperatur Ruman. Wara dan, Johan III dewwem it-tfittxija tiegħu għal aktar art minħabba li Muscovy kisbet art li l-Iżvezja tikkontrolla. Hu uża s-sentejn ta’ tregwa ta' wara biex ipoġġi lilu nnifsu f'pożizzjoni aħjar. Fl-1578 reġa’ beda jiġġieled, mhux biss għal Livonia, imma wkoll kullimkien minħabba fehim li għamel mar-Rzeczpospolita. Fl-1578, Magnus irtira lejn Rzeczpospolita, u ħuh kważi abbanduna l-art f'Livonia.

Dukat ta' Livonia (1561–1621) immodifika

Kontorn tal-Commonwealth Pollakk-Litwan bis-suddiviżjonijiet ewlenin tagħha wara t-Tregwa ta' Deulino tal-1618, superimpost fuq il-fruntieri nazzjonali attwali. Kuruna tar-Renju tal-Polonja fir-roża artab; Il-Gran Dukat tal-Litwanja fir-roża; Dukat ta’ Livonia bl-iswed, Dukat tal-Prussja bil-griż, fief Pollakk; Dukat ta' Kurland bil-vjola u Semigallia, fief tal-Commonwealth

Livonia fuq il-mappa tal-1570.

Fl-1561, matul il-Gwerra Livonjana, Livonia waqgħet f'idejn il-Gran Dukat tal-Litwanja u saret vassall dipendenti tal-Litwanja. qerdu territorji Muskovjani u ħarqu Moska (ara[8] Tmien snin wara, fl-1569, meta l-Gran Dukat tal-Litwanja u r-Renju tal-Polonja ffurmaw il-Commonwealth Pollakk-Litwan, Livonia saret dominju konġunt amministrat direttament mir-re u l-Gran Duka. Ivan il Terribbli sab ruħu f’pożizzjoni diffiċli fl-1579, meta l-Khanate tal-Krimea (Gwerer Russa-Krimea), in-nixfa u l-epidemiji affettwaw b'mod fatali l-ekonomija, l-Oprichnina kienet ħarbtet kompletament il-gvern, filwaqt li l-Gran Prinċipat tal-Litwanja kien ingħaqad mar-Renju tal-Polonja (1385-1569) 6 (1385-1569) akkwistat mill-Imperu enerġetiku u l-Imperu Batto akkwistat. Stefan Batory wieġeb b'sensiela ta' tliet offensivi kontra Muscovy, u pprova jifred ir-Renju ta' Livonia mit-territorji Muskovjani. Matul l-ewwel offensiva tiegħu fl-1579, bi 22,000 raġel, reġa ħa Polotsk; matul it-tieni, fl-1580, b'armata ta' 29,000, ħa Velikie Luki, u fl-1581 b'armata ta' 100,000 beda l-assedju ta' Pskov. Frederick II tad-Danimarka u n-Norveġja kellu problemi biex ikompli l-ġlieda kontra Muscovy b'differenza mill-Isvezja u l-Polonja. Laħaq ftehim ma' Ġwanni III fl-1580 li jagħtih it-titli f’Livonia. Dik il-gwerra kienet se ddum mill-1577 sal-1582. Muscovy għarfet il-kontroll Pollakk-Litwan ta' Ducatus Ultradunensis biss fl-1582. Wara li Magnus von Lyffland miet fl-1583, il-Polonja invadiet it-territorji tiegħu fid-Dukat ta' Kurlandja u Frederick II iddeċieda li jbigħ id-drittijiet tal-wirt tiegħu. 1598, il-Voivodeship tal-Inflanty kien maqsum fi:

Voivodeship ta' Wenden (województwo wendeńskie, Kieś) Voivodeship ta' Dorpat (województwo dorpackie, Dorpat) Voivodeship ta' Parnawa (województwo parnawskie, Parnawa) Ibbażat fuq garanzija minn Siġimund II Augustus mill-1560, il-lingwa Ġermaniża żammet l-istatus uffiċjali tagħha.

Renju Livonjan (1570–1578) immodifika

Livonia, kif muri fuq il-mappa tal-1573 ta' Theatrum orbis terrarum.

L-armati ta' Ivan il-Terribbli fil-bidu kellhom suċċess, billi ħadu Polotsk (1563) u Parnawa (1575) u qabżu ħafna mill-Gran Dukat tal-Litwanja sa madwar 250 km (160 mi) fil-viċin ta' Vilnius. Fl-aħħarnett, il-Gran Dukat tal-Litwanja u r-Renju tal-Polonja ffurmaw il-Commonwealth Pollakk-Litwan fl-1569 taħt l-Unjoni ta' Lublin. Eric XIV tal-Iżvezja ma għoġobux dan u faqqgħet il-Gwerra tas-Seba' Snin tat-Tramuntana bejn il-Belt Ħielsa ta' Lübeck, id-Danimarka, il-Polonja u l-Isvezja. Għalkemm tilfu biss l-art u l-kummerċ, Frederick II tad-Danimarka u Magnus von Lyffland ta' Œsel-Wiek ma marrux tajjeb. Iżda fl-1569, Erik XIV miġnun u ħuh Ġwanni III tal-Isvezja ħa postu. Wara li l-partiti kollha kienu ġew eżawriti finanzjarjament, Frederik II ħalla lill-alleat tiegħu, ir-Re Siġimund II ta’ Awissu, jaf li kien lest għall-paċi. Fil-15 ta’ Diċembru, 1570, ġie ffirmat it-Trattat ta' Stettin.

Fil-fażi li jmiss tal-kunflitt, fl-1577 Ivan IV ħa vantaġġ mill-ġlied intern tal-Commonwealth (imsejjaħ il-gwerra kontra Gdańsk fl-istorjografija Pollakka), u matul ir-renju ta 'Stefan Batory fil-Polonja, invada Livonia, malajr ħa kważi t-territorju kollu. bl-eċċezzjoni ta' Riga u Reval. Fl-1578, Magnus ta' Livonia rrikonoxxa s-sovranità tal-Commonwealth Pollakk-Litwan (mhux ratifikat mis-Sejm tal-Polonja-Litwanja u lanqas rikonoxxut mid-Danimarka). Ir-Renju Livonjan ġie megħlub minn Muscovy fuq il-fronti kollha. Fl-1578 Magnus ta' Livonia irtira fl-isqof ta' Kurlandja, u ħuh prattikament ċeda l-art f'Livonia.

Dukat tal-Estonja (1219-1346) immodifika

Id-Dukat tal-Estonja (Daniż: Hertugdømmet Estland, Latin: Ducatus Estoniae), magħruf ukoll bħala Daniż Estonja, kien dominju dirett (Latin: dominium directum) tar-Re tad-Danimarka mill-1219 sal-1346 meta nbiegħ lill-Ordni Teutonika u sar parti mill-Ordensstaat.

Id-Danimarka żdiedet bħala qawwa militari u merkantili kbira fis-seklu 12. Huwa kellu interess li jtemm l-attakki frekwenti Estonjani li heddew il-kummerċ Baltiku tiegħu. Flotot Daniżi attakkaw l-Estonja fl-1170, 1194, u 1197. Fl-1206, ir-Re Valdemar II u l-Arċisqof Andreas Sunonis mexxew rejd fil-gżira ta’ Ösel (Saaremaa). Ir-rejiet tad-Danimarka sostnew l-Estonja, u dan kien rikonoxxut mill-Papa. Fl-1219, il-flotta Daniża niżlet fil-port ewlieni tal-Estonja u għelbet lill-Estonjani fil-Battalja ta' Lindanise, li ġabet it-Tramuntana tal-Estonja taħt il-ħakma Daniża sal-rewwixta tal-Estonja fl-1343, meta t-territorji ġew okkupati mill-Ordni Tewtoniku. Inbiegħu mid-Danimarka fl-1346.

Bandiera tal-Dukat tal-Estonja (1219-1346)
Siġill ta' Valdemar IV tad-Danimarka
Territorji li kienu parti mir-Renju tad-Danimarka mill-1219 sal-1645

Status: Dominium directum (Dominju Dirett) tad-Danimarka; Kapitali: Reval (Tallinn); Lingwi Komuni: Daniż, Estonjan, Ġermaniż baxx; Reliġjon: Kattoliċiżmu Ruman; Re tad-Danimarka: (1219–1241) Valdemar II, (1340–1346) Valdemar IV, (1559–1588) Frederick II, (1588–1645) Kristjan iv; Viċire: (1344–1346) Stigot Andersson; Era Storika: Medju Evu; Imwaqqfa-1219, Battalja ta 'Lindanise-15 ta' Ġunju, 1219, Tallinn jingħaqad mal-Lega Hanseatic-1248, Disestablished-1346, Ösel-Danish 1559-1645.

Konkwista Daniża immodifika

Il-Knisja ta' Sant Olaf hija tfakkira viżibbli tal-era Daniża f'Tallinn

Il-ħitan ta' Tallinn inbdew mir-Reġina Margrethe

Il-Dannebrog li jaqa 'mis-sema waqt il-Battalja ta' Lindanise

Matul il-kruċjata Livonjana fl-1218, il-Papa Onorju III ta lil Valdemar II carte blanche biex jehmeż art kemm seta’ jirbaħ fl-Estonja. Ukoll, Albert ta' Riga, il-mexxej tal-Kruċjati Teuttoni li kienu qed jiġġieldu l-Estonjani min-Nofsinhar, żar lir-re u talbu jattakka lill-Estonjani mit-tramuntana.

Fl-1219, Valdemar ġabar il-flotta tiegħu, ingħaqad mal-flotta mmexxija mill-Prinċep Wizlav ta 'Rügen, u niżel fuq il-kosta tat-Tramuntana tal-Estonja fil-port ta' Lindanise (issa Tallinn) fil-provinċja Estonjana ta' Reval. Skont il-leġġenda, il-bandiera nazzjonali tad-Danimarka Dannebrog twieldet f'dan iż-żmien, waqgħet mis-sema waqt mument kritiku fil-ġlied u għenet lid-Daniżi jirbħu l-Battalja ta 'Lindanise kontra l-Estonjani. Id-data tal-battalja, il-15 ta’ Ġunju, hija ċċelebrata sal-lum bħala Valdemarsdag (il-“jum tal-bandiera”) nazzjonali fid-Danimarka.

L-Ordni Livonjan tal-Aħwa tax-Xabla kienet rebħet in-Nofsinhar tal-Estonja filwaqt li d-Danimarka kienet ħadet it-tramuntana, u t-tnejn qablu li jinqasmu l-Estonja iżda tilmentaw dwar il-fruntieri eżatti. Fl-1220, ir-Re tad-Danimarka ċeda l-pretensjonijiet tiegħu lill-provinċji tan-Nofsinhar tal-Estonja ta’ Sakala u Ugaunia, li kienu diġà ġew maħkuma mill-Aħwa tax-Xabla. L-Isqof Albert ċeda l-provinċji Estonjani ta’ Harria, Vironia u Jerwia lid-Danimarka.

Fl-1227, l-Aħwa Livonjani tax-Xabla rebħu t-territorji Daniżi kollha fit-Tramuntana tal-Estonja. Wara t-telfa tagħhom fil-Battalja ta' Saule, il-membri tal-ordni li baqgħu ħajjin ġew amalgamati fl-Ordni Tewtoniku Prussjan fl-1237. Fis-7 ta' Ġunju, 1238, l-Ordni Teutonika kkonkludiet it-Trattat ta' Stensby f'fortizza rjali fin-Nofsinhar ta' Zealand mar-re Daniż Valdemar II. Taħt it-trattat, Jerwia baqgħet bħala parti mill-Ordenstaat, filwaqt li Harria u Vironia ġew ritornati lir-Re tad-Danimarka bħala d-dominju dirett tiegħu, id-Dukat tal-Estonja. L-ewwel duka tal-Estonja kien inħatar minn Valdemar II fl-1220, u r-rejiet tad-Danimarka reġgħu ħadu t-titlu mill-1269.

Minħabba l-istatus tiegħu bħala l-pussess personali tar-re, id-Dukat tal-Estonja kien inkluż f'lista tat-taxxa Daniża għall-pajjiż kollu Liber Census Daniæ (Daniż: Valdemar Sejrs Jordebog) (1220–1241), dokument ġeografiku u storiku importanti. Il-lista fiha madwar 500 isem tal-post Estonjan u l-ismijiet ta’ 114-il vassalli lokali.

Il-kapitali tal-Estonja Daniża kienet Reval (Tallinn), imwaqqfa fuq is-sit ta' Lindanise wara l-invażjoni tal-1219. Id-Daniżi bnew il-fortizza ta' Castrum Danorum fuq l-Għolja ta' Toompea. L-Estonjani għadhom isejħu l-kapitali tagħhom "Tallinn", li, skont leġġenda urbana, ġejja minn Taani linna (belt jew kastell Daniż). Reval kiseb id-drittijiet tal-belt ta' Lübeck (1248) u ngħaqad mal-Lega Anseatika. Anke llum, l-influwenza Daniża tista 'tidher fis-simboli araldiċi: l-arma tal-belt ta' Tallinn turi s-salib Daniż, filwaqt li l-istemma Estonjana turi tliet iljuni, simili għall-arma Daniża.

Fl-1240 Valdemar II ħoloq l-Isqof ta' Reval iżda, kuntrarju għal-liġi kanonika, irriserva d-dritt li jsemmi lill-Isqfijiet ta’ Reval innifsu u lis-suċċessuri tiegħu bħala Re tad-Danimarka. Id-deċiżjoni li sempliċement issemmi s-Sede tar-Reval kienet unika fil-Knisja Kattolika kollha ta’ dak iż-żmien u kienet ikkontestata mill-isqfijiet u l-Papa. Matul dan il-perjodu, l-elezzjoni tal-isqfijiet qatt ma ġiet stabbilita f’Reval, u d-drittijiet rjali għall-isqof u għall-ħatra tal-isqfijiet kienu saħansitra inklużi fit-trattat meta t-territorji nbiegħu lill-Ordni Tewtoniku fl-1346.

Issemma l-ewwel darba fl-1240, id-dukat kien immexxi lokalment minn viċire (Latin: capitaneus) maħtur mir-re u li kien jaħdem bħala plenipotenzjarju tiegħu. Il-viċire kellu setgħat amministrattivi, jiġbor it-taxxi u kmanda vassalli u truppi f'każ ta’ gwerra. Il-biċċa l-kbira tal-viċireji kienu ta' nazzjonalità Daniża jew Daniża-Estonja.

F'Vironia, iċ-ċentri ewlenin tal-poter kienu Wesenberg (Rakvere) u Narva, mibnija fuq is-sit tal-fortizzi antiki Estonjani ta 'Rakovor u Rugodiv. Wesenberg ingħata d-drittijiet tal-belt lil Lübeck fl-1302 mir-Re Erik Menved. Narva rċeviet dawn id-drittijiet fl-1345.

Il-vassalli tar-re Daniż irċevew fiefs per dominum utile bi skambju għal servizzi militari u ġudizzjarji. Il-ġurament tal-vassalli lil sultan ġdid kellu jiġi maħluf għal “sena u jum”. Riċerkatur wieħed stmat li 80% tal-vassalli kienu Ġermaniżi tal-Westphalian, 18% kienu probabbilment Daniżi, u 2% biss kellhom ismijiet ċari Estonjani (Clemens Esto, Otto Kivele, Odwardus Sorseferæ, eċċ.). Il-kronista Ditleb Alnpeke (1290) ilmenta li r-Re tad-Danimarka aċċetta lill-Estonjani bħala vassalli. Il-gvern Daniż kien aktar liberali f’dan ir-rigward minn dak tal-Brothers of the Sword, li fit-territorji tagħhom l-indiġeni ma tħallewx isiru sidien ta’ fiefs. Fl-1248, il-vassalli u l-burguers ta' Reval diġà kellhom korp leġiżlattiv lokali jew ritterschaft.

L-Armata Daniża żaret il-provinċja kultant biss. Fl-1240-1242, id-Danimarka marret għall-gwerra kontra Novgorod u ppruvat testendi l-ħakma tagħha għall-art tal-Votjani. Ir-Re Valdemar bagħat lil uliedu Abel u Canuto biex jappoġġjaw il-kampanja tal-vassalli tiegħu, iżda ma rebħu l-ebda territorju ġdid. Ir-re Daniż Erik Plogpennig żar l-Estonja fl-1249, u l-flotta Daniża baħħret lejn Reval fl-1268 u fl-1270 kontra t-theddid Novgorodian u Litwan.

F'Awwissu 1332, miet ir-Re Kristofru II tad-Danimarka, u d-Danimarka waqgħet f'taqlib politiku. Il-provinċja Estonjana kienet maqsuma bejn partit favur id-Daniż immexxi mill-Isqof Olaf de Reval u l-partit favur il-Ġermaniż immexxi mill-Kaptan Marquard Breide. Wara li l-Estonjani ta' Harria irvellaw fir-Rewwixta tal-Lejl ta' San Ġorġ tal-1343, l-Ordni Tewtoniku okkupat it-territorji. It-twaqqigħ tal-gvern Daniż seħħ jumejn wara li l-Ordni waqqfet ir-rewwixta tal-Estonja u l-viċire Daniż ġie l-ħabs b’kooperazzjoni ma' vassalli favur il-Ġermanja. Il-kastelli ta' Reval u Wesenberg ġew mgħoddija lill-Ordni mill-partit favur il-Ġermaniż fis-16 ta' Mejju 1343, u l-kastell ta' Narva fl-1345. Fl-1346 l-Estonja (Harria u Vironia) inbiegħet għal 19,000 marka ta' Cologne lill-Ordni Tewtoniku, minkejja l-wegħda ta' Kristofru II li qatt ma jabbanduna territorji jew 1329 Estonian mid-Danimarka. Ir-Re tad-Danimarka saħansitra għamel stqarrija pubblika fejn jindem li kiser dik il-wegħda u talab maħfra lill-Papa.Il-bidla tas-sovranità mid-Danimarka għall-Ordni Tewtoniku seħħet fl-1 ta' Novembru, 1346.

It-titlu "Duka ta' l-Estonja", li qabel kien miżmum mir-rejiet Daniżi, waqa' barra mill-użu matul l-era ta' l-Ordni Tewtoniku u ma reġax jerġa' lura qabel l-1456 mir-re Daniż Kristjan I. It-titlu ttieħed mir-rejiet Svediżi wara li kisbu l-kontroll ta' Reval u t-Tramuntana ta' l-Estonja fl-1561. biex tkun titolu sussidjarju tal-imperaturi Russi sakemm id-dinastija Romanov twaqqfet fl-1917.

Lista ta' vicirey:

? (1240–1248)
Saxo Aginsun (1248–49)
Stigot Agison (1249)
Saxo (1254–57)
Jakob Ramessun (1259)
Woghen Palissun (1266)
Siverith (1270)
Eilard von Oberch (1275–1279)
Odewart Lode (1279–1281)
Letgast (1285)
Friedrich Moltike (1287)
Johann Sialanzfar (1288)
Nils Axelsson (1296)
Nikolaus Ubbison (1298)
Johann Saxesson (1304)
Johannes Canne (1310)
Ago Saxisson (1312–1313)
Heinrich Bernauer (1313–1314)
Johannes Kanna (1323)
Heinrich Spliit (1329)
Marquard Breide (1332–1335)
Konrad Preen (1340 – May 1343)
Bertram von Parembeke (1343)
Stigot Andersson (1344–1346)

Gvernaturi Daniżi ta' Øsel:

Heinrich Wulf (5 March 1562 – 1567)
Klaus von Ungern zu Dalby (May 1573 – August 1576)
Johann von Mentz (2 September 1576 – 1584)
Mathias Budde (1584–1587)
Claes Maltesen Sehested (2 February 1599 – 1612)
Nils Kraggen (1612–15)
Jakob Wacke (1615–35)
Anders Bille (1635–43)
Ebbe Ulfeld (1643–45)

L-Estonja taħt il-ħakma Żvediża Dukat tal-Estonja (1561-1710) immodifika

L-Estonja taħt il-ħakma Svediża (1561-1710) tfisser il-perjodu ta' żmien li fih ħafna mill-pajjiż, u wara l-1645 l-Estonja kollha tal-lum, daħlu taħt il-ħakma Żvediża. Wara x-xoljiment tal-Istat tal-Ordni Teutonika, in-nobbli Ġermaniż Baltiku lokali fl-inħawi ta 'Harrien (Harjumaa) u Wierland (Virumaa) kif ukoll fil-belt ta' Reval (Tallinn) f'Ġunju 1561 (u kemmxejn aktar tard Jerwen (Järvamaa)) talbet u kisbet protezzjoni mill-Isvediż Livon fil-Gwerra Svediża. Fil-konklużjoni tal-ostilitajiet fl-1583, l-Iżvezja kkontrollat il-partijiet tat-tramuntana tal-Estonja tal-lum u Dagö (il-Gżira Hiiumaa); id-Dukat tal-Estonja nħoloq minn dan it-territorju. Wara gwerer ġodda bejn il-Polonja u l-Isvezja, il-partijiet tan-Nofsinhar tal-Estonja tal-lum (li dak iż-żmien il-Livonia) ġew inkorporati fl-Isvezja bit-Trattat ta 'Altmark fl-1629. L-Isvezja rebħet ukoll il-gżira ta' Ösel (Saaremaa) mid-Danimarka, u b'hekk kienet fil-kontroll tal-Estonja kollha tal-lum.

Iż-żmien tal-ħakma Svediża wasal fi tmiemu fl-1710, meta l-provinċji Baltiċi Svediżi kollha kapitulati quddiem it-truppi Russi matul l-aħħar stadji tal-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana. L-eġemonija Russa ġiet formalizzata fl-1721.

Ir-raġunijiet għall-involviment Żvediż fl-Estonja kienu kemm ekonomiċi kif ukoll politiċi u militari. Il-kuruna Svediża ma kinitx inqas interessata li tikseb sehem mill-profitti mill-kummerċ għani mar-Russja. Fl-istess ħin, it-talbiet fl-Estonja jistgħu wkoll jitqiesu bħala mod kif ir-Russja u d-Danimarka ma jħallux li jiksbu postijiet potenzjalment perikolużi qrib il-Finlandja kkontrollata mill-Iżvezja.

Iż-żmien tal-ħakma Svediża kultant huwa magħruf b'mod kolokjali bħala l-"jiem Svediżi qodma tajbin" (Estonjan: vana hea Rootsi aeg). Madankollu, mhuwiex ċar jekk il-popolazzjoni kontemporanja li titkellem bl-Estonjan ġeneralment użatx dik l-espressjoni jew jekk ikkunsidratx iż-żmien tal-ħakma Svediża bħala sinifikament aħjar minn dak ta' ħakkiema barranin preċedenti. Speċjalment matul l-aħħar parti tal-ħakma Svediża ta' l-Estonja, l-awtoritajiet Svediżi, madankollu, ippromulgaw serje ta' riformi, li kienu mmirati biex inaqqsu l-influwenza ta' l-aristokrazija lokali li titkellem bil-Ġermaniż għall-benefiċċju tal-bdiewa lokali li jitkellmu bl-Estonja. Fid-dawl ta' dan, xi evidenza tissuġġerixxi li l-popolazzjoni li titkellem bl-Estonjan qieset il-ħakma Svediża bħala kkaratterizzata mill-istat tad-dritt, u l-klassijiet inferjuri ġew irreġistrati aktar tard bħala li jesprimu xewqa li jerġgħu lura għall-ħakma Svediża.

Riformi Svediżi, xi wħud b'influwenza dejjiema, inkludew ukoll it-twaqqif tal-Università ta’ Tartu (kif ukoll istituzzjonijiet edukattivi oħra bħall-Iskola Grammatika Gustav Adolf), il-promozzjoni qawwija tal-Luteraneżmu u l-provvista ta' traduzzjonijiet Estonjani tal-Bibbja u l-ħolqien ta' qorti tal-appell f'Tartu.

Snin bikrija immodifika

Stemma tal-Estonja Svediża (1660)

L-era tal-ħakma Svediża fl-Estonja bdiet taħt il-ħakma tar-Re Eric XIV (1533-1577).

Il-Kastell ta' Koluvere, is-sit tal-Battalja ta' Lode fl-1573 bejn truppi Svediżi u Russi invadew matul il-Gwerra Livonjana tal-1558-1583. Il-gwerra ntemmet bil-konferma tas-sovranità Żvediża fuq it-Tramuntana tal-Estonja (Koluvere linnus vallikraaviga).

Kuntatti ripetuti bejn l-abitanti tal-Iżvezja tal-lum u l-Estonja diġà bdew matul l-Età Nordika tal-Bronż u l-ewwel rekords attestati ta 'dawn il-kuntatti jmorru lura għall-Età tal-Vikingi: pereżempju, runestone fil-knisja ta' Roslags-Bro fl-Isvezja tfakkar raġel li nqatel fl-Estonja matul is-seklu 11. Kien hemm minoranza Svediża fl-Estonja mill-inqas mill-Medju Evu. Matul il-Kruċjati tat-Tramuntana, fis-seklu 13, il-kruċjati Svediżi għamlu tentattiv bla suċċess biex jirbħu l-Estonja. Minflok, bħala riżultat tal-kruċjati, id-Danimarka rebħet it-Tramuntana tal-Estonja, filwaqt li l-kavallieri tal-kruċjati mill-Ġermanja stabbilixxew l-Istat tal-Ordni Teutonika li kopra l-biċċa l-kbira tal-Latvja u n-Nofsinhar tal-Estonja (u wara l-1346, it-Tramuntana tal-Estonja wkoll). Bit-tnaqqis tal-Ordni Teutonika u l-istat tagħha, l-ambizzjonijiet politiċi Svediżi reġgħu lura lejn l-Estonja. Ir-Re futur Ġwanni III diġà kellu bħala Gran Duka tal-Finlandja fl-1550s l-ambizzjoni li jistabbilixxi l-ħakma Svediża fl-Estonja, iżda twaqqaf minn missieru Gustav Vasa. Kien biss fl-1561 li n-nobbli lokali talbet lir-re il-ġdid, Eric XIV, biex jintervjeni fil-Gwerra Livonjana li kienet għaddejja u jipproteġi l-artijiet ta' Harjumaa, Virumaa u l-belt ta' Tallinn bi skambju għal s-sinjur. Il-Gwerra Livonjana, li fiha issa saret involuta l-Iżvezja, kienet se ddum sa l-1583 (ikkonkluda bit-Trattat ta' Plussa). Għall-Isvezja, irriżulta li l-Isvezja żammet it-territorju li fl-1561 kienet fittxet il-protezzjoni Svediża u, barra minn hekk, fil-qbid tal-belt ta' Narva.

L-isem Livonia, li qabel kien jindika l-Estonja u l-Latvja kollha tal-lum, issa kien applikat għan-Nofsinhar tal-Estonja u l-Latvja kkontrollati mill-Polonja; filwaqt li "Estonja" bdiet tindika ż-żoni kkontrollati mill-Isvezja tat-Tramuntana u l-Punent tal-Estonja. Kien biss fil-bidu tas-seklu 20 li t-terminu "Estonja" beda jintuża biex jirreferi għall-artijiet kollha fejn kienu jgħixu nies li jitkellmu bl-Estonjan. [sittax]

L-Iżvezja bdiet torganizza mill-ġdid il-gvern fid-dukat il-ġdid biss wara l-konklużjoni tat-trattat ta 'paċi mar-Russja fl-1583. Bħall-ereditajiet Livonjani, l-aristokrazija u l-ibliet Estonjani kienu ċedew bil-kundizzjoni li l-privileġġi tagħhom kienu ppreservati. B'differenza f'Livonia, fejn il-Polonja malajr kisret il-ftehim, ir-rejiet Svediżi żammew il-wegħdiet tagħhom lill-belt ta' Tallinn u lin-nobbli lokali.

Is-sidien tal-art tal-Estonja tat-Tramuntana u tal-Punent li kienu jiffurmaw in-nobbli Estonjan kienu rappreżentati mill-assemblea ġenerali tagħhom, imlaqqgħa perjodikament kull tliet snin (Landtag), u l-korp eżekuttiv tagħhom - il-kulleġġ tal-maġistrati (Landratcollegium). Il-monarkija Svediża kienet rappreżentata mill-Lord Logutenent, aktar tard gvernatur, u ż-żona kienet iggvernata bl-għajnuna tan-nobbli. Il-patrimonji tal-Kuruna kienu jikkonsistu fl-artijiet li qabel kienu jappartjenu għall-Ordni Livonjan, monasteri u isqfijiet, u patrimonji abbandunati; parti mill-artijiet li kienu ġew abbandunati fil-gwerra ġew taħt il-kontroll tal-aristokrazija lokali. Għall-amministrazzjoni, dawn l-artijiet kienu maqsuma f'fefs, suddiviżi f'mansions tal-kuruna mmexxija minn marixxalli. Rejiet Żvediżi ġenerożament taw art fil-pussess privat, bħala premju kemm għall-mertu kif ukoll għas-servizz.

Għal dik ir-raġuni, ħafna mill-art Estonjana kienet proprjetà privata fl-aħħar tas-seklu 16, u s-sidien kienu fil-biċċa l-kbira Ġermaniżi Baltiċi. In-nobbli Ġermaniż Baltiku kisbet qawwa kbira kemm fl-isferi ekonomiċi kif ukoll politiċi, u tentattivi sussegwenti mill-kuruna biex trażżan din is-setgħa ltaqgħu b'reżistenza qawwija. Li l-awtorità ċentrali serviet tant kien minħabba l-gwerer kontinwi, li għamluha importanti li tiġi ppreservata l-lealtà tal-aristokrazija lokali.

Espansjoni immodifika

Il-konkwista tad-Dukat tal-Estonja kienet il-punt tat-tluq ta 'politika ta' espansjoni Svediża, li tagħti lok għal perjodu ta 'storja Svediża msejjaħ l-Imperu Svediż. Matul is-seklu 17, l-Isvezja laħqet żoni kbar madwar il-Baħar Baltiku. Fl-1629, il-forzi Svediżi rebħu Livonia kkontrollata mill-Polonja, inklużi l-partijiet tan-Nofsinhar tal-Estonja ta' llum, u fl-1645 id-Danimarka ċediet il-gżira ta' Saaremaa (Ösel) lill-Isvezja bħala parti mit-Trattat ta' Paċi ta' Brömsebro.

Filwaqt li l-konsenja tat-Tramuntana tal-Estonja lill-Isvezja kienet meqjusa bħala volontarja, Livonia kienet meqjusa bħala territorju okkupat. Konsegwentement, ir-Re Gustav II Adolf (1611-1632) restawra biss parzjalment il-privileġġi tal-aristokrazija Livonjana, mitlufa matul is-snin Pollakki. Immexxija mill-Gvernatur Ġenerali, żviluppat awtorità ċentrali b'saħħitha u ġew istitwiti liġijiet Svediżi. Ħafna mill-aristokrazija lokali kienet ħarbet ukoll matul il-gwerra, u minflok membri tan-nobbli Svediża marru biex jieħdu pussess ta 'ħafna mill-proprjetà Livonjana.

L-awtoritajiet Svediżi eżerċitaw kontroll strett fuq il-ħajja reliġjuża u intellettwali, organizzaw spezzjonijiet perjodiċi, l-hekk imsejħa żjarat, mill-aħħar tas-seklu 16 u matul is-seklu 17. Kleru ogħla—isqfijiet jew surintendenti—kienu jżuru kongregazzjoni wara l-oħra biex jispezzjonaw it-twemmin reliġjuż tal-bdiewa u jneħħu traċċi ta' paganiżmu jew Kattoliċiżmu. L-ewwel żjara fuq skala kbira saret minn Johannes Rudbeckius. Gustavus II Adolphus ukoll, permezz tal-għajnuna tal-Gvernatur Johan Skytte, waqqaf il-qorti tal-appell f'Tartu u l-Università ta' Tartu.

Madankollu, is-suċċessuri ta' Gustav II Adolf ċedew aktar drittijiet lill-aristokrazija Livonjana. Dan kien parzjalment minħabba l-fatt li l-istat kien ċeda s-setgħa ekonomika u politika tiegħu billi ttrasferixxa l-biċċa l-kbira tal-proprjetà tal-kuruna f'idejn privati (l-aktar l-aristokrazija għolja Svediża bil-mertu). In-nobbiltà Livonjana kienet kisbet rikonoxximent mill-1647: issa kienet rappreżentata wkoll f'Landtag reġjonali u Landratcollegium eżekuttiv. Il-Landtag kien imsejjaħ kull tliet snin u l-politiki kienu diskussi mal-awtorità ċentrali. L-aristokrazija Estonjana, Livonjana u Ösel (Saaremaa) ma kellha l-ebda rappreżentazzjoni fid-Dieta Svediża (Riksdag).

Matul Karlu XI immodifika

Il-Manor of Palms inbniet matul ir-renju ta' Carlos XI.

Karlu XI beda diversi riformi fl-Estonja kkontrollata mill-Iżvezja, 1691 pittura.

Ir-renju tar-Re Karlu XI (1672–1697) ġab bidliet drastiċi fil-politika tal-Isvezja fil-provinċji barranin tagħha. Bħala riżultat ta 'gwerra kontinwa u t-trasferiment ta' beni tal-kuruna f'idejn privati, id-dħul tal-istat Svediż kien naqas. Biex iżidu d-dħul tagħhom, sar l-hekk imsejjaħ tnaqqis tal-possedimenti tan-nobbli. It-tnaqqis tal-artijiet manjali kien marbut ma’ bidla radikali oħra: il-formazzjoni tal-monarkija assolutista taħt Karlu XI, li fittxet li ssaħħaħ l-awtorità ċentrali fil-partijiet kollha tal-imperu u ppromwoviet rabtiet b’saħħithom bejn il-kontinent u l-provinċji barranin.

Fl-1680 ir-Riksdag Svediż iddikjara l-hekk imsejjaħ Tnaqqis il-Kbir. Filwaqt li t-tnaqqis preċedenti ma kienx ġie estiż għall-Estonja u l-Livonia, din id-deċiżjoni ġiet estiża għal dawn iż-żoni wkoll. Il-proprjetà kollha li kienet għaddiet f'idejn privati mill-bidu tal-ħakma Svediża se titnaqqas. Dan ir-rekwiżit iltaqa’ ma’ oppożizzjoni ħarxa min-nobbli lokali. Il-klassijiet għolja lokali raw din id-deċiżjoni tar-Riksdag Żvediż, meħuda mingħajr l-approvazzjoni tal-Landtags lokali. bħala ksur tad-drittijiet tagħhom, bħall-gvern doppju ta 'stat u aristokrazija li kien iffunzjona s'issa; fil-fehim tan-nobbli Livonjan, il-provinċji barranin kienu marbuta mal-Isvezja permezz ta 'unjoni. Fid-Dukat tal-Estonja, fejn is-sjieda tal-art kienet determinata b'mod aktar ċar u ġew mgħoddija aktar lordships skont liġi antika tal-wirt, it-tnaqqis tal-1680 ipproċeda pjuttost b'mod paċifiku.

It-tnaqqis kien segwit ukoll minn riformi oħra. L-inkwilini tal-manor ma baqgħux jitħallew isawtu lill-bdiewa; il-bdiewa setgħu jfittxu lill-inkwilini, anke jappellaw lir-re innifsu. Kien ipprojbit li jbiegħu bdiewa bla art, jitkeċċew minn arthom, jew jaħtfu l-art tagħhom. L-istatus tal-bdiewa Estonjani fil-manors tal-kuruna kien għadu mhux komparabbli ma' dak tal-bdiewa ħielsa fl-Isvezja, iżda kien ħafna aħjar mill-istatus tal-bdiewa fuq art privata. Karlu XI ħabbar l-intenzjoni tiegħu li jabolixxi s-sema fil-lordships tal-kuruna Estonjana meta beda t-tnaqqis, peress li s-serf kien partikolari għall-provinċji Baltiċi.

Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana u tmiem il-ħakma Żvediża fl-Estonja immodifika

Ir-riformi li saru fl-Estonja taħt Karlu XI ma kellhomx effett dejjiemi; fir-realtà, il-liġi Svediża tal-knisja biss ġiet implimentata. Fl-1697 Carlos XI miet bil-kanċer u ibnu Karlu XII tela’ fit-tron u fl-1700 faqqgħet il-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana. Fl-1699, il-Polonja, id-Danimarka, u t-Tsarate Russu kienu ffurmaw alleanza kontra l-Iżvezja. Il-gwerra, li damet sa l-1721 u involviet waħda mir-rebħiet ewlenin Svediżi fl-Estonja, il-Battalja ta’ Narva, fl-aħħar mill-aħħar kienet diżastruża għall-Isvezja. Fl-1709 il-forzi Imperjali Russi kienu bdew jassedjaw Riga, iċ-ċentru ta' Livonia; wara l-qbid ta' Riga fl-1710, il-bliet Livonjani u Estonjani ċedew wara xulxin. Il-gwerra fit-territorju Estonjan intemmet bil-kapitulazzjoni ta' Tallinn f'Settembru 1710. Billi t-Tsarate Russu qies li l-appoġġ tan-nobbli lokali kien essenzjali biex jikkonsolida l-poter tiegħu, l-ibliet u l-aristokratiċi kisbu kundizzjonijiet favorevoli ta' kapitulazzjoni. L-inkorporazzjoni tal-Estonja u l-Livonia fit-Tsarate Russu ġiet iddikjarata fil-Paċi ta' Nystad fl-1721, u ntemmet il-gwerra li kienet baqgħet għaddejja għal għaxar snin oħra barra mill-Estonja.

Governatorat Estonjan immodifika

Tarka, 1856

Mappa Ġermaniża u Russa tal-Gvernat Estonjan fl-1820.

Il-Gvernatorat Estonjan, (Эстляндская губернія) magħruf ukoll bħala l-Gvernatorat Estonjan kien gvernat fir-reġjun Baltiku, flimkien mal-Gvernaturi ta' Livonja u Kurlandja. Kien parti mill-amministrazzjoni imperjali Russa (guberniya), li tinsab fit-Tramuntana tal-lum Estonja u xi gżejjer fl-Arċipelagu tal-Punent Estonjan, inklużi l-gżejjer ta' Hiumaa (Dagö) u Vormsi (Worms). Il-Gvernatur ġie stabbilit fl-1796 meta r-riforma ta’ Pawlu I neħħiet il-Viċireyalty (namestnik). Preċedentement, ir-Reval Governorate kien jeżisti taħt ir-renju ta' Pietru I mit-Trattat ta' Nystad, li ċeda territorju mill-Isvezja lill-Imperu Russu li kien għadu kif ġie stabbilit, sakemm ma kienx jeżisti fl-1783.

Mis-snin 1850 sal-1914, il-qawmien nazzjonali Estonjan kien influwenzat u kkaratterizzat mill-governorat minn modernizzazzjoni ġenerali, riorganizzazzjoni f'soċjetà Ewropea moderna, u s-suċċess tal-kuxjenza nazzjonalista li għadha kif tfaċċat. Is-sħubija ta’ Alessandru III fit-tron fl-1881 wasslet għal perjodu ta’ Russifikazzjoni aktar riġida. Il-kodiċijiet ċivili u kriminali tal-Baltiku preċedenti ġew sostitwiti minn dawk Russi, bil-lingwa Russa tissostitwixxi l-lingwa Ġermaniża u Estonjana. Hekk kif ir-Rivoluzzjoni Russa ta' l-1905 għaddiet mill-Estonja, Jaan Tõnisson waqqaf il-Partit Liberali Nazzjonali u organizza l-ewwel kungress tiegħu f'Tallinn fis-27 ta' Novembru, u talab awtonomija politika għall-Estonja. Bi tweġiba, il-gvern Russu irażżan ir-rivoluzzjoni billi ddikjara l-liġi marzjali. Sussegwentement 328 Estonjan ġew sparati jew imdendlin, u Konstantin Päts u l-mexxej radikali Jaan Teemant ħarbu barra.

F'Marzu 1917, wara r-Rivoluzzjoni ta' Frar, il-Gvernatur irċieva t-territorju tat-Tramuntana mill-Gvernatur ta' Livonjan u ngħata awtonomija fit-12 ta' April, 1917, li jifforma l-Gvernatur tal-Home Rule Estonjan. Li dam għal snin, sal-24 ta’ Frar 1918. Meta l-Kumitat iddikjara l-indipendenza tan-nazzjon fil-belt ta’ Pärnu, il-gvernatorat ġie abolit kompletament.

Sa l-aħħar tas-seklu 19, il-gvernatorat kien amministrat b'mod indipendenti min-nobbli Ġermaniż Baltiku lokali permezz ta 'Kunsill Reġjonali feudali (Ġermaniż: Landtag).

Storja immodifika

Inizjalment imsejjaħ Reval Governorate wara l-belt ta' Reval (illum magħrufa bħala Tallinn), il-Gvernorat oriġina fl-1719 minn territorji li r-Russja maħkuma mill-Isvezja matul il-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana tal-1700-1721. L-Iżvezja ċediet formalment id-dominju preċedenti tagħha tal-Estonja Svediża lir-Russja fit-Trattat ta' Nystad fl-1721. Matul ir-riarranġament amministrattiv sussegwenti, il-governorat ingħata l-isem ġdid ta' Gvern tal-Estonja fl-1796. Għalkemm il-gvern tar-rejiet Svediżi kien pjuttost liberali b'awtonomija akbar mogħtija lill-bdiewa, ir-reġim imwebbes taħt it-tsars Russi u s-serf ma ġiex abolit qabel l-1819.

Il-Gvernatur kien jikkonsisti mill-parti tat-Tramuntana tal-Estonja tal-lum, bejn wieħed u ieħor li jikkorrispondi għal: Harju, Lääne-Viru, Ida-Viru, Rapla, Järva, Lääne u kontej ta' Hiiu u porzjon żgħir tal-Kontea ta' Pärnu.

Wara r- Rivoluzzjoni Russa taʼ Frar, fit- 12 taʼ April [OS 30 ta' Marzu] 1917, il- Governorat ġie estiż biex jinkludi l- Livonia tat- Tramuntana, u b’hekk ifforma l- Governorat Awtonomu tal- Estonja, li kien jeżisti għal inqas minn sena, sa Frar tal- 1918.

Subdiviżjonijiet immodifika

Il-gvernatorat kien aktar suddiviż f'uyezds (Ġermaniż: Kreis).

County		County Town	Arms of County Town	Area	Population (1897 census)^[7]
Name in German	Name in Russian	County Town	Arms of County Town	Area	Population (1897 census)^[7]
Wierland	Везенбергскій	Wesenberg		7,143.2 km² (2,758.0 sq mi)	120,230
Jerwen	Вейсенштейнскій	Weissenstein		2,871.2 km² (1,108.6 sq mi)	52,673
Wiek	Гапсальскій	Hapsal		4,697.9 km² (1,813.9 sq mi)	82,077
Harrien	Ревельскій	Reval		5,739.5 km² (2,216.0 sq mi)	157,736

Subdiviżjonijiet preċedenti:

Kreis Baltischport - Baltischport (issa Paldiski; 1783-1796)

Gvernaturi immodifika

1786–1797 Heinrich Johann Freiherr von Wrangell
1797–1808 Andreas von Langell
1808–1809 Duke Peter Friedrich Georg of Oldenburg
1809–1811 vacant
1811–1816 Duke Paul Friedrich August of Oldenburg
1816–1819 Berend Freiherr von Uexküll
1819–1832 Gotthard Wilhelm Freiherr von Budberg-Bönninghausen
1832–1833 Otto Wilhelm von Essen
1833–1841 Paul Friedrich von Benckendorff
1842–1859 Johann Christoph Engelbrecht von Grünewaldt
1859–1868 Wilhelm Otto Cornelius Alexander von Ulrich
1868–1870 Mikhail Nikolaiyevich Galkin-Vraskoy
1870–1875 Prince Mikhail Valentinovich Shakhovskoy-Glebov-Strezhnev
1875–1885 Viktor Petrovich Polivanov
1885–1894 Prince Sergey Vladimirovich Shakhovskoy
1894–1902 Yefstafiy Nikolaiyevich Skalon
1902–1905 Aleksey Valerianovich Bellegarde
16 March 1905 – October 1905 Aleksey Aleksandrovich Lopukhin
1905–1906 Nikolay Georgiyevich von Bünting
1906–1907 Pyotr Petrovich Bashilov
1907–1915 Izmail Vladimirovich Korostovets
1915–1917 Pyotr Vladimirovich Veryovkin

Lingwa immodifika

Skont iċ-ċensiment imperjali tal-1897. B'tipa grassa huma l-lingwi mitkellma minn aktar nies mill-lingwa tal-istat.


Language	number	percentage (%)	males	females
Estonian	365,959	88.67	176,972	188,987
Russian	20,439	4.95	12,441	7,998
German	16,037	3.88	6,991	9,046
Swedish	5,768	1.39	2,725	3,043
Yiddish	1,269	0.3	852	417
Polish	1,237	0.29	921	316
Did not name their native language	15	>0.01	8	7
Other^[8]	1,992	0.48	1,499	493
Total	412,716	100	202,409	210,307

Governatorat ta' Riga (1713-1783) immodifika

Il-Gvernatur ta' Riga (Russu: Рижская губерния), magħruf ukoll bħala Riga Oblast, kien diviżjoni amministrattiva (a guberniya) tal-Imperu Russu fin-Nofsinhar tal-Estonja u t-Tramuntana tal-Latvja mill-1713 sal-1783. Riga Oblast ġiet iffurmata biex tissostitwixxi r-Renju tal-provinċji tal-lvant tal-provinċji tal-1783. art, Livonia u Estonja mill-Isvezja fil-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana fl-1710. Fl-1713, l-oblasts ta' Riga u Tallinn ġew separati f’unitajiet amministrattivi separati, u fl-1713–1714 ġew definiti wkoll l-organizzazzjoni u l-ġestjoni tal-oblast ta’ Riga.

Storja immodifika

Fit-2 ta’ Lulju 1731, bl-approvazzjoni tal-Imperatriċi Ana I u l-ukase tas-Senat li jmexxi, il-gżira ta' Osel (illum Saaremaa) ingħatat l-istatus ta' reġjun speċjali. Saaremaa baqgħet reġjun ta' status speċjali sal-ukase tal-Imperatriċi Russa Catherine II, li fil-21 ta' Frar, 1765 likwidata Saaremaa bħala provinċja indipendenti.

Il-provinċji ta' Riga u Tallinn ġew magħquda taħt it-tmexxija tal-Gvernatur Ġenerali George Browne fl-1775. Il-Liġi Provinċjali tar-Russja kollha tal-1775 ġiet estiża għall-provinċji Baltiċi, u fit-3 ta' Lulju 1783, il-provinċja ta' Riga ma baqgħetx teżisti, u għaddiet ħafna mill-affarijiet tagħha lill-Viċireyalty ta' Riga.

Diviżjoni amministrattiva immodifika

Fl-1721 il-Provinċja ta' Riga kienet maqsuma f'2 provinċji:

Livland Oblast (Riga, Pernov, Wenden u Osel Island) u Smolensk Oblast Governorat (Smolensk, Dorogobuzh, Roslavl, Vyazma)

Fl-1726, il-Governarat ta' Smolensk inbidel f'governorat indipendenti. Bħala riżultat, il-provinċja ta 'Riga ġiet imqassma mill-ġdid f'5 provinċji:

Provinċja ta' Riga
Provinċja ta' Windau
Provinċja ta' Dorpat
Provinċja ta' Pernov
Provinċja ta' Ezel

Fl-aħħar tas-seklu 18. il-provinċja kienet tikkonsisti minn 9 kontej:

Kreis Riga
Kreis Wenden
Kreis Wolmar
Kreis Pass
Kreis Dorpat
Kreis-Pernau
Kreis Fellin
Kreis Werro
Kreis Osel

Governatorat ta' Livonia (1796-1918) immodifika

Governatorat Livonjan (1820)

Il-Gvern tal-Livonjan, magħruf ukoll bħala l-Gvern tal-Livonjan,[a] kien provinċja (guberniya) tal-Imperu Russu u l-Gvernatur Ġenerali tal-Baltiku sal-1876. Il-Gvernatur tal-Livonjan kien imiss mal-Gvernatorat tal-Estonja fit-tramuntana, il-Governarati ta' San Pietruburgu u Pskov fil-lvant, il-Gvernatur tal-Kurlandja lejn il-Lbiċ ta' Kurland lejn il-Lbiċ. Fl-1897, il-popolazzjoni tal-governorat kienet 1,299,365 u kellha erja ta '47,030.87 kilometri kwadri (18,158.72 sq mi). Iċ-ċentru amministrattiv tal-governorat kien il-port tal-Baħar Baltiku ta' Riga. Bejn wieħed u ieħor kien jikkorrispondi għall-biċċa l-kbira tar-reġjun modern ta' Vidzeme tal-Latvja u n-Nofsinhar tal-Estonja.

Jiġu ppubblikati 24 gazzetta u rivisti (12 f'Riga, 10 f'Yuriev, 2 f'Pernov), inklużi bosta bl-Estonjan u bil-Latvjan.

Kapitali: Riga; Żona: 47,030.87 km 2 (18,158.72 sq mi); L-ogħla elevazzjoni (Suur Munamägi) 318 m (1,043 pied); Popolazzjoni (1897): 1,299,365, Densità 28/km2 (72/sq mi), Urbana (29.31%), Rurali (70.69%).

Ġeografija immodifika

Il-forma tal-provinċja hija pjuttost rettangolari, b'tul massimu ta' 246 versts (262 km) u wisa' ta '198 versts (211 km).

Il-fruntieri huma: il-Gvern Estonjan fit-tramuntana, il-Lag Peipsi u l-istrett li jgħaqqadha mal-Lag Pskov fil-lvant, Pskov u Vitebsk Governorate fin-Nofsinhar, Courland Governorate fil-punent, u l-Golf ta 'Riga fil-punent. It-tul tal-fruntiera tal-punent (il-kosta) huwa 280 verst (299 km). Iż-żona tal-provinċja ta 'Livonia (skont Strelbitsky) hija 41,325.4 versts kwadri (47,030.87 km 2).

Liġi immodifika

Il-qrati kienu jikkonsistu mil-Livländisches Hofgericht (Qorti tal-Appell Livonjana, l-ogħla qorti), il-Landgericht (Qrati tal-Appell), l-Ordnungsgericht (Qrati tal-Prim'Istanza) għan-nobbli, il-qorti tal-kontea (Kreisgericht) għall-bdiewa, il-qorti tal-volost (Keirme) u l-parrossicht court (Keirme) bħala l-aktar livell baxx tas-sistema ġudizzjarja.

Storja immodifika

Mappa tal-Logotenenza ta' Riga u Reval, 1783

Wara l-kapitulazzjoni tal-Estonja u l-Livonia fl-1710, Pietru l-Kbir, fit-28 ta' Lulju 1713, ħoloq il-Governarat ta’ Riga (Russu: Рижская губерния) li kien jinkludi wkoll Smolensk uezd, Dorogobuzh uezd, Roslavl uezd uezd u V. Il-provinċja ta' Smolensk inħolqot mit-territorju tal-Gvernatur ta' Smolensk f'dak iż-żmien. Ġie inkorporat fil-Gvern ta' Smolensk meta ġie riformat fl-1726.

L-Isvezja ċediet formalment lil Livonia Svediża lir-Russja fl-1721 bit-Trattat ta' Nystad. Fl-1722 il-Kontea ta' Dorpat (l-Estonjan: Tartumaa) ġiet miżjuda mal-Gvernatur ta' Riga. Fl-1726, il-Gvern ta' Smolensk kien separat mill-Gvern, li issa kellu ħames provinċji: Riga, Wenden, Dorpat, Pernau u Ösel. Fl-1783 ġiet miżjuda Schlock County. Fit-3 ta' Lulju, 1783, Katarina l-Kbira organizzat mill-ġdid il-Gvernatur fil-Viċi-Reali ta' Riga. Biss fl-1796, wara t-Tielet Qsim tal-Polonja, dan it-territorju ngħata l-isem ġdid ta’ Governatorat Livonjan.

Sa l-aħħar tas-seklu 19, il-gvernatorat ma kienx irregolat mil-liġijiet Russi, iżda kien amministrat b'mod awtonomu min-nobbli Ġermaniż Baltiku lokali permezz ta 'Landtag feudali (Liefländischer Landtag). Nobbli Ġermaniżi insistew biex jippreservaw il-privileġġi tagħhom u l-użu tal-lingwa Ġermaniża. Fl-1816, il-qaddejja Livonjani ġew meħlusa mit-Tsar Alessandru I, fi prekursur għall-pjanijiet tiegħu għall-bqija tar-Russja.

Wara r-Rivoluzzjoni Russa ta’ Frar 1917, il-parti tat-Tramuntana tal-Gvern tal-Livonjan ġiet magħquda mal-Gvern tal-Estonja biex tifforma Governorat Awtonomu tal-Estonjan ġdid. Ir-Repubblika indipendenti tal-Estonja (li tiġbor l-ex Governorat Awtonomu Estonjan kollu) ġiet iddikjarata fl-24 ta’ Frar, 1918, fil-belt kapitali Tallinn, jum qabel ma ġiet okkupata mit-truppi Ġermaniżi matul l-Ewwel Gwerra Dinjija.

Bit-Trattat ta' Brest-Litovsk fit-3 ta' Marzu 1918, ir-Russja Bolxevika aċċettat it-telf tal-Gvern ta' Livland.

Diviżjoni amministrattiva immodifika

Il-Gvernatur Livonjan kien maqsum f'9 uezds ("kontej").

Id-diviżjonijiet amministrattivi tal-Gvern tal-Livonjan (mill-1914)

L-uezds kienu maqsuma f'uchastoks ("sub-counties"), li kienu ssorveljati minn deputati kapijiet tad-distrett. Kull uchastok kellu żewġ distretti ġudizzjarji peasant ta 'fuq, bl-eċċezzjoni ta' Ezelsky uezd, li kellu uchastok wieħed biss.

Kien hemm 17-il kummissarju uchastok fil-kontej, subordinati għall-Kummissjoni Livonjana għall-Affarijiet tal-Peasant.

Il-provinċja ta' Livonia kienet maqsuma f'ħames distretti ġudizzjarji: id-distretti ta' Riga-Volmar, Venden-Valk, Jurjev-Verro, Pernov-Fellini u Ezel. Kien hemm 42 distrett elettorali.

Il-korpi rappreżentattivi tal-volost kienu l-assemblaġġi tal-volost (Gemeindeversammlung), li jikkonsistu minn dawk kollha li jħallsu t-taxxa fil-volost, jew assemblaġġi eletti, eletti mill-kontribwenti fil-volost; l-eżekuttiv tal-volost kien il-foreman tal-volost.

Wara r-rivoluzzjoni ta 'Frar, il-gvern proviżorju Russu ħareġ il-proklamazzjoni fit-30 ta' Marzu, 1917 "dwar l-awtonomija ta 'l-Estonja", li skondha l-gvern Livonian kien maqsum: ħames kontej tat-Tramuntana (KREIS) b'popolazzjonijiet Estonjani (Dorpat, Pernau, Fellin, Werro u ösel), kif ukoll il-muniċipalitajiet ta' estonjani populati Jonqos Madankollu, il-fruntiera l-ġdida bejn il-gvernijiet Estonjan u Livonjan qatt ma kienet demarkata kif suppost.

Demografija immodifika

Il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni kienu bdiewa li qabel kienu sidien tal-art, li kienu prinċipalment involuti fl-agrikoltura u l-bhejjem. Sal-1804 kienu jiddependu għal kollox fuq ir-rieda tas-sid, minn dik is-sena rċevew xi drittijiet personali, u fl-1819 ġew meħlusa mis-sema; fl-1849 ingħataw id-dritt li jużaw art tal-bdiewa. Minn dakinhar, il-corvee bdiet tiġi sostitwita bi kwoti u twaqqaf bank tal-bdiewa lokali, li bl-għajnuna tiegħu l-bdiewa jakkwistaw art bħala proprjetà.

Skont iċ-Ċensiment tal-Imperu Russu tal-1897, il-Gvernatur Livonjan kellu popolazzjoni ta’ 1,299,365, inklużi 629,992 raġel u 669,373 mara. L-akbar segment tal-popolazzjoni indikat il-Latvjan bħala l-lingwa nattiva tagħhom, b'minoranzi sinifikanti li jitkellmu bl-Estonjan, il-Ġermaniż u r-Russu.

Kompożizzjoni lingwistika tal-Gvernatur Livonjan fl-1897

Linguistic composition of the Livonia Governorate in 1897^[9]
Language	Male	Female	Native speakers	%
Latvian	271,215	292,714	563,929	43.40
Estonian	247,348	271,246	518,594	39.91
German	44,770	53,803	98,573	7.59
Russian	38,844	29,280	68,124	5.24
Jewish	12,189	11,539	23,728	1.83
Polish	8,321	6,811	15,132	1.16
Lithuanian	4,131	2,463	6,594	0.51
Belarusian	699	153	852	0.07
Ukrainian	555	83	638	0.05
Gipsy	271	224	495	0.04
Tatar	428	21	449	0.03
Swedish	223	201	424	0.03
French	98	241	339	0.03
English	158	153	311	0.02
Danish	129	94	223	0.02
Others	654	406	1,060	0.08
Total	629,992	669,373	1,299,365	100.00

Kompożizzjoni reliġjuża tal-Gvern tal-Livonjan fl-1897

Religious composition of the Livonia Governorate in 1897^[10]
Faith	Male	Female	Both
Faith	Male	Female	Number	%
Lutheran	489,237	541,779	1,031,016	79.35
Eastern Orthodox	98,676	89,064	187,740	14.45
Roman Catholic	17,390	13,149	30,539	2.35
Judaism	15,186	14,497	29,683	2.28
Old Believer	7,553	9,224	16,777	1.29
Reformed	698	859	1,557	0.12
Baptist	481	605	1,086	0.08
Muslim	506	30	536	0.04
Anglican	126	85	211	0.02
Karaite	32	56	58	0.00
Armenian Apostolic	39	8	47	0.00
Mennonite	6	9	15	0.00
Armenian Catholic	3	3	6	0.00
Other Christian denomination	36	35	71	0.01
Other non-Christian denomination	23	0	23	0.00
Total	629,992	669,373	1,299,365	100.00

Gvernaturi immodifika

Il-provinċja tal-Estonja kienet iggvernata minn gvernatur maħtur mill-imperatur. Il-korp rappreżentattiv tal-awto-gvern lokali huwa l-Landtag, li l-president tiegħu kien jissejjaħ il-Landmarshal, il-korp eżekuttiv huwa l-Kulleġġ Landrat, li kien jikkonsisti fi 12-il landrat eletti għal għomru.

1797 Baron Balthasar von Campenhausen
1797 Count Ernst Burchard von Mengden
1797 – 1808 Christoph Adam von Richter
1808 – 1811 Ivan Nikolayevich Repyev
1811 – 1827 Joseph Du Hamel
1827 – 1829 Baron Paul Theodor von Hahn
1829 Johann Ludwig Ferdinand von Cube (acting governor)
1827 – 1847 Baron Georg Friedrich von Fölkesahm
1847 Johann Ludwig Ferdinand von Cube (acting governor)
1847 – 1862 Heinrich Magnus Wilhelm von Essen
1862 – 1868 August Georg Friedrich von Oettingen
1868 – 1871 Friedrich Woldemar von Lysander
1871 – 1872 Julius Gustav von Cube (acting governor)
1872 – 1874 Baron Mikhail Egorovich Vrangel
1874 – 1882 Baron Alexander Karl Abraham von Uexküll-Güldenband
1882 – 1885 Ivan Egorovich Shevich
1885 Hermann Friedrich Johannes von Tobiesen (acting governor)
1885 – 1895 Mihail Alekseyevich Zinoviev
1895 – 1896 Aleksandr Nikolayevich Bulygin (acting governor)
1896 – 1900 Vladimir Dmitrievich Surovtsev
1900 – 1901 Aleksandr Nikolayevich Bulygin (acting governor)
1901 – 1905 Mikhail Alekseyevich Pashkov
1905 Pyotr Petrovich Neklyudov (acting governor)
1905 Yakov Dmitrievich Bologovsky (acting governor)
1905 – 1914 Nikolai Aleksandrovich Zvegintsov
1914 – 1916 Arkady Ippolitovich Kelepovsky
1916 Sergei Sergeyevich Podolinsky (acting governor)
1916 – 1917 Nikolai Nikolayevich Lavrinovsky
1917 Sergei Alekseyevich Shidlovsky

Edukazzjoni immodifika

Fl-1890, 86.61% tat-tfal fl-età tal-iskola użaw edukazzjoni korretta. Fl-istess sena, mill-kunskritti aċċettati għas-servizz, kien hemm 83 illitterati, litterati u semi-litterati - 2458 persuna. L-istituzzjonijiet edukattivi fl-1890 kienu 1959 b'137,285 student; li minnhom 74,514 raġel, jew 54.23%, u 62,771 mara, jew 45.77%. Kien hemm 48,443 tifel u tifla jistudjaw id-dar taħt is-superviżjoni tal-kleru; b’hekk, b’kollox hemm 185,728 student. Fis-seklu 13, il-knisja Kattolika u s-sistema skolastika nfirxu fl-Estonja. Għall-ewwel ġew stabbiliti l-iskejjel tal-katidral, li tradizzjonalment għallmu l-arti liberali (l-eqdem magħrufa kienet l-iskola Pärnuecathedral fl-1251). Aktar tard, ġew stabbiliti skejjel monastiċi. L-edukazzjoni tal-bdiewa ta’ dak iż-żmien baqgħet fil-livell ta' pedagoġija popolari. Fl-1630 ġie inawgurat il-Gymnasium ta' Tartu u fl-1632 l-Università ta' Tartu.

Fl-1786, inħareġ ir-regolament Russu dwar l-iskejjel nazzjonali, li kien jeħtieġ il-ftuħ ta 'erba' forom skola sekondarja għolja (ħames snin ta 'studju) fil-bliet tal-governorat u żewġ forom skola sekondarja inferjuri (sentejn ta' studju) fl-ibliet tal-kontea. Tinħoloq il-pożizzjoni ta’ direttur tal-iskejjel nazzjonali.

Fil-5 ta' Novembru, 1804, l-Imperatur Alessandru I approva l-ewwel regolamenti għall-edukazzjoni popolari. It-Tartu Study Circle inħoloq taħt id-direzzjoni tal-kuratur Friedrich Maximilian von Klinger. Ġew definiti t-tipi ta' skejjel u tqiegħdu l-pedamenti għas-superviżjoni statali u l-ġestjoni tal-iskejjel. Ġiet stabbilita sistema permanenti ta' erba’ saffi ta' istituzzjonijiet edukattivi pubbliċi: skejjel parrokkjali (skejjel primarji) (lingwa ta' struzzjoni Estonjana), skejjel tal-kontea (lingwa ta' tagħlim Ġermaniża), skejjel primarji tal-governorat (lingwa ta' tagħlim Ġermaniża) u universitajiet. L-istituzzjonijiet edukattivi tal-provinċja kienu:

Università ta' Yuriyev (f'Tartu) b'2095 student,
Università Politeknika ta' Riga b'1025 student,
Istitut Veterinarju ta' Tērbat (Istitut Veterinarju Tartu) b'290 student,
Skola tal-Paramediċi fl-Istitut Veterinarju ta' Tērbat bi 8 studenti,
Is-Seminarju Teoloġiku ta' Riga b'145 student,
16-il ġinnastika maskili, 11-il ġinnastika femminili,
2 seminars tal-għalliema bi 18-il student (Seminarju tal-Għalliema ta’ Vidzeme f’Valka, Seminar tal-Għalliema ta' Tērbata)
2 skejjel tas-snajja (f'Riga) b'447 student,
3 skejjel marittimi b'245 student,
48 skola tal-kontea,
222 skola privata,
140 skola tal-knisja Evanġelika Luterana u 1087 skola parrokkjali,
125 skola tal-knisja Ortodossa u 242 skola parrokkjali,
6 skejjel Lhud,
6 skejjel tal-Ħadd,
3 skejjel għat-torox

Governatorat Awtonomu Estonjan (1917-24 ta' Frar, 1918) immodifika

Il-Gvernatur Awtonomu Estonjan tal-istat Russu ġie stabbilit bħala riżultat tar-Rivoluzzjoni Russa tal-1917 u ma baqax jeżisti qabel ma l-Estonja saret pajjiż kompletament indipendenti fl-1918.

Storja immodifika

Għal ħafna mill-ħin matul il-ħakma tal-Imperu Russu mill-1710 sal-1917, iż-żona ta 'dik li issa hija l-Estonja kienet maqsuma bejn żewġ governorati. Il-Gvernatorat Estonjan fit-tramuntana kien jikkorrispondi bejn wieħed u ieħor għaż-żona tal-Estonja Daniża u l-parti tat-tramuntana tal-Gvernatur tal-Livonja, li kellha maġġoranza ta' Estonjani etniċi. Dawn iż-żewġ oqsma ġew magħquda fit-12 ta’ April [OS 30 ta’ Marzu] 1917 permezz ta' riformi amministrattivi tal-Gvern Proviżorju Russu.

F'Mejju-Ġunju 1917 saru elezzjonijiet b'xejn ta' partiti multipli għall-Assemblea Provinċjali (Maapäev). Fil-5 ta' Novembru, 1917, jumejn qabel il-kolp ta' stat Bolxevik f’Petrograd (San Pietruburgu), il-Bolxeviki lokali mmexxija minn Jaan Anvelt u appoġġjati minn suldati u baħrin Russi pro-Sovjetiċi ddikjaraw lilhom infushom bħala l-gvern il-ġdid f’Tallinn (Reval) u ppruvaw javżaw il-poter politiku fil-Gvernatur ta' Jaan Poska fid-9 ta' Novembru. Fit-28 ta' Novembru [OS 15 ta' Novembru] 1917, il-Maapäev, irrifjuta li jirrikonoxxi l-attentat ta' kolp ta' stat Bolxevik, ipproklama lilu nnifsu l-unika awtorità eletta u kostitwita legalment fl-Estonja. Madankollu, il-Bolxeviki malajr saquha taħt l-art, fejn eventwalment ġew megħluba mir-Repubblika tal-Estonja.

Matul ir-renju tal-Kumitat Eżekuttiv Sovjetiku Estonjan, Ants Dauman, is-sindku li għadu kif ġie elett ta’ Narva, organizza plebisċit bl-intenzjoni li jneħħi l-belt ta’ Narva (inkluż is-subborg ta' Ivangorod ta’ dak iż-żmien) mill-Governarat ta' Petrograd u jżidha mal-governorat awtonomu l-ġdid, u rċieva permess għar-referendum f'Novembru 1179 mill-Kumitat Eżekuttiv Kollha ta' Novembru 19-29. Peress li 80% tal-popolazzjoni tal-belt appoġġaw li tingħaqad mal-Estonja fil-plebisċit fit-23 ta' Diċembru [OS 10 ta' Diċembru], 1917, il-Kumitat Eżekuttiv Sovjetiku tal-Estonja rrikonoxxa ż-żidiet il-ġodda fil-gvernatur fit-3 ta' Jannar [OS 21 ta' Diċembru], 1918. d ir-riżultat tar-referendum, hekk kif il-belt kollha ta' Narva (inkluż is-subborg ta' Ivangorod) saret parti mit-territorju tar-Repubblika l-ġdida indipendenti tal-Estonja mill-1918.

Fi Frar tal-1918, wara l-falliment tat-taħditiet ta’ paċi bejn ir-Russja Sovjetika u l-Imperu Ġermaniż, l-Estonja kontinentali kienet okkupata mill-forzi armati tal-Imperu Ġermaniż. Fl-24 ta' Frar, 1918, jum qabel ma l-forzi Ġermaniżi daħlu f'Tallinn, il-Kumitat ta' Salvazzjoni tal-Kunsill Nazzjonali Estonjan ta' Maapäev ħareġ mill-ħabi u ħareġ id-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza Estonjana. Wara li l-kapitulazzjoni Ġermaniża temmet l-Ewwel Gwerra Dinjija, mill-11 sal-14 ta' Novembru, 1918, ir-rappreżentanti tal-Ġermanja fl-Estonja taw is-setgħa kollha lill-gvern tar-Repubblika l-ġdida indipendenti tal-Estonja.

Kapitali: Reval (Tallinn); Gvern: Governatorat Awtonomu tar-Repubblika Russa; Kuratur: (1917) Jaan Poska; Leġiżlatura: Assemblea Provinċjali Estonjana; Storja: Awtonomija Lokali-12 ta' April, 1917, Sovranità ddikjarata-28 ta' Novembru, 1917, Narva (inkluż Ivangorod) miżjuda mal-Gvernatur-3 ta' Jannar, 1918, Indipendenza ddikjarata-24 ta' Frar, 1918

Repubblika tal-Estonja (24 ta' Frar, 1918-14 ta' Ġunju 1940) immodifika

F'dan il-perjodu, l-Estonja kienet waħda mill-ftit Repubbliki Stabbli tal-perjodu ta 'Interwar, f'dan il-perjodu kien hemm avvanzi tekniċi, teknoloġiċi u industrijali fil-livell nazzjonali, u libertà relattiva tal-espressjoni u kostituzzjoni demokratika, minbarra li tgawdi relazzjonijiet tajbin mal-pajjiżi tal-Punent (bl-eċċezzjoni tal-pajjiżi tal-Assi u l-Unjoni Sovjetika u pajjiżi pupazzi tal-istess); dan sal-Okkupazzjoni Sovjetika.

Okkupazzjoni Sovjetika immodifika

F'dan il-perjodu kien maqsum bejn l-SSR tal-Estonja u parti żgħira fil-punent tal-SSR Russa, f'dan il-perjodu kien hemm deportazzjoni u qtil tal-massa, li jipprojbixxi l-libertà tal-espressjoni bħall-bqija tal-Unjoni Sovjetika, din kienet se terġa 'tiġi restawrata gradwalment minn nofs is-snin tmenin biex talimenta l-movimenti ta' indipendenza kemm fl-Latvja kif ukoll fir-Repubblika tal-Estonja kif ukoll fir-Repubblika tal-Estonja.

Gvern Estonjan fl-eżilju (1 ta' Awwissu 1944-6 ta' Ottubru, 1992) immodifika

Il-gvern Estonjan fl-eżilju kien l-awtorità governattiva ddikjarata formalment tar-Repubblika tal-Estonja fl-eżilju, eżistenti mill-1944 sa r-restawr tas-sovranità Estonjana fuq it-territorju Estonjan fl-1991 u l-1992. Huwa ntraċċa l-leġittimità tiegħu permezz tas-suċċessjoni kostituzzjonali għall-aħħar gvern Estonjan fil-poter qabel l-invażjoni Sovjetika tal-1940. Matul l-eżistenza tiegħu, kien il-gvern rikonoxxut internazzjonalment tal-Estonja.

Dan il-korp operat Is-servizz diplomatiku Estonjan (1940-1991) fil-Legazzjonijiet Baltiċi (1940-1991), (Rikonoxxuti Internazzjonalment); Dawn kienu jikkonsistu fil-kontroll tal-Ambaxxati tal-Pajjiżi Baltiċi (l-Estonja, il-Latvja u l-Litwanja) Okkupati mis-Sovjetiċi.

Sfond immodifika

L-USSR okkupat l-Estonja fl-14 ta' Ġunju 1940. L-awtoritajiet Sovjetiċi arrestaw lill-President Konstantin Päts u ddeportawh lejn l-USSR, fejn miet fil-ħabs fl-1956. Bosta membri tal-gvern attwali u preċedenti ġew deportati jew eżegwiti, inklużi tmien eks kapijiet ta’ stat u 38 ministru. Dawk li baqgħu ħajjin marru jistaħbew.

Fl-14 sal-15 ta' Lulju 1940 saru elezzjonijiet finti għal "Riigikogu tal-Poplu", li fiha l-votanti ġew ippreżentati b'lista waħda ddominata mill-komunisti. Din l-elezzjoni issa hija meqjusa bħala illegali u antikostituzzjonali, peress li saret fuq il-bażi ta’ liġi elettorali li ma kinitx għaddiet mill-kamra superjuri, kif titlob il-kostituzzjoni Estonjana. Il-kamra ta' fuq kienet xolta ftit wara l-okkupazzjoni u qatt ma reġgħet iltaqgħet. Ir-“Riigikogu tal-Poplu” iltaqa' fil-21 ta’ Lulju, b’aġenda waħda biss: riżoluzzjoni li tiddikjara l-Estonja bħala repubblika Sovjetika u titlob li tissieħeb fl-Unjoni Sovjetika. Ir-riżoluzzjoni ġiet approvata unanimament.

Päts kien imġiegħel jirriżenja fil-21 jew fit-22 ta' Lulju, skont is-sors. Skont it-Taqsima 46 tal-kostituzzjoni Estonjana, Johannes Vares, li kien serva bħala Prim Ministru ta' gvern pupazzi ddominat mill-komunisti maħtur f'Ġunju, assuma s-setgħat tal-President taħt it-titlu ta' "Aġent Prim Ministru mill-President" u ppresieda l-aħħar stadji tat-teħid Sovjetiku sakemm l-Estonja ssieħbet formalment mal-Unjoni Sovjetika fid-9 ta' Awwissu.

Madankollu, Jüri Uluots, l-aħħar Prim Ministru kostituzzjonali fiż-żmien tal-okkupazzjoni Sovjetika, sostna li l-ħatra ta' Vares bħala Prim Ministru kienet illeġittima u għalhekk kien il-kap tal-istat interim leġittimu bit-telf ta' Päts. Uluots ipprova jaħtar gvern Estonjan ġdid f'Lulju 1941, fil-bidu tal-okkupazzjoni Ġermaniża, iżda l-awtoritajiet Ġermaniżi rrifjutaw li jirrikonoxxu l-Estonja bħala stat sovran.

Kumitat Nazzjonali taħt l-okkupazzjoni tal-Ġermanja Nażista immodifika

Il-Kumitat Nazzjonali tar-Repubblika tal-Estonja kien iffurmat minn nies involuti fil-gvern Estonjan u r-reżistenza kontra l-Ġermanja matul l-okkupazzjoni Ġermaniża tal-Estonja. Il-Kumitat kien immexxi inizjalment, mit-23 ta' Marzu, 1944, minn Kaarel Liidak, imbagħad, mill-15 jew 16 ta' Awwissu, minn Otto Tief. Il-Kumitat ipproklama lilu nnifsu l-qawwa suprema tar-Repubblika tal-Estonja fl-1 ta' Awwissu, 1944.

Nuqqas ta' restawr tal-indipendenza immodifika

Jüri_Uluots

F'Ġunju 1942, il-mexxejja politiċi Estonjani li baqgħu ħajjin mir-ripressjonijiet Sovjetiċi kellhom laqgħa bil-moħbi mill-poteri okkupanti fl-Estonja fejn ġew diskussi l-formazzjoni ta' gvern Estonjan klandestin u l-għażliet biex tiġi ppreservata l-kontinwità tar-repubblika. Fis-6 ta’ Jannar, 1943, saret laqgħa fid-delegazzjoni barranija Estonjana fi Stokkolma. Sabiex tiġi ppreservata l-kontinwazzjoni legali tar-Repubblika tal-Estonja, ġie deċiż li Jüri Uluots kellu jkompli jaqdi r-responsabbiltajiet tiegħu bħala Prim Ministru, peress li kien l-aħħar detentur leġittimu tal-pożizzjoni skont il-kostituzzjoni. Fl-20 ta’ April, 1944, il-Kumitat Elettorali tar-Repubblika tal-Estonja (Vabariigi Presidendi Asetäitja Valimiskogu, istituzzjoni prevista fil-Kostituzzjoni għall-elezzjoni tal-President interim tar-Repubblika) kellu laqgħa klandestina f’Tallinn. Il-parteċipanti kienu jinkludu:

Jüri Uluots, l-aħħar Prim Ministru tal-Estonja qabel l-okkupazzjoni Sovjetika.
Johan Holberg, is-sostitut għall-Kap Kmandant tal-Forzi Armati.
Otto Pukk, President tal-Kamra tad-Deputati.
Alfred Maurer, it-tieni viċi-president tal-Kunsill Nazzjonali.
Mihkel Klaassen, Imħallef tal-Qorti Suprema tal-Estonja.

Il-Kumitat sab li l-ħatra ta' Vares minn Päts bħala Prim Ministru kienet illegali u li Uluots kien ħa d-dmirijiet ta' President mill-21 ta' Ġunju 1940 'il quddiem. Fil-21 ta’ Ġunju, 1944, fil-kapaċità tiegħu bħala Aġent Prim Ministru għall-President, Uluots ħatar lil Otto Tief bħala Viċi Prim Ministru. Fit-18 ta' Settembru, 1944, Uluots, li kien qed ibati mill-kanċer, ħatar lil Otto Tief bħala Prim Ministru u ħatar Gvern magħmul minn 11-il membru. Fl-20 ta' Settembru, 1944, Uluots, b'saħħa ħażina, telqu lejn l-Isvezja. Tief ħa l-kariga skont il-kostituzzjoni u ħa l-opportunità bit-tluq tal-Ġermaniżi biex jiddikjara l-gvern leġittimu Estonjan restawrat. Ħafna mill-membri ta' dan il-gvern telqu minn Tallinn fil-21 ta' Settembru u minn Tief fit-22 ta' Settembru. Kif irrappurtat mill-Istitut Irjali tal-Affarijiet Internazzjonali: Il-gvern nazzjonali Estonjan ġie pproklamat fil-21 ta' Settembru, il-forzi Estonjani ħatfu bini tal-gvern f'Toompea u ordnaw lill-forzi Ġermaniżi biex jitilqu. Il-bandiera tal-Ġermanja ġiet sostitwita bit-tricolor Estonjan fuq it-torri tal-bandiera Pikk Hermann. Il-gvern Tief, madankollu, ma setax iżomm il-kontroll, hekk kif unitajiet militari Estonjani mmexxija minn Johan Pitka ħabtu kemm mal-Ġermaniżi kif ukoll mas-Sovjetiċi. Fit-22 ta' Settembru, is-Sovjetiċi ħadu l-kontroll ta’ Tallinn u niżżlu l-bandiera Estonjana.

Titjira quddiem il-forzi Sovjetiċi immodifika

Il-gvern Tief ħarab minn Tallinn. L-aħħar laqgħa saret fir-raħal ta’ Põgari fit-22 ta’ Settembru. Madankollu, il-bastiment li kellu jinġabar biex jevakwahom tul il-Baltiku kellu problemi fil-magna u naqas milli jasal fil-ħin. Ħafna mill-membri u l-uffiċjali, inkluż Tief, ġew maqbuda, ħabs, deportati, jew eżegwiti mis-Sovjetiċi li kienu qed javvanzaw. Tief irnexxielu jgħix għaxar snin fis-Siberja u miet hemm fl-Estonja fl-1976. Kaarel Liidak biss, Ministru tal-Agrikoltura, miet moħbi fis-16 ta’ Jannar, 1945.

Dikjarazzjoni Uffiċjali immodifika

Wara l-mewt ta’ Uluots fid-9 ta' Jannar 1945, August Rei, bħala l-iktar membru tal-gvern li ilu jservi, assuma r-rwol ta’ aġent kap ta' stat. Rei kien appoġġjat mill-membri superstiti tal-gvern Tief fl-Isvezja. Rei kien l-aħħar mibgħut Estonjan f'Moska qabel l-annessjoni Sovjetika u rnexxielu jaħrab minn Moska permezz ta' Riga għal Stokkolma f'Ġunju tal-1940.

Rei iddikjara gvern Estonjan uffiċjali fl-eżilju fit-12 ta' Jannar, 1953, f’Oslo, in-Norveġja. (Oslo, mhux Stokkolma, intgħażlet minħabba li n-Norveġja ma kellha l-ebda projbizzjoni fuq tali attività politika, filwaqt li l-Isvezja kellha.)

Madankollu, grupp ieħor ta 'politiċi Estonjani jemmnu li president għandu jiġi elett permezz ta' xi korp rappreżentattiv. Dan il-grupp kien immexxi minn Alfred Maurer, li kien it-tieni viċi-president tal-Kunsill Nazzjonali Estonjan qabel l-1940. Maurer ġie elett aġent President tar-Repubblika (Vabariigi Presidendi Asetäitja) fl-eżilju fit-3 ta’ Marzu, 1953, f'Augustdorf, il-Ġermanja. Filwaqt li n-nisel Maurer kellu aktar appoġġ fost il-komunità tal-eżilju, qatt ma ħatar xi gvern ġdid (li jiddikjara li l-gvern Tief għadu fil-kariga u m’hemmx bżonn ta' gvern ġdid) u din il-linja spiċċat mal-mewt ta’ Maurer sena u nofs wara fl-20 ta' Settembru, 1954. Dan ħalla lill-gvern Rei l-uniku kontestant għal-leġittimità.

Il-pożizzjoni ta' aġent kap tal-gvern kompliet tiġi assunta b'suċċessjoni wara l-mewt ta' Rei fl-1963. Mill-1953 sal-1992, ġew iffurmati ħames gvernijiet fl-eżilju.

Diplomazija immodifika

Mit-tliet stati Baltiċi, l-Estonja biss stabbilixxiet gvern formali fl-eżilju. Fil-każijiet tal-Latvja u l-Litwanja, l-awtorità sovrana kienet ingħatat fil-legazzjonijiet diplomatiċi tagħhom. Anke fir-rigward tal-Estonja, il-legazzjonijiet kienu l-istrument ewlieni għat-tmexxija tad-diplomazija u għall-ġestjoni tal-affarijiet ta’ kuljum tal-stat (bħall-ħruġ ta' passaporti). Il-legazzjoni ewlenija tal-Estonja kienet il-konsulat fi New York City.

Taħt id-Duttrina Stimson tal-Stati Uniti, il-leġittimità tal-okkupazzjoni Sovjetika tal-stati Baltiċi qatt ma ġiet rikonoxxuta. Billi l-awtorità diplomatika ewlenija kienet eżerċitata mill-konsulat Estonjan fil-Belt ta' New York, ir-rwol tal-gvern ta' Oslo fl-eżilju kien fil-biċċa l-kbira ta' natura simbolika. Il-konsulat Estonjan fl-Irlanda kien fi proċeduri legali. Il-vapuri Estonjani ngħataw struzzjonijiet biex imorru f'port Sovjetiku. Tliet vapuri Estonjani (Otto, Piret u Mall) u żewġ Latvjani (Rāmava u Everoja) għażlu port newtrali fl-Irlanda. Ivan Maisky, l-ambaxxatur tal-Unjoni Sovjetika għar-Renju Unit, applika lill-High Court ta' Dublin għall-pussess tal-vapuri. Is-sidien tagħha ma setgħux jiġu kkuntattjati. John McEvoy, il-konslu onorarju Estonjan, oppona b'suċċess l-azzjoni. Dan kien imfakkar minn Toomas Hendrik Ilves, President tal-Estonja.

Madankollu, il-gvern Estonjan fl-eżilju serva biex imexxi 'l quddiem il-kontinwità tal-istat Estonjan. L-aħħar Prim Ministru fid-dmirijiet tal-president, Heinrich Mark, temm il-ħidma tal-gvern fl-eżilju meta ta l-kredenzjali tiegħu lill-president li jmiss Lennart Meri fit-8 ta' Ottubru 1992. Meri ħareġ stqarrija li rringrazzja lill-gvern fl-eżilju Estonjan talli kien il-gwardjani tal-kontinwità legali tal-stat Estonjan.

Lista ta' Aġenti Prim Ministri immodifika

Din hija l-lista tal-Prim Ministri interim (peamistri asetäitjad) tal-gvern Estonjan fl-eżilju:

Johannes Sikkar (12 ta' Jannar, 1953 – 22 ta' Awwissu, 1960)
Tõnis Kint (22 ta' Awwissu, 1960 – 1 ta' Jannar, 1962)
Aleksander Warma (1 ta' Jannar, 1962 – 30 ta' Marzu, 1963)
Tõnis Kint (it-30 ta' Marzu, 1963 – it-23 ta' Diċembru, 1970)
Heinrich Mark (8 ta' Mejju, 1971 - 1 ta' Marzu, 1990)
Enno Penno (1 ta' Marzu, 1990 – 15 ta' Settembru, 1992)

Pajjiżi Baltiċi mill-1990 immodifika

Minn dak iż-żmien 'l hawn, l-art storika ta' Livonia ġiet maqsuma bejn il-Latvja u l-Estonja. Il-lingwa Livonjana titkellem minn inqas minn 100 persuna bħala t-tieni lingwa, u huwa maħsub li qed joqrob malajr għall-estinzjoni. L-aħħar kelliem indiġenu tal-Livonjan miet f'Ġunju 2013. L-innu (mhux uffiċjali) tal-Livonjani huwa Min izāmō, min sindimō li jaqsam il-melodija tal-innijiet Finlandiżi u Estonjani.

Referenzi immodifika

^ "PHC 2011 RESULTS". Statistics Estonia. Miġbur 2013-01-16.
^ "Statistics Estonia". Stat.ee. 2013-01-01.
^ ^a ^b ^ċ ^d "Estonja". International Monetary Fund. Miġbur 2013-04-17.
^ "Human Development Report 2011". United Nations. 2011. Miġbur 2011-08-14.
^ Repubblika Estonjana. Websajt uffiċjali tar-Repubblika tal-Estonja (Estonjan)
^ ^a ^b ^ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k europa.eu, Estonja
^ Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Эстляндская губерния Mudell:In lang
^ Languages of which number of speakers in all Governorate were less than 1000
^ Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem demoscope.
^ http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_rel_97.php?reg=44. Parametru mhux magħruf |website= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[1] "PHC 2011 RESULTS". Statistics Estonia. Miġbur 2013-01-16.

[2] "Statistics Estonia". Stat.ee. 2013-01-01.

[imf2-3] ċ ^d "Estonja". International Monetary Fund. Miġbur 2013-04-17.

[HDI-4] "Human Development Report 2011". United Nations. 2011. Miġbur 2011-08-14.

[5] Repubblika Estonjana. Websajt uffiċjali tar-Repubblika tal-Estonja (Estonjan)

[EU-6] ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k europa.eu, Estonja

[Demoscope_Weekly-7] Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Эстляндская губерния Mudell:In lang

[8] Languages of which number of speakers in all Governorate were less than 1000

[demoscope-9] Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem demoscope.

[10] ttp://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_rel_97.php?reg=44. Parametru mhux magħruf |website= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[5]

[2]

[1]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]