Palmyra

Palmyra jew Palmira (/pælˈmaɪrə/ pal-MY-rə; bil-Palmiren b'ittri Rumani: Tadmor; bl-Għarbi: تَدْمُر, b'ittri Rumani: Tadmur) hija belt tal-qedem fil-parti tal-Lvant tal-Lvant Nofsani, li issa tinsab fiċ-ċentru tas-Sirja moderna. Il-fdalijiet arkeoloġiċi jmorru lura għan-Neolitiku, u fid-dokumenti storiċi l-belt tissemma għall-ewwel darba fil-bidu tat-tieni millenju Q.K. Palmyra għaddiet minn qawwa għall-oħra u minn imperu għall-ieħor diversi drabi qabel ma ġiet soġġetta għall-Imperu Ruman fis-seklu 1 W.K.

Il-fdalijiet ta' Palmyra fl-2010.

Il-belt kibret u stagħnat mill-karovani kummerċjali; iċ-ċittadini ta' Palmyra saru rinomati bħala merkanti li stabbilew kolonji tul it-Toroq tal-Ħarir u li operaw fl-Imperu Ruman kollu. Il-ġid ta' Palmyra ppermetta l-kostruzzjoni ta' proġetti monumentali, bħall-Mogħdija l-Kbira bil-Kolonni, it-Tempju ta' Bel, u l-oqbra distintivi b'għamla ta' torrijiet. Etnikament, iċ-ċittadini ta' Palmyra kellhom elementi tal-Amoriti, tal-Aramajċi u tal-Għarab. L-istruttura soċjali tal-belt kienet imsawra fuq in-nisel u l-klans, u l-abitanti tal-belt kienu jitkellmu bl-Aramajk ta' Palmyra, li kienet varjetà tal-Aramajk Nofsani tal-Punent, filwaqt li kienu jużaw il-Grieg Koine għal skopijiet kummerċjali u diplomatiċi. Il-perjodu Ellenistiku tal-Punent tal-Asja influwenza l-kultura ta' Palmyra, u matulu ġew prodotti arti u arkitettura distintivi b'elementi ta' tradizzjonijiet Mediterranji differenti. L-abitanti tal-belt kienu jqimu lil divinitajiet Semitiċi, Għarab u tal-Mesopotamja lokali.

Sas-seklu 3, Palmyra kienet saret ċentru reġjonali prosperuż. Laħqet il-quċċata tal-poter tagħha għall-ħabta tal-260, meta r-Re Odenatu ta' Palmyra rebaħ kontra l-imperatur tas-Sassanidi Shapur I. Wara r-re laħqet ir-reġina reġġenti Zenobia, li rribellat kontra Ruma u stabbiliet l-Imperu ta' Palmyra. Fil-273, l-imperatur Ruman Awreljanu qered il-belt, li iktar 'il quddiem ġiet irrestawrata minn Djoklezjanu għalkemm b'daqs iżgħar. Iċ-ċittadini ta' Palmyra kkonvertew għall-Kristjaneżmu matul is-seklu 4 u għall-Iżlam fis-sekli ta' wara l-ħakma tal-Kaliffat ta' Rashidun tas-seklu 7, meta l-Palmiren u l-Grieg ġew sostitwiti mill-Għarbi.

Qabel il-273, Palmyra kellha l-awtonomija u kienet mehmuża mal-provinċja Rumana tas-Sirja, b'organizzazzjoni politika li ġiet influwenzata mill-mudell Grieg tal-bliet-stati matul is-sekli 1-2 W.K. Il-belt saret kolonja Rumana matul is-seklu 3, u dan wassal għall-inkorporazzjoni ta' istituzzjonijiet Rumani ta' governanza, qabel ma saret monarkija fil-260. Wara l-qerda tagħha fil-273, Palmyra saret ċentru minuri taħt il-Biżantini u l-imperi ta' wara. Il-qerda tagħha mit-Timuridi fl-1400 ċekknitha għal villaġġ żgħir. Taħt it-tmexxija mandatorja Franċiża fl-1932, l-abitanti ġew ittrasferiti lejn il-villaġġ il-ġdid ta' Tadmur, u s-sit storiku sar disponibbli għall-iskavi. Matul il-gwerra ċivili Sirjana fl-2015, l-Istat Iżlamiku (IS) qered partijiet kbar tal-belt tal-qedem, li reġgħet inħatfet mill-Armata Sirjana fit-2 ta' Marzu 2017.

Etimoloġija

L-isem ta' "Tadmor" ġie rreġistrat fid-dokumenti tal-bidu tat-tieni millenju Q.K.; tavli kunejformi tas-seklu 18 Q.K. minn Mari jirreġistraw l-isem bħala "Ta-ad-mi-ir", filwaqt li kitbiet imnaqqxa bl-Assirjan tas-seklu 11 Q.K. jirreġistraw l-isem bħala "Ta-ad-mar". Il-kitbiet imnaqqxa bl-Aramajk ta' Palmyra stess kienu jeżistu b'żewġ varjanti tal-isem; TDMR (jiġifieri Tadmar) u TDMWR (jiġifieri Tadmor). L-etimoloġija tal-isem mhix ċara; l-interpretazzjoni standard, appoġġata minn Albert Schultens, tikkollega l-isem mal-kelma Semitika għal "tamal", tamar (תמר‎), b'referenza għas-siġar tal-palm li kien hemm madwar il-belt.

L-isem Grieg Παλμύρα (Latinizzat bħala Palmyra) ġie rreġistrat għall-ewwel darba minn Plinju x-Xiħ fis-seklu 1 W.K. Kien jintuża fid-dinja Griega-Rumana kollha. Ġeneralment huwa maħsub li l-isem "Palmyra" oriġina minn "Tadmor" u l-lingwisti ppreżentaw żewġ possibbiltajiet; fehma ssostni li l-isem "Palmyra" kien alterazzjoni ta' Tadmor. Skont is-suġġeriment ta' Schultens, l-isem "Palmyra" seta' kien verżjoni mkissra ta' "Tadmor", permezz tal-forma mhux attestata ta' "Talmura", li maż-żmien saret "Palmura" bis-saħħa tal-influwenza tal-kelma Latina palma ("palm tat-tamal"), b'referenza għas-siġar tal-palm madwar il-belt, imbagħad l-isem finalment sar "Palmyra". It-tieni fehma, appoġġata minn xi filologi, fosthom Jean Starcky, issostni li "Palmyra" hija traduzzjoni ta' "Tadmor" (bis-suppożizzjoni li kienet tfisser "palm tat-tamal"), li kienet oriġinat mill-kelma Griega għal palm, "palame".

Suġġeriment ieħor jikkollega l-isem mal-kelma Sirjana tedmurtā (ܬܕܡܘܪܬܐ) li tfisser "miraklu", għaldaqstant tedmurtā, jiġifieri "oġġett tal-għaġeb", mill-għerq dmr "stagħġeb"; din il-possibbiltà ssemmiet b'mod favorevoli minn Franz Altheim u Ruth Altheim-Stiehl (1973), iżda ġiet irrifjutata minn Jean Starcky (1960) u Michael Gawlikowski (1974). Michael Patrick O'Connor (1988) issuġġerixxa li l-ismijiet "Palmyra" u "Tadmor" oriġinaw mil-lingwa Urjana. Bħala evidenza, huwa kkwota u n-nuqqas ta' spjegazzjoni tal-alterazzjonijiet tal-għerq teorizzat taż-żewġ ismijiet (irrappreżentati biż-żieda ta' -d- ma' tamar u ta' -ra- ma' palame). Skont din it-teorija, l-isem "Tadmor" oriġina mill-kelma Urjana tad ("ħabb") biż-żieda tal-vokali nofsanija Urjana tipika (mVr) li tifforma mar. B'mod simili, skont din it-teorija, l-isem "Palmyra" oriġina mill-kelma Urjana pal ("jaf") bl-istess għerq mVr li jifforma mar.

Reġjun u konfigurazzjoni tal-belt

Il-katina muntanjuża tat-Tramuntana ta' Palmyra.

L-attrazzjonijiet ewlenin ta' Palmyra.

Il-belt ta' Palmyra tinsab 215-il kilometru (134 mil) fil-Grigal tal-belt kapitali Sirjana, Damasku; flimkien ma' periferija estiża ta' diversi insedjamenti, irziezet u fortijiet, il-belt tifforma parti mir-reġjun magħruf bħala r-Reġjun ta' Palmyra (jew Palmiren). Il-belt tinsab f'oażi mdawra bis-siġar tal-palm (ġew irrapportati għoxrin varjetà ta' siġar tal-palm). Madwar il-belt hemm żewġ ktajjen muntanjużi: il-katina muntanjuża tat-Tramuntana ta' Palmyra u l-katina muntanjuża tan-Nofsinhar ta' Palmyra lejn il-Lbiċ tal-belt. Fin-Nofsinhar u fil-Lvant Palmyra hija esposta għad-Deżert Sirjan. L-ilma jnixxi minn wied żgħir, al-Qubur, min-naħa għall-oħra tal-belt, bi fluss mill-għoljiet tal-Punent sal-belt qabel ma jgħeb fil-ġonna tal-Lvant tal-oażi. Fin-Nofsinhar tal-wied hemm il-fawwara ta' Efqa. Plinju x-Xiħ iddeskriva l-belt fis-snin 70 W.K. bħala famuża għall-pożizzjoni tagħha fid-deżert, għar-rikkezza tal-ħamrija tagħha, u għall-fawwariet ta' madwarha, li ppermettew l-agrikoltura u t-trobbija tal-annimali.

Konfigurazzjoni

Palmyra bdiet bħala insedjament Neolitiku żgħir qrib il-fawwara ta' Efqa max-xatt tan-Nofsinhar tal-wied ta' al-Qubur. L-insedjament Ellenistiku ta' Palmyra li ġie ferm wara kien jinsab ukoll qrib il-fawwara ta' Efqa max-xatt tan-Nofsinhar tal-wied ta' al-Qubur. Ir-residenzi tiegħu kibru max-xatt tat-Tramuntana tal-wied matul is-seklu 1 W.K. Għalkemm il-ħitan tal-belt fi żmien Zenobia oriġinarjament kienu jinkorporaw erja estensiva maż-żewġ xtut tal-wied, il-ħitan rikostruwiti matul ir-renju ta' Awreljanu kienu jiċċirkondaw is-sezzjoni tax-xatt tat-Tramuntana biss. Il-biċċa l-kbira mill-proġetti monumenti tal-belt saru fix-xatt tat-Tramuntana tal-wied, fosthom it-Tempju ta' Bel, fuq għolha li kienet is-sit ta' tempju iktar bikri (magħruf bħala t-tempju Ellenistiku). Madankollu, l-iskavi jappoġġaw it-teorija li l-għolja oriġinarjament kienet tinsab max-xatt tan-Nofsinhar, u l-fluss tal-ilma tal-wied ġie ddevjat lejn in-Nofsinhar tal-għolja sabiex jinkorpora t-tempju fl-organizzazzjoni urbana tal-aħħar tas-seklu 1 u tal-bidu tas-seklu 2 max-xatt tat-Tramuntana.

Fit-Tramuntana tal-wied ukoll kien hemm il-Mogħdija l-Kbira bil-Kolonni, it-triq prinċipali ta' Palmyra twila 1.1 kilometru (0.68 mili), li kienet estiża mit-Tempju ta' Bel fil-Lvant sat-Tempju Funebri Nru 86 fin-naħa tal-Punent tal-belt. Kien hemm arkata monumentali lejn is-sezzjoni tal-Lvant tagħha, u tetrapylon fiċ-ċentru tagħha. Il-Banjijiet ta' Djoklezjanu kienu jinsabu fuq in-naħa tax-xellug tal-mogħdija bil-kolonni. Fil-qrib kien hemm ir-residenzi, it-Tempju ta' Baalshamin, u l-knejjes Biżantini, li jinkludu l-"Bażilika IV", l-ikbar knisja ta' Palmyra. Il-knisja ġiet datata li tmur lura għal żmien Ġustinjanu, u huwa stmat li l-kolonni tagħha huma għoljin 7 metri (23 pied), b'qies ta' 27.5 metru b'47.5 metru (90 pied b'156 pied).

It-Tempju ta' Nabu u t-teatru Ruman inbnew fuq in-naħa tan-Nofsinhar tal-mogħdija bil-kolonni. Wara t-teatru kien hemm binja żgħira tas-Senat u agora kbira, bil-fdalijiet ta' triclinium (sala tal-banketti) u tal-Qorti tat-Tariffi. Triq trasversali fin-naħa tal-Punent tal-mogħdija bil-kolonni tagħti għall-Kamp ta' Djoklezjanu, li nbena minn Sosianus Hierocles (il-gvernatur Ruman tas-Sirja matul ir-renju ta' Djoklezjanu). Fil-qrib hemm it-Tempju ta' Al-lāt u d-Daħla ta' Damasku.

Poplu, lingwa u soċjetà

Fil-quċċata tagħha matul ir-renju ta' Zenobia, Palmyra kellha iktar minn 200,000 resident. L-iżjed abitanti bikrin magħrufa kienu l-Amoriti fil-bidu tat-tieni millenju Q.K, filwaqt li l-Aramajċi ssemmew ukoll li kienu jgħixu fl-inħawi. L-Għarab waslu fil-belt fl-aħħar tal-ewwel millenju Q.K. Zabdibel, li għen lis-Selewċidi fil-Battalja ta' Raphia (217 Q.K.), issemma bħala l-kmandant "tal-Għarab u tat-tribujiet ġirien li kienu jammontaw għal xi għaxart elef ruħ"; Zabdibel u niesu fil-fatt ma ġewx identifikati bħala Palmireni fit-testi, iżda l-isem "Zabdibel" huwa isem Palmiren u b'hekk twassal għall-konklużjoni li kien minn Palmyra. L-Għarab ġew assimilati mal-abitanti li kien hemm qabel, l-isem nattiv tagħhom kien il-Palmiren, u ffurmaw segment sinifikanti tal-aristokrazija.

Il-belt klassika kellha wkoll komunità Lhudija; kitbiet imnaqqxa bil-Palmiren min-nekropoli ta' Beit She'arim fil-Galilea t'Isfel jikkonfermaw id-dfin ta' Lhud minn Palmyra.

Matul il-perjodu Ruman, okkażjonalment u rarament, il-membri tal-familji ta' Palmyra kien ikollhom ismijiet Griegi, filwaqt li l-Griegi etniċi kienu tassew ftit; il-maġġoranza tan-nies li kellhom ismijiet Griegi, li ma kinux jagħmlu parti minn xi familja tal-belt, kienu skjavi meħlusa. Milli jidher il-Palmireni ma tantx kienu jinġiebu mal-Griegi, kienu jqisuhom bħala barranin, u rrestrinġew l-insedjament tagħhom fil-belt. Matul il-Kaliffat tal-Umajjad, Palmyra fil-biċċa l-kbira kienet abitata mill-Banu Kalb. Benjamin ta' Tudela rreġistra l-eżistenza ta' 2,000 Lhud fil-belt matul is-seklu 12. Palmyra qabdet it-triq tan-niżla wara l-qerda tagħha minn Timur fl-1400, u saret villaġġ ta' 6,000 abitant fil-bidu tas-seklu 20.

Etniċità ta' Palmyra Klassika

Il-popolazzjoni ta' Palmyra kienet taħlita ta' popli differenti li abitaw il-belt, u dan joħroġ fid-dieher mill-ismijiet Aramajċi, Għarab u Amoriti tal-klans Palmireni, iżda ma hemmx qbil dwar l-etniċità ta' Palmyra.

Xi studjużi, bħal Andrew M. Smith II, iqisu l-etniċità bħala kunċett marbut man-nazzjonaliżmu modern, u jippreferu li ma jiddeskrivux lill-Palmireni b'deżinjazzjonijiet etniċi li huma stess mhumiex ċerti dwarhom, u jikkonkludu li hemm nuqqas ta' evidenza rigward l-etniċità perċeputa mill-Palmireni stess. Min-naħa l-oħra, bosta studjużi, bħal Eivind Seland, isostnu li etniċità Palmirena distintiva toħroġ fid-dieher f'evidenza kontemporanja. Ix-xogħol tas-seklu 2 De Munitionibus Castrorum isemmi lill Palmireni bħala natio, l-ekwivakenti Latina tal-Grieg ἔθνος (éthnos). Seland innota l-evidenza epigrafika li ħallew warajha l-Palmireni 'l barra mill-belt.

Il-kitbiet imnaqqxa jiżvelaw l-eżistenza ta' diaspora reali li tissodisfa t-tliet kriterji stabbiliti mis-soċjologu Rogers Brubaker. Il-membri tad-diaspora ta' Palmyra dejjem kienu jiċċaraw l-oriġini Palmirena tagħhom u kienu jużaw il-lingwa Palmirena, filwaqt li żammew ir-reliġjon distinta tagħhom meta r-reliġjon tas-soċjetà ospitanti kienet qrib dik ta' Palmyra. Seland ikkonkluda li fil-każ ta' Palmyra, in-nies kienu jipperċepixxu lilhom infushom bħala differenti mill-ġirien tagħhom u kienet teżisti etniċità Palmirena reali. Minbarra l-eżistenza ta' etniċità Palmirena, l-Aramajċi jew l-Għarab huma ż-żewġ deżinjazzjonijiet etniċi prinċipali dibattuti mill-istoriċi; Javier Teixidor stqarr, "Palmyra kienet belt Aramajka u huwa żball li titqies bħala belt Għarbija", filwaqt li Yasamin Zahran ikkritika din l-istqarrija u argumenta li l-abitanti ta' Palmyra kienu jqisu lilhom infushom bħala Għarab. Fil-prattika, skont diversi studjużi bħal Udo Hartmann u Michael Sommer, iċ-ċittadini ta' Palmyra kienu prinċipalment ir-riżultat ta' tribujiet Għarab u Aramajċi li saru ħaġa waħda b'mod konxju; kienu jaħsnu u jaġixxu bħala Palmireni.

Lingwa

Kitba mnaqqxa bl-alfabett Palmiren.

Sal-aħħar tas-seklu 3, il-Palmireni kienu jitkellmu bl-Aramajk ta' Palmyra u kienu jużaw l-alfabett Palmiren. L-użu tal-Latin kien minimu, iżda l-Grieg kien jintuża mill-membri iktar għonja tas-soċjetà għal skopijiet kummerċjali u diplomatiċi, u sar il-lingwa dominanti matul l-era Biżantina. Hemm diversi teoriji li jispjegaw l-għebien tal-lingwa Palmirena ftit wara l-kampanji militari ta' Awreljanu. Il-lingwist Jean Cantineau assuma li Awreljanu għakkes l-aspetti kollha tal-kultura Palmirena, inkluż il-lingwa, iżda l-aħħar kitba mnaqqxa bil-Palmiren tmur lura għall-279/280, wara l-mewt tal-imperatur Ruman fil-275, għaldaqstant din it-teorija ma treġġix. Bosta studjużi jasserixxu li l-għebien tal-lingwa seħħ minħabba bidla fis-soċjetà li rriżultat mill-organizzazzjoni mill-ġdid tal-fruntiera Rumana tal-Lvant wara l-waqgħa ta' Zenobia. L-arkeologu Karol Juchniewicz asserixxa li dan seħħ minħabba bidla fil-kompożizzjoni etnika tal-belt, li rriżultat mill-influss ta' nies li ma kinux jitkellmu bl-Aramajk, x'aktarx xi leġjun Ruman. Hartmann issuġġerixxa li kienet inizjattiva Palmirena min-nobbli alleati ma' Ruma bħala tentattiv li jesprimu l-lealtà tagħhom lejn l-imperatur; Hartmann innota li l-lingwa Palmirena miktuba għebet, iżda dan ma jfissirx li ġiet estinta bħala lingwa mitkellma. Wara l-konkwista Għarbija, il-Grieg ġie ssostitwit bl-Għarbi, li minnu evolva djalett Palmiren, minkejja li l-belt kienet imdawra mill-Bedwini.

Organizzazzjoni soċjali

Ritratt funebri Palmiren ta' Aqmat, aristokratika ta' Palmyra.

Palmyra Klassika kienet komunità tribali, iżda minħabba n-nuqqas ta' sorsi, fehim tan-natura tal-istruttura tribali Palmirena ma tistax issir. Ġew iddokumentati tletin klan; ħamsa minnhom ġew identifikati bħala tribujiet (bil-Grieg Koinē ta' Phylai: Φυλαί, plural ta' Phyle Φυλή) magħmula minn diversi sottoklans. Sa żmien Neruni, Palmyra kellha erba' tribujiet, u kull waħda kienet tirresjedi f'żona tal-belt bl-istess isem. Tlieta mit-tribujiet kienu l-Komare, il-Mattabol u l-Ma'zin; ir-raba' tribù mhix ċerta, iżda x'aktarx kienet il-Mita. Maż-żmien, l-erba' tribujiet saru ċiviċi ferm u l-arbli tar-razza tribali saru mċajpra; sas-seklu 2 l-identità tal-klan tilfet l-importanza li kellha, u għebet matul is-seklu 3. Saħansitra l-erba' tribujiet ma baqgħux importanti sas-seklu 3, tant li kitba mnaqqxa waħda ssemmi tribù wara l-212; minflok, l-aristokratiċi kellhom rwol deċiżiv fl-organizzazzjoni soċjali tal-belt.

Milli jidher in-nisa kienu attivi fil-ħajja soċjali u pubblika ta' Palmyra. Kienu jikkummissjonaw il-kitbiet imnaqqxa, il-binjiet jew l-oqbra, u f'ċerti każijiet, kellhom karigi amministrattivi. Ġew iddokumentati offerti lill-allat f'isem in-nisa.

L-aħħar kitba mnaqqxa bil-Palmiren tal-279/280 tirreferi għall-onorar ta' ċittadin mill-Mattaboljani, u dan jindika li s-sistema tribali xorta waħda kien għad kellha piż wara l-waqgħa ta' Zenobia. Bidla notevoli kienet in-nuqqas ta' żvilupp fir-residenzi aristokratiċi, u ma nbniet l-ebda binja pubblika importanti miċ-ċittadini lokali. Dan jindika li l-elit naqsu wara l-kampanja militari ta' Awreljanu. Il-bidla soċjali u t-tnaqqis tal-elit aristokratiku diffiċli tiġi spjegata. Jista' jkun frott li l-aristokrazija ġarrbet bosta mwiet fil-gwerra kontra Ruma, jew għaliex bosta membri tagħha ħarbu lejn il-kampanja.

Skont l-istoriku Emanuele Intagliata, il-bidla x'aktarx li seħħet minħabba l-organizzazzjoni mill-ġdid Rumana wara l-waqgħa ta' Zenobia, peress li Palmyra ma baqgħetx belt rikka tal-karovani u saret fortizza tal-fruntiera, u dan wassal biex l-abitanti tagħha jiffukaw fuq l-issodisfar tal-ħtiġijiet ta' gwarniġjon minflok ma baqgħu jipprovdu oġġetti Orjentali lussużi lill-imperu. Tali bidla fil-funzjonijiet wasslet biex il-belt issir inqas attraenti għall-elit aristokratiku. Palmyra gawdiet taħt it-tmexxija tal-Umajjad, peress li r-rwol tagħha bħala belt tal-fruntiera ntemm u reġgħet bdiet tintuża r-rotta kummerċjali mil-Lvant għall-Punent, li wasslet għall-istabbiliment mill-ġdid ta' klassi ta' merkanti. Il-lealtà ta' Palmyra lejn l-Umajjad wasslet għal ritaljazzjoni militari aggressiva mis-suċċessuri tagħhom, il-Kaliffat tal-Abbasidi, u l-belt ċkienet u tilfet il-klassi tal-merkanti tagħha.

Wara l-qerda li ġarrbet min-naħa ta' Timur, Palmyra baqgħet teżisti bħala insedjament żgħir sar-rilokazzjoni tagħha fl-1932.

Kultura

Kompartimenti funebri ta' Palmyra assemblati mill-ġdid fil-Mużew Arkeoloġiku ta' Istanbul.

Mumja ta' Palmyra.

L-iskarsezza ta' artefatti ta' Żmien il-Bronż li nstabu fil-belt juru li kulturalment, Palmyra kienet affiljata l-iktar mal-Punent tas-Sirja. Palmyra Klassika kellha kultura distintiva, ibbażata fuq tradizzjoni Semitika lokali, u influwenzata mill-Greċja u minn Ruma. Sabiex tidher integrata aħjar fl-Imperu Ruman, xi ċittadini ta' Palmyra adottaw ismijiet Griegi-Rumani, jew għalihom jew flimkien ma' isem nattiv ieħor. Il-livell ta' influwenza Griega fuq il-kultura ta' Palmyra mhuwiex ċert. Xi studjużi interpretaw il-prattiki Griegi taċ-ċittadini ta' Palmyra b'mod differenti; bosta jqisu dawk il-karattri bħala saff superfiċjali fuq essenza lokali. Is-senat ta' Palmyra kien eżempju ta' dan; minkejja li t-testi ta' Palmyra miktuba bil-Grieg iddeskrivuh bħala boule (istituzzjoni Griega), is-senat kien ġabra ta' anzjani tribali mhux eletti (tradizzjoni ta' ġemgħa tal-Lvant Qarib). Oħrajn huma tal-fehma li l-kultura ta' Palmyra kienet fużjoni ta' tradizzjonijiet lokali u Griegi-Rumani.

Il-kultura tal-Persja influwenzat it-tattiki militari, l-ilbies u ċ-ċerimonji tal-qorti ta' Palmyra. Palmyra ma kellha l-ebda librerija jew faċilità tal-pubblikazzjoni, u ma kellha l-ebda moviment intellettwali li kien karatteristika tipika ta' bliet oħra tal-Lvant bħal Edessa jew Antijokja. Minkejja li Zenobia fetħet il-qorti tagħha għall-akkademiċi, l-uniku studjuż notevoli ddokumentat kien Cassius Longinus.

Palmyra kellha agora kbira. Madankollu, għad-differenza tal-agori Griegi (postijiet pubbliċi fejn kienu jinġemgħu n-nies kondiviżi ma' binjiet pubbliċi), l-agora ta' Palmyra kienet iktar qisha karavanseraj tal-Lvant milli post ċentrali għall-ħajja pubblika. Iċ-ċittadini ta' Palmyra kienu jidfnu l-mejtin tagħhom f'mawżolej elaborati tal-familja, il-biċċa l-kbira minnhom b'ħitan fuq ġewwa li kienu jiffurmaw ringieli ta' kompartimenti funebri (loculi) fejn kienu jitqiegħdu l-mejtin għal tulhom. Riljiev tal-persuna midfuna kien iżejjen parti mill-ħitan, u kien iservi bħala lapida. Is-sarkofagi tfaċċaw fl-aħħar tas-seklu 2 u kienu jintużaw f'xi wħud mill-oqbra. Bosta monumenti funebri kien fihom mumji bbalzmati b'metodu simili għal dak tal-Eġittu tal-Qedem.

Arti u arkitettura

It-Torri ta' Elahbel fl-2010.

Minkejja li l-arti ta' Palmyra kienet marbuta ma' dik tal-Greċja, kellha stil distintiv uniku għar-reġjun nofsani tal-Ewfrate. L-arti ta' Palmyra hija rrappreżentata sew permezz ta' riljievi ta' busti li kienu jissiġġillaw il-fetħiet tal-kompartimenti funebri. Ir-riljievi kienu jenfasizzaw l-ilbies, il-ġojjellerija u kienu jinkludu rappreżentazzjoni tal-persuna midfuna, karatteristiċi li jistgħu jitqiesu bħala prekursur tal-arti Biżantina. Skont Michael Rostovtzeff, l-arti ta' Palmyra kienet influwenzata mill-arti Partika. Madankollu, l-oriġini tal-frontalità li kienet tikkaratterizza l-arti ta' Palmyra u tal-Partiċi hija kwistjoni kontroversjali; filwaqt li l-oriġini Partika ġiet issuġġerita minn Daniel Schlumberger, Michael Avi-Yonah isostni li li kienet tradizzjoni Sirjana lokali li influwenzat l-arti Partika. Ma tantx instabu pitturi, u ma nstabet l-ebda waħda mill-istatwi tal-bronż ta' ċittadini prominenti (li kienu jinsabu fuq pedestalli fuq il-kolonni prinċipali tal-Mogħdija l-Kbira bil-Kolonni). Freġju danneġġat u skulturi oħra mit-Tempju ta' Bel, bosta minnhom meħuda lejn mużewijiet fis-Sirja u barra mill-pajjiż, jissuġġerixxu kif kienet l-iskultura monumentali pubblika tal-belt.

Bosta busti funebri li nstabu fis-seklu 19 f'Palmyra qegħdin f'mużewijiet tal-Punent. Palmyra pprovdiet l-iżjed eżempji konvenjenti tal-Lvant u qanqlet kontroversja artistika-storika fil-bidu tas-seklu 20: sa liema punt l-influwenza tal-Lvant fuq l-arti Rumana ssostitwiet il-Klassiċiżmu idealizzat b'figuri frontali, saċerdotali u ssimplifikati (kif maħsub minn Josef Strzygowski u oħrajn). Din it-tranżizzjoni titqies bħala rispons għall-bidliet kulturali fl-Imperu Ruman tal-Punent, iktar milli influwenza artistika mil-Lvant. Ir-riljievi tal-busti ta' Palmyra, għad-differenza tal-iskulturi Rumani, huma ritratti rudimentali; għalkemm bosta jirriflettu individwalità ta' kwalità għolja, il-maġġoranza ma tantx ivarjaw bħala figuri tal-istess età u ġeneru.

Bħall-arti tagħha, l-arkitettura ta' Palmyra kienet influwenzata mill-istil Grieg-Ruman, filwaqt li ppreservat elementi lokali (l-iktar fit-Tempju ta' Bel). Inkorporat f'ħajt enormi b'kolonni Rumani tradizzjonali mal-ġnub, il-pjanta tas-santwarju ta' Bel kienet primarjament Semitika. B'mod simili għat-Tieni Tempju, is-santwarju kien jikkonsisti minn spazju miftuħ kbir, u santwarju prinċipali tad-divinità lil hinn miċ-ċentru faċċata tad-daħla tiegħu (pjanta li ppreservat elementi tat-tempji ta' Ebla u ta' Ugarit).

Sit

Il-Wied tal-Oqbra fl-2010.

Is-Senat.

Il-Banjijiet ta' Djoklezjanu.

L-istatwa ta' Al-lāt (imqabbla ma' dik ta' Atena) li tinsab fit-tempju (meqruda fl-2015).

It-Tempju Funebri Nru 86.

Il-ħitan ta' Djoklezjanu.

Ċimiterji

Fil-Punent tal-ħitan tal-qedem, iċ-ċittadini ta' Palmyra bnew għadd ta' monumenti funebri fuq skala kbira li issa jiffurmaw il-Wied tal-Oqbra, nekropoli fuq tul ta' kilometru (0.62 mili). L-iktar minn 50 monument primarjament kellhom għamla ta' torrijiet u kienu għoljin sa erba' sulari. It-torrijiet ġew issostitwiti b'tempji funebri fl-ewwel nofs tas-seklu 2 W.K., u l-iżjed torri reċenti jmur lura għall-128 W.K. Il-belt kellha ċimiterji oħra fit-Tramuntana, fil-Lbiċ u fix-Xlokk, fejn l-oqbra kienu primarjament ipoġej (oqbra taħt l-art).

Strutturi notevoli

Binjiet pubbliċi

• Il-binja tas-Senat tinsab fi stat ta' fdalijiet. Hija binja żgħira li tikkonsisti minn spazju miftuħ b'peristil u kompartiment b'apsida fuq naħa waħda u ringieli ta' siġġijiet madwarha.
• Il-biċċa l-kbira tal-Banjijiet ta' Djoklezjanu jinsabu fi stat ta' fdalijiet sal-pedamenti. Id-daħla tal-kumpless hija mmarkata b'erba' kolonni enormi tal-granit Eġizzjan, b'dijametru ta' 1.3 metru (4 piedi u 3 pulzieri), b'għoli ta' 12.5-il metru (41 pied) u b'piż ta' 20 tunnellata. Fuq ġewwa, il-kontorn ta' pixxina mdawra bil-kolonni Korinzji għadu viżibbli, flimkien ma' kamra ottagonali li kienet tintuża bħala kamra fejn dak li jkun kien ibiddel b'drenaġġ fiċ-ċentru. Sossianus Hierocles, gvernatur taħt l-Imperatur Djoklezjanu, sostna li bena l-banjijiet, iżda l-binja x'aktarx li kienet inbniet fl-aħħar tas-seklu 2 u Sossianus Hierocles wettaq ir-rinnovazzjoni tagħha.
• L-Agora ta' Palmyra hija parti minn kumpless li jinkludi wkoll il-qorti tat-tariffi u t-triclinium, li nbnew fit-tieni nofs tas-seklu 1 W.K. L-agora hija struttura enormi ta' 71 metru b'84 metru (233 pied b'276 pied) bi 11-il daħla. Fuq ġewwa tal-agora nstabu 200 bażi ta' kolonni li kienu jintużaw għall-istatwi ta' ċittadini prominenti. Il-kitbiet imnaqqxa fuq il-bażijiet ippermettew fehim tal-ordni ta' raggruppament tal-istatwi; in-naħa tal-Lvant kienet irriżervata għas-senaturi, in-naħa tat-Tramuntana għall-uffiċjali ta' Palmyra, in-naħa tal-Punent għas-suldati u n-naħa tan-Nofsinhar għall-kapijiet tal-karovani.
• Il-Qorti tat-Tariffi hija struttura rettangolari kbira fin-Nofsinhar tal-agora u tikkondividi l-ħajt tat-Tramuntana magħha. Oriġinarjament, id-daħla tal-qorti kienet vestibolu enormi fil-ħajt tan-Nofsinhar tagħha. Madankollu, id-daħla ġiet imblokkata bil-kostruzzjoni ta' ħajt difensiv u l-aċċess għall-qorti kien isir permezz ta' tliet daħliet mill-agora. Il-Qorti ngħatat isimha minħabba ħaġra kbira ħames metri (16-il pied) li fuqha kien hemm imnaqqxa l-liġi tat-taxxa ta' Palmyra.
• It-Triclinium tal-Agora jinsab fir-rokna tal-Majjistral tal-agora u jista' jospita sa 40 ruħ. Huwa sala żgħira ta' 12-il metru bi 15-il metru (39 pied b'49 pied) imżejna b'motivi ewlenin Griegi fuq linja kontinwa sa nofs l-għoli tal-ħajt. Il-binja x'aktarx li kienet tintuża mill-mexxejja tal-belt; id-direttur ġenerali Franċiż tal-antikitajiet fis-Sirja, Henri Seyrig, ippropona li kienet tempju żgħir qabel ma ġiet ikkonvertita f'triclinium jew sala tal-banketti.

Tempji

• It-Tempju ta' Bel inbena fit-32 W.K.; kien jikkonsisti minn spazju kbir imdawwar bil-portiċi; kellu għamla rettangolari u kien orjentat mit-Tramuntana għan-Nofsinhar. Il-ħajt ta' barra kien twil 205 metri (673 pied) bil-propylaea, u ċ-cella kienet tinsab fuq podju f'nofs l-istruttura.
• It-Tempju ta' Baalshamin imur lura għall-aħħar tas-seklu 2 Q.K. fl-iżjed fażijiet bikrin tiegħu; l-artal tiegħu nbena fil-115 W.K., u ġie rikostruwit b'mod sostanzjali fil-131 W.K. Kien jikkonsisti minn cella ċentrali u żewġ spazji miftuħa bil-kolonni fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tal-istruttura ċentrali. Vestibolu jikkonsisti minn sitt kolonni ta' qabel iċ-cella b'ħitan laterali mżejna b'pilastri tal-ordni Korinzju.
• It-Tempju ta' Nabu fil-biċċa l-kbira tiegħu jinsab fi stat ta' fdalijiet. It-tempju kien fil-Lvant fil-pjanta ġenerali tas-sit ta' Palmyra; il-propylaea ta' barra tal-istruttura kienu jagħtu għal podju ta' 20 metru b'9 metri (66 pied bi 30 pied) permezz ta' portiku li għad hemm il-bażijiet tal-kolonni tiegħu. Iċ-cella bil-peristil kienet tagħti għal artal fil-beraħ.
• It-Tempju ta' Al-Lat jinsab fi stat ta' fdalijiet u għad fadal biss podju, ftit kolonni u l-gwarniċ tad-daħla. Fi ħdan il-kumpless kien ġie skavat riljiev ġgantesk ta' iljun (l-Iljun ta' Al-lāt) u fil-forma oriġinali tiegħu kien riljiev ħiereġ 'il barra mill-ħajt tal-kumpless tat-tempju.
• It-Tempju ta' Baal-hamon jinsab fi stat ta' fdalijiet u jinsab fil-quċċata tal-għolja ta' Jabal al-Muntar fuq il-fawwara ta' Efqa. Inbena fid-89 W.K., u kien jikkonsisti minn cella u vestibolu b'żewġ kolonni. It-tempju kellu torri difensiv mehmuż miegħu; ġie skavat mużajk li juri s-santwarju u żvela li kemm iċ-cella kif ukoll il-vestibolu kienu mżejna b'merluni.

Skavi f'Palmyra, 1962, l-arkeologu Pollakk Kazimierz Michałowski.

Binjiet oħra

• Il-Mogħdija l-Kbira bil-Kolonni kienet it-triq prinċipali twila 1.1 kilometru (0.68 mili) ta' Palmyra; il-biċċa l-kbira tal-kolonni jmorru lura għas-seklu 2 W.K. u kull waħda hija għolja 9.5 metri (31.2 piedi).
• It-Tempju Funebri Nru 86 (magħruf ukoll bħala l-Qabar tad-Dar) jinsab fit-tarf tal-Punent tal-Mogħdija l-Kbira bil-Kolonni. Inbena fis-seklu 3 W.K. u fih portiku ta' sitt kolonni u tinqix b'mudelli ta' vinji. Fil-kompartiment tat-tempju, hemm taraġ li jagħti għall-kripta b'volta. Is-santwarju jaf kien marbut mal-familja rjali għaliex huwa l-unika qabar fi ħdan il-ħitan tal-belt.
• It-Tetrapylon inbena matul ir-rinnovazzjonijiet ta' Djoklezjanu fl-aħħar tas-seklu 3. Huwa pjattaforma kwadra u kull rokna fiha raggruppament ta' erba' kolonni. Kull grupp ta' kolonni jirfed gwarniċ ta' 150 tunnellata u fih pedestall fiċ-ċentru li oriġinarjament kellu statwa fuqu. Minn sittax-il kolonna, waħda biss hija oriġinali filwaqt li l-kumplament huma parti minn xogħol ta' rikostruzzjoni tad-Direttorat Ġenerali tal-Antikitajiet fl-1963, bl-użu tal-konkos. Il-kolonni oriġinali nġabu mill-Eġittu u tnaqqxu mill-granit roża.
• Il-Ħitan ta' Palmyra bdew jintużaw fis-seklu 1 bħala ħajt protettiv b'distakki fih fejn il-muntanji tal-madwar kienu jiffurmaw barrieri naturali; fi ħdanhom kien hemm iż-żoni residenzjali, il-ġonna u l-oażi. Wara l-273, Awreljanu bena l-ħajt magħruf bħala l-ħajt ta' Djoklezjanu; fihom kienu jħaddnu madwar 80 ettaru, erja ferm iżgħar mill-belt oriġinali ta' qabel il-273.

Qerda mill-Istat Iżlamiku

Id-daħla bl-arkata tat-Tempju ta' Bel wara l-qerda taċ-cella.

Skont xi xhieda, fit-23 ta' Mejju 2015 militanti tal-Istat Iżlamiku qerdu l-Iljun ta' Al-lāt u statwi oħra; dan seħħ ftit jiem wara li l-militanti kienu ġemgħu liċ-ċittadini u wegħdu li ma kinux se jeqirdu l-monumenti tal-belt. L-Istat Iżlamiku qered it-Tempju ta' Baalshamin fit-23 ta' Awwissu 2015. Fit-30 ta' Awwissu 2015, l-Istat Iżlamiku qered iċ-cella tat-Tempju ta' Bel. Fil-31 ta' Awwissu 2015, in-Nazzjonijiet Uniti kkonfermaw li t-tempju kien inqered; għad fadal biss il-ħitan esterni u l-arkata tad-daħla tat-tempju.

Fl-4 ta' Settembru 2015 sar magħruf li l-Istat Iżlamiku kien qered tlieta mill-iżjed oqbra b'għamla ta' torrijiet ippreservati, inkluż it-Torri ta' Elahbel. Fil-5 ta' Ottubru 2015, is-servizzi tal-aħbarijiet internazzjonali rrapportaw li l-Istat Iżlamiku kien qed jeqred il-binjiet mingħajr tifsira reliġjuża, inkluż l-arkata monumentali. Fl-20 ta' Jannar 2017, ħarġet l-aħbar li l-militanti kienu qerdu t-tetrapylon u parti mit-teatru. Wara li l-Armata Sirjana reġgħet ħatfet lil Palmyra f'Marzu 2017, Maamoun Abdulkarim, id-direttur tal-antikitajiet u tal-mużewijiet fil-Ministeru Sirjan għall-Kultura, stqarr li l-ħsara mġarrba lill-monumenti tal-qedem jaf kienet inqas minn dak li kien maħsub qabel abbażi tar-ritratti preliminari li kienu ntwerew. Prattikament ma kienet saret l-ebda ħsara ulterjuri. L-uffiċjal tal-antikitajiet Wael Hafyan stqarr li t-Tetrapylon kien ġarrab ħsarat estensivi, filwaqt li l-ħsara mġarrba lill-faċċata tat-teatru Ruman kien inqas serju milli maħsub.

Restawr

Rikostruzzjoni diġitali tat-Tempju ta' Bel (il-proġett ta' Palmyra l-Ġdida).

B'rispons għall-qerda, fil-21 ta' Ottubru 2015, Creative Commons bdew il-proġett ta' Palmyra l-ġdida, repożitorju online ta' mudelli tridimensjonali li jirrappreżentaw il-monumenti tal-belt; il-mudelli ġew iġġenerati mir-ritratti miġbura u rrilaxxati fid-dominju pubbliku, mill-avukat tal-internet Sirjan Bassel Khartabil bejn l-2005 u l-2012. Sar xi restawr minuri; żewġ busti funebri ta' Palmyra, li ġarrbu ħsara u ġew sfigurati mill-Istat Iżlamiku, intbagħtu lejn Ruma fejn ġew irrestawrati u ntbagħtu lura lejn is-Sirja. Ir-restawr tal-Iljun ta' Al-lāt dam xahrejn u l-istatwa ntweriet fl-1 ta' Ottubru 2017; l-istatwa baqgħet fil-Mużew Nazzjonali ta' Damasku.

Fir-rigward tar-restawr, l-iskopritur ta' Ebla, Paolo Matthiae, stqarr li: "Is-sit arkeoloġiku ta' Palmyra huwa sit enormi ta' fdalijiet u madwar 20-30 % minnu ġarrab ħsarat estensivi. B'xorti ħażina dawn il-ħsarat saru fuq partijiet importanti, bħat-Tempju ta' Bel, filwaqt li l-Arkata tat-Trijonf tista' tiġi rikostruwita". Huwa żied: "Fi kwalunkwe każ, bl-użu ta' metodi tradizzjonali u ta' teknoloġiji avvanzati, jaf ikun possibbli li jiġi rrestawrat sa 98 % tas-sit".

Fi Frar 2022, wara xogħlijiet ta' restawr u ta' riabilitazzjoni, il-fawwara ta' Afqa regħet infetħet. F'Ottubru 2022, id-Direttorat Ġenerali tal-Antikitajiet u tal-Mużewijiet flimkien mal-Istitut għall-Istorja tal-Kultura Materjali tal-Akkademja Russa tax-Xjenzi ffirmaw ftehim biex jinbdew it-tieni u t-tielet fażi tal-proġett għar-restawr tal-Arkata tat-Trijonf.

Storja

Il-Fawwara ta' Efqa, li nixfet fl-1994.

Fl-inħawi kien hemm insedjamenti Paleolitiċi. Fis-sit tal-Fawwara ta' Efqa kien jeżisti insedjament Neolitiku, b'għodod tal-ġebel li jmorru lura għas-7500 Q.K. Skavi arkeoloġiċi fl-għolja ta' taħt it-Tempju ta' Bel żvelaw struttura tat-tajn u tal-brikks li kienet inbniet għall-ħabta tal-2500 Q.K., segwita minn strutturi li nbnew matul Żmien il-Bronż Nofsani u Żmien il-Ħadid.

Perjodu bikri

L-Agora ta' Palmyra; iż-żewġ daħliet ta' quddiem jagħtu għas-suq tal-belt fuq ġewwa.

Il-belt ġiet irreġistrata b'mod storiku matul Żmien il-Bronż għall-ħabta tal-2000 Q.K., meta Puzur-Ishtar it-Tadmorean (Palmiren) qabel ma' kuntratt f'kolonja kummerċjali Assirjana f'Kultepe. Imbagħad ġiet imsemmija fit-tavli ta' Mari bħala waqfa għall-karovani kummerċjali u għat-tribujiet nomadiċi, bħas-Suteani, u nħakmet flimkien mar-reġjun tagħha minn Yahdun-Lim ta' Mari. Ir-Re Shamshi-Adad I tal-Assirja għadda mill-inħawi fi triqtu lejn il-Mediterran fil-bidu tas-seklu 18 Q.K.; sa dak iż-żmien, Palmyra kienet l-iżjed punt fil-Lvant tar-Renju ta' Qatna, u ġiet attakkata mis-Suteani li pparalizzaw it-traffiku tul ir-rotot kummerċjali. Palmyra ssemmiet f'tavla tas-seklu 13 Q.K. li ġiet skoperta f'Emar, li rreġistrat l-ismijiet ta' żewġ xhieda "Tadmoreani". Fil-bidu tas-seklu 11 Q.K., ir-Re Tiglath-Pileser I tal-Assirja rreġistra t-telfa li ġarrab kontra l-"Aramajċi" ta' "Tadmar"; skont ir-re, Palmyra kienet parti mill-art ta' Amurru. Il-belt saret il-fruntiera tal-Lvant ta' Aram-Damasku li nħakmet mill-Imperu Neo-Assirjan fis-732 Q.K.

Karovana ta' Palmyra. Il-Mużew Arkeoloġiku ta' Palmyra.

Il-Bibbja bl-Ebrajk (it-Tieni Ktieb tal-Kronaki 8:4) tirreġistra belt bl-isem ta' "Tadmor" bħala belt fid-deżert li nbniet (jew ġiet iffortifikata) mir-Re Salamun ta' Iżrael; Flavius Josephus isemmi l-isem Grieg "Palmyra", u jattribwixxi l-istabbiliment tagħha lil Salamun fit-Tmien Ktieb tal-Antikitajiet tal-Lhud tiegħu. Tradizzjonijiet Għarab iktar 'il quddiem jattribwixxu l-istabbiliment tal-belt lil Jinn ta' Salamun. L-assoċjazzjoni ta' Palmyra ma' Salamun hija amalgamazzjoni ta' "Tadmor" u ta' belt li nbniet minn Salamun fil-Ġudea magħrufa bħala "Tamar" fil-Kotba tar-Rejiet (Rejiet 1 9:18). Id-deskrizzjoni Bibblika ta' "Tadmor" u tal-binjiet tagħha ma taqbilx mas-sejbiet arkeoloġiċi ta' Palmyra, li kienet insedjament żgħir matul ir-renju ta' Salamun fis-seklu 10 Q.K. Il-Lhud Elefantini, komunità dijaspora stabbilita bejn is-650 u l-550 Q.K. fl-Eġittu, jaf oriġinaw minn Palmyra. Il-Papiru Amherst 63 jindika li l-antenati tal-Lhud Elefantini kienu s-Samarjani. L-istoriku Karel van der Toorn issuġġerixxa li dawn l-antenati sabu refuġju fil-Ġudea wara l-qerda tar-renju tagħhom minn Sargon II tal-Assirja fis-721 Q.K., u mbagħad kellhom jitilqu mill-Ġudea wara li Sennacherib qered l-art fis-701 Q.K. u marru lejn Palmyra. Dan ix-xenarju jaf jispjega l-użu tal-Aramajk mil-Lhud Elefantini, u l-Papiru Amherst 63, filwaqt li ma jsemmix lil Palmyra, jirreferi għal "fortizza bis-siġar tal-palm" li kienet tinsab qrib fawwara tul rotta kummerċjali fid-deżert, għaldaqstant Palmyra hija kandidat plawżibbli.

Perjodi Ellenistiċi u Rumani

Il-kitba mnaqqxa li ssemmi lir-Re Epifanu.

Matul il-perjodu Ellenistiku taħt is-Selewċidi (bejn it-312 u l-64 Q.K.), Palmyra saret insedjament għani bis-saħħa tal-alleanza mar-re tas-Selewċidi. Evidenza tal-urbanizzazzjoni ta' Palmyra fil-perjodu Ellenistiku hija rari; dokumenti importanti huwa l-kitba mnaqqxa ta' Laghman II li nstabet f'Laghman, fl-Afganistan modern, u kkummissjonata mill-Imperatur Indjan Ashoka għall-ħabta tal-250 Q.K. L-interpretazzjoni tal-kitba hija kkontestata, iżda skont is-semitologu André Dupont-Sommer, il-kitba mnaqqxa tirreġistra d-distanza sa "Tdmr" (Palmyra). Fil-217 Q.K., forza Palmirena mmexxija minn Zabdibel ingħaqdet mal-armata tar-Re Antjokju III fil-Battalja ta' Raphia li ntemmet b'telfa tas-Selewċidi kontra l-Eġittu Tolemajk. F'nofs l-era Ellenistika, Palmyra, li qabel kienet tinsab fin-Nofsinhar tal-wied ta' al-Qubur, bdiet tikber lil hinn mix-xatt tat-Tramuntana. Sal-aħħar tas-seklu 2 Q.K., bdew jinbnew l-oqbra b'għamla ta' torrijiet fil-Wied tal-Oqbra ta' Palmyra u t-tempji tal-belt (l-iktar notevoli, it-Tempji ta' Baalshamin, ta' Al-lāt u t-Tempju Ellenistiku). Kitba mnaqqxa frammentarja bil-Grieg mill-pedamenti tat-Tempju ta' Bel issemmi re jismu Epifanu, titlu li kien jintuża mir-rejiet Selewċidi.

Fl-64 Q.K., ir-Repubblika Rumana ħakmet lir-renju Selewċid, u l-ġeneral Ruman Pompeo stabbilixxa l-provinċja tas-Sirja. Palmyra baqgħet indipendenti, u kienet tagħmel kummerċ ma' Ruma u mal-Parzja. L-iżjed kitba mnaqqxa bikrija magħrufa bil-Palmiren tmur lura għall-ħabta tal-44 Q.K.; Palmyra kienet għadha entità minuri b'xejikk, li kienet toffri l-ilma lill-karovani li okkażjonalment kienu jgħaddu mir-rotta tad-deżert fejn kienet tinsab il-belt. Madankollu, skont Appjanu, Palmyra kienet għanja biżżejjed biex Marku Antonju jibgħat forza biex taħkimha fil-41 Q.K. Il-Palmireni evakwaw lejn l-artijiet Partiċi lil hinn mix-xatt tal-Lvant tal-Ewfrate, li kienu lesti li jiddefendu.

Reġjun Awtonomu ta' Palmyra

Cella tat-Tempju ta' Bel (inqerdet fl-2015).

It-Tempju ta' Baal-Shamin (meqrud fl-2015).

Palmyra saret parti mill-Imperu Ruman meta nħakmet u kienet tħallas tariffa mill-bidu tar-renjuy ta' Tiberju, għall-ħabta tal-14 W.K. Ir-Rumani inkludew lil Palmyra fil-provinċja tas-Sirja, u ddefinew il-konfini tar-reġjun. Plinju x-Xiħ asserixxa li r-reġjuni Palmireni u Emeseni kienu jmissu ma' xulxin; instab markatur fil-fruntiera tal-Lbiċ ta' Palmyra fl-1936 minn Daniel Schlumberger f'Qasr al-Hayr al-Gharbi, li jmur lura għar-renju ta' Adrijanu jew ta' wieħed mis-suċċessuri tiegħu, li kien jimmarka l-konfini bejn iż-żewġ reġjuni. Dan il-konfini x'aktarx li kien jibqa' sejjer lejn it-Tramuntana sa Khirbet al-Bilaas fuq Jabal al-Bilas fejn instab markatur ieħor, stabbilit mill-gvernatur Ruman Silanus, 75 kilometru (47 mil) fil-Majjistral ta' Palmyra, li x'aktarx kien jimmarka konfini mat-territorju tal-Epifanja. Sadanittant, il-fruntiera tal-Lvant ta' Palmyra kienet estiża sal-wied tal-Ewfrate. Dan ir-reġjun kien jinkludi bosta villaġġi subordinati għaċ-ċentru, inkluż insedjamenti kbar bħal al-Qaryatayn. Il-perjodu imperjali Ruman ġab miegħu prosperità kbira għall-belt, li kienet tgawdi minn status privileġġat taħt l-imperu — baqgħet iżżomm ħafna mill-awtonomija interna tagħha, immexxija minn kunsill, u kienet tinkorpora bosta istituzzjonijiet tal-bliet-stati Griegi (polis) fil-gvern tagħha.

It-teatru ta' Palmyra (li ġarrab ħsarat fl-2017).

L-iżjed test Palmiren bikri li jattesta preżenza Rumana fil-belt imur lura għat-18 W.K., meta l-ġeneral Ruman Germanicus ipprova jiżviluppa relazzjoni ta' ħbiberija mal-Parzja; huwa bagħat lil Alexandros il-Palmiren lejn Mesene, renju vassall Partiku. Dan kien segwit mill-wasla tal-leġjun Ruman Legio X Fretensis is-sena ta' wara. L-awtorità Rumana kienet minima matul is-seklu 1 W.K., għalkemm il-kolletturi tat-taxxa kienu residenti, u nbniet triq li kienet tikkollega lil Palmyra ma' Sura fil-75 W.K. Ir-Rumani kienu jużaw lis-suldati Palmireni, iżda (għad-differenza tal-bliet Rumani tipiċi) ma ġew irreġistrati l-ebda maġistrat jew prefett lokali fil-belt. Palmyra esperjenzat kostruzzjoni intensiva matul is-seklu 1, inkluż l-ewwel fortifikazzjonijiet bil-ħitan, u t-Tempju ta' Bel (li tlesta u ġie ddedikat lid-divinità fit-32 W.K.). Matul is-seklu 1, Palmyra żviluppat minn waqfa minuri fid-deżert għall-karovani għal ċentru kummerċjali ewlieni, bil-merkanti Palmireni jistabbilixxu kolonji fiċ-ċentri kummerċjali tal-madwar.

L-arkata monumentali fis-sezzjoni tal-Lvant tal-mogħdija bil-kolonni ta' Palmyra (meqruda fl-2015).

Il-kummerċ Palmiren laħaq il-qofol tiegħu matul is-seklu 2, megħjun minn żewġ fatturi; l-ewwel kien rotta kummerċjali li nbniet mill-Palmireni, u protetta minn gwarniġjuni fil-pożizzjonijiet prinċipali, inkluż gwarniġjon f'Dura-Europos stazzjonat fil-117 W.K. It-tieni kien il-konkwista Rumana tal-belt kapitali tan-Nabatej, Petra, fil-106, li bidlet il-kontroll fuq ir-rotot kummerċjali tan-Nofsinhar tal-Peniżola tal-Arabja min-Nabatej għal Palmyra. Fil-129 Adrijanu żar Palmyra, u semmiha "Hadriane Palmyra" u għamilha belt ħielsa. Adrijanu ppromwova l-Elleniżmu matul l-imperu kollu, u t-tkabbir urban ta' Palmyra ġie mmudellat fuq dak tal-Greċja. Dan wassal għal proġetti ġodda, inkluż it-teatru, il-mogħdija l-kbira bil-kolonni u t-Tempju ta' Nabu. Il-gwarniġjuni Rumani ġew attestati għall-ewwel darba f'Palmyra fil-167, meta l-kavallerija Ala I Thracum Herculiana ġiet stazzjonata fil-belt. Sa tmiem is-seklu 2, l-iżvilupp urban naqas wara l-quċċata tal-proġetti ta' kostruzzjoni fil-belt.

Artal li nstab fi Trastevere ddedikat lil Malakbel bl-epitet ta' Sol Sanctissimus.

Fid-deċennju tal-190, Palmyra ġiet assenjata lill-provinċja ta' Feniċe, li nħolqot mid-dinastija Severana. Lejn tmiem is-seklu 2, Palmyra bdiet tranżizzjoni kostanti minn belt-stat Griega tradizzjonali għal monarkija minħabba ż-żieda ta' militarizzazzjoni tal-belt u s-sitwazzjoni ekonomika li kienet sejra għall-agħar; it-tlugħ tas-Severani fuq it-tron imperjali f'Ruma kellu rwol ewlieni fit-tranżizzjoni ta' Palmyra:

• Il-Gwerra bejn Ruma u l-Parzja mmexxija mis-Severani, mill-194 sal-217, influwenzat is-sigurtà reġjonali u affettwat il-kummerċ tal-belt. Xi kriminali individwali bdew jattakkaw il-karovani għall-ħabta tal-199, u dawn wasslu biex Palmyra ssaħħaħ il-preżenza militari tagħha.
• Id-dinastija l-ġdida ffavuriet il-belt u stazzjonat il-gwarniġjon Cohors I Flavia Chalcidenorum hemmhekk sal-206. Caracalla wassal biex Palmyra ssir kolonja bejn il-213 u l-216, u sostitwixxa bosta istituzzjonijiet Griegi b'oħrajn kostituzzjonali Rumani. Severus Alexander, li kien l-imperatur mill-222 sal-235, żar Palmyra fil-229.

Renju ta' Palmyra

It-tlugħ tal-Imperu tas-Sassanidi fil-Persja kellu impatt devastanti fuq il-kummerċ ta' Palmyra. Is-Sassanidi qerdu l-kolonji Palmireni fl-artijiet tagħhom, u bdew gwerra kontra l-Imperu Ruman. F'kitba mnaqqxa li tmur lura għall-252 Odaenathus ngħata t-titlu ta' exarchos (mexxej) ta' Palmyra. Id-dgħufija tal-Imperu Ruman u l-periklu Persjan kostanti x'aktarx li kienu r-raġunijiet wara d-deċiżjoni tal-kunsill Palmiren biex jeleġġu mexxej għall-belt sabiex ikun jista' jmexxi armata msaħħa. Odaenathus mar quddiem Shapur I tal-Persja sabiex jitolbu jiggarantixxi l-interessi Palmireni fil-Persja, iżda t-talba tiegħu ġiet irrifjutata. Fil-260 l-Imperatur Valerjanu ġġieled kontra Shapur fil-Battalja ta' Edessa, iżda ġarrab telfa u nħataf. Wieħed mill-uffiċjali ta' Valerjanu, Macrianus Major, uliedu subien Quietus u Macrianus, u l-prefett Balista rribella kontra iben Valerjanu, Gallienus, u temm il-poter imperjali fis-Sirja.

Gwerer Persjani

Tessera tat-tafal x'aktarx b'immaġni ta' Odaenathus liebes dijadema.

Odaenathus ifforma armata ta' Palmireni u raħħala Sirjani kontra Shapur. Skont l-Istorja Awgustana, Odaenathus iddikjara lilu nnifsu re qabel il-bidu tal-battalja. Il-mexxej Palmiren rebaħ rebħa deċiżiva qrib ix-xtut tal-Ewfrate iktar 'il quddiem fil-260 u ġiegħel lill-Persjani jirtiraw. Fil-261 Odaenathus immarċja kontra l-kumplament tal-użurpaturi fis-Sirja u qatel lil Quietus u lil Balista. Bħala premju, huwa ngħata t-titlu Imperator Totius Orientis ("Gvernatur tal-Lvant") mingħand Gallienus, u mexxa fis-Sirja, fil-Mesopotamja, fl-Arabja u fir-reġjuni tal-Lvant tal-Anatolja bħala rappreżentant imperjali. Palmyra stess baqgħet uffiċjalment parti mill-imperu iżda l-kitbiet imnaqqxa Palmireni bdew jiddeskrivuha bħala "metrocolonia", li jindika li l-istatus tal-belt kien ogħla mill-kolonji Rumani normali. Fil-prattika, Palmyra inbidlet minn belt provinċjali għal renju alleat de facto.

Il-Mogħdija l-Kbira bil-Kolonni.

It-Tetrapylon (meqrud fl-2017).

Fil-262 Odaenathus vara kampanja ġdida kontra Shapur, u reġa' kiseb il-kumplament tal-Mesopotamja Rumana (l-iktar importanti, il-bliet ta' Nisibis u Carrhae), seraq ir-rikkezzi tal-belt Lhudija ta' Nehardea, u assedja l-belt kapitali Persjana Ctesiphon. Wara r-rebħa tiegħu, il-monarka Palmiren ħa t-titlu ta' Re tar-Rejiet. Iktar 'il quddiem, Odaenathus inkuruna lil ibnu Hairan I bħala ko-Re tar-Rejiet qrib Antijokja fil-263. Għalkemm ma rebaħx il-belt kapitali Persjana, Odaenathus keċċa lill-Persjani 'l barra mill-artijiet Rumani kollha maħkuma mill-bidu tal-gwerer ta' Shapur fil-252. Fit-tieni kampanja li seħħet fil-266, ir-Re Palmiren reġa' wasal sa Ctesiphon; madankollu, huwa kellu jabbanduna l-assedju u jmur lejn it-Tramuntana, akkumpanjat minn Hairan I, biex jirreżisti l-attakki Gotiċi fuq l-Asja Minuri. Ir-re u ibnu nqatlu mar-ritorn tagħhom fil-267; skont l-Istorja Awgustana u Joannes Zonaras, Odaenathus inqatel minn kuġin (Zonaras isostni li kien neputi) imsemmi fl-Istorja bħala Maeonius. L-Istorja Awgustana ssostni wkoll li Maeonius ġie pproklamat bħala imperatur għal perjodu qasir qabel ma nqatel mis-suldati. Madankollu, ma teżisti l-ebda kitba mnaqqxa jew evidenza oħra dwar ir-renju ta' Maeonius.

Zenobia bħala Awgusta, fuq in-naħa ta' wara ta' Antoninjanu.

Is-suċċessur ta' Odaenathus kien ibnu; Vaballathus meta kellu għaxar snin. Zenobia, omm ir-re l-ġdid, kienet il-mexxej de facto u Vaballathus baqa' fid-dell tagħha filwaqt li kkonsolidat il-poter tagħha. Gallienus stazzjona l-prefett tiegħu Heraclian biex jikkmanda l-operazzjonijiet militari kontra l-Persjani, iżda ġie marġinalizzat minn Zenobia u rritorna lejn il-Punent. Ir-reġina kienet attenta biex ma tipprovokax lil Ruma, u ħadet it-titlu tar-raġel tagħha għaliha u għal binha, filwaqt li tiggarantixxi s-sikurezza tal-fruntieri mal-Persja u żżomm il-paċi mat-Tanukidi f'Hauran. Sabiex tipproteġi l-fruntieri mal-Persja, Zenobia ffortifikat diversi insedjamenti mal-Ewfrate, inkluż iċ-ċittadelli ta' Halabiye u ta' Zalabiye. Teżisti evidenza ċirkostanzjali għal konfrontazzjonijiet mas-Sassanidi; x'aktarx fil-269 Vaballathus ħa t-titlu ta' Persicus Maximus ("Ir-rebbieħ il-kbir fil-Persja") u t-titlu jaf jiġi marbut ma' battalja mhux irreġistrata kontra armata Persjana sabiex jinkiseb kontroll mill-ġdid tat-Tramuntana tal-Mesopotamja.

Imperu ta' Palmyra

L-imperu ta' Palmyra fil-271 W.K.

Zenobia bdiet il-karriera militari tagħha fir-rebbiegħa tal-270, matul ir-renju ta' Claudius Gothicus. Taħt il-pretest li tattakka t-Tanukidi, hija ħakmet lill-Arabja Rumana. Dan ġie segwit f'Ottubru minn invażjoni tal-Eġittu, li ntemmet b'rebħa Palmirena u l-proklamazzjoni ta' Zenobia bħala r-reġina tal-Eġittu. Palmyra invadiet lill-Anatolja s-sena ta' wara, u laħqet lil Ankara u l-quċċata tal-espansjoni tagħha. Il-konkwisti saru fil-qafas ta' subordinazzjoni fil-konfront ta' Ruma. Zenobia zzekkat muniti f'isem is-suċċessur ta' Claudius, Awreljanu, b'Vaballathus muri bħala r-re; peress li Awreljanu kien okkupat bir-reżistenza tal-attakki fl-Ewropa, huwa ttollera z-zekkar u l-interventi ta' Palmyra. Fl-aħħar tal-271, Vaballathus u ommu ħadu t-titli ta' Awgustu (imperatur) u ta' Awgusta.

Is-sena ta' wara, Awreljanu qasam il-Bosforu u avvanza malajr fl-Anatolja. Skont rendikont, il-ġeneral Ruman Marcus Aurelius Probus reġa' ħataf l-Eġittu mingħand Palmyra; Awreljanu daħal f'Issus u mar lejn Antijokja, fejn rebaħ il-Battalja ta' Immae kontra Zenobia. Zenobia reġgħet ġarrbet telfa fil-Battalja ta' Emesa, u fittxet refuġju f'Homs qabel ma reġgħet lura malajr lejn il-belt kapitali tagħha. Meta r-Rumani assedjaw lil Palmyra, Zenobia rrifjutat l-ordni tagħhom li tarrendi personalment quddiem l-imperatur. Hija ħarbet lejn il-Lvant biex tistaqsi lill-Persjani għall-għajnuna, iżda nqabdet mir-Rumani; il-belt intilfet ftit wara.

Perjodi Rumani u Biżantini ta' wara

Il-kamp ta' Djoklezjanu.

Awreljanu ffranka l-qerda tal-belt u stazzjona gwarniġjon ta' 600 arċier, immexxi minn Sandarjon, bħala forza taż-żamma tal-paċi. Fil-273 Palmyra rribellat taħt it-tmexxija ta' Septimius Apsaios, u ddikjarat lil Antijokju (li kien jiġi minn Zenobia) bħala Awgustu. Awreljanu mmarċja kontra Palmyra, u qeridha għalkollox u ħataf l-iżjed monumenti ta' valur biex iżejjen it-Tempju ta' Sol tiegħu. Il-binjiet ta' Palmyra nqerdu, ir-residenti ġew immassakrati u r-rikkezzi tat-Tempju ta' Bel insterqu.

Riljiev fit-Tempju ta' Bel li juri l-allat tal-gwerra ta' Palmyra.

Palmyra ċkienet b'mod sinifikanti u għebet kważi għalkollox mir-rekords storiċi ta' dak il-perjodu. Wara li nsteraq, it-Tempju ta' Bel sarulu t-tiswijiet minn Awreljanu, u l-Legio I Illyricorum ġie stazzjonat fil-belt. Ftit qabel it-303 inbena l-Kamp ta' Djoklezjanu, castrum fil-parti tal-Punent tal-belt. Il-kamp ta' erba' ettari (9.9 akri) kien bażi għal-Legio I Illyricorum, li kien għassa tar-rotot kummerċjali madwar il-belt. Għalkemm parti mill-belt ma ġietx rikostruwita, Palmyra xorta waħda saret fortizza ewlenija fil-Lvant. Parzjalment bis-saħħa ta' dan, fis-snin ta' wara Palmyra bdiet terġa' tikseb l-importanza, u saret belt Kristjana fid-deċennji ta' wara l-qerda minn Awreljanu. Fl-aħħar tal-527, Ġustinjanu I kompla jsaħħaħ il-belt u ordna r-restawr tal-knejjes u tal-binjiet pubbliċi ta' Palmyra sabiex tipproteġi lill-imperu mill-attakki tar-re Lakhmid Al-Mundhir III ibn al-Nu'man.

Ir-rikkieb taż-żiemel ta' Palmyra, f'xena tal-kaċċa.

Kaliffati Għarab

Palmyra nħakmet mill-Kaliffat ta' Rashidun wara l-ħakma tas-634 mill-ġeneral Musulman Khalid ibn al-Walid, li ħakem il-belt fi triqtu lejn Damasku; marċ ta' 18-il jum mill-armata tiegħu fid-Deżert Sirjan mill-Mesopotamja. Sa dak iż-żmien Palmyra kienet limitat għall-Kamp ta' Djoklezjanu. Wara l-ħakma, il-belt saret parti mill-Provinċja ta' Homs.

Perjodi tal-Umajjad u tal-Abbasidi

Palmyra gawdiet prosperità bħala parti mill-Kaliffat tal-Umajjad, u l-popolazzjoni tagħha kibret. Kienet waqfa ewlenija tul ir-rotta kummerċjali mil-Lvant għall-Punent, b'suq kbir, li nbena mill-Umajjad, li kkummissjonaw ukoll parti mit-Tempju ta' Bel bħala moskea. Matul dan il-perjodu, Palmyra kienet fortizza tat-tribù ta' Banu Kalb, li bdiet tissaħħaħ fi ħdan il-belt wara l-konkwista. Wara li ġarrab telfa kontra Marwan II matul gwerra ċivili fil-kaliffat, il-kontestant Umajjad Sulayman ibn Hisham ħarab lejn il-Banu Kalb f'Palmyra, iżda eventwalment wiegħed l-alleanza tiegħu ma' Marwan fis-744; Palmyra baqgħet topponi lil Marwan sa meta l-kap tal-Banu Kalb al-Asbagh ibn Dhu'ala arrenda fis-745. Dik is-sena, Marwan ordna t-twaqqigħ tal-ħitan tal-belt.

Fis-750, rewwixta mmexxija minn Majza'a ibn al-Kawthar u mill-kontestant tal-Umajjad Abu Muhammad al-Sufyani, kontra l-Kaliffat il-ġdid tal-Abbasidi, faqqgħet fis-Sirja kollha; it-tribujiet f'Palmyra appoġġaw ir-ribelli. Wara t-telfa li ġarrab, Abu Muhammad fittex refuġju fil-belt, li ġiet assedjata mill-Abbasidi għal żmien twil biżżejjed biex jirnexxilu jaħrab.

Deċentralizzazzjoni

Il-fortifikazzjonijiet tat-Tempju ta' Bel.

Il-poter tal-Abbasidi majna matul is-seklu 10, meta l-imperu sfaxxa u nqasam fost għadd ta' vassalli. Il-biċċa l-kbira tal-mexxejja l-ġodda rrikonoxxew il-kaliff bħala s-sovran nominali tagħhom, xi ħaġa li kompliet tal-qerda tal-Kaliffat tal-Abbasidi fl-1258 min-naħa tal-Mongoli.

Il-popolazzjoni tal-belt bdiet tonqos fis-seklu 9 u l-proċess kompla fis-seklu 10. Fid-955 Sayf al-Dawla, il-prinċep Hamdanid ta' Aleppo, rebaħ kontra n-nomadi qrib il-belt, u bena kasbah (fortizza) b'rispons għall-kampanji tal-imperaturi Biżantini Nikephoros II Phokas u Ġwanni I Tzimiskes. Bil-wasla tat-tmexxija Fatimida fl-aħħar tas-seklu 10, Palmyra baqgħet fortizza tal-Kalb u t-taxxi tal-għelejjel tal-oażi kienu sors ewlieni tal-introjtu tat-tribù. Lejn l-aħħar tas-seklu, il-Kalb madwar Palmyra telqu miż-żona. Fl-1068 u fl-1089 Palmyra ġiet devastata. Fis-snin 70 tas-seklu 11, is-Sirja nħakmet mill-Imperu Seljuk, u fl-1082, id-distrett ta' Homs safa taħt il-kontroll tal-mexxej Għarbi Khalaf ibn Mula'ib. Dan tal-aħħar kien brigant u tneħħa u ntefa' l-ħabs fl-1090 mis-sultan Seljuk Malik-Shah I. L-artijiet ta' Khalaf ingħataw lil ħu Malik-Shah, Tutush I, li kiseb l-indipendenza tiegħu wara l-mewt ta' ħuh fl-1092 u stabbilixxa fergħa kadetta tad-dinastija Seljuk fis-Sirja.

Il-Kastell ta' Fakhr-al-Din al-Maani.

Sas-seklu 12, il-popolazzjoni marret tgħix fl-ispazju miftuħ tat-Tempju ta' Bel li kienet iffortifikat; Palmyra imbagħad ġiet immexxija minn Toghtekin, l-atabeg Burid ta' Damasku, li ħatar lin-neputi tiegħu bħala gvernatur. In-neputi ta' Toghtekin inqatel mir-ribelli, u l-atabeg reġa' ħa l-kontroll tal-belt fl-1126. Palmyra ngħatat lit-tifel tat-tifel ta' Toghtekin, Shihab-ud-din Mahmud, li ġie sostitwit mill-gvernatur Yusuf ibn Firuz meta Shihab-ud-din Mahmud irritorna f'Damasku wara li missieru Taj al-Muluk Buri sar is-suċċessur ta' Toghtekin. Il-Buridi ttrasformaw it-Tempju ta' Bel f'ċittadella fl-1132, iffortifikaw il-belt, u ttrasferewha lill-familja ta' Bin Qaraja tliet snin wara sabiex jiksbu l-belt ta' Homs minflok.

Baalshamin (fin-nofs), Aglibol (fix-xellug) u Malakbel (fil-lemin).

Matul nofs is-seklu 12, Palmyra kienet immexxija mir-re Zengid Nur ad-Din Mahmud. Saret parti mid-distrett ta' Homs, li ngħata lill-ġeneral Ajjubid Shirkuh fl-1168, u ġiet ikkonfiskata wara mewtu fl-1169. Ir-reġjun ta' Homs inħakem mis-sultanat Ajjubid fl-1174; is-sena ta' wara, Saladin ta lil Homs (inkluż Palmyra) lil kuġinuh Nasir al-Din Muhammad. Wara l-mewt ta' Saladin, it-territorju Ajjubid inqasam u Palmyra ngħatat lil iben Nasir al-Din Muhammad, Al-Mujahid Shirkuh II (li bena l-kastell ta' Palmyra magħruf bħala l-Kastell ta' Fakhr-al-Din al-Maani għall-ħabta tal-1230). Ħames snin qabel, il-ġeografu Sirjan Yaqut al-Hamawi iddeskriva r-residenti ta' Palmyra bħala li kienu jgħixu f'"kastell madwar ħajt tal-ġebel".

Perjodu tal-Mamluk

Palmyra ntużat bħala refuġju min-neputi ta' Shirkuh II, al-Ashraf Musa, li allea lilu nnifsu mar-re Mongolu Hulagu Khan, u ħarab wara t-telfa li ġarrab mal-Mongoli fil-Battalja ta' Ain Jalut tal-1260 kontra l-Mamluk. Al-Ashraf Musa staqsa lis-sultan Mamluk Qutuz għal maħfra u ġie aċċettat bħala vassall. Al-Ashraf Musa miet fl-1263 mingħajr eredi, u b'hekk id-distrett ta' Homs spiċċa taħt it-tmexxija diretta tal-Mamluk.

Prinċipat ta' Al Fadl

Il-ġonna ta' Palmyra.

Il-klan ta' Al Fadl (fergħa tat-tribù ta' Tayy) kien leali fil-konfront tal-Mamluk, u fl-1281, il-Prinċep Issa bin Muhanna ta' Al Fadl inħatar bħala mexxej ta' Palmyra mis-sultan Qalawun. Fl-1284 is-suċċessur tiegħu kien ibnu Muhanna bin Issa li ntefa' l-ħabs mis-sultan al-Ashraf Khalil fl-1293, u nħeles sentejn wara mis-sultan al-Adil Kitbugha. Muhanna ddikjara l-lealtà tiegħu fil-konfront ta' Öljaitü tal-Ilkanat fl-1312 u tkeċċa u ġie ssostitwit minn ħuh Fadl mis-sultan an-Nasir Muhammad. Għalkemm Muhanna ngħata l-maħfra mingħand an-Nasir u reġa' ngħata l-kariga tiegħu fl-1317, hu u t-tribù tiegħu tkeċċew fl-1320 minħabba r-relazzjonijiet tiegħu li baqgħu għaddejjin mal-Ilkanat, u ġie ssostitwiet mill-kap tribali Muhammad ibn Abi Bakr.

Muhanna reġa' ngħata l-maħfra u l-kariga mingħand an-Nasir fl-1330; huwa baqa' leali fil-konfront tas-sultan sa mewtu fl-1335, meta ħadlu postu ibnu. L-istoriku kontemporanju Ibn Fadlallah al-Omari ddeskriva l-belt bħala "mimlija ġonna kbar, snajja' li kienu jiffjorixxu u monumenti strambi". Il-klan ta' Al Fadl ipproteġa r-rotot kummerċjali u l-villaġġi mill-attakki Bedwini, l-attakki fuq bliet oħra u l-ġlied intern. Il-Mamluk intervjenew militarment diversi drabi u keċċew jew tefgħu l-ħabs il-mexxejja tagħha. Fl-1400 Palmyra ġiet attakkata minn Timur; il-prinċep tal-Fadl, Nu'air, ħarab mill-battalja u iktar 'il quddiem iġġieled kontra Jakam, is-sultan ta' Aleppo. Nu'air inqabad, ittieħed lejn Aleppo u ġie ġġustizzjat fl-1406; dan, skont Ibn Hajar al-Asqalani, temm il-poter tal-klan ta' Al Fadl.

Era Ottomana

Il-villaġġ fi ħdan it-Tempju ta' Bel, matul il-bidu tas-seklu 20.

Filwaqt li l-biċċa l-kbira tas-Sirja sfat taħt it-tmexxija Ottomana fl-1516, Palmyra (Tadmur) ma jidhirx li ġiet inkorporata fl-imperu qabel il-konkwista tal-Iraq fl-1534-1535. L-ewwel kienet tidher bħala ċ-ċentru ta' distrett amministrattiv (sanjak) madwar l-1560. Ir-reġjun kien importanti għall-Ottomani fuq kollox għad-depożiti tal-melħ tagħhom. Fl-1568, il-gvernatur tas-sanjak irrestawra ċ-ċittadella Medjevali. Wara l-1568, l-Ottomani ħatar lill-emir Libaniż Ali bin Musa Harfush bħala gvernatur tas-sanjak ta' Palmyra, u keċċieh fl-1584 minħabba insubordinazzjoni. Fl-1630 Palmyra sfat taħt l-awtorità tat-taxxa ta' emir Libaniż ieħor, Fakhr-al-Din II, li wettaq ir-rinnovazzjoni tal-Kastell ta' Shirkuh II (li sar magħruf bħala l-Kastell ta' Fakhr-al-Din al-Maani). Il-prinċep ma baqax igawdi l-appoġġ tal-Ottomani fl-1633 u tilef il-kontroll tal-villaġġ, li baqa' sanjak separat sa meta ġie assorbit minn Zor Sanjak fl-1857. Il-gvernatur Ottoman tas-Sirja, Mehmed Rashid Pasha, stabbilixxa gwarniġjon fil-villaġġ sabiex jikkontrolla l-Bedwini fl-1867.

Seklu 20

It-Toroq tal-Ħarir.

Fl-1918, kif kienet qed tintemm l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Forza tal-Ajru Rjali bniet mitjar għal żewġ ajruplani, u f'Novembru l-Ottomani rtiraw minn Zor Sanjak mingħajr ġlied. L-armata tal-Emirat Sirjan daħlet f'Deir ez-Zor fl-4 ta' Diċembru, u Zor Sanjak saret parti mis-Sirja. Fl-1919, filwaqt li l-Brittaniċi u l-Franċiżi kienu qed jargumentaw dwar il-fruntieri tal-mandati ppjanati, ir-rappreżentant militari permanenti Brittaniku għall-Kunsill Suprem tal-Gwerra Henry Wilson issuġġerixxa li Palmyra tiżdied mal-mandat Brittaniku. Madankollu, il-ġeneral Brittaniku Edmund Allenby ipperswada lill--gvern tiegħu jabbanduna dan il-pjan. Is-Sirja (inkluż Palmyra) saret parti mill-mandat Franċiż wara t-telfa tas-Sirja fil-Battalja ta' Maysalun fl-24 ta' Lulju 1920.

Meta Palmyra kisbet importanza fl-isforzi Franċiżi għall-paċifikazzjoni tad-Deżert Sirjan, inbniet bażi fil-villaġġ qrib it-Tempju ta' Bel fl-1921. Fl-1929, Henri Seyrig, beda jiskava l-fdalijiet u kkonvinċa liċ-ċittadini tal-villaġġ imorru jgħixu f'villaġġ ġdid qrib is-sit mibni mill-Franċiżi. Ir-rilokazzjoni tlestiet fl-1932; Palmyra tal-qedem kienet lesta għall-iskavi meta ċ-ċittadini tagħha marru jgħixu fil-villaġġ il-ġdid ta' Tadmur. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-mandat għadda taħt l-awtorità ta' Vichy, Franza, li tat permess lill-Ġermanja Nażista biex tuża l-mitjar ta' Palmyra; il-forzi ta' Franza Ħielsa, appoġġati mill-forzi Brittaniċi, invadew lis-Sirja f'Ġunju 1941, u fit-3 ta' Lulju 1941, il-Brittaniċi ħadu l-kontroll tal-belt wara l-battalja li saret.

Gwerra ċivili Sirjana

Qerdiet f'Palmyra

Skultura fil-Mużew ta' Palmyra, qabel u wara l-kunflitt.

Bħala riżultat tal-gwerra ċivili Sirjana, Palmyra esperjenzat serq mifrux u ġarrbet ħsarat mill-ġellieda. Fl-2013, il-faċċata tat-Tempju ta' Bel ġarrbet toqba kbira minn murtal, u l-kolonni tal-mogħdija l-kbira ġarrbu ħsarat mill-bċejjeċ sparati fl-isplużjonijiet. Skont Maamoun Abdulkarim, l-Armata Sirjana ppożizzjonat it-truppi tagħha f'xi nħawi tas-sit arkeoloġiku, filwaqt li l-ġellieda tal-oppożizzjoni Sirjana ppożizzjonaw lilhom infushom fil-ġonna madwar il-belt.

Kitba mnaqqxa bil-Grieg u bl-Aramajk li tonora l-istrategos Zabdilas, li ismu Ruman kien Julius Aurelius Zenobius, li tmur lura għall-242-243 W.K.

Fit-13 ta' Mejju 2015, l-Istat Iżlamiku wettaq attakk fuq ir-raħal modern ta' Tadmur, u qanqal biża' li l-grupp ikonoklastiku kien se jeqred is-sit antik ta' Palmyra fil-qrib. Fil-21 ta' Mejju, xi artefatti ġew ittrasportati mill-mużew ta' Palmyra lejn Damasku biex jinżammu f'post sigur; għadd ta' busti Griegi-Rumani, ġojjellerija, u oġġetti oħra misruqa mill-mużew instabu fis-suq internazzjonali. Il-forzi tal-Istat Iżlamiku daħlu f'Palmyra fl-istess jum. Ir-residenti lokali rrapportaw li l-Forza tal-Ajru Sirjana bbumbardjat is-sit fit-13 ta' Ġunju, u ġarrbet ħsarat fil-ħajt tat-Tramuntana qrib it-Tempji ta' Baalshamin. Matul l-okkupazzjoni tal-Istat Iżlamiku tas-sit, it-teatru ta' Palmyra ntuża bħala post fejn twettaq ġustizzjar fil-pubbliku tal-avversarji u tal-persuni maqbuda; il-filmati ġew irrilaxxati mill-Istat Iżlamiku sabiex juru l-qtil tal-priġunieri Sirjani quddiem il-folol fit-teatru. Fit-18 ta' Awwissu, il-kap irtirat tal-antikitajiet ta' Palmyra Khaled al-Asaad inqatel mill-Istat Iżlamiku bi qtugħ ir-ras wara li ġie ttorturat għal xahar sabiex jikxef xi informazzjoni dwar il-belt u t-teżori tagħha; al-Asaad irrifjuta li jagħti xi informazzjoni lill-Istat Iżlamiku.

Il-forzi tal-gvern Sirjan appoġġati mill-forzi tal-ajru Russi reġgħu ħadu l-kontroll ta' Palmyra fis-27 ta' Marzu 2016 wara ġlied intensiv kontra l-ġellied tal-Istat Iżlamiku. Skont ir-rapporti inizjali, il-ħsarat lis-sit arkeoloġiku kienu inqas estensivi milli kien antiċipat, u bosta strutturi baqgħu jeżistu. Wara li l-kontroll tal-belt reġa' nkiseb, it-timijiet Russi tat-tneħħija tal-mini tal-art bdew jikklerjaw il-mini mitfugħin mill-Istat Iżlamiku qabel ma rtiraw mis-sit. Wara ġlied intensiv, l-Istat Iżlamiku reġa' okkupa l-belt għal żmien qasir fil-11 ta' Diċembru 2016, u dan wassal għall-offensiva mill-Armata Sirjana li reġgħet ħadet il-kontroll tal-belt fit-2 ta' Marzu 2017.

Sit ta' Wirt Dinji

Is-Sit Arkeoloġiku ta' Palmyra ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1980.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".

Biblijografija

• Addison, Charles Greenstreet (1838). Damascus and Palmyra: a journey to the East. Vol. 2. Richard Bentley. OCLC 833460514.

• al-Asaad, Khaled; Chatonnet, Françoise Briquel; Yon, Jean-Baptiste (2005). "Reflections on the tokens found in the Arsu temple". In Cussini, Eleonora (ed.). A Journey to Palmyra: Collected Essays to Remember Delbert R. Hillers. Brill. ISBN 978-90-04-12418-9.

• al-ʻAsqalānī, Aḥmad ibn ʻAlī Ibn Ḥajar (1969) [1446]. Ḥabashī, Ḥasan (ed.). Inbāʼ al-ghumr bi-anbāʼ al-ʻumr (in Arabic). Vol. 2. Majlis al-Aʻlá lil-Shuʼūn al-Islāmīyah: Lajnat Iḥyāʼ al-Turāth al-Islāmī. OCLC 22742875.

• al-Maqdissi, Michel (2010). "Matériel pour l'Étude de la Ville en Syrie (Deuxième Partie): Urban Planning in Syria during the SUR (Second Urban Revolution) (Mid-third Millennium BC)". Al-Rāfidān (Journal of Western Asiatic Studies). Institute for Cultural studies of Ancient Iraq, Kokushikan University. Special Issue. ISSN 0285-4406.

• al-ʻUmarī, Aḥmad ibn Yaḥyá Ibn Faḍl Allāh (2002) [1348]. al-Sarīḥī, ʻAbd Allāh ibn Yaḥyá (ed.). Masālik al-abṣār fī mamālik al-amṣār (مسالك الأبصار في ممالك الأمصار) (in Arabic). Vol. 3. Abū Dhabī : al-Majmaʻ al-Thaqāfī. OCLC 4771042475.

• al-Ziriklī, Khayr al-Dīn (2002) [1927]. al-Aʻlām : qāmūs tarājim li-ashhar al-rijāl wa-al-nisāʼ min al-ʻArab wa-al-mustaʻribīn wa-al-mustashriqīn (in Arabic). Vol. 7 (15 ed.). Dār al-ʻIlm lil-Malāyīn. OCLC 78683884.

• Ando, Clifford (2012). Imperial Rome AD 193 to 284: The Critical Century. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-5534-2.

• Andrade, Nathanael J. (2013). Syrian Identity in the Greco-Roman World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-01205-9.

• Bacharach, Jere L. (1996). "Marwanid Umayyad Building Activities: Speculations on Patronage". In Necipoğlu, Gülru (ed.). Muqarnas: An Annual on the Visual Cultures of the Islamic World. Vol. 13. Brill. ISBN 978-90-04-25933-1. ISSN 0732-2992.

• Ball, Warwick (2002) [1999]. Rome in the East: The Transformation of an Empire. Routledge. ISBN 978-1-134-82387-1.

• Ball, Warwick (2009). Out of Arabia: Phoenicians, Arabs, and the Discovery of Europe. Asia in Europe and the making of the West. Vol. 1. East & West Publishing. ISBN 978-1-56656-801-2.

• Barnard, Anne; Saad, Hwaida (31 August 2015). "Palmyra Temple Was Destroyed by ISIS, U.N. Confirms". The New York Times. Retrieved 12 December 2016.

• Beattie, Andrew; Pepper, Timothy (2001). The Rough Guide to Syria (2 ed.). Rough Guides. ISBN 978-1-85828-718-8.

• Bianquis, Thierry (1989). Dames et la Syrie sous la domination fatimide (359-468/969-1076): essai d'interprétation de chroniques arabes médiévales, Volume 2 (in French). Damascus: Institut française de Damas.

• Belnap, R. Kirk; Haeri, Niloofar (1997). Structuralist Studies in Arabic Linguistics: Charles A. Ferguson's Papers, 1954–1994. Studies in Semitic Languages and Linguistics. Vol. 24. Brill. ISBN 978-90-04-10511-9. ISSN 0081-8461.

• Ben-Yehoshua, Shimshon; Borowitz, Carole; Hanus, Lumír Ondøej (2012). "Spices: Frankincense, Myrrh, and Balm of Gilead: Ancient Spices of Southern Arabia and Judea". In Janick, Jules (ed.). Horticultural Reviews. Vol. 39. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-10058-5.

• Benzel, Kim; Graff, Sarah B.; Rakic, Yelena; Watts, Edith W. (2010). Art of the Ancient Near East: A Resource for Educators. Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-1-58839-358-6.

• Beyer, Klaus (1986) [1984]. The Aramaic Language, Its Distribution and Subdivisions. Translated by Healey, John F. Vandenhoeck & Ruprecht. ISBN 978-3-525-53573-8.

• Bielińska, Dorota (1997). "Small finds from pre-Classical Palmyra". Studia Palmyreńskie. Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw. 10. ISSN 0081-6787.

• Bobou, Olympia; Raja, Rubina (2023). Palmyrene sarcophagi. Turnhout, Belgium: Brepols. ISBN 9782503604664.

• Brauer, George C. (1975). The Age of the Soldier Emperors: Imperial Rome, A.D. 244–284. Noyes Press. ISBN 978-0-8155-5036-5.

• Browning, Iain (1979). Palmyra. Noyes Press. ISBN 978-0-8155-5054-9.

• Bryce, Trevor (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: The Near East from the Early Bronze Age to the fall of the Persian Empire. Routledge. ISBN 978-1-134-15907-9.

• Bryce, Trevor (2014). Ancient Syria: A Three Thousand Year History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-100292-2.

• Bubeník, Vít (1989). Hellenistic and Roman Greece as a Sociolinguistic Area. Current Issues in Linguistic Theory Series. Vol. 57. John Benjamins Publishing. ISBN 978-9-027-23551-0.

• Burns, Ross (2009) [1992]. Monuments of Syria: A Guide (revised ed.). I.B.Tauris. ISBN 978-0-85771-489-3.

• Burns, Ross (2007) [2005]. Damascus: A History. Routledge. ISBN 978-1-134-48849-0.

• Busta, Hallie (23 October 2015). "An Open-Source Project to Rebuild Palmyra". The Journal of the American Institute of Architects. Retrieved 12 December 2016.

• Butcher, Kevin (2003). Roman Syria and the Near East. The British Museum Press. ISBN 978-0-7141-2235-9.

• Byliński, Janusz (1995). Gawlikowski, Michał; Daszewski, Wiktor A. (eds.). "Palmyra: Arab Castle". Polish Archaeology in the Mediterranean. Warsaw University Press. 7. ISSN 1234-5415.

• Byliński, Janusz (1999). "Qal'at Shirkuh at Palmyra: A Medieval Fortress Reinterpreted". Bulletin d'Études Orientales. l'Institut français d'archéologie du Proche-Orient. 51. ISBN 978-2-901315-56-8. ISSN 2077-4079.

• Cameron, Christina; Rössler, Mechtild (2016) [2013]. Many Voices, One Vision: The Early Years of the World Heritage Convention. Routledge. ISBN 978-1-317-10102-4.

• Carissimo, Justin (2015). "Isis propaganda video shows 25 Syrian soldiers executed by teenage militants in Palmyra". The Independent.

• Carter, Terry; Dunston, Lara; Thomas, Amelia (2008). Syria & Lebanon. Lonely Planet. ISBN 978-1-74104-609-0.

• Caskel, Werner (1966). Ğamharat an-nasab: Das genealogische Werk des His̆ām ibn Muḥammad al-Kalbī, Volume II (in German). Leiden: Brill.

• Casule, Francesca (2008). Art and History: Syria. Translated by Boomsliter, Paula Elise; Dunbar, Richard. Casa Editrice Bonechi. ISBN 978-88-476-0119-2.

• Cave, Terry (2012) [2003]. The Battle Honours of the Second World War 1939–1945 and Korea 1950–1953: British and Colonial Regiments. Andrews UK Limited. ISBN 978-1-781-51379-8.

• Çelebi, Evliya (1834) [1681]. Narrative of Travels in Europe, Asia, and Africa in the Seventeenth Century. Vol. 1. Translated by von Hammer-Purgstall, Freiherr. Oriental Translation Fund. OCLC 754957231.

• Chamberlain, Michael (2005). "Military Patronage States and the Political economy of the Frontier, 1000–1250". In Choueiri, Youssef M. (ed.). A Companion to the History of the Middle East. Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-5204-4.

• Chapot, Victor (2014) [1928]. Ogden, Charles Kay (ed.). The Roman World. The History of Civilization. Translated by Parker, Edward Adams. Routledge. ISBN 978-1-134-73140-4.

• Charnock, Richard Stephen (1859). Local Etymology: A Derivative Dictionary of Geographical Names. Houlston and Wright. OCLC 4696115.

• Cline, Eric H.; Graham, Mark W. (2011). Ancient Empires: From Mesopotamia to the Rise of Islam. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-88911-7.

• Cobb, Paul M. (2001). White Banners: Contention in 'Abbasid Syria, 750–880. State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-4880-9.

• Colledge, Malcolm Andrew Richard (1976). The Art of Palmyra. Studies in Ancient Art and Archaeology. Vol. 4. Thames & Hudson. ISBN 978-0-89158-617-3.

• Colledge, Malcolm Andrew Richard (1986). van Baaren, Theodoor Pieter; van den Bosch, Lourens Peter; Kippenberg, Hans Gerhard; Leertouwer, Lammert; Leemhuis, Fred; te Velde, Henk; Witte, Hans Antonius; Buning, H. (eds.). The Parthian Period. Iconography of Religions. Section XIV: Iran (Institute of Religious Iconography, State University Groningen). Vol. 3. Brill. ISBN 978-90-04-07115-5. ISSN 0169-9873.

• Colledge, Malcolm Andrew Richard; Wiesehöfer, Josef (2014) [1998]. "Palmyra". In Hornblower, Simon; Spawforth, Antony; Eidinow, Esther (eds.). The Oxford Companion to Classical Civilization (2 ed.). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-870677-9.

• Cooke, George Albert (1903). A Text-Book of North-Semitic Inscriptions: Moabite, Hebrew, Phoenician, Aramaic, Nabataean, Palmyrene, Jewish. The Clarendon Press. ISBN 978-5-87188-785-1.

• Cotterman, William W. (2013). Improbable Women: Five who Explored the Middle East. Contemporary Issues in the Middle East. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-5231-1.

• Crawford, J. Stephens (1990). The Byzantine Shops at Sardis. Monograph / Archaeological Exploration of Sardis. Vol. 9. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-08968-6. ISSN 0066-5975.

• Curry, Andrew (20 July 2012). "Mystery of Lost Roman City Solved: Ancients Greened the Desert?". National Geographic News. Archived from the original on 19 July 2012. Retrieved 11 December 2016.

• Dąbrowa, Edward (1979). "Les Troupes Auxiliaires de L'armée Romaine en Syrie au Ier Siècle de Notre ère". Dialogues d'Histoire Ancienne. Annales littéraires de l'Université de Besançon (Volume 239). les Presses universitaires de Franche-Comté. 5. doi:10.3406/dha.1979.1387. ISBN 978-2-251-60239-4. ISSN 0755-7256.

• Dąbrowa, Edward (1993). Legio X Fretensis. A Prosopographical Study of its Officers (I–III c. AD). ISBN 978-3-515-05809-4.

• Darke, Diana (2006). Syria. Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-162-3.

• Darke, Diana (2010) [2006]. Syria (2 ed.). Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-314-6.

• Dearden, Lizzie (2 March 2017). "Isis driven out of ancient Syrian city of Palmyra for second time". The Independent.

• De Blois, Lukas (1976). The Policy of the Emperor Gallienus. Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society. Vol. 7. Brill. ISBN 978-90-04-04508-8.

• De Laborde, Leon (1837). "Journey Through Arabia Petraea, To Mount Sinai, And The Excavated City Of Petra, The Edom Of The Prophecies 1836". The Quarterly Christian Spectator. New Haven: A. H. Maltby. 9. OCLC 176276638.

• Dignas, Beate; Winter, Engelbert (2007) [2001]. Rome and Persia in Late Antiquity: Neighbours and Rivals. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84925-8.

• Dirven, Lucinda (1998). "The Palmyrene diaspora in East and West : a Syrian community in the diaspora in the Roman period". In ter Haar, Gerrie (ed.). Strangers and sojourners: religious communities in the diaspora. Peeters Publishers. ISBN 978-90-429-0663-1.

• Dirven, Lucinda (1999). The Palmyrenes of Dura-Europos: A Study of Religious Interaction in Roman Syria. Religions in the Graeco-Roman World. Vol. 138. Brill. ISBN 978-90-04-11589-7. ISSN 0927-7633.

• Dixon, Karen R.; Southern, Patricia (2005) [1992]. The Roman Cavalry. Routledge. ISBN 978-1-135-11407-7.

• Downey, Susan (1977). ""Temples a Escaliers": The Dura Evidence". In Stroud, Ronald S.; Levine, Philip (eds.). California Studies in Classical Antiquity. Vol. 9. University of California Press. ISBN 978-0-520-09565-6.

• Downey, Susan (1996). "Funerary sculptures of Palmyra; Review of A. Sadurska and A. Bounni, Les sculptures funéraires de Palmyre". Journal of Roman Archaeology. 9. ISSN 1047-7594.

• Drijvers, Hendrik Jan Willem (1976). van Baaren, Theodoor Pieter; Leertouwer, Lammert; Leemhuis, Fred; Buning, H. (eds.). The Religion of Palmyra. Iconography of Religions. Section XV Mesopotamia and the Near East (Institute of Religious Iconography, State University Groningen). Brill. ISBN 978-0-585-36013-3. ISSN 0169-8036. OCLC 714982019.

• Drijvers, Hendrik Jan Willem (1980). Cults and Beliefs at Edessa. Études préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain. Vol. 82. Brill. ISBN 978-90-04-06050-0.

• Drijvers, Hendrik Jan Willem (1990). "The Syrian Cult Relief". In Kippenberg, Hans G.; van den Bosch, Lourens P.; Leertouwer, Lammert; Witte, Hans Antonius (eds.). Genres in Visual Representations: Proceedings of a Conference Held in 1986 by Invitation of the Werner-Reimers-Stiftung in Bad Homburg (Federal Republic of Germany). Visible Religion. Annual for Religious Iconography (Institute of Religious Iconography, State University Groningen). Vol. 7. Brill. ISBN 978-90-04-09094-1.

• Drinkwater, John (2005). "Maximinus to Diocletian and the 'crisis'". In Bowman, Alan K.; Garnsey, Peter; Cameron, Averil (eds.). The Crisis of Empire, AD 193–337. The Cambridge Ancient History. Vol. 12. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-30199-2.

• Dubnov, Simon (1968) [1916]. History of the Jews From the Roman Empire to the Early Medieval Period. Vol. 2. Translated by Spiegel, Moshe. Thomas Yoseloff. OCLC 900833618.

• Dupont-Sommer, André (1970). "Une Nouvelle Inscription Araméenne d'Asoka Trouvée Dans la Vallée du Laghman (Afghanistan)". Comptes Rendus des Séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. 114 (1). ISSN 0151-0509.

• Edwell, Peter (2008). Between Rome and Persia: The Middle Euphrates, Mesopotamia and Palmyra Under Roman Control. Routledge. ISBN 978-1-134-09573-5.

• Ehrenkreutz, Andrew S. (1972). Saladin. State University of New York Press. ISBN 978-0-87395-095-4.

• Élisséeff, Nikita (2007). "Homs". In Bosworth, Clifford Edmund (ed.). Historic Cities of the Islamic World. EI Reference Guides. Vol. 1. Brill. ISBN 978-90-04-15388-2.

• Elton, Hugh (1996). Frontiers of the Roman Empire. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-33111-3.

• Evans, Jean M.; Kevorkian, Hagop (2000). "Palmyra". In Milleker, Elizabeth J. (ed.). The Year One: Art of the Ancient World East and West. Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-0-87099-961-1.

• Fellmann, Rudolf (1987). "Der Palast der Königin Zenobia". In al-Asaad, Khaled; Ruprechtsberger, Erwin Maria (eds.). Palmyra, Geschichte, Kunst und Kultur der Syrischen Oasenstadt: Einführende Beiträge und Katalog zur Ausstellung. Linzer Archäologische Forschungen (in German). Vol. 16. Gutenberg. ISBN 978-3-900-40115-3.

• Fields, Nic (2008). The Walls of Rome. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-198-4.

• Fowden, Elizabeth Key (1999). The Barbarian Plain: Saint Sergius between Rome and Iran. Transformation of the Classical Heritage. Vol. 28. University of California Press. ISBN 978-0-520-92220-4.

• Fowden, Garth (2004). Qusayr 'Amra: Art and the Umayyad Elite in Late Antique Syria. Transformation of the Classical Heritage Series. Vol. 36. University of California Press. ISBN 978-0-520-92960-9.

• Gambino, Lauren (28 March 2016). "Damages to Palmyra ruins in Syrian recapture less than feared, experts say". The Guardian.

• Gates, Charles (2003). Ancient Cities: The Archaeology of Urban Life in the Ancient Near East and Egypt, Greece and Rome. Routledge. ISBN 978-1-134-67662-0.

• Gawlikowski, Michal (2005). "The City of the Dead". In Cussini, Eleonora (ed.). A Journey to Palmyra: Collected Essays to Remember Delbert R. Hillers. Brill. ISBN 978-90-04-12418-9.

• Gawlikowski, Michał (2011). Zych, Iwona; Szymczak, Agnieszka (eds.). "Palmyra: reexcavating the site of the Tariff (fieldwork in 2010 and 2011)". Polish Archaeology in the Mediterranean. Warsaw University Press. 23 (1). ISSN 1234-5415.

• Gawlikowski, Michał (2013). "Preface". Studia Palmyreńskie. Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw. 12: Fifty Years of Polish Excavations in Palmyra 1959–2009, International Conference, Warsaw, 6–8 December 2010. ISSN 0081-6787.

• Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen (2002) [1932]. The Damascus Chronicle of the Crusades: Extracted and Translated from the Chronicle of Ibn Al-Qalanisi (Dover ed.). Dover publications. ISBN 978-0-486-42519-1.

• Grabar, Oleg; Holod, Reneta; Knustad, James; Trousdale, William (1978). City in the Desert. Qasr al-Hayr East. Harvard Middle Eastern Monographs. Vol. 23–24. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-13195-8.

• Graf, David F. (1989). "Zenobia and the Arabs". In French, David H.; Lightfoot, Chris S. (eds.). The Eastern frontier of the Roman Empire: proceedings of a colloquium held at Ankara in September 1988 (Volume 1). British Archaeological Reports. Vol. 553. BAR Publishing. ISBN 978-0-86054-700-6.

• Grainger, John D. (1997). A Seleukid Prosopography and Gazetteer. Mnemosyne, Bibliotheca Classica Batava. Supplementum. Vol. 172. Brill. ISBN 978-9-004-10799-1. ISSN 0169-8958.

• Grainger, John D. (2013). The Battle for Syria, 1918–1920. Boydell Press. ISBN 978-1-84383-803-6.

• Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2005) [2002]. The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars, part 2, AD 363–628. Routledge. ISBN 978-1-134-75646-9.

• Greenberg, Andy (21 October 2015). "A Jailed Activist's 3-D Models Could Save Syria's History From ISIS". Wired.

• Greene, Joseph A. (2001). "Aram". In Metzger, Bruce Manning; Coogan, Michael David (eds.). The Oxford Guide to People & Places of the Bible. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-517610-0.

• Guntern, Gottlieb (2010). The Spirit of Creativity: Basic Mechanisms of Creative Achievements. University Press of America. ISBN 978-0-7618-5053-3.

• Hachlili, Rachel (1998). Ancient Jewish Art and Archaeology in the Diaspora. Handbook of Oriental Studies. Section 1 the near and Middle East Series. Vol. 35. Brill. ISBN 978-90-04-10878-3.

• Halsberghe, Gaston H. (1972). The Cult of Sol Invictus. Études Préliminaires aux Religions Orientales dans l'Empire Romain. Vol. 23. Brill. ISBN 978-9-004-30831-2.

• Hamilton, Bernard (2005) [2000]. The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem (Digitally Printed First Paperback Version ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-01747-3.

• Hanihara, Kazurō; Sakaguchi, Yutaka; Akazawa, Takeru (1978). Paleolithic site of the Douara Cave and paleogeography of Palmyra Basin in Syria. Tokyo: University of Tokyo Press. ISBN 978-0-86008-209-5.

• Hanne, Eric J. (2007). Putting the Caliph in His Place: Power, Authority, and the Late Abbasid Caliphate. Fairleigh Dickinson University Press. ISBN 978-0-8386-4113-2.

• Harris, William (2012). Lebanon: A History, 600–2011. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-021783-9.

• Hartmann, Udo (2001). Das palmyrenische Teilreich (in German). Franz Steiner Verlag. ISBN 978-3-515-07800-9.

• Hartmann, Udo (2016). "What was it Like to be a Palmyrene in the Age of Crisis? Changing Palmyrene Identities in the Third Century AD". In Kropp, Andreas; Raja, Rubina (eds.). The World of Palmyra. Palmyrenske Studier. Vol. 1. The Royal Danish Academy of Sciences and Letters- Specialtrykkeriet Viborg a-s. ISBN 978-8-773-04397-4. ISSN 1904-5506.

• Healey, John F. (1990). The Early Alphabet. Reading the Past. Vol. 9. University of California Press. ISBN 978-0-520-07309-8. ISSN 1754-7989.

• Healey, John F. (2009). Aramaic Inscriptions and Documents of the Roman Period. Textbook of Syrian Semitic Inscriptions. Vol. 4. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925256-5.

• Hijmans, Steven Ernst (2009). Sol: The Sun in the Art and Religions of Rome. University Library Groningen. ISBN 978-9-036-73931-3.

• Hillenbrand, Robert (1999). "'Anjar and Early Islamic Urbanism". In Brogiolo, Gian Pietro; Perkins, Bryan Ward (eds.). The Idea and Ideal of the Town Between Late Antiquity and the Early Middle Ages. The Transformation of the Roman World. Vol. 4. Brill. ISBN 978-90-04-10901-8. ISSN 1386-4165.

• Hoffmann-Salz, Julia (2015). "The Local Economy of Palmyra: Organizing Agriculture in an Oasis Environment". In Erdkamp, Paul; Verboven, Koenraad; Zuiderhoek, Arjan (eds.). Ownership and Exploitation of Land and Natural Resources in the Roman World. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-872892-4.

• Holmes, Oliver (3 April 2013). "Syria's ancient oasis city of Palmyra threatened in fighting". Reuters. Retrieved 12 December 2016.

• Holt, Peter Malcolm (2013) [1986]. The Age of the Crusades: The Near East from the Eleventh Century to 1517. Routledge. ISBN 978-1-317-87152-1.

• Holt, Peter Malcolm (1995). Early Mamluk Diplomacy, 1260–1290: Treaties of Baybars and Qalāwūn with Christian Rulers. Islamic History and Civilization. Studies and Texts. Vol. 12. Brill. ISBN 978-90-04-10246-0.

• Hourani, George Fadlo (1995) [1951]. Carswell, John (ed.). Arab Seafaring in the Indian Ocean in Ancient and Early Medieval Times. Khayats Oriental Reprints. Vol. 3 (expanded ed.). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-00032-9.

• Howard, Michael C. (2012). Transnationalism in Ancient and Medieval Societies: The Role of Cross-Border Trade and Travel. McFarland. ISBN 978-0-7864-9033-2.

• Hoyland, Robert G. (2001). Arabia and the Arabs. From the Bronze Age to the Coming of Islam. Routledge. ISBN 978-0-415-19535-5.

• Hudson, Leila G. (2008). Transforming Damascus: Space and Modernity in an Islamic City. Tauris Academic Studies. ISBN 978-1-84511-579-1.

• Humphreys, R. Stephen (1977). From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus, 1193–1260. State University of New York Press. ISBN 978-0-87395-263-7.

• Ibn al-ʻAdīm, Kamāl al-Dīn ʻUmar ibn Aḥmad (1988) [1262]. Zakkār, Suhayl (ed.). Bughyat al-ṭalab fī tārīkh Ḥalab (in Arabic). Vol. 7. Dār al-Fikr (دار الفكر). OCLC 30968859.

• Ibn al-Qalanisi, Abū Yaʻlā Ḥamzah ibn Asad ibn ʻAlī ibn Muḥammad al-Tamīmī (1983) [1160]. Zakkār, Suhayl (ed.). Tārīkh Dimashq (in Arabic). Dār Ḥassān. OCLC 23834177.

• Ibn Arabshah, Ahmad ibn Muhammad (1986) [1437]. Ḥimṣī, Fāyiz (ed.). ʻAjāʼib al-maqdūr fī nawāʼib Tīmūr (bl-Għarbi). Muʼassasat al-Risālah. OCLC 19942469.

• Ibn 'Asakir, Ali ibn al-Hasan ibn Hibat Allah ibn 'Abd Allah, Thiqat al-Din, Abu al-Qasim (1995) [1174]. ʻAmrawī, ʻUmar ibn Gharāmah (ed.). Tarikh Madinat Dimashiq (تاريخ مدينة دمشق) (bl-Għarbi). Vol. 57. Dār al-Fikr (دار الفكر). OCLC 4770667638.

• Ibn Battuta, Muhammad (1997) [1355]. Tāzī, ʻAbd al-Hādī (ed.). Riḥlat Ibn Baṭūṭah al-musammāh Tuḥfat al-nuẓẓār fī gharāʼib al-amṣār wa-ʻajāʼib al-asfār. Silsilat al-turāth (bl-Għarbi). Vol. 1. Akādīmīyat al-Mamlakah al-Maghribīyah. OCLC 37241892.

• Ibn Khaldūn, ʻAbd al-Raḥmān (1988) [1375]. Zakkār, Suhayl; Šaḥāda, Ḫalīl (eds.). Muqaddima (al-ʻibar wa-dīwān al-mubtadaʼ wa-al-khabar f̣ī ayyām al-ʻArab wa-al-ʻAjam ẉa-al-Barbar wa-man ʻāṣarahum min dhawī al-sulṭān al-al-akbar wa-huwa tarīkh waḥīd ʻaṣrih) (bl-Għarbi). Vol. 5 (2 ed.). Dār al-Fikr (دار الفكر). OCLC 912572900.

• Ibn Šaddād, Bahā' ad-Dīn Yūsuf Ibn-Rāfiʿ (1732) [1228]. Vita et res gestae sultani Almalichi Alnasiri Saladini (bil-Latin). Translated by Schultens, Albert. Samuel Luchtmans. OCLC 716049041.

• Intagliata, Emanuele E. (2018). Palmyra after Zenobia AD 273–750: An Archaeological and Historical Reappraisal. Oxbow Books. ISBN 978-1-785-70945-6.

• Irwin, Robert (2003). "Tribal Feuding and Mamluk Factions in Medieval Syria". In Robinson, Chase F. (ed.). Texts, Documents, and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D.S. Richards. Islamic History and Civilization. Studies and Texts. Vol. 45. Brill. ISBN 978-90-04-12864-4.

• Ismail, Farouk (2002). "Relations between Misherfeh-Qatna and the Middle Euphrates Region in the Middle Bronze Age (2000–1600 B.C.)". In Maqdissi, Michel; Abdulkarim, Maamoun (eds.). The Syrian Djezireh: Cultural Heritage and Interrelations. International Colloquium: Deir ez-Zor, April 22–25, 1996. Documents d'Archéologie Syrienne. Vol. 1. Dimashq: Wizārat al-Thaqāfah, al-Mudīrīyah al-ʻĀmmah lil-Āthār wa-al-Matāḥif. OCLC 192118525.

• Izumi, Takura (1995). "The Remains of Palmyra, the City of Caravans, and an Estimation of the City's Ancient Environment". Silk Roadology: Bulletin of the Research Center for Silk Roadology. Research Center for Silk Roadology. 1. OCLC 174059209.

• Jeffries, Stuart (2 September 2015). "Isis's destruction of Palmyra: 'The heart has been ripped out of the city'". The Guardian. Retrieved 4 March 2017.

• Juchniewicz, Karol (2013). "Late Roman fortifications in Palmyra". Studia Palmyreńskie. Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw. 12: Fifty Years of Polish Excavations in Palmyra 1959–2009, International Conference, Warsaw, 6–8 December 2010. ISSN 0081-6787.

• Kaizer, Ted (2005). "Kingly Priests in the Roman Near East?". In Hekster, Olivier; Fowler, Richard (eds.). Imaginary Kings: Royal Images in the Ancient Near East, Greece and Rome. Oriens et Occidens. Vol. 11. Franz Steiner Verlag. ISBN 978-3-515-08765-0.

• Kaizer, Ted (2017). "Trajectories of Hellenism at Tadmor-Palmyra and Dura-Europos". In Chrubasik, Boris; King, Daniel (eds.). Hellenism and the Local Communities of the Eastern Mediterranean: 400 BCE–250 CE. Oxford University Press. ISBN 978-0-192-52819-3.

• Kennedy, David; Riley, Derrick (2004) [1990]. Rome's Desert Frontiers. Routledge. ISBN 978-1-135-78269-6.

• Kennedy, Hugh N. (2006). The Byzantine and Early Islamic Near East. Variorum Collected Studies Series. Vol. 860. Ashgate Publishing. ISBN 978-0-7546-5909-9.

• Kitto, John (1837). The Pictorial Bible – being the Old and New Testaments according to authorized versions. Vol. 2. Charles Knight & Co. OCLC 729755279.

• Le Strange, Guy (1890). Palestine under the Moslems, a description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500. Translated from the works of the medieval Arab geographers. Houghton, Mifflin and Co. OCLC 5965873.

• Levick, Barbara (2007). Julia Domna: Syrian Empress. Routledge. ISBN 978-1-134-32351-7.

• Limet, Henri (1977). "Permanence et changement dans la toponymie". In Fahd, Toufic (ed.). La Toponymie Antique (actes du colloque de Strasbourg, 12–14 juin 1975). Travaux du Centre de recherche sur le Proche-Orient et la Grèce antiques (in French). Vol. 4. Brill. OCLC 629792501.

• Liverani, Mario (2013). The Ancient Near East: History, Society and Economy. Routledge. ISBN 978-1-134-75084-9.

• Loewe, Herbert Martin James (1923). "The Seljuqs". In Bury, John Bagnell; Tanner, Joseph Robson; Previté-Orton, Charles William; Brooke, Zachary Nugent (eds.). The Eastern Roman Empire. The Cambridge Medieval History. Vol. 4. Cambridge University Press. OCLC 650498400.

• Loveluck, Louisa (16 June 2015). "Syrian regime 'launches air strike on world famous ancient city of Palmyra'". The Telegraph. Archived from the original on 16 June 2015. Retrieved 12 December 2016.

• Luxenberg, Christoph (2007) [2000]. The Syro-Aramaic Reading of the Koran: A Contribution to the Decoding of the Language of the Koran. Verlag Hans Schiler. ISBN 978-3-89930-088-8.

• MacDowall, David w.; Taddei, Maurizio (1978). "The Early Historic Period: Achaemenids and Greeks". In Allchin, Frank Raymond; Hammond, Norman (eds.). The Archaeology of Afghanistan from Earliest Times to the Timurid Period. Academic Press. ISBN 978-0-120-50440-4.

• Mackay, Christopher S. (2004). Ancient Rome: A Military and Political History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80918-4.

• Mackay, Mairi (2015). "Palmyra: Will ISIS bulldoze ancient Syrian city?". CNN.

• Majcherek, Grzegorz (2013). "Excavating the basilicas". Studia Palmyreńskie. Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw. 12 (Fifty Years of Polish Excavations in Palmyra 1959–2009: International Conference, Warsaw, 6–8 ta' Diċembru 2010). ISSN 0081-6787.

• Major, Balázs (2001). "Al-Malik Al-Mujahid, Ruler of Homs, and the Hospitallers (The Evidence in the Chronicle of Ibn Wasil)". In Hunyadi, Zsolt; Laszlovszky, József (eds.). The Crusades and the Military Orders: Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity. Central European University Medievalia Series. Vol. 1. Central European University Press. ISBN 978-963-9241-42-8. ISSN 1587-6470.

• Makieh, Kinda (2015). "Islamic State militants blow up ancient Arch of Triumph in Palmyra". Reuters.

• Makieh, Kinda (2016). "Palmyra's dynamited temple can be restored, de-miners use robots". Reuters.

• Makieh, Kinda; Francis, Ellen (2017). "Less damage to ancient Palmyra than feared, Syrian antiquities chief says". Reuters.

• Makieh, Kinda; Perry, Tom; Merriman, Jane (2017). "Palmyra statue damaged by Islamic State goes on display in Damascus". Reuters.

• Maqdisi, Firas (2017). "Expert says Islamic State has badly damaged major Palmyra monument". Reuters.

• Markowski, Bartosz (2005). Gawlikowski, Michał; Daszewski, Wiktor A. (eds.). "The Lion of Allat in Palmyra New Museum Display Project". Polish Archaeology in the Mediterranean. Warsaw University Press. 16. ISSN 1234-5415.

• Matthiae, Paolo (2017). "Archeaologist says '70% of Palmyra can be rebuilt'". Agenzia Nazionale Stampa Associata (ANSA).

• Macdonald, Michael C. A. (2009). "On Saracens, the Rawwāfah Inscription and the Roman Army". Literacy and Identity in Pre-Islamic Arabia. Variorum Collected Studies Series. Ashgate Variorum. ISBN 978-0-754-65965-5.

• McGirk, Tim (2015). "Syrians Race to Save Ancient City's Treasures from ISIS". National Geographic News.

• McLaughlin, Raoul (2010). Rome and the Distant East: Trade Routes to the ancient lands of Arabia, India and China. Continuum International Publishing Group. ISBN 978-1-4411-6223-6.

• Meier, Christian (1990) [1980]. The Greek Discovery of Politics. Translated by McLintock, David. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36232-1.

• Mennen, Inge (2011). Power and Status in the Roman Empire, AD 193–284. Impact of Empire. Vol. 12. Brill. ISBN 978-90-04-20359-4.

• Métral, Francoise (2000). "Managing Risk: Sheep-Rearing and Agriculture in the Syrian Steppe". In Mundy, Martha; Musallam, Basim (eds.). The Transformation of Nomadic Society in the Arab East. University of Cambridge Oriental Publications. Vol. 58. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77057-6. ISSN 0068-6891.

• Meyer, Jørgen Christian (2013). "City and Hinterland. Villages and Estates North of Palmyra. New Perspectives". Studia Palmyreńskie. Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw. 12. ISSN 0081-6787.

• Meyer, Jørgen Christian (2017a). Palmyrena: Palmyra and the Surrounding Territory from the Roman to the Early Islamic Period. Archaeopress Publishing. ISBN 978-1-784-91708-1.

• Meyer, Jørgen Christian (2017b). "The Bride of the Dry Steppe: Palmyra and the Surrounding Territory". In Aruz, Joan (ed.). Palmyra: Mirage in the Desert. Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-1-588-39631-0.

• Michalska, Julia (2016). "The man who spent 40 years preserving Palmyra's past". The Art Newspaper.

• Millar, Fergus (1993). The Roman Near East, 31 B.C.–A.D. 337. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-77886-3.

• Millar, Fergus (2006). Cotton, Hannah M.; Rogers, Guy M. (eds.). The Greek World, the Jews & the East. Rome, the Greek World, and the East. Vol. 3. University of North Carolina Press. ISBN 978-0-807-87665-7.

• Millar, Fergus (2007). "Theodoret of Cyrrhus: A Syrian in Greek Dress?". In Amirav, Hagit; ter Haar Romeny, Bas (eds.). From Rome to Constantinople: Studies in Honour of Averil Cameron. Late Antique History and Religion. Vol. 1. Peeters Publishers. ISBN 978-90-429-1971-6. ISSN 2030-5915.

• Moubayed, Sami (2012). Syria and the USA: Washington's Relations with Damascus from Wilson to Eisenhower. Library of International Relations. Vol. 56. I.B.Tauris. ISBN 978-1-780-76768-0.

• Mukherjee, Bratindra Nath (2000) [1984]. Studies in Aramaic Edicts of Aśoka (2 ed.). Kolkata: Indian Museum. OCLC 62327000.

• Murtonen, Aimo Edvard (1986). Hospers, Johannes Hendrik (ed.). Hebrew in its West Semitic Setting. A Comparative Survey of Non-Masoretic Hebrew Dialects and Traditions. Part 1. A Comparative Lexicon. Studies in Semitic Languages and Linguistics. Vol. 13. Brill. ISBN 978-90-04-08899-3.

• Neep, Daniel (2012). Occupying Syria Under the French Mandate: Insurgency, Space and State Formation. Cambridge Middle East Studies. Vol. 38. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-00006-3.

• O'Connor, Michael Patrick (1988). "The etymologies of Tadmor and Palmyra". In Arbeitman, Yoël L. (ed.). A Linguistic Happening in Memory of Ben Schwartz: Studies in Anatolian, Italic, and Other Indo-European Languages. Bibliothèque des Cahiers de l'Institut de linguistique de Louvain (BCILL). Vol. 42. Peeters Publishers. ISBN 978-90-6831-143-3. ISSN 0779-1666.

• O'Connor, Roisin (2015). "Isis in Syria: Militants 'severely damage' ancient Bel Temple in Palmyra using explosives". The Independent.

• Peters, John Punnett (1911). "Deir" . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. Vol. 07 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 933.

• Petersen, Andrew (1996). Dictionary of Islamic Architecture. Routledge. ISBN 978-1-134-61365-6.

• Plets, Gertjan (2017). "Violins and Trowels for Palmyra: Post-Conflict Heritage Politics". Anthropology Today. Royal Anthropological Institute. 33 (4). ISSN 1467-8322.

• Pollard, Nigel (2000). Soldiers, Cities, and Civilians in Roman Syria. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-11155-8.

• Potter, David S. (2010). "The Transformation of the Empire: 235–337 CE". In Potter, David S. (ed.). A Companion to the Roman Empire. Blackwell Companions to the Ancient World. Vol. 32. Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-9918-6.

• Purcell, Nicholas (1997). "Rome's New Kings (31 BC – AD 476)". In Jones, Peter V.; Sidwell, Keith C. (eds.). The World of Rome: An Introduction to Roman Culture. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-38600-5.

• Qaddūrī, Zubayr Sulṭān (2000). al-Thawrah al-mansīyah (in Arabic). Ittiḥād al-Kuttāb al-ʻArab. OCLC 45642553.

• Qīṭāz, ʻAdnān (2007). "Muhana Family". In Shukrī, Muḥammad ʻAzīz (ed.). al-Mawsūʻah al-ʻArabīyah (bl-Għarbi). Vol. 19. al-Jumhūrīyah al-ʻArabīyah al-Sūrīyah, Riʼāsat al-Jumhūrīyah, Hayʼat al-Mawsūʻah al-ʻArabīyah. OCLC 46672427.

• Raja, Rubina (2012). Urban Development and Regional Identity in the Eastern Roman Provinces, 50 BC-AD 250: Aphrodisias, Ephesos, Athens, Gerasa. Museum Tusculanum Press. ISBN 978-87-635-2606-7.

• Raschke, Manfred G. (1978). "New Studies in Roman Commerce with the East". In Temporini, Hildegard; Wolfgang, Haase (eds.). Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, II Principat. Aufstieg und Niedergang der römischen Welt (ANRW). Vol. 9. De Gruyter. ISBN 978-3-11-001885-1.

• Ricca, Simone (2007). "Palmyra". In Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. (eds.). Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-919-5.

• Richardson, Peter (2002). City and Sanctuary: Religion and Architecture in the Roman Near East. SCM Press. ISBN 978-0-334-02884-0.

• Robinson, David M (1946). Baalbek, Palmyra. J.J. Augustin. OCLC 426276.

• Romano, Irene Bald (2006). Classical Sculpture: Catalogue of the Cypriot, Greek, and Roman Stone Sculpture in the University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. University Museum Monograph. Vol. 125. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-1-934536-29-2.

• Rosenthal, Franz (1978). "The Second Laghmân Inscription". Eretz-Israel: Archaeological, Historical and Geographical Studies. Israel Exploration Society. 14: H.L. Ginsberg Volume. ISSN 0071-108X.

• Rostovtzeff., Michael Ivanovitch (1932). Harmon, Austin M. (ed.). "Seleucid Babylonia : Bullae and Seals of Clay with Greek Inscriptions". Yale Classical Studies. Yale University Press. 3. ISSN 0084-330X.

• Rostovtzeff, Michael Ivanovitch (1971) [1932]. Out of the Past of Greece & Rome. Biblo and Tannen's Graeco Life and Times Series. Vol. 6. Biblo & Tannen Publishers. ISBN 978-0-8196-0126-1.

• Rostovtzeff, Michael Ivanovitch (1932). Caravan Cities. Translated by Rice, David Talbot; Rice, Tamara Talbot. The Clarendon Press. OCLC 2153578.

• Sader, Hélène (2014). "History". In van Soldt, Wilfred; Beckman, Gary; Leitz, Christian; Michalowski, Piotr; Miglus, Peter A.; Gzella, Holger (eds.). The Aramaeans in Ancient Syria. Handbook of Oriental Studies. Section 1 The Near and Middle East. Vol. 106. Brill. ISBN 978-9-004-22845-0. ISSN 0169-9423.

• Sartre, Maurice (2005). "The Arabs and the Desert Peoples". In Bowman, Alan K.; Garnsey, Peter; Cameron, Averil (eds.). The Crisis of Empire, AD 193–337. The Cambridge Ancient History. Vol. 12. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-30199-2.

• Saul, Heather (2015). "Isis in Palmyra: Civilians forced to watch execution of 20 men at amphitheatre". The Independent.

• Schlumberger, Daniel (1939). "Bornes frontières de la Palmyrène". Syria (bil-Franċiż). l'Institut Français du Proche-Orient. 20 (1): 43–73. doi:10.3406/syria.1939.4166. ISSN 0039-7946.

• Schmidt-Colinet, Andreas (1997). "Aspects of 'Romanization': The Tomb Architecture at Palmyra and Its Decoration". In Alcock, Susan E. (ed.). The Early Roman Empire in the East. Oxbow Monographs in Archaeology. Vol. 95. Oxbow Books. ISBN 978-1-900188-52-4.

• Seland, Eivind Heldaas (2013). "Networks and Social Cohesion in Ancient Indian Ocean Trade: Geography, Ethnicity, Religion". Journal of Global History. Cambridge University Press. 8 (3): 373–390. doi:10.1017/S1740022813000338. ISSN 1740-0228.

• Seyrig, Henri (1939). "Antiquités Syriennes 29: A propos du culte de Zeus à Séleucie". Syria (bil-Franċiż). Institut français du Proche-Orient. 20 (4). ISSN 0039-7946.

• Seyrig, Henri (1959). "Antiquités Syriennes 76: Caractères de l'histoire d'Émèse". Syria (bil-Franċiż). l'Institut Français du Proche-Orient. 36 (3–4). ISSN 0039-7946.

• Shaheen, Kareem; Swann, Glenn; Levett, Cath (2015). "Palmyra – what the world has lost". The Guardian.

• Shaheen, Kareem (2015). "Palmyra: historic Syrian city falls under control of Isis". The Guardian.

• Shaheen, Kareem (2017). "Isis destroys tetrapylon monument in Palmyra". The Guardian.

• Shahîd, Irfan (1984). Rome and the Arabs: A Prolegomenon to the Study of Byzantium and the Arabs. Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 978-0-88402-115-5.

• Shahîd, Irfan (1995). Byzantium and the Arabs in the Sixth Century (Part1: Political and Military History). Vol. 1. Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 978-0-88402-214-5.

• Shahîd, Irfan (2002). Byzantium and the Arabs in the Sixth Century (Part1: Toponymy, Monuments, Historical Geography, and Frontier Studies). Vol. 2. Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 978-0-88402-284-8.

• Sidebotham, Steven E.; Hense, Martin; Nouwens, Hendrikje M. (2008). The Red Land: The Illustrated Archaeology of Egypt's Eastern Desert. American University in Cairo Press. ISBN 978-977-416-094-3.

• Sivertsev, Alexei (2002). Private Households and Public Politics in 3rd–5th Century Jewish Palestine. Texte und Studien zum antiken Judentum. Vol. 90. Mohr Siebeck. ISBN 978-3-16-147780-5. ISSN 0721-8753.

• Smith, Sidney (1956). "Ursu and Ḫaššum". Anatolian Studies. Cambridge University Press on Behalf of the British Institute of Archaeology at Ankara. 6: 35–43. doi:10.2307/3642395. ISSN 0066-1546. JSTOR 3642395. S2CID 155659015.

• Smith II, Andrew M. (2013). Roman Palmyra: Identity, Community, and State Formation. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-986110-1.

• Sommer, Michael (2018). Palmyra: a History. Cities of the Ancient World. Vol. 6. Routledge. ISBN 978-0-415-72002-1.

• Southern, Patricia (2008). Empress Zenobia: Palmyra's Rebel Queen. Continuum International Publishing Group. ISBN 978-1-4411-4248-1.

• Speake, Graham (1996). "Palmyra (Homs, Syria)". In Berney, Kathryn Ann; Ring, Trudy; Watson, Noelle (eds.). International Dictionary of Historic Places. Vol. 4 (Middle East and Africe). Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN 978-1-884964-03-9.

• Squires, Nick (2017). "Stone Sculptures Smashed by ISIL in Ancient City of Palmyra Restored to Former Glory by Italian Experts". The Telegraph.

• Stoneman, Richard (1994) [1992]. Palmyra and Its Empire: Zenobia's Revolt Against Rome. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08315-2.

• Strong, Donald Emrys (1995) [1976]. Toynbee, Jocelyn Mary Catherine; Ling, Roger (eds.). Roman Art. Pelican History of Art. Vol. 44. Yale University Press. ISBN 978-0-300-05293-0. ISSN 0553-4755.

• Teixidor, Javier (1979). The Pantheon of Palmyra. Études préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain. Vol. 79. Brill. ISBN 978-90-04-05987-0.

• Teixidor, Javier (2005). "Palmyra in the third century". In Cussini, Eleonora (ed.). A Journey to Palmyra: Collected Essays to Remember Delbert R. Hillers. Brill. ISBN 978-90-04-12418-9.

• Terpak, Frances; Bonfitto, Peter Louis (2017). "The Legacy of Ancient Palmyra". The Getty Research Institute.

• Tharoor, Kanishk; Maruf, Maryam (2016). "Museum of Lost Objects: The Temple of Bel". BBC News.

• Tomlinson, Richard A. (2003) [1992]. From Mycenae to Constantinople: The Evolution of the Ancient City. Routledge. ISBN 978-1-134-92894-1.

• Tuck, Steven L. (2015). A History of Roman Art. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-3025-0.

• UNESCO (2015). "Director-General of UNESCO Irina Bokova firmly condemns the destruction of Palmyra's ancient temple of Baalshamin, Syria". Unesco.

• van der Toorn, Karel (2019). Becoming Diaspora Jews: Behind the Story of Elephantine. Yale University Press. ISBN 978-0-300-24949-1.

• van Koppen, Frans (2015). Pfälzner, Peter (ed.). "Qaṭna in altsyrischer Zeit". Qaṭna Studien Supplementa: Übergreifende und vergleichende Forschungsaktivitäten des Qaṭna-Projekts der Universität Tübingen (bil-Ġermaniż). Harrassowitz Verlag. 2: Qaṭna and the Networks of Bronze Age Globalism. Proceedings of an International Conference in Stuttgart and Tübingen in October 2009. ISBN 978-3-447-10350-3. ISSN 2195-4305.

• Vasudevan, Aruna (1995). "Athens (Attica, Greece): Agora". In Ring, Trudy; Salkin, Robert M.; La Boda, Sharon (eds.). International Dictionary of Historic Places. Vol. 3 (Southern Europe). Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN 978-1-884964-02-2.

• Veyne, Paul (2017) [2015]. Palmyra: An Irreplaceable Treasure. Translated by Fagan, Teresa Lavender. The University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-42782-9.

• Waardenburg, Jacques (1984). "Changes of Belief in Spiritual Beings, Prophethood, and the Rise of Islam". In Kippenberg, Hans Gerhard; Drijvers, Hendrik Jan Willem; Kuiper, Yme B. (eds.). Struggles of Gods: Papers of the Groningen Work Group for the Study of the History of Religions. Religion and Reason. Vol. 31. Walter de Gruyter. ISBN 978-90-279-3460-4. ISSN 0080-0848.

• Waardenburg, Jean Jacques (2002). Islam: Historical, Social, and Political Perspectives. Religion and Reason. Vol. 40. Walter de Gruyter. pp. 405–436. doi:10.1515/9783110200942.bm. ISBN 978-3-11-017178-5. ISSN 0080-0848.

• Watson, Alaric (2004) [1999]. Aurelian and the Third Century. Routledge. ISBN 978-1-134-90815-8.

• Watson, William E. (2003). Tricolor and Crescent: France and the Islamic World. Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-97470-1.

• Wheeler, Everett L (2011). "The Army and the Limes in the East". In Erdkamp, Paul (ed.). A Companion to the Roman Army. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-9376-7.

• Whittow, Mark (2010). "The late Roman/early Byzantine Near East". In Robinson, Chase F. (ed.). The formation of the Islamic World. Sixth to Eleventh Centuries. The New Cambridge History of Islam. Vol. 1. Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-18430-1.

• Williams, Sara Elizabeth (2016). "Isil retakes historic city of Palmyra". The Telegraph.

• Winter, Stefan (2010). The Shiites of Lebanon under Ottoman Rule, 1516–1788. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-48681-1.

• Winter, Stefan (2019). "Alep et l'émirat du désert (çöl beyliği) au XVIIe-XVIIIe siècle". In Winter, Stefan; Ade, Mafalda (eds.). Aleppo and its Hinterland in the Ottoman Period / Alep et sa province à l'époque ottomane. Brill. ISBN 978-90-04-37902-2.

• Withnall, Adam (2015). "Isis executes Palmyra antiquities chief and hangs him from ruins he spent a lifetime restoring". The Independent.

• Wolfensohn, Israel (2016) [1914]. تاريخ اللغات السامية (History of Semitic Languages) (in Arabic). دار القلم للطباعة و النشر و التوزيع. OCLC 929730588.

• Wood, Robert (1753). The ruins of Palmyra, otherwise Tedmor, in the desart. London, Robert Wood. OCLC 642403707.

• Wright, David P. (2004). "Syria and Canaan". In Johnston, Sarah Iles (ed.). Religions of the Ancient World: A Guide. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01517-3.

• Yarshater, Ehsan (1998). Hovannisian, Richard G.; Sabagh, Georges (eds.). The Persian Presence in the Islamic World. Giorgio Levi della Vida Conference. Vol. 13. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-59185-0.

• Yon, Jean-Baptiste (2002). Les notables de Palmyre (bil-Franċiż). l'Institut français d'archéologie du Proche-Orient. ISBN 978-2-912738-19-6.

• Young, Gary K. (2003) [2001]. Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy 31 BC – AD 305. Routledge. ISBN 978-1-134-54793-7.

• Zahran, Yasamin (2003). Zenobia between Reality and Legend. BAR (British Archaeological Reports) International Series. Vol. 1169. Archaeopress. ISBN 978-1-84171-537-7. ISSN 0143-3067.

• Zuchowska, Marta (2008). "Wadi al Qubur and Its Interrelations with the Development of Urban Space of the City of Palmyra in the Hellenistic and Roman Periods". In Kühne, Hartmut; Czichon, Rainer Maria; Kreppner, Florian Janoscha (eds.). Proceedings of the 4th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East, 29 March – 3 April 2004, Freie Universität Berlin. Vol. 1. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-05703-5.