Gjirokastër
Gjirokastër (bl-Albaniż: [ɟiɾoˈkastəɾ], bid-definittiv fl-Albaniż: Gjirokastra; bil-Grieg: Αργυρόκαστρο, trażlitterata Argyrókastro [ar.ʝiˈro.ka.stro]; bl-Aromanjan: Ljurocastru, Iurucasta jew Iurucast) hija belt fir-Repubblika tal-Albanija u s-sede tal-Kontea u tal-Muniċipalità ta' Gjirokastër. Il-belt tinsab f'wied bejn il-muntanji Gjerë u x-xmara Drino, madwar 300 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Iċ-ċentru storiku tal-belt huwa Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, li ġie deskritt bħala "eżempju rari ta' raħal Ottoman ippreservat sew, mibni mill-bdiewa l-kbar". Fuq il-belt hemm il-Fortizza ta' Gjirokastër, fejn kull ħames snin isir il-Festival Folkloristiku Nazzjonali ta' Gjirokastër. Il-belt hija r-raħal tat-twelid tal-eks mexxej Komunist Albaniż, Enver Hoxha, u tal-awtur Ismail Kadare.
| Gjirokastër | ||
|---|---|---|
 Albanija | ||
 | ||
| ||
| Amministrazzjoni | ||
| Stat sovran | Albanija | |
| County of Albania | Kontea ta' Gjirokastër | |
| District of Albania | Distrett ta' Gjirokastër | |
| Municipality of Albania | Muniċipalità ta' Gjirokastër | |
| Isem uffiċjali | Gjirokastër | |
| Ismijiet oriġinali | Gjirokastër | |
| Kodiċi postali |
6001–6003 | |
| Ġeografija | ||
| Koordinati | 40°04′33″N 20°08′20″E / 40.07583°N 20.13889°EKoordinati: 40°04′33″N 20°08′20″E / 40.07583°N 20.13889°E | |
  Gjirokastër Gjirokastër (Albania) | ||
| Superfiċjenti | 59 hectare | |
| Għoli | 193 mu 286 m | |
| Demografija | ||
| Popolazzjoni | 23,437 abitanti (19 Jannar 2012) | |
| Informazzjoni oħra | ||
| Kodiċi tat-telefon |
084 | |
| Żona tal-Ħin | UTC+1u UTC+2 | |
| bliet ġemellati |
Saranda (en)  , Casale Monferrato (en) , Grottammare (en) u Patras | |
| gjirokastra.org | ||
Il-belt tissemma fir-rekords storiċi li jmorru lura għall-1336 bl-isem Grieg tagħha, Αργυρόκαστρο, Argyrókastro,[1] bħala parti mill-Imperu Biżantin.[2] Saret parti mid-djoċesi Kristjana Ortodossa ta' Dryinoupolis u Argyrokastro wara l-qerda ta' Adrianoupolis fil-qrib.[3] Iktar 'il quddiem Gjirokastër ġiet ikkontestata bejn id-Despotat ta' Epiru u l-klan Albaniż ta' John Zenevisi qabel ma għaddiet taħt it-tmexxija Ottomana għall-ħames sekli ta' wara (1417-1913).[4] Matul l-okkupazzjoni Ottomana, Gjirokastër uffiċjalment kienet magħrufa bit-Tork Ottoman bħala Ergiri kif ukoll bħala Ergiri Kasrı.[5] Matul il-konverżjonijiet għall-Iżlam fil-perjodu Ottoman u influss ta' konvertiti Musulmani mill-kampanja tal-madwar, Gjirokastër inbidlet minn belt b'maġġoranza Kristjana fis-seklu 16 għal waħda b'popolazzjoni Musulmana kbira sal-bidu tas-seklu 19.[6][7] Gjirokastër saret ukoll ċentru reliġjuż ewlieni għas-Sufiżmu Bektashi.[8] Maħtufa mill-Armata Ellenika matul il-Gwerer tal-Balkani tal-1912-1913 bis-saħħa tal-popolazzjoni Griega kbira tagħha, eventwalment ġiet inkorporata fl-istat indipendenti ġdid tal-Albanija fl-1913.[9] Din il-mossa ma tantx kienet popolari mal-popolazzjoni Griega lokali, li rribellaw; wara diversi xhur ta' taqbid u rvelli, ir-Repubblika Awtonoma ta' Epiru ta' Fuq ġiet stabbilita għal ftit fl-1914 b'Gjirokastër bħala l-belt kapitali tagħha. B'mod definittiv ingħatat lill-Albanija fl-1921.[10] Fis-snin iktar reċenti, fil-belt kien hemm protesti kontra l-gvern li wasslu għall-gwerra ċivili Albaniża tal-1997.[11]
Flimkien mal-Albaniżi Musulmani u Ortodossi, il-belt tospita wkoll minoranza Griega sostanzjali b'komunità konsiderevoli Aromanjana.[12][13] Flimkien ma' Sarandë, il-belt titqies bħala wieħed miċ-ċentri tal-komunità Griega fl-Albanija,[14] u saħansitra hemm konsolat tal-Greċja.[15]
Ismijiet u etimoloġija immodifika
Il-belt issemmiet għall-ewwel darba fir-rekords storiċi bl-isem Medjevali Argyrókastron (bil-Grieg Medjevali: Αργυρόκαστρον), kif imsemmi minn Ġwanni VI Kantakouzenos fl-1336.[16] L-isem oriġina minn argyrón (bil-Grieg Medjevali: ἀργυρόν, letteralment "fidda"), u kástron (bil-Grieg Medjevali: κάστρον), derivata mil-Latin castrum, li tfisser "kastell" jew "fortizza"; għaldaqstant "kastell tal-fidda". Fil-kronaka Biżantina kien jintuża wkoll l-isem simili Argyropolýchni (bil-Grieg Medjevali: Αργυροπολύχνη, letteralment "raħal tal-fidda").[17] It-teorija li l-belt issemmiet għal isem il-Prinċipessa Argjiro, figura leġġendarja li dwarha l-awtur tas-seklu 19 Kostas Krystallis kiteb ġrajja qasira u li dwarha Ismail Kadare kiteb poeżija fis-snin 60 tas-seklu 20[18], titqies bħala etimoloġija folkloristika, peress li l-prinċipessa jingħad li kienet tgħix ferm wara, fis-seklu 15.[19]
Il-forma definittiva bl-Albaniż tal-isem tal-belt hija Gjirokastra, filwaqt li bid-djalett Albaniż Gheg, il-belt hija magħrufa bħala Gjinokastër; iż-żewġ ismijiet oriġinaw mill-isem bil-Grieg.[20] F'sorsi tal-Punent, l-isem jiġi spellut b'diversi modi fosthom Girokaster u Girokastra. Bl-Aromanjan, il-belt hija magħrufa bħala Ljurocastru, Iurucasta jew Iurucast; filwaqt li bil-Grieg modern, il-belt hija magħrufa bħala Argyrókastro (Αργυρόκαστρο). Matul l-era Ottomana, il-belt kienet magħrufa bit-Tork bħala Ergiri.[5]
Storja immodifika
Storja bikrija immodifika
Matul il-perjodu Elladiku Nofsani (2100-1550 Q.K.), ġiet imħaffra tumbata doppja fil-ħamrija f'Vodhinë, b'similaritajiet qawwijin għaċ-ċrieki funebri ta' Mycenae, li turi rabta komuni mal-poplu ta' Mycenae tan-Nofsinhar tal-Greċja. Il-perjodu Friġju tar-reġjun seħħ bejn madwar l-1150 Q.K. sa madwar it-850 Q.K. Hammond jargumenta li r-reġjun kien mimli b'mużajk ta' prinċipati żgħar Friġej, bil-prinċipat ta' Gjirokastër u r-reġjun tal-madwar biċ-ċentru f'Vodhinë. Fl-aħħar parti tal-perjodu, milli jidher kien hemm bidla tad-dinastija f'Vodhine.[21]
L-evidenza arkeoloġika turi li matul Żmien il-Bronż, ir-reġjun kien abitat minn popolazzjonijiet li x'aktarx kienu jitkellmu djalett tal-Majjistral tal-Greċja.[22] L-arkeologi sabu artefatti tal-fuħħar li jmorru lura għall-bidu ta' Żmien il-Ħadid, maħduma bi stil li tfaċċa għall-ewwel darba fl-aħħar ta' Żmien il-Bronż f'Pazhok, fil-Kontea ta' Elbasan, u li nstabu fl-Albanija kollha.[23] L-iżjed abitanti bikrin li nstabu fdalijiet tagħhom fiż-żona madwar Gjirokastër kienu t-tribù tal-Kaonjani li kienu jitkellmu bil-Grieg, u li kienu jagħmlu parti mill-grupp tal-Epiroti.[24] Fi żmien il-qedem, iċ-ċentru urban lokali kien jinsab fl-Antigonja, madwar ħames kilometri minn Gjirokastër fix-xatt oppost tax-xmara Drino.[25]
Perjodu Medjevali immodifika
Is-swar tal-belt imorru lura għas-seklu 3. Il-ħitan għoljin tal-ġebel taċ-ċittadella nbnew mis-seklu 6 sa 12.[26] Matul dan il-perjodu, Gjirokastër żviluppat f'ċentru kummerċjali ewlieni magħruf bħala Argyropolis (bil-Grieg Medjevali: Ἀργυρόπολις, li tfisser "Belt tal-Fidda") jew Argyrokastron (bil-Grieg Medjevali: Ἀργυρόκαστρον, li tfisser "Kastell tal-Fidda").[27]
Il-belt kienet parti mid-Despotat ta' Epiru u ssemmiet għall-ewwel darba bl-isem ta' Argyrokastro minn Ġwanni VI Kantakouzenos fl-1336. F'dik is-sena Argyrokastro kienet fost il-bliet li baqgħu leali lejn l-Imperatur Biżantin waqt ribelljoni lokali tal-Epiroti favur Nikephoros Orsini-Doukas.[28] L-ewwel tismija ta' gruppi nomadiċi Albaniżi saret fil-bidu tas-seklu 14, fejn kienu qed ifittxu mergħat ġodda u jħarbtu diversi insedjamenti fir-reġjun. Dawn l-Albaniżi kienu daħlu fir-reġjun u ħadu vantaġġ mis-sitwazzjoni wara li l-pesta s-sewda kienet fniet il-popolazzjoni lokali tal-Epiroti. Matul l-1386-1417, il-belt ġiet ikkontestata bejn id-Despotat ta' Epiru u l-klan Albaniż ta' John Zenevisi. Fl-1399 l-abitanti Griegi tal-belt ingħaqdu mad-Despotu ta' Epiru, Esau, fil-kampanja tiegħu kontra diversi tribujiet Albaniżi u Aromanjani.[29] Fl-1417 saret parti mill-Imperu Ottoman u fl-1419 saret il-belt tal-kontea tas-Sanjak tal-Albanija.[30] Matul ir-Rewwixta Albaniża tal-1432-1436, il-belt ġiet assedjata minn forzi taħt it-tmexxija ta' Thopia Zenevisi, iżda r-ribelli tilfu kontra t-truppi Ottomani mmexxija minn Turahan Bey.[31] Fis-snin 70 tas-seklu 16, in-nobbli lokali Manthos Papagiannis u Panos Kestolikos, deskritti bħala rappreżentanti Griegi tal-jasar tal-Greċja u tal-Albanija flimkien mal-kap tal-Lega Mqaddsa, Ġwanni tal-Awstrija u diversi mexxejja Ewropej oħra, ippruvaw jidħlu għal taqbida armata kontra l-Ottomani, iżda din l-inizjattiva ma tat l-ebda frott.[32][33]
Skont il-vjaġġatur Tork Evliya Çelebi, li żar il-belt fl-1670, dak iż-żmien kien hemm 200 dar fi ħdan il-kastell, 200 fil-viċinat Kristjan tal-Lvant ta' Kyçyk Varosh (li tfisser viċinat żgħir barra mill-kastell), 150 dar fil-Byjyk Varosh (li tfisser viċinat kbir barra mill-kastell), u sitt viċinati oħra: Palorto, Vutosh, Dunavat, Manalat, Haxhi Bey, u Memi Bey, mifruxa fuq tmien għoljiet madwar il-kastell. Skont il-vjaġġatur, dak iż-żmien il-belt kellha madwar 2,000 dar, tmien moskej, tliet knejjes, 280 ħanut, ħames funtani, u ħames bereġ. Mis-seklu 16 sal-bidu tas-seklu 19, Gjirokastër minn belt Kristjana kważi għalkollox saret belt b'maġġoranza Musulmana billi l-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni urbana kkonvertiet għall-Iżlam, u kien hemm ukoll influss ta' konvertiti Musulmani li waslu mill-kampanja tal-madwar.
Modern immodifika
Fl-1811, Gjirokastër saret parti mill-Pashalik ta' Yanina, li dak iż-żmien kien immexxi mill-Albaniż Ali Pasha ta' Ioannina u ġiet ittrasformata f'fewdu semiawtonomu fil-Lbiċ tal-Balkani sa mewtu fl-1822. Fl-1833, ribelli Albaniżi ħakmu l-belt u wasslu biex il-gvern Ottoman jaqbel mat-termini tagħhom. Wara l-waqgħa tal-Pashalik fl-1868, il-belt saret il-belt kapitali tas-Sanjak ta' Ergiri. Fit-23 ta' Lulju 1880, kumitati tan-Nofsinhar tal-Albanija tal-Lega ta' Prizren organizzaw kungress fil-belt, fejn ġie deċiż li jekk iż-żoni b'popolazzjoni Albaniża tal-Imperu Ottoman jiġu ċeduti lill-pajjiżi ġirien, kienu se jirvellaw. Matul il-Qawmien Nazzjonali Albaniż (1831-1912), il-belt kienet ċentru ewlieni tal-moviment, u xi gruppi fil-belt jingħad li kienu jesponu ritratti ta' Skanderbeg, l-eroj nazzjonali tal-Albaniżi matul dan il-perjodu. Minn nofs is-seklu 19, Gjirokastër ikkontribwixxiet ukoll għall-Imperu Ottoman usa' permezz ta' individwi li kienu Kadıs (uffiċjali ċivili) u kienet ċentru importanti tal-kultura Iżlamika. Fil-bidu ta' Marzu 1908, il-binbashi ta' Gjirokastër ġie maqtul minn Çerçiz Topulli u s-segwaċi tiegħu. Il-pro-Albaniżi tal-belt, matul l-1909-1912, kien maqsuma bejn żewġ gruppi: il-liberali urbani li riedu jikkooperaw man-nazzjonalisti Griegi u Albaniżi li ffurmaw gruppi ġellieda fil-kampanja. Matul is-seklu 19 u l-bidu tas-seklu 20, il-Musulmani li kienu jitkellmu bl-Albaniż kienu l-maġġoranza l-kbira tal-popolazzjoni ta' Gjirokastër, filwaqt li kien hemm biss ftit familji li kienu jitkellmu bil-Grieg.
Minħabba l-popolazzjoni Griega kbira tagħha, il-belt ittieħdet mill-Greċja matul l-Ewwel Gwerra tal-Balkani tal-1912-1913, wara li l-Ottomani rtiraw mir-reġjun. Madankollu, il-belt ingħatat lill-Albanija skont it-termini tat-Trattat ta' Londra tal-1913 u tal-Protokoll ta' Firenze tas-17 ta' Diċembru 1913.
Dawn l-avvenimenti xejn ma kienu popolari mal-popolazzjoni Griega lokali, u r-rappreżentanti tagħhom taħt Georgios Christakis-Zografos iffurmaw l-Assemblea Panepirotika f'Gjirokastër bħala protesta. L-Assemblea, mingħajr l-inkorporazzjoni fil-Greċja, talbet għall-awtonomija lokali jew għal okkupazzjoni internazzjonali minn forzi tas-Setgħat il-Kbar għad-distretti ta' Gjirokastër, Sarandë, u Korçë.
F'April 1939, Gjirokastër ġiet okkupata mill-Italja wara l-invażjoni Taljana tal-Albanija. Fit-8 ta' Diċembru 1940, matul il-Gwerra bejn il-Greċja u l-Italja, l-Armata Ellenika daħlet fil-belt u baqgħet għal perjodu ta' ħames xhur, qabel ma tilfet kontra l-Ġermanja Nażista f'April 1941 u l-belt reġgħet f'idejn il-kmand Taljan. Wara l-waqgħa tal-kmand Taljan fl-Armistizju ta' Cassibile f'Settembru 1943, il-belt ittieħdet mill-forzi Ġermaniżi u eventwalment ġiet irritornata lill-kontroll Albaniż fl-1944.
Ir-reġim Komunista ta' wara l-gwerra żviluppa l-belt bħala ċentru industrijali u kummerċjali. Ġiet elevata għall-istatus ta' belt mużew, peress li kienet il-belt fejn twieled il-mexxej tar-Repubblika Soċjalista tal-Poplu tal-Albanija, Enver Hoxha, fl-1908. Id-dar tiegħu ġiet ikkonvertita f'mużew.
It-tiġrif tal-istatwa monumentali tal-mexxej awtoritarju Enver Hohxa f'Gjirokastër minn membri tal-komunità Griega lokali f'Awwissu 1991 immarkat it-tmiem tal-istat b'partit wieħed. Gjirokastër ġarrbet problemi ekonomiċi kbar wara t-tmiem tat-tmexxija Komunista fl-1991. Fir-rebbiegħa tal-1993, ir-reġjun ta' Gjirokastër sar ċentru ta' kunflitt fil-beraħ bejn membri tal-minoranza Griega u l-pulizija Albaniża. Il-belt kienet partikolarment affettwata mill-kollass tal-1997 ta' skema piramidali kbira li wasslet għal nuqqas ta' stabbiltà għall-ekonomija Albaniża kollha. Il-belt ġiet fil-mira ta' ribelljoni kontra l-gvern ta' Sali Berisha; seħħew protesti vjolenti kontra l-gvern li eventwalment wasslu għar-riżenja ta' Berisha. Fis-16 ta' Diċembru 1997, id-dar ta' Hoxha ġarrbet xi ħsarat minħabba vandaliżmu, iżda sussegwentement ġiet irrestawrata.
Ġeografija immodifika
Il-muniċipalità attwali ġiet iffurmata permezz tar-riforma tal-gvern lokali tal-2015 bil-fużjoni tal-eks muniċipalitajiet ta' Antigonë, Cepo, Gjirokastër, Lazarat, Lunxhëri, Odrie u Picar, li saru unitajiet muniċipali. Is-sede tal-muniċipalità hija l-belt ta' Gjirokastër. Il-popolazzjoni totali tammonta għal 28,673 ruħ (skont iċ-ċensiment tal-2011), f'erja totali ta' 469.55 km2 (181.29 mil kwadru). Il-popolazzjoni tal-muniċipalità preċedenti skont iċ-ċensiment tal-2011 kienet tammonta għal 19,836 ruħ.
Klima immodifika
Gjirokastër tinsab bejn l-artijiet baxxi tal-Punent tal-Albanija u l-artijiet għoljin fuq ġewwa, u b'hekk għandha klima sħuna sajfija tal-Mediterran, għalkemm (bħala mhu normali fl-Albanija), ikollha preċipitazzjoni ferm iktar qawwija mis-soltu għal din it-tipoloġija ta' klima.
| Data klimatika dwar Gjirokastër | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja medja °C (°F) | 9
(48) |
11
(52) |
13
(55) |
18
(64) |
23
(73) |
28
(82) |
32
(90) |
34
(93) |
27
(81) |
23
(73) |
15
(59) |
11
(52) |
20
(69) |
| Temp. medja ta' kuljum °C (°F) | 5
(41) |
6
(43) |
7
(45) |
12
(54) |
16
(61) |
20
(68) |
23
(73) |
24
(75) |
19
(66) |
14
(57) |
10
(50) |
6
(43) |
14
(56) |
| Temp. baxxa medja °C (°F) | 1
(34) |
1
(34) |
2
(36) |
6
(43) |
10
(50) |
13
(55) |
15
(59) |
15
(59) |
12
(54) |
8
(46) |
5
(41) |
2
(36) |
8
(46) |
| Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) | 290
(11.4) |
230
(9.1) |
190
(7.5) |
90
(3.5) |
50
(2.0) |
40
(1.6) |
10
(0.4) |
10
(0.4) |
60
(2.4) |
180
(7.1) |
400
(15.7) |
320
(12.6) |
1,870
(73.7) |
| Medja ta' jiem ta' preċipitazzjoni (≥ 1 mm) | 11 | 10 | 8 | 7 | 5 | 2 | 1 | 1 | 3 | 7 | 14 | 12 | 81 |
| Umdità relattiva medja (%) | 71 | 69 | 68 | 69 | 70 | 62 | 57 | 57 | 64 | 67 | 75 | 73 | 67 |
| Sors: Weatherbase[34] | |||||||||||||
Ekonomija immodifika
Primarjament Gjirokastër hija ċentru kummerċjali b'xi industriji, b'mod partikolari tal-produzzjoni tal-oġġetti tal-ikel, tal-ġlud u tat-tessuti. Dan l-aħħar fil-belt inbena suq agrikolu reġjonali fejn isir il-kummerċ lokali tal-għelejjel prodotti lokalment. Minħabba l-potenzjal tan-Nofsinhar tal-Albanija li tipprovdi prodotti mkabbra b'mod organiku, kif ukoll ir-relazzjoni tagħha mal-kontropartijiet Griegi fil-belt fil-qrib ta' Ioannina, x'aktarx li s-suq jiġi ddedikat għall-biedja organika fil-ġejjieni. Madankollu, il-promozzjoni u l-kummerċjalizzazzjoni ta' dawn il-prodotti attwalment għad fadlilhom biex jilħqu l-istandards Ewropej. Il-Kamra tal-Kummerċ tal-belt, li nħolqot fl-1988, tippromwovi l-kummerċ maż-żoni tal-fruntiera mal-Greċja. Bħala parti mill-appoġġ finanzjarju mill-Greċja lill-Albanija, il-Forzi Armati Elleniċi bnew sptar fil-belt.
F'dawn l-aħħar snin, bosta djar tradizzjonali ġew rikostruwiti u s-sidien tagħhom ġew attirati lura fil-belt, u b'hekk it-turiżmu reġa' ħa r-ruħ bħala sors potenzjali ta' dħul għall-ekonomija lokali. Madankollu, xi djar tradizzjonali oħra għadhom mitluqa minħabba nuqqas ta' investment, abbandun jew rinnovazzjonijiet mhux xierqa peress li l-artiġjani lokali ma ġewx involuti f'dawn il-proġetti. Fl-2010, wara l-kriżi ekonomika tal-Greċja, il-belt kienet waħda mill-ewwel żoni fl-Albanija li batiet, peress li bosta emigranti Albaniżi fil-Greċja sfaw mingħajr impjieg u b'hekk kellhom jerġgħu jiġu lura fl-Albanija.
Infrastruttura immodifika
Gjirokastër hija moqdija mill-Awtostrada SH4, li tikkollegaha ma' Tepelenë fit-Tramuntana u mar-reġjun ta' Dropull, kif ukoll mal-fruntiera Griega, 30 kilometru fin-Nofsinhar mill-fruntiera Griega.
Edukazzjoni immodifika
L-ewwel skola fil-belt, skola tal-lingwa Griega, inbniet fl-1663. Ġiet sponsorjata minn merkanti lokali u ffunzjonat taħt is-superviżjoni tal-isqof lokali. Fl-1821, meta faqqgħet il-Gwerra tal-Indipendenza Griega, l-iskola nqerdet, iżda reġgħet infetħet fl-1830. Fl-1727 bdiet topera madrasa fil-belt, u ħadmet bla waqfien għal 240 sena sal-1967, meta ngħalqet minħabba r-Rivoluzzjoni Kulturali applikata fl-Albanija Komunista. Fl-1861-1862 ġiet stabbilita skola tal-lingwa Griega għall-bniet, appoġġata finanzjarjament mill-benefattur Grieg lokali Christakis Zografos. L-ewwel skola Albaniża f'Gjirokastër infetħet fl-1886. Illum il-ġurnata Gjirokastër għandha seba' skejjel tal-lingwa, żewġ skejjel sekondarji (waħda minnhom il-Liċeo ta' Gjirokastër), u żewġ skejjel vokazzjonali. Barra minn hekk, hemm ukoll żewġ skejjel sekondarji tal-lingwa Griega fil-belt.
Fil-belt hemm ukoll l-Università ta' Eqrem Çabej, li nfetħet fl-1968. L-università dan l-aħħar esperjenzat tnaqqis fl-ammont ta' studenti, u b'hekk id-dipartimenti tal-Fiżika, tal-Matematika, tal-Bijokimika, u tal-Edukazzjoni Preprimarja ma ffunzjonawx matul is-sena akkademika 2008-2009. Fl-2006, l-istabbiliment tat-tieni università f'Gjirokastër, li topera bil-lingwa Griega, ġie maqbul wara diskussjonijiet bejn il-gvernijiet tal-Albanija u tal-Greċja. Kien hemm attendenza ta' 35 student fl-2010, iżda l-programm edukattiv twaqqaf ħesrem meta l-Università ta' Ioannina fil-Greċja rrifjutat li tipprovdi l-għalliema għas-sena skolastika tal-2010 u l-gvern Grieg u l-fondazzjoni Latsis irtiraw il-finanzjament tagħhom.
Demografija immodifika
Bħala popolazzjoni Gjirokastër hija l-ikbar muniċipalità fil-Kontea ta' Gjirokastër. Skont l-INSTAT, abbażi taċ-ċensiment tal-2011, il-Muniċipalità ta' Gjirokastër kien stmat li kellha 28,673 resident (densità ta' 53.91 persuna/km2) li jgħixu f'6,919-il unità domestika, filwaqt li l-Kontea kollha kellha total ta' 72,176 abitant. Il-popolazzjoni tal-muniċipalità tinkludi l-popolazzjoni urbana u rurali fl-Unitajiet Amministrattivi tagħha fosthom: Antigonë; Cepo; Lazarat; Lunxhëri; Odrie u Picar. Il-belt ta' Gjirokastër stess għandha popolazzjoni residenti ta' 19,836 abitant li b'mod predominanti hija popolazzjoni urbana. Fi ħdan il-muniċipalità, il-popolazzjoni hija iktar mifruxa, b'16.76 % mill-età ta' 0 sa 14-il sena, 69.24 % minn 15 sa 64 sena, u 13.98 % ta' 65 sena jew iktar. Fir-rigward tal-belt stess, il-popolazzjoni kienet mifruxa wkoll, b'16.93 % mill-età ta' 0 sa 14-il sena, 70.27 % minn 15 sa 64 sena, u 12.78 % ta' 65 sena jew iktar.
Il-belt għandha popolazzjoni ta' 43,000 abitant. Gjirokastër tospita komunità etnika Griega li skont il-Human Rights Watch kienet tammonta għal 4,000 ruħ mit-30,000 abitant fl-1989, għalkemm kelliema f'isem il-Griegi sostnew li sa 34 % tal-belt hija Griega. Gjirokastër titqies bħala ċ-ċentru tal-komunità Griega fl-Albanija. Minħabba l-popolazzjoni kbira ta' Griegi fil-belt u fl-inħawi tal-madwar, hemm konsolat Grieg. Minoranzi iżgħar oħra fil-belt huma l-Aromanjani u r-Roma.
Reliġjon immodifika
Ir-reġjun kien parti mid-djoċesi Ortodossa tal-Lvant ta' Dryinoupolis, parti mill-veskovat metropolitan ta' Ioannina. Id-djoċesi ssemmiet għall-ewwel darba fid-dokumentazzjoni tas-sekli 10-11. Bil-qerda ta' Adrianupolis fil-qrib, is-sede ġiet ittrasferita lejn Gjirokastër bl-isem ta' Djoċesi ta' Dryinopoulis u Argyrokastron (bil-Grieg: Δρυϊνουπόλεως και Αργυροκάστρου). Fl-1835 ġiet promossa għal veskovat metropolitan taħt il-ġurisdizzjoni diretta tal-Patriarkat Ekumeniku ta' Kostantinopli. Illum il-ġurnata, il-belt tospita djoċesi li hija parti mill-Knisja Ortodossa Awtoċefala tal-Albanija. Iż-żewġ knejjes eżistenti tal-belt ġew rikostruwiti fl-aħħar tas-seklu 18, wara l-approvazzjoni mill-awtoritajiet Ottomani lokali li rċevew tixħim kbir mill-komunità Ottomana lokali. Il-Katidral Ortodoss tat-"Trasfigurazzjoni tas-Salvatur" reġa' nbena fl-1773 fis-sit ta' knisja eqdem u jinsab fil-kwartieri tal-kastell.
Matul il-perjodu Ottoman Gjirokastër kienet ċentru sinifikanti għall-Ordni Bektashi tal-Musulmani Sufisti, speċjalment b'rabta mat-tifrix u mal-attività letterarja tiegħu. Fil-bidu tas-seklu 19, matul it-tmexxija ta' Ali Pasha, id-diplomatiku Brittaniku William Martin Leake, fil-vjaġġ tiegħu minn Vlorë lejn Gjirokastra u wara lejn it-territorju li llum jagħmel parti mill-Greċja, fid-djarju tiegħu jiddeskrivi l-wasla tiegħu fis-26 ta' Diċembru 1804, fir-reġjun ta' Derópoli, jew Dropull kif kien magħruf mal-Albaniżi lokali. Skontu, il-belt ewlenija tiegħu Gjirokastër kellha madwar 2,000 familja Musulmana u madwar 100 familja Kristjana. Min-naħa l-oħra, Libohovë, li dak iż-żmien kienet tagħmel parti mill-istess reġjun, kellha nofs dak l-ammont b'madwar 1,000 familja Musulmana u 50 familja Kristjana. Fl-1925, l-Albanija saret iċ-ċentru dinji tal-Ordni Bektashi Musulmana. Is-sede tagħha tinsab f'Tirana, u Gjirokastër kienet waħda minn sitt distretti tal-Ordni Bektashi fl-Albanija, biċ-ċentru fit-tekke ta' Baba Rexheb. Il-belt tospita popolazzjoni kbira ta' Bektashi u Sunniti. Storikament kien hemm 15-il tekke u moskea, li minnhom 13 kienu jiffunzjonaw fl-1945. Il-Moskea ta' Gjirokastër biss baqgħet teżisti sa żminijietna; it-12 l-oħra nqerdu jew ġew magħluqa matul ir-Rivoluzzjoni Kulturali tal-gvern Komunista fl-1967.
Skont iċ-ċensiment tal-2011, li qajjem xi dubji minħabba irregolaritajiet fil-proċedura u d-data affettwata minn bojkott, il-perċentwali tal-popolazzjoni lokali skont il-gruppi reliġjużi huma: l-Iżlam 42,3 %, il-Bektashi 5,3 %, l-Ortodossi tal-Lvant 14,6%, il-Kattoliċi Rumani 2,8 %, filwaqt li 35,2 % ma ddikjarawx xi reliġjon jew mhumiex reliġjużi. Skont id-data taċ-ċensiment tal-kontea ta' Gjirokastër (li tinkludi muniċipalitajiet oħra apparti Gjirokastër), kellha l-ogħla perċentwal ta' atei meta mqabbel mal-kontej l-oħra kollha fl-Albanija, b'Vlora fit-tieni post (6.3 % meta mqabbla ma' 6.01 %).
Kultura immodifika
Il-vjaġġatur Ottoman tas-seklu 17 Evliya Çelebi, li żar il-belt fl-1670, iddeskriva l-belt fid-dettall. Darba fost l-oħrajn, f'Ħadd minnhom, Çelebi sema' l-ħoss ta' vajtim, il-karba Albaniża tradizzjonali għall-mejtin, imwettqa minn kantant professjonali tal-vistu. Il-vjaġġatur tant ħass li l-belt kienet storbjuża li taha l-laqam ta' "belt in-newwieħa".
Ir-rumanz Kronaka fil-Ġebel (bl-Ingliż: Chronicle in Stone) tal-kittieb Albaniż Ismail Kadare jirrakkonta l-istorja ta' din il-belt matul l-okkupazzjoni Taljana u Griega fl-Ewwel Gwerra Dinjija u fit-Tieni Gwerra Dinjija. Barra minn hekk, jiddeskrivi wkoll id-drawwiet tan-nies ta' Gjirokastër.
Meta kellu 24 sena, il-kittieba Albaniża Musine Kokalari kitbet ġabra ta' 80 paġna ta' għaxar ġrajjiet ta' proża għaż-żgħażagħ bid-djalett tagħha ta' Gjirokastër: As my old mother tells me (bl-Albaniż: Siç me thotë nënua plakë), Tirana, 1941. Il-ktieb jirrakkonta d-diffikultajiet ta' kuljum tan-nisa ta' Gjirokastër, u jiddeskrivi d-drawwiet prevalenti tar-reġjun.
Gjirokastër, li tospita kemm il-kant polifoniku bl-Albaniż kif ukoll bil-Grieg, tospita wkoll il-Festival Folkloristiku Nazzjonali (bl-Albaniż: Festivali Folklorik Kombëtar) li jsir kull ħames snin. Il-festival sar għall-ewwel darba fl-1968 u sar l-aħħar fl-2021 għall-ħdax-il darba. Il-festival isir fil-Fortizza ta' Gjirokastër. F'Gjirokastër tiġi ppubblikata wkoll il-gazzetta bil-Grieg Laiko Vima. Stabbilita fl-1945, din kienet l-unika midja stampata permessa fir-Repubblika Soċjalista tal-Poplu tal-Albanija.
Attrazzjonijiet ewlenin immodifika
.jpg)
Il-belt inbniet fuq xaqliba madwar iċ-ċittadella, li tinsab fuq promontorju dominanti. Għalkemm is-swar tal-belt inbnew fis-seklu 3 u l-belt stess issemmiet għall-ewwel darba fis-seklu 12, il-maġġoranza tal-binjiet eżistenti jmorru lura għas-sekli 17 u 18. Id-djar tipiċi huma magħmulin minn struttura għolja tal-ġebel li tlaħħaq sa ħames sulari. Fihom turġien esterni u interni madwarhom. Jingħad li d-disinn tagħhom ġej mid-djar iffortifikati tal-kampanja li huma tipiċi fin-Nofsinhar tal-Albanija. Is-sular t'isfel tal-binjiet ikollu ċisterna u stalla. It-tieni sular ikollu kamra għall-mistednin u kamra għall-familja b'fuklar. Is-sulari l-oħra ta' fuq kienu jakkomodaw il-familji estiżi u kienu jkunu kkollegati b'turġien interni. Minn mindu Gjirokastër ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, għadd ta' djar ġew irrestawrati, għalkemm bosta oħra għadhom mitluqa.
Bosta djar f'Gjirokastër għandhom stil lokali partikolari li wassal biex il-belt tingħata l-laqam ta' "Belt tal-Ġebel", minħabba li l-biċċa l-kbira tad-djar antiki għandhom soqfa miksija b'ġebel ċatt. Wieħed jista' jara stil simili ħafna fid-distrett ta' Pelion fil-Greċja. Il-belt, flimkien ma' Berat, kienet fost il-ftit bliet Albaniżi li ġew ippreservati fis-snin 60 u 70 tas-seklu 20 mill-programmi ta' mmodernizzar tal-binjiet. Iż-żewġ bliet ingħataw l-istatus ta' "bliet mużew".
Il-Fortizza ta' Gjirokastër hija dominanti fuq il-belt u tiddefendi r-rotta strateġika importanti tul il-wied tax-xmara. Hija miftuħa għall-viżitaturi u fiha mużew militari b'ħafna artillerija u affarijiet li ntużaw matul ir-reżistenza Komunista kontra l-okkupazzjoni Ġermaniża, kif ukoll ajruplan tal-Forza tal-Ajru tal-Istati Uniti, li jfakkar it-taqbida tar-reġim Komunista kontra s-setgħat imperjalisti. Matul is-sekli 19 u 20 Ali Pasha ta' Ioannina u l-gvern tar-Re Zog I tal-Albanija żiedu xi binjiet fil-fortizza. Illum il-fortizza fiha ħames torrijiet u tospita torri tal-arloġġ, knisja, funtani, stalel għaż-żwiemel, u bosta affarijiet oħra. Il-parti tat-Tramuntana tal-kastell ġiet ikkonvertita f'ħabs mill-gvern ta' Zog u fiha nżammu l-priġunieri politiċi matul ir-reġim Komunista.
Gjirokastër tospita bazaar Ottoman antik li oriġinarjament inbena fis-seklu 17; inbena mill-ġdid fis-seklu 19 wara li ħa n-nar. Hemm iktar minn 500 dar ippreservati bħala "monumenti kulturali" f'Gjirokastër. Il-Moskea ta' Gjirokastër, li nbniet fl-1757, hija l-binja ewlenija fil-bazaar.
Meta l-belt ġiet proposta għall-inklużjoni fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1988, il-Kunsill Internazzjonali dwar il-Monumenti u s-Siti u l-esperti lmentaw dwar għadd ta' binjiet moderni li kerrhu d-dehra taċ-ċentru storiku. Madankollu, iċ-ċentru storiku ta' Gjirokastër tniżżel fil-lista fl-2005, 15-il sena wara n-nominazzjoni oriġinali.
Sport immodifika
Il-futbol huwa popolari f'Gjirokastër: il-belt tospita l-Luftëtari Gjirokastër, klabb stabbilit fl-1929. Il-klabb ikkompeta f'tornej internazzjonali u attwalment jilgħab fis-Superliga Albaniża (sal-2006-2007 u mill-ġdid mill-2016). Il-logħbiet tal-futbol jintlagħbu fil-Grawnd ta' Gjirokastër, li jesa' sa 8,400 spettatur.
Sit ta' Wirt Dinji immodifika
Iċ-ċentri storiċi ta' Berat u ta' Gjirokastër ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2005 b'modifiki sinifikanti fl-2008.[35]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[35]
Relazzjonijiet internazzjonali immodifika
Gjirokastër hija ġemellata ma':
Residenti notevoli immodifika
- Ali Alizoti, politiku tas-seklu 19
- Fejzi Alizoti, Prim Ministru interim tal-Albanija fl-1914
- Kyriakoulis Argyrokastritis (?−1828), rivoluzzjonarju tal-Gwerra Griega tal-Indipendenza
- Arjan Bellaj, plejer tal-futbol irtirat u membru tat-tim nazzjonali tal-futbol tal-Albanija
- Elmaz Boçe, firmatarju tad-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza Albaniża u politiku
- Bledar Devolli (twieled fl-1978), plejer tal-futbol
- Georgios Dimitriou, awtur tas-seklu 18
- Ioannis Doukas, pittur tas-seklu 19
- Vangjel Dule, rappreżentant tal-minoranza Griega fil-politika Albaniża
- Rauf Fico (1881-1944), politiku
- Bashkim Fino, eks Prim Ministru tal-Albanija
- Christos Gikas, lottatur Grieg-Ruman
- Ramize Gjebrea, partiġjan tat-Tieni Gwerra Dinjija
- Gregorju IV ta' Ateni, studjuż u Arċisqof ta' Ateni
- Altin Haxhi, plejer tal-futbol internazzjonali u membru tat-tim nazzjonali tal-Albanija
- Veli Harxhi, firmatarju tad-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza Albaniża u politiku
- Fatmir Haxhiu, pittur
- Enver Hoxha (1908-1985), eks l-ewwel Segretarju tal-Partit Albaniż tax-Xogħol, u mexxej tal-Albanija Soċjalista
- Feim Ibrahimi, kompożitur
- Ismail Kadare (twieled fl-1936), rumanzier u poeta, rebbieħ tal-Man Booker International Prize tal-2005, tal-Prince of Asturias Award tal-2009, u tal-Jerusalem Prize tal-2015
- Mehmed Kalakula, politiku
- Xhanfize Keko, reġista
- Saim Kokona (twieled fl-1934), ċinematografu
- Albi Kondi (twieled fl-1989), plejer tal-futbol
- Eqrem Libohova, eks Prim Ministru tal-Albanija
- Sabit Lulo, politiku
- Bule Naipi, Eroj tat-Tieni Gwerra Dinjija
- Omer Nishani, Kap tal-Istat tal-Albanija mill-1944 sal-1953
- Arlind Nora (twieled fl-1980), plejer tal-futbol
- Bahri Omari (1889-1945), politiku
- Jani Papadhopulli, firmatarju tad-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza Albaniża u politiku
- Manthos Papagiannis, rivoluzzjonarju tas-seklu 16
- Xhevdet Picari, kmandant fil-Gwerra ta' Vlora
- Pertef Pogoni, politiku
- Baba Rexheb, mexxej reliġjuż Sufist Bektashi, qaddis u s-seba' Dedebaba tal-Ordni Bektashi
- Xhafer Sadik, ir-raba' Dedebaba tal-Ordni Bektashi
- Mehmet Tahsini, politiku u professur
- Bajo Topulli, nazzjonalist u ġellied
- Çerçiz Topulli, nazzjonalist u ġellied tas-seklu 20
- Takis Tsiakos (1909-1997), poeta Grieg
- Alexandros Vasileiou, merkant u studjuż Grieg
- Michael Vasileiou, merkant Grieg
- Mahmud Xhelaledini, politiku
- Arjan Xhumba, plejer tal-futbol irtirat u membru tat-tim nazzjonali tal-futbol tal-Albanija
Referenzi immodifika
- ^ Kiel, Machiel (1990). Ottoman Architecture in Albania, 1385–1912. Beşiktaş, Istanbul: Research Centre for Islamic History, Art and Culture. p. 138. ISBN 978-92-9063-330-3.
- ^ Ward, Philip (1983). Albania: a travel guide. Oleander Press. ISBN 978-0-906672-41-9. p. 70.
- ^ Giakoumis, Konstantinos (2010). "The Orthodox Church in Albania Under the Ottoman Rule 15th–19th Century". In Schmitt, Oliver Jens & Andreas Rathberger (eds). Religion und Kultur im albanischsprachigen Südosteuropa [Religion and culture in Albanian-speaking southeastern Europe]]. Peter Lang. p. 80.
- ^ Canepari, Eleonora (29 September 2017). La ville et le plat pays (in French). Presses universitaires de Perpignan. pp. 175–181. ISBN 9782354122881.
- ^ a b Ali, Çaksu (2006). Proceedings of the Second International Symposium on Islamic Civilisation in the Balkans, Tirana, Albania, 4–7 December 2003. Research Center for Islamic History, Art and Culture. p. 115.
- ^ Giakoumis, Konstantinos (2010). "The Orthodox Church in Albania Under the Ottoman Rule 15th–19th Century". In Schmitt, Oliver Jens & Andreas Rathberger (eds). Religion und Kultur im albanischsprachigen Südosteuropa [Religion and culture in Albanian-speaking southeastern Europe]]. Peter Lang. pp. 86–87.
- ^ Kokolakis, Mihalis (2003). Το ύστερο Γιαννιώτικο Πασαλίκι: χώρος, διοίκηση και πληθυσμός στην τουρκοκρατούμενη Ηπειρο (1820–1913) [The late Pashalik of Ioannina: Space, administration and population in Ottoman ruled Epirus (1820–1913) . EIE-ΚΝΕ. p. 52.
- ^ Norris, Harry Thirlwall (1993). Islam in the Balkans: religion and society between Europe and the Arab world. University of South Carolina Press. p. 134.
- ^ Pettifer, James (July 2001). The Greek Minority in Albania in the Aftermath of Communism (Report). Conflict Studies Research Centre. p. 5. ISBN 1-903584-35-3.
- ^ Miller, William (1966). The Ottoman Empire and Its Successors, 1801–1927. Routledge. pp. 543–544. ISBN 978-0-7146-1974-3.
- ^ Jeffries, Ian (2002). Eastern Europe at the turn of the twenty-first century: a guide to the economies in transition. Routledge. p. 87. ISBN 978-0-415-23671-3.
- ^ Kallivretakis, Leonidas (1995). "Η ελληνική κοινότητα της Αλβανίας υπό το πρίσμα της ιστορικής γεωγραφίας και δημογραφίας [The Greek Community of Albania in terms of historical geography and demography. p. 25.
- ^ Albania: from anarchy to a Balkan identity, Miranda Vickers, James Pettifer Edition, 2. illustrated reprint, Publisher C. Hurst & Co. Publishers, 1997 ISBN 1-85065-290-2, ISBN 978-1-85065-290-8 p. 187
- ^ James Pettifer. "The Greek Minority in Albania in the Aftermath of Communism" (PDF). Camberley, Surrey: Conflict Studies Research Centre, Royal Military Academy Sandhurst. pp. 11–12.
- ^ Country Profile: Bulgaria, Albania (bl-Ingliż). The Unit. 1996. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:
|iktar=(għajnuna) - ^ "Gjirokastra Conservation and Development". www.gjirokastra.org. Miġbur 2022-06-17.
- ^ Giakoumis, Konstantinos (2003). "Fourteenth-century Albanian migration and the 'relative autochthony' of the Albanians in Epeiros. The case of Gjirokastër" (PDF). Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-09-24. Miġbur 2022-06-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Tόμος 170 του Νεοελληνική Γραμματεία (24 November 2014). Ηπειρώτικαι αναμνήσεις. Pelekanos Books. ISBN 9789604007691.
- ^ Sinani, Shaban; Kadare, Ismail; Courtois, Stéphane (2006). Le dossier Kadaré (bil-Franċiż). Pariġi: O. Jacob. p. 37. ISBN 978-2-7381-1740-3.
- ^ The New Encyclopædia Britannica: Micropaedia. Chicago: Encyclopædia Britannica. 1993. p. 289. ISBN 0-85229-571-5.
- ^ Hammond, N. G. L. (2006). "The Illyrians". In Boardman, John; Edwards, I. E. S.; Hammond, N. G. L.; Sollberger, E. (eds.). The Prehistory of the Balkans; the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries B.C. (6 ed.). Cambridge University Press. p. 654. ISBN 0-521-22496-9.
- ^ Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1976). Migrations and Invasions in Greece and Adjacent Areas. Noyes Press. p. 153. ISBN 978-0-8155-5047-1.
- ^ Boardman, John (1982-08-05). The Prehistory of the Balkans and the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth centuries B.C. Cambridge: Cambridge University Press. p. 223. ISBN 978-0-521-22496-3.
- ^ The Cambridge Ancient History: pt. 1. The prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean world, tenth to eighth centuries B.C. Cambridge University Press. 1982. p. 284. ISBN 9780521234474.
- ^ Cabanes, P. (1997). "The Growth of the Cities". Epirus: 4000 Years of Greek History and Culture. Ekdotike Athenon: 92–94. ISBN 9789602133712.
- ^ Wilson, Wesley (1997). Countries & Cultures of the World: The Pacific, Former Soviet Union, & Europe. Chapel Hill, N.C: Professional Press. p. 149. ISBN 9781570873034.
- ^ Dvornik, Francis (1958). The Idea of Apostolicity in Byzantium and the Legend of the Apostle Andrew. Cambridge: Harvard University Press. p. 219.
- ^ Nicol, Donald M. (2010). The Despotate of Epiros 1267-1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages. Cambridge University Press. pp. 114–115. ISBN 9780521130899.
- ^ Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1976). Migrations and Invasions in Greece and Adjacent Areas. Noyes Press. p. 61. ISBN 978-0-8155-5047-1.
- ^ Emin, Riza. ""Ethnographic and open-air museums"" (PDF).
- ^ Imber, Colin (2006). The Crusade of Varna, 1443–45. Ashgate Publishing, Ltd. p. 27. ISBN 978-0-7546-0144-9.
- ^ Vakalopoulos, Apostolos Euangelou (1973). History of Macedonia, 1354–1833. Institute for Balkan Studies. p. 195.
- ^ Cini, Giorgio (1974). Il Mediterraneo Nella Seconda Metà Del '500 Alla Luce Di Lepanto (bit-Taljan). Leo S. Olschki. p. 238.
- ^ "Gjinokaster, Albania Travel Weather Averages (Weatherbase)". Weatherbase. Miġbur 2022-06-07.
- ^ a b Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centres of Berat and Gjirokastra". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-06-07.