Aleppo
Aleppo (/əˈlɛpoʊ/ ə-LEP-oh; bl-Għarbi: ﺣَﻠَﺐ, ALA-LC: Ḥalab, IPA: [ˈħalab]) hija belt fis-Sirja, li sservi bħala l-belt kapitali tal-Governorat ta' Aleppo, l-iżjed governorat popolat tas-Sirja.[1] B'popolazzjoni stmata ta' 2,098,000 resident fl-2021,[2] Aleppo kienet l-ikbar belt tas-Sirja sakemm il-popolazzjoni tagħha nqabżet minn dik ta' Damasku, l-ikbar fost il-governorati tat-Tramuntana tas-Sirja kif ukoll waħda mill-ikbar bliet fir-reġjun tal-Lvant.[3][4]
| Aleppo | |
|---|---|
 Sirja | |
 | |
| Amministrazzjoni | |
| Pajjiż | Sirja |
| Governorate of Syria | Governorat ta' Aleppo |
| District of Syria | Distrett tal-Għolja ta' Xmun |
| Isem uffiċjali | حلب |
| Ismijiet oriġinali |
ﺣَﻠَﺐ Helep Halep ܚܠܒ |
| Ġeografija | |
| Koordinati | 36°12′N 37°10′E / 36.2°N 37.16°EKoordinati: 36°12′N 37°10′E / 36.2°N 37.16°E |
  Aleppo Aleppo (Sirja) | |
| Superfiċjenti | 190±1 kilometru kwadru |
| Għoli | 379 m |
| Demografija | |
| Popolazzjoni | 2,003,671 abitanti (2021) |
| Informazzjoni oħra | |
| Fondazzjoni | 5 millennium "BCE" |
| Kodiċi tat-telefon |
021 |
| Żona tal-Ħin | UTC+2, Ħin tal-Lvant tal-Ewropau UTC+3 |
| bliet ġemellati | Lyon, Gaziantep, Brestu Osmangazi |
| ealeppo.sy | |
Aleppo hija waħda mill-eqdem bliet kontinwament abitati fid-dinja; jaf kienet abitata diġà fis-sitt millenju Q.K. L-iskavi f'Tell as-Sawda u f'Tell al-Ansari, fin-Nofsinhar taċ-ċentru storiku ta' Aleppo, urew li ż-żona kienet okkupata mill-Amoriti sal-aħħar parti tat-tielet millenju Q.K.[5] Dak huwa wkoll iż-żmien meta Aleppo tissemma għall-ewwel darba fit-tavli bil-kitba kunejformi li nstabu f'Ebla u fil-Mesopotamja, li jiddeskrivuha bħala parti mill-istat Amorit ta' Yamhad, u jsemmu l-importanza kummerċjali u militari tagħha. L-istorja daqstant twila hija attribwita għall-pożizzjoni strateġika tal-belt bħala ċentru kummerċjali bejn il-Baħar Mediterran u l-Mesopotamja.
Għal sekli sħaħ, Aleppo kienet l-ikbar belt fir-reġjun Sirjan, u t-tielet l-ikbar tal-Imperu Ottoman wara Kostantinopli (issa Istanbul) u l-Kajr. L-importanza tal-belt fl-istorja hija dovuta wkoll għall-pożizzjoni tagħha f'tarf tat-Toroq tal-Ħarir, li kienu jgħaddu mill-Asja Ċentrali u mill-Mesopotamja. Meta ġie inawgurat il-Kanal ta' Suez fl-1869, il-biċċa l-kbira tal-kummerċ ġie ddevjat lejn il-baħar u bil-mod il-mod l-importanza ta' Aleppo bdiet tbatti. Mal-waqgħa tal-Imperu Ottoman wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, Aleppo tilfet il-periferija tat-Tramuntana tagħha li saret parti mit-Turkija moderna, kif ukoll il-Linja Ferrovjarja importanti ta' Bagdad li kienet tikkollegaha ma' Mosul. Fis-snin 40 tas-seklu 20, il-belt tilfet l-aċċess prinċipali tagħha għall-baħar, qrib Antakya u İskenderun, li wkoll saru parti mit-Turkija. Iż-żieda fl-importanza ta' Damasku fl-aħħar ftit deċennji kompliet taggrava s-sitwazzjoni. Dan id-deklin jaf għen biex iċ-ċentru storiku ta' Aleppo, l-arkitettura Medjevali tagħha u l-wirt tradizzjonali tagħha jiġu ppreservati. Il-belt rebħet it-titlu ta' Kapitali Iżlamika tal-Kultura fl-2006 u kellha mewġa ta' xogħlijiet ta' restawr ta' suċċess fl-attrazzjonijiet prinċipali tagħha. Il-Battalja ta' Aleppo (2012-2016) seħħet fil-belt matul il-Gwerra Ċivili Sirjana, u ħafna partijiet mill-belt ġarrbu qerda kbira.[6] Il-partijiet affettwati tal-belt attwalment qed jiġu rikostruwiti.[7][8] Huwa stmat li 31,000 ruħ inqatlu f'Aleppo matul il-kunflitt.[9]
Etimoloġija immodifika
Bosta lingwi moderni madwar id-dinja, inkluż il-Malti, jirreferu għall-belt bl-isem ta' Aleppo. Fil-qedem il-belt kienet magħrufa bħala Khalpe, Khalibon, u għall-Griegi u r-Rumani bħala Beroea (Βέροια).[10] Matul il-Kruċjati, u mill-ġdid matul il-Mandat għas-Sirja u l-Libanu tal-1923-1946, intuża l-isem ta' Alep. Aleppo tirrappreżenta l-verżjoni Taljanizzata ta' dan l-isem.
L-isem oriġinali tal-qedem, Ḥalab, għadu jintuża attwalment bħala l-isem Għarbi tal-belt, b'oriġini mhux magħrufa sew. Xi wħud ipproponew li Ḥalab tfisser "ħadid" jew "ram" bil-lingwa tal-Amoriti, peress li fl-inħawi kien hemm sors ewlieni ta' dawn il-metalli fil-qedem.[11] Possibbiltà oħra hi li Ḥalab tfisser "abjad", peress li din hija l-kelma għal dak il-kulur bl-Aramajk. Din l-interpretazzjoni jaf tispjega kif Ḥalab saret il-kelma Ebrajka għal "ħalib" jew bil-kontra, kif ukoll toffri spjegazzjoni plawżibbli għal-laqam attwali tal-belt bl-Għarbi, al-Shahbāʾ (bl-Għarbi: الشهباء), li jfisser "ta' lewn abjad imħallat bl-iswed" u allegatament dan oriġina mill-irħam abjad li jinstab f'Aleppo.[12]
Skont etimoloġija folkloristika marbuta mar-rabbi tas-seklu 12 W.K. Pethahiah ta' Regensburg u mal-vjaġġatur Berberu Ibn Battuta, l-isem oriġina mill-Ebrajk: חלב, litteralment "ħalib", jew mill-Għarbi: ḥaleb, bl-istess tifsira, peress li Abram ħeleb in-nagħaġ tiegħu hemmhekk biex jitma lill-foqra.[13]
Mis-seklu 11 kienet użanza komuni tar-rabbi li jintuża t-terminu "Aram-Zobah" għall-inħawi ta' Aleppo, u bosta Lhud Sirjani għadhom jużaw dan it-terminu.
Storja immodifika
Perjodu preistoriku u preklassiku immodifika
Aleppo bil-kemm intmisset mill-arkeologi, peress li l-belt moderna tokkupa s-sit tal-belt tal-qedem. L-iżjed okkupazzjoni bikrija tas-sit kienet għall-ħabta tal-5,000 Q.K., kif ħareġ fid-dieher mill-iskavi f'Tallet Alsauda.
Aleppo tfeġġ fir-rekords storiċi bħala belt importanti ferm qabel Damasku. L-ewwel rekord ta' Aleppo jmur lura għat-tielet millenju Q.K., fit-tavli ta' Ebla meta ssir referenza għal Aleppo bħala Ha-lam (𒄩𒇴). Xi storiċi, bħal Wayne Horowitz, jidentifikaw lil Aleppo mal-belt kapitali ta' renju indipendenti marbut mill-qrib ma' Ebla, magħruf bħala Armi, għalkemm din l-identifikazzjoni hija kkontestata. It-tempju prinċipali tal-alla tat-tempesti Hadad kien jinsab fuq l-għolja taċ-ċittadella fiċ-ċentru tal-belt, meta l-belt kienet magħrufa bħala l-belt ta' Hadad.[14]
Naram-Sin ta' Akkad semma li qered lil Ebla u lil Armanum fis-seklu 23 Q.K. Madankollu, l-identifikazzjoni ta' Armani fil-kitba mnaqqxa ta' Naram-Sim bħala Armi fit-tavli ta' Ebla hija kkontestata ferm, peress li ma kien hemm l-ebda annessjoni Akkadjana ta' Ebla jew tat-Tramuntana tas-Sirja.
Fil-perjodu tal-Imperu Babiloniż u tal-Imperu Assirjan tal-qedem, isem Aleppo jidher fil-forma oriġinali tiegħu bħala Ḥalab (Ḥalba) għall-ewwel darba. Aleppo kienet il-belt kapitali tad-dinastija Amorita importanti ta' Yamḥad. Ir-renju ta' Yamḥad (għall-ħabta tal-1800-1525 Q.K.), magħruf ukoll bħala "l-art ta' Ḥalab", kien wieħed mill-iżjed setgħana fil-Lvant Qarib matul ir-renju ta' Yarim-Lim I, li fforma alleanza ma' Hammurabi tal-Babilonja kontra Shamshi-Adad I tal-Assirja.
Perjodu tal-Ittiti immodifika
.jpg)
Yamḥad ġiet devastata mill-Ittiti taħt Mursili I fis-seklu 16 Q.K. Madankollu, wara ftit reġa' kellha rwol minn ta' quddiem fil-Lvant, meta l-poter tal-Ittiti fir-reġjun batta minħabba taqbid intern.
Baratarna, ir-re tar-renju tal-Urri ta' Mitanni, ħa vantaġġ minn din is-sitwazzjoni fir-reġjun, u ħeġġeġ ribelljoni li temmet ħajjet l-aħħar re ta' Yamhad, Ilim-Ilimma I, għall-ħabta tal-1525 Q.K. Sussegwentement, Parshatatar ħakem lil Aleppo u l-belt sabet ruħha qalb taqbida bejn il-Mitanni, l-Ittiti u l-Eġittu. Niqmepa ta' Alalakh, b'dixxendenza mir-rejiet ta' Yamhad tal-qedem, ikkontrolla l-belt bħala vassall ta' Mitanni u ġie attakkat minn Tudhaliya I tal-Ittiti bħala ritaljazzjoni għall-alleanza tiegħu ma' Mitanni. Iktar 'il quddiem, ir-re tal-Ittiti, Suppiluliumas I, rebaħ b'mod permanenti kontra Mitanni, u ħakem lil Aleppo fis-seklu 14 Q.K. Suppiluliumas poġġa lil ibnu Telepinus bħala r-re u dinastija ta' dixxendenti ta' Suppiluliumas irrenjaw f'Aleppo sal-waqgħa tagħhom fi Żmien il-Bronż Aħħari. Madankollu, Talmi-Šarruma, in-neputi ta' Suppiluliumas I, li kien ir-re ta' Aleppo, iġġieled favur l-Ittiti, flimkien mar-re Muwatalli II, matul il-Battalja ta' Kadesh kontra l-armata Eġizzjana mmexxija minn Ramses II.
Aleppo kellha importanza għall-Ittiti bħala ċ-ċentru tal-qima tal-alla tat-tempesti. Din l-importanza reliġjuża kompliet wara l-waqgħa tal-Imperu tal-Ittiti kontra l-Assirjani u l-Friġjani fis-seklu 12 Q.K., meta Aleppo saret parti mill-Imperu Assirjan Nofsani, u meta r-re wettaq ir-rinnovazzjoni tat-tempju ta' Hadad li ġie skopert fl-2003.
Fl-2003 ġiet skoperta statwa ta' re jismu Taita b'kitbiet imnaqqxa bil-Luwjan, matul l-iskavi mwettqa mill-arkeologu Ġermaniż Kay Kohlmeyer fiċ-Ċittadella ta' Aleppo. L-interpretazzjonijiet il-ġodda tal-ġeroglifiċi tal-Anatolja proposti mill-Ittitologi Elisabeth Rieken u Ilya Yakubovich wasslu għall-konklużjoni li l-pajjiż immexxi minn Taita kien jismu Palistin. Dan il-pajjiż fis-sekli 11-10 Q.K. kien estiż mill-Wied ta' Amouq fil-Punent ta' Aleppo sal-Lvant lejn Maharda u lejn Shaizar fin-Nofsinhar. Minħabba x-xebħ bejn Palistin u Philistines, l-Ittitologu John David Hawkins (li ttraduċa l-kitbiet imnaqqxa ta' Aleppo) ħareġ bl-ipoteżi ta' rabta bejn l-istati Siro-Ittiti ta' Palistin u ta' Philistines, l-istess bħall-arkeologi Benjamin Sass u Kay Kohlmeyer. Gershon Galil jissuġġerixxi li r-Re David waqqaf l-espansjoni tal-Aramajċi fl-Art ta' Iżrael bis-saħħa tal-alleanza li kellu mar-rejiet Filistej tan-Nofsinhar, kif ukoll ma' Toi, ir-re ta' Ḥamath, li ġie identifikat ma' Tai(ta) II, ir-re ta' Palistin (il-popli tal-baħar tat-Tramuntana).
Stat ta' Bit Agusi immodifika
Matul is-snin bikrin tal-ewwel millenju Q.K., Aleppo ġiet inkorporata fir-renju Aramajk ta' Bit Agusi, bil-belt kapitali ta' Arpad. Bit Agusi flimkien ma' Aleppo u l-Lvant kollu nħakmu mill-Assirjani fis-seklu 8 Q.K. u saru parti mill-Imperu Neo-Assirjan matul ir-renju ta' Tiglath-Pileser III sal-aħħar tas-seklu 7 Q.K., qabel ma għaddew għand in-Neo-Babiloniżi u l-Persjani Akemenidi. Matul dawn il-perjodi, ir-reġjun baqa' magħruf bħala Aramea u Eber Nari.
Antikità klassika (Beroea) immodifika
Alessandru Manju ħataf il-belt fit-333 Q.K. Seleucus Nicator stabbilixxa insedjament Elleniku fis-sit bejn it-301 u l-286 Q.K. u semmih Beroea (Βέροια), f'ġieħ Beroea fil-Maċedonja; xi kultant jiġi spellut bħala Beroia. Beroea tissemma f'1 Macc. 9:4.
It-Tramuntana tas-Sirja kienet iċ-ċentru tal-gravità tal-attività ta' kolonizzazzjoni Ellenistika, u għaldaqstant tal-kultura Ellenistika fl-Imperu tas-Selewċidi. L-istess bħal bliet Ellenizzati oħra tar-renju tas-Selewċidi, x'aktarx li Beroea gawdiet minn livell ta' awtonomija lokali, b'assemblea ċivika lokali jew boulē magħmula minn Elleniċi ħielsa.
Beroea baqgħet taħt is-Selewċidi sat-88 Q.K. meta s-Sirja nħakmet mir-re Armen Tigranes il-Kbir u Beroea saret parti mir-Renju tal-Armenja. Wara r-rebħa Rumana kontra Tigranes, is-Sirja għaddiet għand Pompeo fl-64 Q.K., u saret provinċja Rumana. Il-preżenza ta' Ruma offriet stabbiltà relattiva lit-Tramuntana tas-Sirja għal iktar minn tliet sekli. Għalkemm il-provinċja kienet amministrata minn legat minn Ruma, Ruma ma imponietx l-organizzazzjoni amministrattiva tagħha fuq il-klassi mexxejja li kienet titkellem bil-Grieg jew fuq il-popolin li kienu jitkellmu bl-Aramajk.
Il-perjodu Ruman wassal għal żieda fil-popolazzjoni tat-Tramuntana tas-Sirja li aċċellerat taħt il-Biżantini fis-seklu 5. Fi Żmien il-Qedem Aħħari, Beroea kienet it-tieni l-ikbar belt Sirjana wara Antjokja, il-belt kapitali tas-Sirja Rumana u t-tielet l-ikbar belt fid-dinja Rumana. L-evidenza arkeoloġika tindika densità għolja fil-popolazzjoni għall-insedjamenti bejn Antjokja u Beroea sas-seklu 6. Dan il-pajsaġġ agrarju għadu jħaddan il-fdalijiet ta' vilel kbar u ta' knejjes bħall-Knisja ta' San Xmun Stilites.
Storja ekkleżjastika immodifika
L-ismijiet ta' diversi isqfijiet tas-sede episkopali ta' Beroea, li kienet fil-provinċja Rumana ta' Syria Prima, ġew irreġistrati f'għadd ta' dokumenti eżistenti. L-ewwel isem li wasal sa żminijietna huwa dak ta' San Ewstażju ta' Antjokja, li wara li kien l-isqof ta' Beroea, ġie ttrasferit lejn is-sede metropolitana importanti ta' Antjokja ftit qabel l-Ewwel Kunsill ta' Niċea tat-325. Is-suċċessur tiegħu f'Beroea, Ċiru, minħabba l-lealtà tiegħu lejn il-fidi ta' Niċea, intbagħat f'eżilju mill-Imperatur Ruman Kostanzju II. Wara l-Kunsill ta' Selewċja tat-359, imsejjaħ minn Kostanzju, Melezju ta' Antjokja ġie ttrasferit minn Sebastea lejn Beroea iżda s-sena ta' wara ġie promoss lejn Antjokja. Is-suċċessur tiegħu f'Beroea, Anatolju, kien preżenti fil-Kunsill ta' Antjokja fit-363. Taħt il-persegwitazzjoni tal-Imperatur Valens, l-isqof ta' Beroea kien Teodotu, ħabib ta' Bażilju l-Kbir. Warajh laħaq Akaċju ta' Beroea, li mexxa s-sede għal iktar minn 50 sena u kien preżenti fl-Ewwel Kunsill ta' Kostantinopli fit-381 u fil-Kunsill ta' Efesu fl-431. Fl-438 laħaq warajh Teoctistus, li ħa sehem fil-Kunsill ta' Chalcedon fl-451 u li kien firmatarju tal-ittra konġunta li l-isqfijiet tal-provinċja ta' Syria Prima bagħtu fl-458 lill-Imperatur Leo I ta' Traċja dwar il-qtil ta' Proterju ta' Lixandra. Fil-518, l-Imperatur Justin I eżilja lill-isqof ta' Beroea Antoninus talli rrifjuta l-Kunsill ta' Chalcedon. L-aħħar isqof magħruf tas-sede kien Megas, li kien preżenti fis-sinodu msejjaħ mill-Patriarka Menas ta' Kostantinopli fil-536. Wara l-ħakma tal-Għarab, Beroea ma baqgħetx veskovat residenzjali, u llum il-ġurnata hija elenkata mill-Knisja Kattolika Rumana bħala sede titolari.
Ma tantx instabu fdalijiet fiżiċi minn Żmien ir-Rumani u l-Biżantini fiċ-Ċittadella ta' Aleppo. Huwa magħruf li ż-żewġ moskej fi ħdan iċ-Ċittadella ġew ikkonvertiti mill-Mirdasidi matul is-seklu 11, għaliex qabel kienu knejjes li nbnew oriġinarjament mill-Biżantini.
Perjodu Medjevali immodifika
Perjodu Iżlamiku Bikri immodifika
Il-Persjani Sassanidi mmexxija mir-Re Khosrow I serqu r-rikkezzi ta' Aleppo u tawha n-nar fil-540, u mbagħad invadew u kkontrollaw is-Sirja għal żmien qasir fil-bidu tas-seklu 7. Ftit wara, Aleppo ttieħdet mill-Musulmani taħt Abu Ubaidah ibn al-Jarrah fis-637. Iktar 'il quddiem saret parti minn Jund Qinnasrin taħt il-Kaliffat tal-Umajjad. Fid-944 il-belt saret is-sede ta' emirat indipendenti taħt il-prinċep Ħamdanid al-Dawla, u gawdiet perjodu ta' prosperità kbira. F'dan il-perjodu twieled il-poeta al-Mutanabbi u l-filosfu u l-intellettwali al-Farabi. Fid-962 il-belt insterqulha r-rikkezzi tagħha mill-Ġeneral Biżantin Nicophorus Phocas. Sussegwentement, il-belt u l-emirat tagħha saru vassall temporanju tal-Imperu Biżantin. Għall-ftit deċennji ta' wara, il-belt ġiet ikkontestata mill-Kaliffat tal-Fatimidi u mill-Imperu Biżantin, u bejniethom anke mill-Ħamdanidi indipendenti nominalment, u eventwalment intrebħet mill-Fatimidi fl-1017. Fl-1024, Salih ibn Mirdas vara attakk fuq Aleppo Fatimida, u wara ftit xhur ġie mistieden fil-belt mill-popolazzjoni tagħha.
Perjodu tas-Seljuk u tal-Ajjubidi immodifika
Fl-aħħar tal-1077, l-emir Seljuk Tutush I vara kampanja militari biex jaħtaf lil Aleppo matul ir-renju ta' Sabiq ibn Mahmud tad-dinastija Mirdasida, li damet sal-1080, meta r-rinforzi tiegħu ġew imqarrqa u mirbuħa minn koalizzjoni ta' membri tat-tribujiet Għarab immexxija mill-kap tal-Kilabi Abu Za'ida f'Wadi Butnan. Wara l-mewt ta' Sharaf al-Dawla tad-dinastija Uqajlida f'Ġunju 1085, il-kap f'Aleppo Sharif Hassan ibn Hibat Allah Al-Hutayti wiegħed li jarrendi u jagħti l-belt lil Tutush, iżda mbagħad irrifjuta li jagħmel dan u kiteb lis-Sultan Malik-Shah I biex joffrilu li jċedi l-belt lilu minflok. Tutush attakka u okkupa l-belt kollha għajr iċ-ċittadell f'Mejju 1086, qagħad hemmhekk sa Ottubru u telaq lejn Damasku minħabba li l-armati ta' Malik-Shah kienu avvanzaw ġmielhom, u s-Sultan innifsu wasal hemmhekk f'Diċembru 1086. Fl-1087, Aq Sunqur al-Hajib sar il-gvernatur Seljuk ta' Aleppo taħt is-Sultan Malik Shah I.
Il-belt ġiet assedjata mill-ġellieda tal-Kruċjati mmexxija mir-Re ta' Ġerusalemm Baldwin II fl-1124-1125, iżda ma nħakmitx wara li ngħatat il-protezzjoni mill-forzi ta' Aqsunqur al Bursuqi li waslu minn Mosul f'Jannar 1125.
Fl-1128 Aleppo saret il-belt kapitali tad-dinastija Zengid li baqgħet tespandi u li fl-aħħar mill-aħħar ħakmet lil Damasku fl-1154. Fl-1138, l-Imperatur Biżantin Ġwanni II Komnenos mexxa kampanja militari, bl-għan prinċipali li jaħtaf il-belt ta' Aleppo. Fl-20 ta' April 1138, l-armata Kristjana flimkien mal-ġellieda tal-Kruċjati minn Antjokja u minn Edessa varaw attakk fuq il-belt iżda sabuha difiża sew wisq, u għaldaqstant Ġwanni II mexxa l-armata lejn in-Nofsinhar biex jieħu l-fortizzi fil-qrib. Fil-11 ta' Ottubru 1138, terremot kbir heżżeż il-belt u l-inħawi tal-madwar. Għalkemm l-istimi minn dak iż-żmien ma tantx huma affidabbli, huwa maħsub li mietu 230,000 ruħ, u b'hekk dak kien is-seba' l-iżjed terremot li mietu nies fih fl-istorja.
Fl-1183, Aleppo sfat taħt il-kontroll ta' Saladin u mbagħad tad-dinastija Ajjubida. Meta l-Ajjubidi ġarrbu telfa fl-Eġittu kontra l-Mamluk, l-emir Ajjubid ta' Aleppo An-Nasir Yusuf sar is-sultan tal-bqija tal-Imperu Ajjubid. Huwa rrenja fis-Sirja mis-sede tiegħu f'Aleppo, sa ma l-belt ittieħdet mill-Mongoli fl-24 ta' Jannar 1260 taħt Hulagu f'alleanza mal-vassalli tagħhom, il-kavallieri Franki tal-mexxej ta' Antijokja Bohemond VI u missieru tar-rispett il-mexxej Armen Hethum I. Il-belt ma kinitx difiża sew minn Turanshah, u b'hekk il-fortifikazzjonijiet tagħha kellhom iċedu wara sitt ijiem ta' assedju, u ċ-ċittadella kellha ċċedi erba' ġimgħa wara. Il-popolazzjoni Musulmana ġiet massakrata u nqatlu wkoll bosta Lhud, filwaqt li l-popolazzjoni Kristjana ħelsitha ħafif. Turanshah ingħata rispett mhux tas-soltu mill-Mongoli, u tħalla jgħix minħabba l-età u l-qlubija tiegħu. Imbagħad il-belt ingħatat lill-eks emir ta' Homs, al-Ashraf, u fil-belt ġie stabbilit gwarniġjon tal-Mongoli. Ftit mir-rikkezzi ngħataw ukoll lil Hethum I tal-assistenza tiegħu fl-attakk. Imbagħad l-Armata tal-Mongoli baqgħet sejra lejn Damasku, li arrendiet, u l-Mongoli daħlu fil-belt fl-1 ta' Marzu 1260.
Perjodu tal-Mamluk immodifika
F'Settembru 1260, il-Mamluk Eġizzjani nnegozjaw għal trattat mal-Franki ta' Acre li ppermettielhom jgħaddu mit-territorju tal-ġellieda tal-Kruċjati mingħajr problemi, u involvew il-Mongoli fil-Battalja ta' Ain Jalut fit-3 ta' Settembru 1260. Il-Mamluk rebħu rebħa deċiżiva, qatlu l-Ġeneral Kristjan Nestorjan tal-Mongoli Kitbuqa, u ħamest ijiem wara reġgħu ħadu lil Damasku f'idejhom. Aleppo ġiet irkuprata mill-Musulmani fi żmien xahar, u tqiegħed gvernatur tal-Mamluk biex jiggverna l-belt. Hulagu bagħat truppi biex jipprova jirkupra l-belt ta' Aleppo f'Diċembru. Dawn irnexxielhom jimmassakraw għadd kbir ta' Musulmani b'ritaljazzjoni għall-mewt ta' Kitbuqa, iżda wara ħmistax ma setgħu jagħmlu ebda progress ieħor u kellhom jirtiraw.
Il-gvernatur tal-Mamluk fil-belt ma baqax jobdi l-awtorità ċentrali tal-Mamluk fil-Kajr, u fil-ħarifa tal-1261 il-mexxej tal-Mamluk Baibars bagħat armata biex jerġa' jieħu l-kontroll tal-belt. F'Ottubru 1271, il-Mongoli mmexxija mill-Ġeneral Samagar reġgħu ħadu l-belt, u attakkaw b'10,000 rikkieb taż-żwiemel mill-Anatolja, u rebħu kontra t-truppi Turkmeni li kienu qed jiddefendu l-belt ta' Aleppo. Il-gwarniġjoni tal-Mamluk ħarbu lejn Hama, sakemm Baibars reġa' ġie fit-Tramuntana mal-armata prinċipali tiegħu, u l-Mongoli rtiraw.
Fl-20 ta' Ottubru 1280, il-Mongoli reġgħu ħadu l-belt, u serqu r-rikkezzi mis-swieq u taw in-nar lill-moskej. L-abitanti Musulmani ħarbu lejn Damasku, fejn il-mexxej tal-Mamluk Qalawun organizza l-qawwiet tiegħu. Meta l-armata tiegħu avvanzat wara t-Tieni Battalja ta' Homs f'Ottubru 1281, il-Mongoli reġgħu rtiraw, lura fuq in-naħa l-oħra tax-xmara Ewfrate. F'Ottubru 1299, Ghazan ħataf il-belt, flimkien mal-vassall tiegħu, ir-Re Armen Hethum II, li fost il-qawwiet tiegħu kellu xi Templari u xi Kavallieri Ospitalieri.
Fl-1400, il-mexxej Mongolu-Tork Tamerlane ħataf il-belt mill-ġdid mingħand il-Mamluk. Huwa massakra bosta abitanti, u ordna li jinbena torri ta' 20,000 kranju barra mill-belt. Wara li l-Mongoli rtiraw, il-popolazzjoni Musulmana kollha reġgħet lura f'Aleppo. Min-naħa l-oħra, il-Kristjani li telqu mill-belt matul l-invażjoni tal-Mongoli, ma setgħux jiġu lura fil-kwartier li kellhom fiċ-ċentru storiku tal-belt, u b'hekk stabbilew kwartier ieħor ġdid fl-1420, li nbena fis-subborgi tat-Tramuntana ta' Aleppo barra mis-swar tal-belt, u li sar magħruf bħala l-kwartier ta' al-Jdeydeh (bl-Għarbi: جديدة, litteralment "distrett ġdid").
Perjodu Ottoman immodifika
Aleppo saret parti mill-Imperu Ottoman fl-1516 bħala parti mit-tkabbir enormi tal-fruniteri Ottomani matul ir-renju ta' Selim I. Il-belt imbagħad kellha madwar 50,000 abitant, jew 11,224 unità domestika skont ċensiment Ottoman. Kienet iċ-ċentru tal-Eyalet ta' Aleppo; il-bqija ta' dik li iktar 'il quddiem saret is-Sirja kienet tagħmel parti mill-eyalets ta' Damasku, ta' Tripoli, ta' Sidon jew ta' Raqqa. Wara r-riforma provinċjali Ottomana tal-1864, Aleppo saret iċ-ċentru tal-Vilayet ġdid ta' Aleppo fl-1866.
L-agrikoltura ta' Aleppo kienet żviluppata sew matul il-perjodu Ottoman. L-iskavi arkeoloġiċi żvelaw imtieħen tal-ilma fil-baċir tax-xmara tal-belt. Sors kontemporanju Ċiniż jissuġġerixxi wkoll li fil-perjodu Ottoman Aleppo kellha sistema żviluppata sew tat-tnissil u tat-trobbija tal-annimali.
_MET_DP-1757-027.jpg)
Barra minn hekk, bis-saħħa tal-pożizzjoni ġeografika strateġika tagħha tul ir-rotta kummerċjali bejn l-Anatolja u l-Lvant, Aleppo saret prominenti ħafna matul il-perjodu Ottoman, u darba minnhom fl-imperu kollu Kostantinopli biss kienet taqbiżha. Sa nofs is-seklu 16, Aleppo kienet ħadet post Damasku bħala s-suq prinċipali għall-merkanzija ġejja lejn ir-reġjun Mediterran mil-Lvant. Dan huwa rifless mill-fatt li l-Kumpanija tal-Lvant ta' Londra (Levant Company of London), kumpanija kummerċjali konġunta stabbilita fl-1581 għall-monopolju tal-kummerċ tal-Ingilterra mal-Imperu Ottoman, qatt ma ppruvat tagħmel kummerċ ma' xi aġent f'Damasku, minkejja li kellha l-permess li tagħmel dan. Il-kwartieri ġenerali tal-kumpanija kienu f'Aleppo sal-aħħar tas-seklu 18.
Bħala riżultat tal-iżvilupp ekonomiku, bosta stati Ewropej fetħu konsolati f'Aleppo matul is-sekli 16 u 17, bħall-konsolat tar-Repubblika ta' Venezja fl-1548, il-konsolat ta' Franza fl-1562, il-konsolat tal-Ingilterra fl-1583 u l-konsolat tan-Netherlands fl-1613. Il-komunità Armena ta' Aleppo saret prominenti wkoll f'dan il-perjodu bis-saħħa tal-kummerċ tagħha fil-belt u żviluppat il-kwartier il-ġdid ta' Judayda.
Madankollu, il-prosperità li Aleppo esperjenzat fis-sekli 16 u 17 bdiet tmajna peress li l-produzzjoni tal-ħarir fl-Iran battiet wara l-waqgħa tad-dinastija Safavida fl-1722. Sa nofs is-seklu, il-karovani ma baqgħux iġibu iktar ħarir mill-Iran lejn Aleppo, u l-produzzjoni Sirjana lokali ma kinitx biżżejjed biex tlaħħaq mad-domanda tal-Ewropa. Il-merkanti Ewropej telqu minn Aleppo u l-belt qabdet it-triq tan-niżla ekonomikament sa nofs is-seklu 19, meta l-qoton u t-tabakk prodotti lokalment saru l-prodotti bażiċi prinċipali ta' interess għall-Ewropej. Skont Halil İnalcık, "Aleppo... għaddiet mill-agħar diżastru tagħha bil-qerda tal-villaġġi tal-produzzjoni tagħha kkawżata mill-attakki tal-Bedwini fl-aħħar snin tas-seklu, li ġabu magħhom perjodu twil ta' ġuħ li sal-1798 qatel nofs l-abitanti tagħha".
L-ekonomija ta' Aleppo ntlaqtet ħażin mill-ftuħ tal-Kanal ta' Suez fl-1869. Dan, flimkien man-nuqqas ta' stabbiltà politika wara l-implimentazzjoni ta' riformi sinifikanti fl-1841 mill-gvern ċentrali, ikkontribwixxa għad-deklin ta' Aleppo u l-istabbiliment ta' Damasku bħala kompetitur ekonomiku u politiku serju ta' Aleppo. Minkejja dan, il-belt baqa' jkollha rwol ekonomiku importanti u bidlet l-enfasi kummerċjali tagħha mill-kummerċ tal-karovani fuq distanzi twal għal kummerċ iktar reġjonali tal-prodotti agrikoli u tas-suf. F'dan il-perjodu kien hemm ukoll l-immigrazzjoni ta' diversi familji "tal-Lvant" (ta' oriġini Ewropea) li ddominaw il-kummerċ internazzjonali. It-tribunal kummerċjali mħallat ta' Aleppo (ticaret mahkamesi), wieħed minn tal-bidu fl-Imperu Ottoman, ġie stabbilit għall-ħabta tal-1855.
Fl-1606 issir referenza għall-belt minn William Shakespeare f'Macbeth. Is-sħaħar jittormentaw il-kaptan tal-vapur Tiger, li kien qed ibaħħar lejn Aleppo mill-Ingilterra u wettaq vjaġġ ta' 567 jum qabel ma reġa' lura l-port mingħajr suċċess. Issir referenza għall-belt minn Shakespeare f'Othello meta Othello jlissen il-kliem finali tiegħu (l-Att V, ii, 349f.). Il-kappillan navali Ingliż Henry Teonge fid-djarju tiegħu jiddeskrivi żjara li għamel fil-belt fl-1675, meta kien hemm kolonja ta' merkanti tal-Punent tal-Ewropa jgħixu hemmhekk.
Il-belt baqgħet Ottomana sal-waqgħa tal-imperu, iżda okkażjonalment kienet mifnija minn ġlied intern kif ukoll minn tifqigħat tal-kolera mill-1823. Madwar 20-25 fil-mija tal-popolazzjoni mietu bil-pesta fl-1827. Fl-1850, grupp Musulman attakka l-kwartieri Kristjani, u għexieren ta' Kristjani nqatlu u diversi knejjes insterqu. Għalkemm dan l-avveniment ġie deskritt bħala li tmexxa skont prinċipji purament ta' differenzi reliġjużi, Bruce Masters isosni li tali analiżi ta' dan il-perjodu ta' vjolenza huwa superfiċjali wisq u jinjora t-tensjonijiet li kienu jeżistu fost il-popolazzjoni minħabba l-vantaġġi kummerċjali mogħtija lil ċerti minoranzi Kristjani bis-saħħa tar-Riformi ta' Tanzimat matul dan iż-żmien, li kellhom rwol kbir fil-ħolqien tal-antagoniżmu bejn gruppi ta' Musulmani u ta' Kristjani, li qabel kienu jikkooperaw, fil-kwartieri tal-Lvant tal-belt. Ir-ribelli fost il-Ġannizziera (membri tal-fanterija Ottomana) stabbilew il-gvern tagħhom stess meta l-gvernatur Ottoman ħarab. L-Ottomani reġgħu ħadu l-kontroll tal-belt ġimgħat wara u qatlu xi 5,000 ruħ. Sal-1901, il-popolazzjoni tal-belt kienet tammonta għal madwar 110,000 ruħ.
F'Ottubru 1918, Aleppo nħatfet mill-qawwiet tal-Prinċep Feisal u mill-Ħames Diviżjoni tal-Kavallerija tal-forzi alleati mill-Imperu Ottoman matul l-Ewwel Gwerra Dinjija. Fi tmiem il-gwerra, it-Trattat ta' Sèvres wassal biex il-biċċa l-kbira tal-Provinċja ta' Aleppo ssir parti min-nazzjon il-ġdid tas-Sirja, filwaqt li ġie mwiegħed minn Franza li Cilicia kellha ssir stat Armen. Madankollu, Kemal Atatürk annetta l-biċċa l-kbira tal-Provinċja ta' Aleppo kif ukoll Cilicia mat-Turkija fil-Gwerra tal-Indipendenza tiegħu. Ir-residenti Għarab fil-provinċja (kif ukoll il-Kurdi) appoġġaw lit-Torok f'din il-gwerra kontra l-Franċiżi, inkluż il-mexxej tar-Rewwixta ta' Hananu, Ibrahim Hananu, li kkoordina direttament ma' Atatürk u rċieva l-armi mingħandu. Madankollu, l-eżitu kien diżastruż għal Aleppo, għaliex skont it-Trattat ta' Lausanne, il-biċċa l-kbira tal-Provinċja ta' Aleppo saret parti mit-Turkija, bl-eċċezzjoni ta' Aleppo u Alexandretta; għaldaqstant, Aleppo nqatgħet mill-bliet fit-Tramuntana tagħha u mill-bliet tal-Anatolja iktar lil hinn, li fuqhom Aleppo kienet tiddependi ferm għall-kummerċ. Barra minn hekk, id-diviżjoni ta' Sykes-Picot fil-Lvant Qarib isseparat lil Aleppo mill-biċċa l-kbira tal-Mesopotamja, li wkoll tat daqqa ta' ħarta lill-ekonomija ta' Aleppo.
Mandat Franċiż immodifika
.jpg)
L-Istat ta' Aleppo ġie ddikjara mill-Ġeneral Franċiż Henri Gouraud f'Settembru 1920 bħala parti minn pjan Franċiż biex is-Sirja tkun tista' tiġi amministrata iktar faċilment billi tinqasam f'diversi stati iżgħar. Franza saret iktar imħassba dwar l-idea ta' Sirja magħquda wara l-Battalja ta' Maysaloun.
Billi ssepara lil Aleppo minn Damasku, Gouraud ried jikkapitalizza fuq stat tradizzjonali ta' kompetizzjoni bejn iż-żewġ bliet u jsarrafha f'diviżjoni politika. Il-popolazzjoni ta' Aleppo ma kinitx kuntenta bil-fatt li Damasku ntgħażlet bħala l-belt kapitali għan-nazzjon il-ġdid tas-Sirja. Gouraud ħass dan is-sentiment u pprova jindirizzah billi għamel lil Aleppo l-belt kapitali ta' stat kbir u iktar għani li miegħu Damasku diffiċilment setgħet tikkompeti. L-Istat ta' Aleppo kif imfassal minn Franza kien jinkludi l-biċċa l-kbira taż-żona għammiela tas-Sirja: il-pajsaġġ għammiel ta' Aleppo flimkien mal-baċir għammiel kollu tax-xmara Ewfrate. L-Istat kellu aċċess ukoll għall-baħar permezz tas-Sanjak awtonomu ta' Alexandretta. Min-naħa l-oħra, Damasku, li bażikament kienet oażi fit-tarf tad-Deżert Sirjan, la kellha biżżejjed art għammiela u lanqas aċċess għall-baħar. Fi ftit kliem, Gouraud ried jissodisfa lil Aleppo billi jagħtiha l-kontroll fuq il-biċċa l-kbira tal-ġid agrikolu u minerali tas-Sirja, biex qatt ma tkun trid terġa' tingħaqad ma' Damasku.
Ir-riżorsi ekonomiċi limitati tal-istati Sirjani wasslet biex l-għażla ta' stati kompletament indipendenti ma tkun vijabbli għal Franza, peress li setgħet twassal għar-riżultat oppost, jiġifieri li l-istati jisfaxxaw u jerġa' jkun hemm l-unità. Għalhekk, Franza pproponiet l-idea ta' federazzjoni Sirjana li twettqet fl-1923. Inizjalment, Gouraud ried li jkun hemm federazzjoni li tinkludi l-istati kollha, saħansitra l-Libanu. Madankollu, fl-aħħar mill-aħħar tliet stati biss ipparteċipaw: Aleppo, Damasku u l-Istat Alawit. Il-belt kapitali tal-federazzjoni għall-ewwel kienet Aleppo, iżda mbagħad ġiet rilokata għal Damasku. Il-President tal-federazzjoni kien Subhi Barakat, politiku mwieled f'Antijokja u li għex f'Aleppo.
Il-federazzjoni ntemmet f'Diċembru 1924, meta Franza għaqdet lil Aleppo u Damasku fi Stat Sirjan uniku u reġgħet isseparat lill-Istat Alawit. Din l-azzjoni seħħet wara li l-federazzjoni ddeċidiet tgħaqqad it-tliet stati federati fi stat wieħed u li tieħu passi biex tħeġġeġ l-indipendenza finanzjarja tas-Sirja, passi li skont Franza kienu żżejjed.
Meta faqqgħet ir-Rewwixta Sirjana fin-Nofsinhar tas-Sirja fl-1925, il-Franċiżi organizzaw elezzjonijiet ġodda fl-Istat ta' Aleppo li suppost kellhom iwasslu għat-tkissir tal-unjoni ma' Damasku u għall-indipendenza mill-ġdid tal-Istat ta' Aleppo. Bis-saħħa tal-politiċi ta' Aleppo li kienu favurihom, il-Franċiżi ħasbu li n-nies ta' Aleppo kienu se jappoġġaw tali skema. Madankollu, wara li ġie elett kunsill ġdid, baqgħu sorpriżi li l-votazzjoni kienet favur iż-żamma tal-unjoni ma' Damasku. In-nazzjonalisti Sirjani kienu mexxew kampanja pubblika enormi kontra s-seċessjoni li mmobilizzat ferm lin-nies kontra l-pjan tas-seċessjoni, u b'hekk il-politiċi favur il-Franċiżi ma kellhom l-ebda għażla għajr li jappoġġaw l-unjoni. Ir-riżultat kien tħammir il-wiċċ kbir għal Franza, li riedet li s-seċessjoni ta' Aleppo tkun miżura punittiva kontra Damasku, li kienet ipparteċipat fir-Rewwixta Sirjana, iżda r-riżultat ġie rrispettat. Din kienet l-aħħar darba li ġiet proposta l-indipendenza għal Aleppo.
Is-sitwazzjoni ekonomika ħażina tal-belt wara s-separazzjoni tal-kampanja tat-Tramuntana kompliet tiggrava iktar fl-1939 meta Alexandretta ġiet annessa mat-Turkija bħala l-Istat ta' Hatay, u b'hekk Aleppo ġiet imċaħħda mill-port prinċipali tagħha ta' Iskenderun u ġiet iżolata għalkollox fi ħdan is-Sirja.
Wara l-indipendenza immodifika
Id-diżgwidi wara xulxin bejn Aleppo u Damasku eventwalment wasslu biex il-Blokk Nazzjonali jinqasam f'żewġ fazzjonijiet: il-Partit Nazzjonali, stabbilit f'Damasku fl-1946, u l-Partit Popolari, stabbilit f'Aleppo fl-1948 minn Rushdi al-Kikhya, Nazim Qudsi u Mustafa Bey Barmada. Kawża sottostanti tad-diżgwidi, minbarra l-unjoni mal-Iraq, kienet l-intenzjoni ta' Aleppo li tirriloka l-belt kapitali minn Damasku. Il-kwistjoni tal-belt kapitali saret kwistjoni ta' dibattitu miftuħ fl-1950 meta l-Partit Popolari ppreżenta abbozz ta' kostituzzjoni li sejħet lil Damasku bħala "belt kapitali temporanja".
L-ewwel kolp ta' stat fl-istorja tas-Sirja moderna seħħ f'Marzu 1949 minn uffiċjal tal-armata minn Aleppo, Hussni Zaim. Madankollu, attirat mill-poter assolut li gawda bħala dittatur, Zaim malajr żviluppa orjentazzjoni favur l-Eġittu u l-Punent u abbanduna l-kawża tal-unjoni mal-Iraq. Dan wassal għat-tieni kolp ta' stat erba' xhur wara l-ewwel wieħed. It-tieni kolp ta' stat, immexxi minn Sami Hinnawi, li wkoll kien uffiċjal tal-armata minn Aleppo, ta l-poter lill-Partit Popolari u b'mod attiv ipprova jwettaq l-unjoni mal-Iraq. L-aħbar ta' unjoni imminenti mal-Iraq wasslet għat-tielet kolp ta' stat fl-istess sena: f'Diċembru 1949, Adib Shishakly mexxa kolp ta' stat kontra l-unjoni mal-Iraq li kienet waslet biex tiġi ddikjarata.
Ftit wara li ntemm id-dominju ta' Shishakly fl-1954, ġiet implimentata unjoni mal-Eġittu taħt Gamal Abdul Nasser fl-1958. Madankollu, l-unjoni sfaxxat tliet snin u nofs wara meta ġunta ta' uffiċjali żgħażagħ minn Damasku wettqu kolp separatista. Aleppo rreżistiet dan il-kolp, iżda eventwalment ma kellhiex għażla oħra għajr li tirrikonoxxi l-gvern il-ġdid.
.jpg)
F'Marzu 1963, koalizzjoni ta' Baatisti, Nasseristi u Soċjalisti varaw kolp ġdid bl-objettiv iddikjarat li jerġa' jsaħħaħ l-unjoni mal-Eġittu. Madankollu, il-gvern il-ġdid implimenta biss il-bandiera tal-unjoni. Ftit wara kien hemm diżgwid bejn il-Baatisti u n-Nasseristi rigward l-istabbiliment mill-ġdid tal-unjoni, u din saret kriżi, tant li l-Baatisti ħadu l-poter mingħand in-Nasseristi. In-Nasseristi, li l-biċċa l-kbira minnhom kienu nies tal-klassi medja ta' Aleppo, wieġbu b'rewwixta f'Aleppo f'Lulju 1963.
Għal darb'oħra, il-gvern ta' Ba'ath ipprova jassorbi l-ilmenti tal-klassi medja Sirjana (li ċ-ċentru tal-attiviżmu politiku tagħha kienet Aleppo) billi ta l-poter lil Amin al-Hafiz, uffiċjal militari Baatist minn Aleppo.
Il-President Hafez al-Assad, li kiseb il-poter fl-1970, serraħ fuq l-appoġġ tal-klassi tan-negozjanti f'Damasku. B'hekk dan ta vantaġġ lil Damasku fuq Aleppo, u għaldaqstant Damasku ddominat l-ekonomija Sirjana. Iċ-ċentralizzazzjoni stretta tal-istat Sirjan, id-direzzjoni intenzjonali tar-riżorsi lejn Damasku, u l-eġemonija li Damasku kienet tgawdi fuq l-ekonomija Sirjana wasslu biex Aleppo bdiet issibha diffiċli biex tikkompeti. Minkejja dan, Aleppo baqgħet ċentru ekonomiku u kulturali importanti fuq livell nazzjonali.
Fis-16 ta' Ġunju 1979, 32 kadett militari ġew massakrati mill-grupp ribelli Iżlamist tal-Fratellanza Musulmana. Fil-vjolenza sussegwenti nqatlu madwar 50 ruħ. Fl-10 ta' Lulju nqatlu 72 suldat Sirjan oħra. Iż-żewġ attakki terroristiċi kienu parti mir-rewwixta Iżlamista fis-Sirja. Fl-1980, l-affarijiet kibru u wasslu għal operazzjoni militari fuq skala kbira f'Aleppo, fejn il-gvern Sirjan irrisponda b'forzi militari u tas-sigurtà, fejn intbagħtu għexieren ta' eluf ta' truppi appoġġati bit-tankijiet tal-gwerra, vetturi blindati u ħelikopters. Diversi mijiet ta' ribelli nqatlu fil-belt u fil-madwar u 8,000 ġew arrestati. Sa Frar 1981, ir-rewwixta Iżlamista fil-belt ta' Aleppo ġiet mgħakksa.
Mill-aħħar tas-snin 90 tas-seklu 20, Aleppo saret waħda mill-iżjed bliet bi tkabbir rapidu fil-Lvant u fil-Lvant Nofsani. Il-ftuħ tal-belt industrijali ta' Shaykh Najjar, l-influss ta' investimenti ġodda u l-fluss tal-industriji l-ġodda wara l-2004, ikkontribwew ukoll għall-iżvilupp tal-belt. Fl-2006, Aleppo ġiet imsejħa bħala l-belt kapitali tal-kultura Iżlamika mill-Organizzazzjoni Edukattiva, Xjentifika u Kulturali Iżlamika (ISESCO).
Gwerra Ċivili Sirjana immodifika
Fit-12 ta' Awwissu 2011, xi xhur wara li kienu bdew il-protesti f'inħawi oħra fis-Sirja, saru protesti kontra l-gvern f'diversi distretti ta' Aleppo, inkluż fid-distrett ta' Sakhour. Matul din id-dimostrazzjoni, li kienet tinkludi għexieren ta' eluf ta' dimostranti, il-forzi tas-sigurtà sparaw u qatlu mill-inqas 12-il ruħ. Xahrejn wara, dimostrazzjoni favur il-gvern ġiet organizzata fil-Pjazza ta' Saadallah Al-Jabiri, fil-qalba tal-belt. Skont in-New York Times, fid-dimostrazzjoni tal-11 ta' Ottubru 2011 favur Bashar al-Assad kien hemm folol kbar, filwaqt li l-mezzi tax-xandir statali u lokali sostnew li kienu attendew iktar minn 1.5 miljun ruħ u li dik id-dimostrazzjoni kienet waħda mill-ikbar fl-istorja tas-Sirja.
Fil-bidu tal-2012, xi ribelli bdew jibbumbardjaw lil Aleppo wara li nfirxu l-protesti kontra l-gvern. Fl-10 ta' Frar 2012, splodew karozzi bomba barra minn żewġ stabbiliment tas-sigurtà — il-kwartieri ġenerali tad-Direttorat tal-Intelliġenza Militari, u l-barrakki tal-Forzi tas-Sigurtà Interni Sirjani — fejn ġie rrapportat li nqatlu 28 ruħ (erba' ċivili, tlettax militari u ħdax membri tal-forza tas-sigurtà) u li ndarbu 235 ruħ. Fit-18 ta' Marzu 2012, karozza bomba oħra splodiet f'żona residenzjali u ġie rrapportat li nqatlu żewġ membri tal-forza tas-sigurtà u mara ċivili, u li ndarbu 30 resident.
Fl-aħħar ta' Lulju 2012, il-kunflitt laħaq il-qofol tiegħu f'Aleppo meta r-ribelli fil-kampanja madwar il-belt wettqu l-ewwel offensiva hemmhekk, u milli jidher ippruvaw ikomplu jieħdu spinta wara l-attakk fuq Damasku. Imbagħad, f'Aleppo seħħew uħud mill-"iżjed bumbardamenti devastanti u l-iżjed ġlied aħrax" tal-gwerra ċivili, spiss f'żoni residenzjali. Fis-sajf, fil-ħarifa u fix-xitwa tal-2012, il-ġlied minn dar għall-oħra bejn l-oppożizzjoni armata u l-forzi tal-gvern kompla, u sar-rebbiegħa tal-2013 l-Armata Sirjana kienet stabbiliet ruħha bit-trunċieri fil-parti tal-Punent ta' Aleppo (il-forzi favur il-gvern kienu qed joperaw bażi militari fil-parti tan-Nofsinhar tal-belt) u l-Armata Sirjana Ħielsa stabbiliet ruħha fil-parti tal-Lvant, b'territorju ta' ħadd bejniethom. Skont stima tal-imwiet minn organizzazzjoni umanitarja internazzjonali, huwa maħsub li sa dak iż-żmien kienu nqatlu 13,500 ruħ fil-ġlied — 1,500 ruħ kienu tfal taħt il-ħames snin — u li kienu ndarbu 23,000 ruħ oħra. L-għases tal-pulizija lokali fil-belt, li kienu ntużaw bħala bażijiet tal-forzi tal-gvern u li r-residenti kienu jibżgħu jersqu lejhom, kienu fil-qalba tal-biċċa l-kbira tal-kunflitt.
,_12_June_2013.jpg)
Bħala riżultat tal-battalja qalila, bosta sezzjonijiet fis-Suq ta' Al-Madina (parti miċ-ċentru storiku ta' Aleppo), inkluż partijiet mill-Moskea l-Kbira ta' Aleppo u binjiet Medjevali oħra fiċ-ċentru storiku tal-belt, inqerdu u ġarrbu ħsarat jew ħadu n-nar fl-aħħar tas-sajf tal-2012, waqt li l-gruppi armati tal-Armata Għarbija Sirjana u l-Armata Sirjana Ħielsa ġġieldu għall-kontroll tal-belt. Sa Marzu 2013, il-biċċa l-kbira tas-sidien tal-fabbriki ta' Aleppo ttrasferew il-merkanzija tagħhom lejn it-Turkija bl-għarfien u bl-iffaċilitar min-naħa tal-gvern Tork.
Wara erba' snin ta' nuqqas ta' avvanz fil-ġlied, f'Lulju 2016 it-truppi tal-Armata Sirjana għalqu l-aħħar provvista ta' ribelli lejn Aleppo bl-appoġġ tal-attakki Russi mill-ajru. Bħala rispons, il-forzi ribelli varaw għadd ta' kontraoffensivi f'Settembru u f'Ottubru iżda mingħajr ma kellhom suċċess; f'Novembru, il-forzi tal-gvern wettqu kampanja militari deċiżiva. Ir-ribelli qablu li jevakwaw mill-kumplament taż-żoni f'Diċembru 2016. Ir-rebħa tal-gvern Sirjan bl-għajnuna tal-bumbardamenti Russi mill-ajru ġie meqjus b'mod mifrux bħala punt ta' żvolta potenzjali fil-gwerra ċivili fis-Sirja.
Fit-22 ta' Diċembru, l-evakwazzjoni ntemmet u l-Armata Sirjana ddikjarat li ħadet il-kontroll totali tal-belt. Iktar 'il quddiem l-organizzazzjoni tas-Salib l-Aħmar ikkonfermat li l-evakwazzjoni taċ-ċivili u tar-ribelli kollha kienet intemmet.
Meta l-battalja ntemmet, 500,000 refuġjat u persuna spustjata internament reġgħu lura f'Aleppo, u l-mezzi tax-xandir statali Sirjani sostnew li mijiet ta' fabbriki reġgħu bdew bil-produzzjoni tagħhom bis-saħħa ta' żieda kbira fil-provvista tal-elettriku. Ħafna partijiet mill-belt li ġew affettwati mill-ġlied bdew jiġu rikostruwiti. Fil-15 ta' April 2017, konvoj ta' karozzi tal-linja li kienu qed iġorru l-evakwati ġie attakkat minn attakk bomba suwiċida f'Aleppo, li qatel iktar minn 126 ruħ, inkluż mill-inqas 80 tifel u tifla. Il-mezzi tax-xandir statali Sirjani rrapportaw li fis-17 ta' Novembru 2017 seħħ festival tax-xiri f'Aleppo biex tiġi promossa l-industrija fil-belt. Kmandant tal-YPG iddikjara fi Frar 2018 li xi ġellieda Kurdi kienu ttrasferew ruħhom lejn Afrin biex jgħinu fir-reżistenza kontra l-attakk Tork. Huwa sostna li b'riżultat ta' dan, il-forzi Sirjani favur il-gvern reġgħu kisbu l-kontroll tad-distretti li qabel kienu kkontrollati minnhom. Fi Frar 2020, il-forzi tal-gvern għamlu żvolta kbira meta rnexxielhom jaħtfu l-aħħar żoni li kienu għadhom f'idejn ir-ribelli fil-periferija tal-Punent ta' Aleppo, u b'hekk temmew b'mod deċiżiv il-ġlied li kien beda bil-Battalja ta' Aleppo iktar minn tmien snin wara.
Il-belt ġarrbet xi ħsarat ukoll minħabba t-terremot tal-2023 li heżżeż it-Turkija u s-Sirja.
Sit ta' Wirt Dinji immodifika
Il-Belt tal-Qedem ta' Aleppo ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1986.[15]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[15]
Ġeografija immodifika
Aleppo tinsab madwar 120 kilometru (75 mil) 'il ġewwa mill-Baħar Mediterran, fuq promontorju 380 metru (1,250 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar, 45 kilometru (28 mil) fil-Lvant tal-post tal-kontroll tal-fruntiera bejn is-Sirja u t-Turkija msejjaħ Bab al-Hawa. Il-belt hija mdawra bir-raba' agrikolu fit-Tramuntana u fil-Punent, fejn jitkabbru bosta siġar taż-żebbuġ u tal-pistaċċi. Lejn il-Lvant ta' Aleppo hemm iż-żoni nexfin tad-Deżert Sirjan.
Il-belt ġiet stabbilita ftit kilometri fin-Nofsinhar tal-pożizzjoni attwali taċ-ċentru storiku tal-belt, max-xatt tal-lemin tax-xmara Queiq li tfeġġ mill-promontorju ta' Aintab fit-Tramuntana u tgħaddi minn Aleppo lejn in-Nofsinhar sal-art għammiela ta' Qinnasrin. Iċ-ċentru storiku tal-belt ta' Aleppo jinsab max-xatt tax-xellug tax-xmara Queiq. Fl-imgħoddi kien imdawwar b'ċirku ta' tmien għoljiet madwar għolja ċentrali prominenti li fuqha nbena l-kastell (li oriġinarjament kien tempju li jmur lura għat-tieni millenju Q.K.). Ir-raġġ taċ-ċirku huwa ta' madwar 10 kilometri (6.2 mili). L-għoljiet huma: Tell as-Sawda, Tell ʕāysha, Tell as-Sett, Tell al-Yāsmīn (Al-ʕaqaba), Tell al-Ansāri (Yārūqiyya), ʕan at-Tall, al-Jallūm, u Baḥsīta. Iċ-ċentru storiku tal-belt kien imdawwar bi swar antiki li ġew rikostruwiti għall-aħħar darba mill-Mamluk. Is-swar għandu disa' daħliet u kien imdawwar b'ħandaq fond u wiesa', li ma għadux jeżisti.
Aleppo għandha erja ta' iktar minn 190 km2 (73 mil kwadru), u hija waħda mill-iżjed bliet li qed jikbru b'mod rapidu fil-Lvant Nofsani. Skont il-pjan maġġuri l-ġdid tal-belt li ġie adottat fl-2001, kien previst li l-erja totali ta' Aleppo kellha tiżdied sa 420 km2 (160 mil kwadru) sal-aħħar tal-2015.
Klima immodifika
Aleppo għandha klima bierda tal-isteppi (Köppen: BSk). Is-sensiela ta' muntanji tul il-kosta Mediterranja, jiġifieri l-Muntanji ta' Alawiyin u l-Muntanji ta' Nur, fil-biċċa l-kbira jimblukkaw l-effetti tal-Mediterran fuq il-klima (fenomenu magħruf bħala l-effett tad-dell tal-preċipitazzjoni). It-temperatura għolja u baxxa medja matul is-sena tkun 23.8 u 11.1 °C (74.8 u 52.0 °F). Il-preċipitazzjoni medja tkun 329.4 mm (12.97-il pulzier). Iktar minn 80 % tal-preċipitazzjoni tinżel bejn Ottubru u Marzu. Il-borra tinżel xi darba jew darbtejn kull xitwa, u l-umdità medja tkun 55.7 %.
| Data klimatika għal Aleppo (l-Ajruport Internazzjonali ta' Aleppo), 393 metru (1,289 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar, temp. normali fl-1991-2020 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja rekord f'°C (°F) | 20.5
(68.9) |
25.4
(77.7) |
29.8
(85.6) |
38.6
(101.5) |
41.0
(105.8) |
44.0
(111.2) |
45.7
(114.3) |
44.3
(111.7) |
44.0
(111.2) |
39.0
(102.2) |
29.7
(85.5) |
24.5
(76.1) |
45.7
(114.3) |
| Temp. għolja medja ta' kuljum f'°C (°F) | 10.7
(51.3) |
12.9
(55.2) |
17.6
(63.7) |
23.1
(73.6) |
29.4
(84.9) |
34.2
(93.6) |
36.8
(98.2) |
36.8
(98.2) |
33.5
(92.3) |
27.6
(81.7) |
18.8
(65.8) |
12.2
(54.0) |
24.5
(76.0) |
| Temp. baxxa medja f'°C (°F) | 2.4
(36.3) |
3.2
(37.8) |
6.1
(43.0) |
10.0
(50.0) |
15.0
(59.0) |
19.8
(67.6) |
22.8
(73.0) |
22.8
(73.0) |
19.4
(66.9) |
14.2
(57.6) |
7.3
(45.1) |
3.7
(38.7) |
12.2
(54.0) |
| Temp. baxxa rekord f'°C (°F) | −11.3
(11.7) |
−8.3
(17.1) |
−5.5
(22.1) |
−4.0
(24.8) |
5.0
(41.0) |
10.0
(50.0) |
12.0
(53.6) |
12.1
(53.8) |
6.0
(42.8) |
−2.0
(28.4) |
−12.0
(10.4) |
−10.8
(12.6) |
−12.0
(10.4) |
| Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) | 57.5
(2.26) |
47.8
(1.88) |
42.4
(1.67) |
27.8
(1.09) |
16.0
(0.63) |
1.7
(0.07) |
0.0
(0.0) |
0.1
(0.00) |
3.5
(0.14) |
23.0
(0.91) |
35.6
(1.40) |
58.3
(2.30) |
313.7
(12.35) |
| Medja ta' jiem bil-preċipitazzjoni (≥ 1.0 mm) | 9.0 | 7.6 | 6.8 | 4.3 | 2.7 | 0.3 | 0.0 | 0.0 | 0.5 | 3.4 | 4.9 | 8.0 | 47.5 |
| Umdità relattiva medja (%) | 84 | 79 | 68 | 65 | 50 | 42 | 42 | 45 | 46 | 55 | 66 | 80 | 60 |
| Medja ta' sigħat ta' xemx fix-xahar | 120.9 | 140.0 | 198.4 | 243.0 | 319.3 | 366.0 | 387.5 | 365.8 | 303.0 | 244.9 | 186.0 | 127.1 | 3,001.9 |
| Medja ta' sigħat ta' xemx kuljum | 3.9 | 5.0 | 6.4 | 8.1 | 10.3 | 12.2 | 12.5 | 11.8 | 10.1 | 7.9 | 6.2 | 4.1 | 8.2 |
| Sors 1: NOAA (xemx 1961–1990).[16][17] | |||||||||||||
| Sors 2: Deutscher Wetterdienst (umdità fl-1960-1967, temp. estremi fl-1951-1978).[18] | |||||||||||||
Arkitettura immodifika
Aleppo hija kkaratterizzata minn taħlita ta' stili arkitettoniċi, peress li kienet immexxija, fost l-oħrajn, mir-Rumani, mill-Biżantini, mis-Seljuk, mill-Mamluk u mill-Ottomani.
Fiċ-ċentru storiku tal-belt hemm diversi tipi ta' kostruzzjonijiet tas-sekli 13 u 14, fosthom karavanseraj, caeserias, skejjel Koraniċi, ħammam (banjijiet pubbliċi) u binjiet reliġjużi. Il-kwartieri tad-distrett ta' al-Jdayde jospitaw bosta djar tas-sekli 16 u 17 tal-borgeżija ta' Aleppo, b'bosta tinqix fil-ġebel. L-arkitettura Barokka tas-seklu 19 u tal-bidu tas-seklu 20 hija komuni fid-distrett ta' al-Azizyah district, inkluż il-Villa Rose. Id-distett il-ġdid ta' Shahbaa fih taħlita ta' diversi stili arkitettoniċi, fosthom Neo-Klassiku, Normann, Orjentali u saħansitra Ċiniż.
Peress li ċ-ċentru storiku huwa kkaratterizzat minn vilel kbar, toroq dojoq u swieq imsaqqfa, l-arkitettura moderna tal-belt toħloq kuntrast bit-toroq wesgħin u bil-pjazez kbar tagħha, fosthom il-Pjazza ta' Saadallah Al-Jabiri, il-Pjazza tal-Ħelsien, il-Pjazza tal-President u l-Pjazza ta' Sabaa Bahrat.
Hemm diviżjoni relattivament netta bejn Aleppo ġdida u Aleppo tal-qedem. Il-partijiet iktar antiki tal-belt, b'erja ta' bejn wieħed u ieħor 160 ettaru (0.6 mili kwadri) jinsabu mdawra b'ħajt ta' 5 kilometri (3.1 mili) f'disa' daħliet. Il-kastell Medjevali enormi tal-belt — magħruf bħala ċ-Ċittadella ta' Aleppo — jokkupa ċ-ċentru tal-parti antika, b'għamla ta' akropoli.
Peress li kienu soġġetti għal invażjonijiet u għal instabbiltà politika kostanti, l-abitanti tal-belt kellhom jibnu kwartieri u distretti qishom ċelel li soċjalment u ekonomikament kienu indipendenti minn xulxin. Kull distrett kien ikkaratterizzat mill-karatteristiċi reliġjużi u etniċi tal-abitanti tiegħu.
Iċ-ċentru storiku, mibni kważi għalkollox b'ġebel abjad, inbena fi ħdan il-ħitan storiċi tal-belt, u kellu disa' daħliet storiċi, filwaqt li l-kwartieri l-ġodda taċ-ċentru storiku nbnew għall-ewwel darba mill-Kristjani matul il-bidu tas-seklu 15 fis-subborgi tat-Tramuntana taċ-ċentru storiku, wara l-irtirar tal-Mongoli minn Aleppo. Il-kwartier il-ġdid magħruf bħala al-Jdayde huwa wieħed mill-ifjen eżempji ta' kwartier qisu ċella f'Aleppo. Wara li Tamerlane invada lil Aleppo fl-1400 u qeridha, il-Kristjani telqu 'l barra mill-ħitan tal-belt u stabbilew iċ-ċella tagħhom stess fl-1420, fis-subborgi tal-Majjistral tal-belt, u b'hekk stabbilew il-kwartieri ta' al-Jdayde. L-abitanti tal-kwartieri l-ġodda kienu prinċipalment sensara li kienu jiffaċilitaw il-kummerċ bejn il-kummerċjanti barranin u l-merkanti lokali. Bis-saħħa tal-iżvilupp ekonomiku, ġew stabbiliti bosta kwartieri oħra 'l barra mis-swar taċ-ċentru storiku tal-belt matul is-sekli 15 u 16.
B'hekk, iċ-ċentru storiku ta' Aleppo — magħmul mill-qalba tal-belt imdawra bis-swar u bil-kwartieri qishom ċelel 'il barra mis-swar — għandu erja ta' madwar 350 ettaru (1.4 mil kwadru) u jospita iktar minn 120,000 resident.
Referenzi immodifika
- ^ "UNdata | country profile | Syrian Arab Republic". web.archive.org. 2012-03-07. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-03-07. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Aleppo, Syria Metro Area Population 1950-2022 | MacroTrends". web.archive.org. 2022-08-21. Arkivjat mill-oriġinal fl-2022-08-21. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Popolazzjoni". web.archive.org. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-05-20.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "بـ 4.6 ملايين نسمة .. محافظة حلب الأعلى سكانياً في سورية | عكس السير دوت كوم". web.archive.org. 2017-09-17. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-09-17. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East (1997).
- ^ "Archnet - Aleppo Citadel Restoration - Aga Khan Historic Cities Programme". web.archive.org. 2014-05-23. Arkivjat mill-oriġinal fl-2014-05-23. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Aleppo rebuilds itself from destruction of war". web.archive.org. 2017-12-05. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-12-05. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Aleppo looks to rebuild after years of war". web.archive.org. 2017-12-05. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-12-05. Miġbur 2023-12-21.
- ^ "Center for Documentation of Violations in Syria - Killed List". web.archive.org. 2018-12-05. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2018-12-05. Miġbur 2023-12-21.
- ^ "Ancient City of Aleppo - World Heritage Site - Pictures, info and travel reports". web.archive.org. 2012-03-04. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-03-04. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ A.E.J. Morris (2013). History of Urban Form Before the Industrial Revolution. Routledge. p. 1038. ISBN 978-1-317-88513-9.
- ^ "حلب الشهباء..معناها وأهميتها عند النبي العربي إبراهيم الخليل". web.archive.org. 2018-07-06. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2018-07-06. Miġbur 2023-12-21.
- ^ Dan Ben Amos (2011). Folktales of the Jews, V. 3 (Tales from Arab Lands). Jewish Publication Society. p. 283. ISBN 978-0-8276-0871-9.
- ^ "Meet some of the world's oldest continually inhabited cities - Daily Sabah". web.archive.org. 2016-08-20. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-20. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ a b Centre, UNESCO World Heritage. "Ancient City of Aleppo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-12-21.
- ^ "NOAA". web.archive.org. 2023-09-02. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-09-02. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Tagħrif NOAA". web.archive.org. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-09-23. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Tabelli Klimatiċi" (PDF). web.archive.org. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-08-19. Miġbur 2023-12-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)