Statwa

Statwa hija skultura ġeneralment wieqfa waħedha li fiha jiġu mnaqqxin jew iffurmati figuri realistiċi, persuni jew annimali fuq skala reali jew għamliet mhux rappreżentattivi f’materjal pjuttost durevoli bħall-injam, il-metall jew il-ġebel. L-istatwi tipiċi jkollhom daqs fuq skala reali jew qrib; skultura li tirrappreżenta persuni jew annimali sħaħ iżda li tkun żgħira biżżejjed biex tista’ tintrefa’ u tinġarr tissejjaħ statwetta jew figurina, filwaqt li waħda li tkun iktar mid-doppju tal-iskala reali tissejjaħ statwa kolossali. Statwa li tintrefa’ fil-festi tissejjaħ vara.

L-istatwa ta’ Kristu Redentur, Rio de Janeiro, il-Brażil, magħmula minn Paul Landowski u Gheorghe Leonida fl-1931

L-istatwi ilhom jiġu prodotti f’ħafna kulturi mill-preistorja sal-preżent. L-eqdem statwa magħrufa sa issa tmur għal madwar 30,000 sena ilu. L-istatwi jirrappreżentaw ħafna nies u annimali differenti, kemm reali kif ukoll mitiċi. Ħafna statwi jitqiegħdu f’postijiet pubbliċi bħala arti pubblika. L-ogħla statwa tad-dinja, l-Istatwa tal-Unità, hija twila 182 metru u tinsab ħdejn id-diga ta’ Narmada f’Gujarat, l-Indja.

Kulur

L-Istatwi tat-Terrakotta fi Xian, iċ-Ċina, meta ġew midfuna kienu kollha kkuluriti. Fil-fatt, għad hemm bosta statwi li tħallew taħt l-art sakemm tiġi żviluppata teknoloġija għall-preservazzjoni tal-kulur.

L-istatwi antiki spiss juru l-wiċċ mikxuf tal-materjal li jkunu magħmulin minnu. Pereżempju, ħafna nies jassoċjaw l-arti klassika Griega mal-iskulturi tal-irħam abjad, iżda hemm evidenza li ħafna mill-istatwi kienu miżbugħa b’kuluri jgħajtu. Il-biċċa l-kbira tal-kuluri ttieklu maż-żmien; ftit fdalijiet żgħar tneħħew matul it-tindif; f’xi każijiet baqgħu traċċi żgħar li setgħu jiġu identifikati. Fl-2008, kien hemm wirja ta’ 20 replika kkulurita ta’ opri tal-arti Griegi u Rumani, flimkien ma’ 35 statwa u riljiev oriġinali, li saret fl-Ewropa u fl-Istati Uniti bit-titlu Gods in Color: Painted Sculpture of Classical Antiquity. Id-dettalji bħal jekk ingħatawx żewġ passati żebgħa kkulurita jew passata waħda, kemm kienu jkunu midħuna sa daqs fin il-pigmenti li kienu jintużaw, jew liema mezz kien jintuża eżattament f’kull każ biex iż-żebgħa tagħqad u tibqa’ mal-materjali — dawn kienu kollha elementi li kienu jaffettwaw id-dehra ta’ opra tal-arti ladarba titlesta — mhumiex magħrufa. Richter saħansitra jgħid dwar l-iskulturi Griegi klassiċi: “L-iskulturi kollha tal-ġebel, kemm tal-ġebla tal-ġir kif ukoll tal-irħam, kienu miżbugħa, jew kompletament jew parzjalment”.

L-istatwi Medjevali wkoll kienu jkunu miżbugħa normalment, u wħud baqgħu bil-pigmenti oriġinali tagħhom sa żminijietna. L-għoti tal-kulur lill-istatwi waqaf matul ir-Rinaxximent, peress li skulturi klassiċi skavati, li kienu tilfu l-kulur tagħhom, saru meqjusa bħala l-aqwa mudelli.

Żminijiet storiċi

L-istatwa tar-Raġel ta’ Urfa, fil- Mużew ta’ Şanlıurfa; magħmula mill-blat ramli għall-ħabta tad-9,000 Q.K. u għolja 1.80 metru

Preistorja

Il-Venere ta’ Berekhat Ram, ċagħqa antropomorfika li nstabet fit-Tramuntana ta’ Iżrael u li tmur lura għal mill-inqas 230,000 sena ilu, jingħad li hija l-eqdem statwetta magħrufa. Madankollu, ir-riċerkaturi għadhom ma laħqux qbil dwar jekk l-għamla tagħha oriġinatx mill-erożjoni naturali jew ġietx imnaqqxa mill-ewwel bnedmin. Il-Venere ta’ Tan-Tan, oġġett simili li ġie magħmul għall-ħabta tal-istess żmien, u li nstab fil-Marokk, intqal ukoll li huwa statwetta.

Il-figurin ta’ Löwenmensch (magħruf ukoll bħala r-“Raġel Iljun”) u l-Venere ta’ Hohle Fels, it-tnejn mill-Ġermanja, huma l-eqdem statwetti kkonfermati fid-dinja, u jmorru lura għal xi 35,000-40,000 sena ilu.

L-eqdem statwa magħrufa ta’ skala reali hija dik tar-Raġel ta’ Urfa li nstabet fit-Turkija u li tmur lura għal madwar 9,000 Q.K.

Antikità

Tul l-istorja, l-istatwetti ġew assoċjati ma’ immaġnijiet ta’ twemmin jew idoli f’ħafna tradizzjonijiet reliġjużi, mill-Eġittu Antik, l-Indja Antika, il-Greċja Antika, u Ruma Antika sal-preżent. Statwi Eġizzjani li juru l-faragħuni bħala sfinġijiet ilhom jeżistu mir-Renju l-Qadim, l-eqdem waħda kienet dik iddedikata lil Djedefre (għall-ħabta tal-2500 Q.K.). L-eqdem statwa ta’ faragħun bilwieqfa tmur lura għar-renju ta’ Senwosret I (għall-ħabta tal-1950 Q.K.) u tinsab fil-Mużew Eġizzjan, il-Kajr. Matul ir-Renju Nofsani tal-Eġittu (li beda madwar l-2000 Q.K.) kien hemm żieda fil-produzzjoni ta’ statwi kubiċi li dak iż-żmien saru l-iktar għamla popolari sal- perjodu Ptolemajku (għall-ħabta tat-300 Q.K.).

Statwi moai fil-Gżira ta’ Rapa Nui, iċ-Ċilì

Il-punt fokali taċ-cella (l-ispazju intern) ta’ tempju Ruman jew tan-naos (l-ispazju intern) ta’ tempju Grieg kien ikun meħud minn statwa ta’ xi alla li għalih kien ikun iddedikat it-tempju. Fit-tempji maġġuri, dawn l-istatwi kienu jkunu bosta drabi iktar mill-iskala reali. Statwi oħra ta’ allat kien ikollhom pożizzjonijiet subordinati tul il-ħitan tal-ġnub.

L-eqdem statwa ta’ alla f’Ruma kienet l-istatwa tal-bronż ta’ Ceres tal-485 Q.K. L-eqdem statwa f’Ruma issa hija l-istatwa ta’ Diana fuq l-Għolja Aventina.

Għal politiku jew negozjant Grieg jew Ruman li rnexxa (li kien ikun ta donazzjonijiet konsiderevoli għal proġetti pubbliċi sabiex jitqies biex jingħata dan l-unur), li jkollok statwa pubblika tirrappreżentak, preferibbilment fil-forum lokali jew f’xi tempju, kienet konferma importanti tal-istatus, u dawn is-siti mtlew bi statwi fuq bażijiet jew pedestalli (il-biċċa l-kbira kienu iżgħar minn dawk tal-ekwivalenti tagħhom tas-seklu 19).

L-għeġubijiet tad-dinja tal-qedem kienu jinkludu diversi statwi mill-antikità, pereżempju l-Koloss ta’ Rodi u l-Istatwa ta’ Zeus f’Olimpja fost is-Seba’ Għeġubijiet tad-Dinja tal-Qedem.

Medju Evu

Statwa titulari ta’ San Ġorġ, Malta

Filwaqt li l-iskulturi ġeneralment tkattru fl-arti Medjevali Ewropea, l-istatwi ma kinux ikunu l-iktar ta’ persuna waħda, għajr dawk tal-Madonna, ġeneralment bil-Bambin Ġesù, u l-corpus jew il-ġisem ta’ Kristu fuq il-kurċifiss. L-istatwi tagħhom saru ta’ kull daqs sa skala reali, u sal-aħħar tal-Medju Evu bosta knejjes, anke fil-villaġġi, kellhom statwi ta’ grupp ta’ nies madwar kurċifiss. Is-Salib ta’ Gero f’Köln huwa kemm wieħed mill-ewwel kif ukoll wieħed mill-ifjen statwi kbar ta’ Kristu msallab. Sa dak iż-żmien, l-istatwi ta’ qaddisin u ta’ mexxejja bilwieqfa bi skala reali ma kinux komuni, iżda l-effiġji tal-oqbra, ġeneralment mimdudin, kienu komuni ħafna għall-għonja minn madwar is-seklu 14, wara li nfirxu mill-oqbra rjali ’l isfel fis-sekli ta’ qabel.

Filwaqt li l-arti Biżantina tkattret f’diversi forom, il-produzzjoni tal-iskulturi u tal-istatwi għaddiet minn tnaqqis ġenerali; għalkemm baqgħu jiġu prodotti statwi ta’ imperaturi. Eżempju kienet l-istatwa ta’ Ġustinjanu (is-seklu 6) li kienet fil-pjazza faċċata tal-Hagia Sophia sal-waqgħa ta’ Kostantinopli fis-seklu 15. Parti mit-tnaqqis fil-produzzjoni tal-istatwi fil-perjodu Biżantin jista’ jiġi attribwit għan-nuqqas ta’ fiduċja li l-Knisja kellha fl-arti, minħabba li kienet tqis l-iskultura inġenerali bħala metodu biex jiġu prodotti u adurati l-idoli. Filwaqt li l-produzzjoni tal-istatwi ma kinux soġġetti għal projbizzjoni ġenerali, ma tantx kienet imħeġġa f’dan il-perjodu. Ġustinjanu kien wieħed mill-aħħar imperaturi li saritlu statwa ta’ skala reali, u l-istatwi lajċi ta’ kwalunkwe daqs saru prattikament ineżistenti wara l-ikonoklażma; u l-ħila artistika tal-produzzjoni tal-istatwi ntilfet maż-żmien.

Rinaxximent

L-istatwa tal-Pietà ta’ Michelangelo

L-arti Rinaxximentali Taljana identifikat l-istatwa bilwieqfa bħala l-għamla ewlenija tal-arti Rumana li waslet sa żmienha, u kien hemm qawmien mill-ġdid kbir ta’ statwi ta’ figuri kemm reliġjużi kif ukoll lajċi, li kkontribwew biex jagħmluhom artisti ewlenin bħal Donatello u Michelangelo. L-istatwi ekwestri (ta’ figuri rikbin żiemel), sfida teknika kbira, reġgħu bdew isiru flimkien mal-istatwi ta’ gruppi ta’ figuri.

Dawn ix-xejriet intensifikaw fl-arti Barokka, meta kull mexxej ried li jkollu statwa tiegħu nnifsu, u l-knejjes Kattoliċi mtlew b’folol ta’ statwi ta’ qaddisin, għalkemm wara r-Riforma Protestanta, l-iskulturi reliġjużi sparixxew kważi għalkollox mill-knejjes Protestanti, b’xi eċċezzjonijiet fi knejjes kbar Luterani Ġermaniżi. Fl-Ingilterra, il-knejjes minflok imtlew b’monumenti elaborati tal-oqbra, li saru fuq il-mudelli ta’ stravaganzi kontinentali bħall-oqbra Papali f’Ruma, dawk tad-Doġi ta’ Venezja, jew dawk tal-familja rjali Franċiża.

Statwa tal-Kontinwità Spazjali ta’ Umberto Boccioni (1913)

Fl-aħħar tas-sekli 18 u 19 kien hemm żieda fl-istatwi pubbliċi fil-beraħ ta’ figuri pubbliċi fuq xi bażijiet jew pedestalli. Fost l-oħrajn, kienu jiġu rrappreżentati monarki, politiċi, ġenerali, sidien tal-art, kif ukoll artisti u kittieba. L-Ewwel Gwerra Dinjija wasslet għall-imfakar jew għall-monumenti tal-gwerra, li qabel ma kinux komuni, u dawn spiss kienu jkunu statwi ta’ suldati ġeneriċi.

Era Moderna

Mix-xogħol ta’ Maillol għall-ħabta tas-sena 1900, il-figuri umani inkorporati fl-istatwi bdew jitbiegħdu mid-diversi skejjel tar-realiżmu li kienu ġew segwiti għal eluf ta’ snin. L-iskejjel Futuristi u Kubisti ħadu dan il-metamorfiżmu pass iktar ’il quddiem, sakemm l-istatwi, li ħafna drabi kienu għadhom nominalment jirrappreżentaw lill-bnedmin, tilfu kważi kull rabta mal-għamla tal-bniedem. Fis-snin 20 u 30 tas-seklu 20, l-istatwi bdew ikunu kompletament astratti fid-disinn u fit-twettiq tagħhom.

In-nozzjoni li l-pożizzjoni tan-nagħal taż-żwiemel fl-istatwi ekwestri kienet tindika l-kawża tal-mewt tar-rikkieb taż-żiemel ġiet miċħuda u skreditata.