Yogyakarta
Yogyakarta (pronunzjata: /ˌjoʊɡjəˈkɑːrtə/;[1] bil-Ġavaniż: ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ Ngayogyakarta [ŋɑːˈjɔɡjɔˈkɑːrtɔ]; bil-Petjo: Jogjakarta) hija l-belt kapitali tar-Reġjun Speċjali ta' Yogyakarta fl-Indoneżja, fil-parti ċentrali u tan-Nofsinhar tal-gżira ta' Ġava. Bħala l-unika belt irjali Indoneżjana li għadha mmexxija minn monarkija, Yogyakarta titqies bħala ċentru importanti għall-belle arti u l-kultura klassika ta' Ġava, fosthom iż-żfin klassiku, it-tessuti batik, ir-reċtar, il-letteratura, il-mużika, il-poeżija, ix-xogħol bil-fidda, l-arti viżwali, u l-ispettakli tal-pupazzi wayang.[2] Magħrufa bħala ċentru tal-edukazzjoni fl-Indoneżja, Yogyakarta għandha popolazzjoni kbira ta' studenti u għexieren ta' skejjel u universitajiet, fosthom l-Università ta' Gadjah Mada, l-ikbar istitut tal-edukazzjoni għolja fil-pajjiż u wieħed mill-iżjed prestiġjużi.[3][4]
| Yogyakarta | |||
|---|---|---|---|
 Indoneżja | |||
 | |||
| |||
| Amministrazzjoni | |||
| Stat sovran | Indoneżja | ||
| Province of Indonesia | Yogyakarta (en)  | ||
| Isem uffiċjali | Kota Yogyakarta | ||
| Ismijiet oriġinali |
Yogyakarta Kutha Ngayogyakarta | ||
| Kodiċi postali |
55111–55792 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 7°48′02″S 110°23′29″E / 7.80045677°S 110.39128023°EKoordinati: 7°48′02″S 110°23′29″E / 7.80045677°S 110.39128023°E | ||
  Yogyakarta Yogyakarta (Indonesia) | |||
 | |||
| Superfiċjenti | 32.5±0.01 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 113 m | ||
| Fruntieri ma' |
Sleman (en) u Bantul (en) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 422,732 abitanti (2017) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Fondazzjoni | Il-ĦamisambUTCIl-Ħamis | ||
| Kodiċi tat-telefon |
0274 | ||
| Żona tal-Ħin |
UTC+07:00 (en) | ||
| bliet ġemellati |
Baalbek, Gangbuk District (en) , Huế (en) , Hefei (en) , Commewijne District (en) , Bonn, Ipoh (en) u Paramaribo (en) | ||
| jogjakota.go.id | |||
Yogyakarta hija l-belt kapitali tas-Sultanat ta' Yogyakarta u kienet il-belt kapitali tal-Indoneżja mill-1946 sal-1948 matul ir-Rivoluzzjoni Nazzjonali Indoneżjana, b'Gedung Agung bħala l-President. Wieħed mid-distretti fix-Xlokk ta' Yogyakarta, Kotagede, kien il-belt kapitali tas-Sultanat ta' Mataram bejn l-1587 u l-1613.
Il-popolazzjoni tal-belt kienet 388,627 ruħ fiċ-ċensiment tal-2010,[5] u 373,589 ruħ fiċ-ċensiment tal-2020; l-istima uffiċjali f'nofs l-2022 kienet 378,913-il ruħ, b'184,412-il raġel u 195,501 mara. Iż-żona metropolitana kienet tospita 4,010,436 abitant fl-2010, u din tinkludi l-belt ta' Magelang u 65 distrett fir-reġġenzi ta' Sleman, Klaten, Bantul, Kulon Progo u Magelang. Yogyakarta għandha wieħed mill-ogħla Indiċi tal-Iżvilupp Uman fl-Indoneżja. Sabiex tingħata spinta malajr lill-ekonomija, attwalment qed jitħejja pjan għat-tieni fażi tal-ferrovija ta' veloċità għolja fin-Nofsinhar tal-Indoneżja u qed jiġi żviluppat minn Bandung sa Solo, minn Yogyakarta. Il-kostruzzjoni bdiet fl-2023 u hija pproġettata li titlesta sal-2026.[6]
Etimoloġija u ortografija immodifika
Isem Yogyakarta oriġina mill-belt Indjana ta' Ayodhya, fejn twieled l-eroj Rama tal-ġrajja epika tar-Ramayana. Yogya tfisser "adatatta; idonea; xierqa", u karta tfisser "prosperuża; li qed tiffjorixxi". B'hekk, Yogyakarta tfisser "[belt li] adattata biex tiffjorixxi".[7]
Fil-korrispondenza tal-era kolonjali, il-belt spiss inkitbet bil-kalligrafija Ġavaniża bħala ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ, moqrija bħala /ˌŋɑːjɒɡjəˈkɑːrtə/ bil-prefiss miżjed ta' nga-.[8]
Fl-ortografija ta' dak iż-żmien, l-isem proprju kien spellut bl-alfabett Latin bħala "Jogjakarta". L-ortografija tal-lingwa Indoneżjana nbidlet, u maż-żmien il-konsonanta /j/ bdiet tinkiteb ⟨y⟩, filwaqt li l-konsonanta /dʒ/ bdiet tinkiteb ⟨j⟩. Madankollu, l-ismijiet proprji u ġeografiċi tħallew iżommu l-ortografija oriġinali skont l-ortografija Indoneżjana kontemporanja. B'hekk, isem il-belt jista' jinkiteb bħala "Yogyakarta", skont il-pronunzja oriġinali, u bħala "Jogjakarta", skont l-ortografija tal-Olandiż antik, mingħajr ma żżomm mal-etimoloġija oriġinali ta' Ayodhya. Fid-dokumenti kontemporanji wieħed jista' jiltaqa' maż-żewġ verżjonijiet ortografiċi.
Storja immodifika
Renju ta' Mataram (sekli 8-10 W.K.) immodifika
Skont il-kitba mnaqqxa ta' Canggal li tmur lura għas-732 W.K., iż-żona magħrufa tradizzjonalment bħala "Mataram" saret il-belt kapitali tar-Renju ta' Medang, identifikata bħala Mdang i Bhumi Mataram u stabbilita mir-Re Sanjaya ta' Mataram. Il-kitba mnaqqxa nstabet f'tempju Induista f'Ġava Ċentrali, 40 kilometru 'l bogħod minn Yogyakarta u 20 kilometru 'l bogħod mill-kumpless ta' tempji ġgantesk ta' Borobudur. Dan it-tempju Induista stess kien jinsab fil-fruntiera bejn iż-żona tad-dinastija Induista ta' Sañjaya u ż-żona tad-dinastija Buddista ta' Shailendra.
Mataram saret iċ-ċentru ta' kultura Induista-Buddista Ġavaniża raffinata u sofistikata għal madwar tliet sekli fil-qalba tal-wied tax-xmara Progo, max-xaqlibiet tan-Nofsinhar tal-vulkan Merapi. F'dak iż-żmien inbnew bosta candi (tempji), inkluż Borobudur u Prambanan.
Għall-ħabta tad-929 W.K., l-aħħar mexxej tad-dinastija Sañjaya, ir-Re Mpu Sindok ta' Mataram, ittrasferixxa s-sede tal-poter tar-Renju ta' Mataram minn Ġava Ċentrali għal-Lvant ta' Ġava u stabbilixxa d-dinastija Isyana. Il-kawża eżatta tat-trasferiment mhijiex ċerta; madankollu, x'aktarx li dan ġie kkawżat minn żbroffar qawwi tal-vulkan Merapi jew minn taqbida għall-poter mar-renju ta' Srivijaya bbażat f'Sumatra.
L-istoriċi jissuġġerixxu li f'xi żmien matul ir-renju tar-Re Wawa ta' Mataram (924-929 W.K.), il-vulkan Merapi żbroffa u qered il-belt kapitali tar-renju ta' Mataram.[9]
Imperu Majapahit (1293-1527) immodifika
Matul żmien il-Majapahit, iż-żona madwar Yogyakarta moderna ġiet identifikata mill-ġdid bħala "Mataram" u ġiet rikonoxxuta bħala waħda mit-tnax-il provinċja tal-Majapahit f'Ġava mmexxija minn Duka magħruf bħala Bhre Mataram. Matul ir-renju tar-raba' re tal-Imperu Majapahit, ir-Re Induista Hayam Wuruk (1350-1389) tad-dinastija Rajasa, it-titlu ta' Bhre Mataram inżamm min-neputi u l-iben tar-rispett tar-re Wikramawardhana, li iktar 'il quddiem sar il-ħames re tal-Imperu Majapahit.[10]
Sultanat ta' Mataram (1587-1755) immodifika
Kotagede, issa distrett fix-Xlokk ta' Yogyakarta, ġie stabbilit bħala l-belt kapitali tas-Sultanat ta' Mataram mill-1587 sal-1613.
Matul ir-renju tas-Sultan Agung Hanyokrokusumo (1613-1645), is-Sultanat ta' Mataram laħaq il-quċċata tiegħu bħala l-ikbar renju f'Ġava, u kabbar l-influwenza tiegħu sa Ġava Ċentrali, il-Lvant ta' Ġava, u nofs il-Punent ta' Ġava. Wara żewġ bidliet tal-belt kapitali — l-ewwel Karta u mbagħad Plered, li t-tnejn jinsabu fir-reġġenza attwali ta' Bantul, il-belt kapitali tas-Sultanat ta' Mataram finalment ġiet ittrasferita lejn Kartasura.
Seċessjoni ta' Yogyakarta u invażjonijiet Ewropej (1745-1830) immodifika
Fis-Sultanat ta' Mataram faqqgħet gwerra ċivili bejn Pakubuwono II (1745-1749), l-aħħar mexxej ta' Kartasura, u ħuh iż-żgħir u l-ewwel werriet tat-tron, il-Prinċep Mangkubumi (li iktar 'il quddiem sar magħruf bħala Hamengkubuwono I, l-ewwel Sultan ta' Yogyakarta, u l-fundatur tad-dinastija rjali attwali). Pakubuwono II kien qabel li jikkoopera mal-Kumpanija Olandiża tal-Lvant tal-Indja, u ċeda parti mit-territorju ta' Mataram lill-Olandiżi. Ħuh iż-żgħir, il-Prinċep Mangkubumi, ma qabilx ma' dan il-ftehim, u kkwota tħassib li n-nies kienu se jsiru skjavi taħt it-tmexxija tal-Olandiżi. Matul il-gwerra, il-Prinċep Mangkubumi għeleb il-forzi ta' Pakubuwono II u ddikjara s-sovranità fis-Sultanat ta' Yogyakarta, filwaqt li okkupa l-partijiet tan-Nofsinhar tal-eks Sultanat ta' Mataram.
.jpg)
Pakubowono II miet minħabba mard, u b'hekk is-Sultanat ta' Yogyakarta ġie stabbilit bis-saħħa tat-Trattat ta' Giyanti (Perjanjian Gianti), li ġie ffirmat u rratifikat fit-13 ta' Frar 1755 bejn il-Prinċep Mangkubumi, il-Kumpanija Olandiża tal-Lvant tal-Indja, u n-neputi tiegħu Pakubuwono III u l-alleati tiegħu. Bl-isem ta' Sultan Hamengkubuwono I, Mangkubumi ħa t-tron f'idejh u stabbilixxa d-dinastija rjali ta' Hamengkubuwono, li għadha fil-poter f'Yogyakarta sal-lum. Is-Sultan Hamengkubuwono I u l-familja tiegħu ttrasferew ruħhom uffiċjalment fil-Palazz ta' Yogyakarta, li għadu s-sede tas-sultan renjanti, fis-7 ta' Ottubru 1756. Dawn l-avvenimenti konsegwentement immarkaw it-tmiem tas-Sultanat ta' Mataram, u b'hekk twieldu s-Sultanat ta' Yogyakarta u s-Sultanat ta' Surakarta.
Matul il-perjodu qasir tat-tmexxija Brittanika f'Ġava fl-1811, għajdut ta' pjanijiet mill-qorti rjali ta' Yogyakarta biex jiġi varat attakk kontra l-Brittaniċi ħasseb il-Brittaniċi stazzjonati f'Ġava. Fl-20 ta' Ġunju 1812, Sir Stamford Raffles mexxa qawwa ta' 1,200 Brittaniku biex jaħtaf il-kraton ta' Yogyakarta. Il-forzi ta' Yogyakarta, sfaw sorpriżi mill-attakk u malajr tilfu; il-kraton ċeda wara jum, u sussegwentement insterqulu r-rikkezzi tiegħu u ngħata n-nar.
L-attakk fuq il-kraton kien l-ewwel tax-xorta tiegħu fl-istorja Indoneżjana, u l-qorti rjali ta' Yogyakarta sfat umiljata. Is-sultanat reġa' sab ruħu involut f'kunflitt matul il-Gwerra ta' Ġava.[11]
Żmien ir-Repubblika tal-Indoneżja (mill-1945 sal-preżent) immodifika
Fl-1942, l-Imperu Ġappuniż invada l-Indji tal-Lvant Olandiżi u mexxa f'Ġava sat-telfa mġarrba fl-1945. Sukarno pproklama l-indipendenza tar-Repubblika Indoneżjana fis-17 ta' Awwissu 1945; is-Sultan Hamengkubuwono IX minnufih bagħat ittra lil Sukarno, u esprima l-appoġġ tiegħu għan-nazzjon ġdid tal-Indoneżja u rrikonoxxa s-Sultanat ta' Yogyakarta bħala parti mir-Repubblika tal-Indoneżja.
Is-Sultanat ta' Surakarta għamel l-istess, u b'hekk iż-żewġ renji Ġavaniżi ngħataw status privileġġat bħala "Reġjuni Speċjali" fi ħdan ir-Repubblika Indoneżjana. Madankollu, minħabba rewwixta antirjalista tax-Xellug f'Surakarta, is-Sultanat ta' Surakarta tilef l-istatus speċjali amministrattiv tiegħu fl-1946 u ġie assorbit fil-Provinċja ta' Ġava Ċentrali.
L-appoġġ ta' Yogyakarta kien essenzjali fit-taqbida Indoneżjana għall-indipendenza matul ir-Rivoluzzjoni Nazzjonali Indoneżjana (1945-1949). Il-belt ta' Yogyakarta saret il-belt kapitali tar-Repubblika Indoneżjana mill-1946 sal-1948, wara l-waqgħa ta' Jakarta f'idejn l-Olandiżi. Iktar 'il quddiem l-Olandiżi invadew Yogyakarta wkoll, u b'hekk il-belt kapitali tar-repubblika reġgħet ġiet ittrasferita lejn Bukittinggi fil-Punent ta' Sumatra fid-19 ta' Diċembru 1948. L-Offensiva Ġenerali tal-1 ta' Marzu 1949 irriżultat f'rebħa politika u strateġika Indoneżjana kontra l-Olandiżi u l-irtirar tal-forzi Olandiżi minn Yogyakarta. Fid-29 ta' Ġunju 1949, Yogyakarta nħelset għalkollox mill-forzi Olandiżi, taħt pressjoni min-Nazzjonijiet Uniti.
Għall-kontribut sinifikanti tagħha għas-sopravivenza tar-Repubblika Indoneżjana, Yogyakarta ngħatat l-awtonomija bħala "distrett speċjali", u b'hekk saret l-unika reġjun fl-Indoneżja mmexxi minn monarkija rikonoxxuta.
Sit ta' Wirt Dinji immodifika
L-Assi Kożmoloġiku ta' Yogyakarta u l-Binjiet Storiċi tagħha ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2023.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".
Ġeografija immodifika
L-erja tal-belt ta' Yogyakarta hija 32.5 kilometru kwadru (12.5-il mil kwadru). Filwaqt li l-belt hija mifruxa lejn l-erba' punti kardinali mill-Kraton, il-Palazz tas-Sultan, il-qalba tal-belt moderna tinsab fit-Tramuntana, iċċentrata madwar il-binjiet kolonjali Olandiżi u d-distrett kummerċjali. Jalan Malioboro, b'ringieli ta' bankarelli tal-bejjiegħa, flimkien mas-swieq u l-istabbilimenti kummerċjali fil-qrib, hija t-triq primarja tax-xiri għat-turisti fil-belt, filwaqt li Jalan Solo, iktar lejn it-Tramuntana u l-Lvant, hija d-distrett tax-xiri tan-nies lokali. Is-suq lokali kbir ta' Beringharjo u l-forti Olandiż irrestawrat ta' Vredeburg jinsabu fin-naħa tal-Lvant tat-tard tan-Nofsinhar ta' Malioboro.
Madwar il-Kraton hemm kwartier residenzjali b'popolazzjoni densa li tokkupa l-art li qabel kienet dominju uniku tas-Sultan. Evidenza ta' dan l-użu preċedenti huma l-bosta ħitan antiki sparpaljati mal-belt kollha, u l-fdalijiet tal-kastell tal-ilma ta' Taman Sari, li nbena fl-1758 bħala ġnien tad-divertiment. Wara li l-ġnien ma baqax jintuża mis-Sultan, il-ġnien ġie abbandunat u wara beda jintuża għall-abitazzjonijiet mill-impjegati tal-palazz u d-dixxendenti. Fl-2004 saru sforzi ta' rikostruzzjoni u issa s-sit huwa attrazzjoni popolari fost it-turisti.
Qrib il-belt ta' Yogyakarta hemm il-vulkan ta' Merapi, u l-periferiji tat-Tramuntana tal-belt jibqgħu sejrin sax-xaqlibiet tan-Nofsinhar tal-muntanja fir-Reġġenza ta' Sleman. Il-vulkan Merapi (litteralment "il-muntanja tan-nar" bl-Indoneżjan u bil-Ġavaniż), huwa vulkan attiv li jinsab fil-fruntiera bejn Ġava Ċentrali u Yogyakarta. Huwa l-iżjed vulkan attiv fl-Indoneżja u ilu jiżbroffa regolarment mill-1548.
Klima immodifika
Yogyakarta għandha klima tropikali tal-monsuni (Am) bi preċipitazzjoni fix-xhur l-iktar nexfin bejn Ġunju u Settembru taħt il-100 millimetru (3.9 pulzieri). L-iżjed xahar bi preċipitazzjoni kbira f'Yogyakarta huwa Jannar, bi preċipitazzjoni li tlaħħaq 392 millimetru (15.4-il pulzier). Il-klima hija influwenzata mill-monsuni. It-temperatura annwali bejn wieħed u ieħor tkun bejn 26 u 27 grad Ċelsju. L-iżjed xahar sħun huwa April, b'temperatura medja ta' 27.1 grad Ċelsju.
| Data klimatika għal Yogyakarta, l-Indoneżja (b'elevazzjoni ta' 121 metru jew 397 pied) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja rekord f'°C (°F) | 31
(88) |
32
(90) |
32
(90) |
33
(91) |
32
(90) |
32
(90) |
32
(90) |
32
(90) |
34
(93) |
35
(95) |
35
(95) |
32
(90) |
35
(95) |
| Temp. għolja medja f'°C (°F) | 29.8
(85.6) |
30.5
(86.9) |
31.3
(88.3) |
31.5
(88.7) |
31.1
(88.0) |
31.0
(87.8) |
30.3
(86.5) |
30.7
(87.3) |
31.5
(88.7) |
31.6
(88.9) |
30.9
(87.6) |
30.1
(86.2) |
30.9
(87.5) |
| Temp. medja ta' kuljum f'°C (°F) | 26.3
(79.3) |
26.5
(79.7) |
26.6
(79.9) |
27.1
(80.8) |
26.9
(80.4) |
26.2
(79.2) |
25.4
(77.7) |
25.6
(78.1) |
26.4
(79.5) |
27.0
(80.6) |
26.8
(80.2) |
26.4
(79.5) |
26.4
(79.6) |
| Temp. baxxa medja f'°C (°F) | 22.9
(73.2) |
22.8
(73.0) |
22.9
(73.2) |
23.0
(73.4) |
22.7
(72.9) |
21.5
(70.7) |
20.6
(69.1) |
20.6
(69.1) |
21.7
(71.1) |
22.7
(72.9) |
23.0
(73.4) |
22.8
(73.0) |
22.3
(72.1) |
| Temp. baxxa rekord f'°C (°F) | 20
(68) |
21
(70) |
21
(70) |
21
(70) |
18
(64) |
16
(61) |
17
(63) |
16
(61) |
18
(64) |
21
(70) |
21
(70) |
20
(68) |
16
(61) |
| Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) | 392
(15.4) |
299
(11.8) |
363
(14.3) |
149
(5.9) |
141
(5.6) |
68
(2.7) |
29
(1.1) |
16
(0.6) |
49
(1.9) |
136
(5.4) |
237
(9.3) |
278
(10.9) |
2,157
(84.9) |
| Umdità relattiva medja (%) | 82 | 82 | 81 | 78 | 77 | 74 | 74 | 71 | 69 | 73 | 77 | 82 | 77 |
| Sors 1: Climate-Data.org (temperatura u preċipitazzjoni).[12] | |||||||||||||
| Sors 2: Weatherbase (temperaturi rekord u umdità).[13] | |||||||||||||
Distretti amministrattivi immodifika
Il-belt ta' Yogyakarta hija parti amministrattiva mir-Reġjun Speċjali ta' Yogyakarta li għandu l-istatus ta' provinċja fl-Indoneżja. Fl-2020, il-belt ta' Yogyakarta kellha l-ikbar densità tal-popolazzjoni fiż-Żona Metropolitana ta' Yogyakarta, bi 11,546 ruħ kull kilometru kwadru. Ir-reġġenzi ta' Sleman u ta' Bantul jinsabu fit-tieni post b'densità tal-popolazzjoni ta' 1,958.5 ruħ kull kilometru kwadru, u fit-tielet post b'densità tal-popolazzjoni ta' 1,940 ruħ kull kilometru kwadru, rispettivament. Fi ħdan iż-Żona Metropolitana ta' Yogyakarta hemm il-belt ta' Yogyakarta.[14]
Yogyakarta hija maqsuma f'erbatax-il suddiviżjoni distrettwali msejħa kemantren, u b'hekk Yogyakarta hija l-unika belt fl-Indoneżja bi struttura simili, peress li tapplika biss fi ħdan ir-Reġjun Speċjali ta' Yogyakarta. Hawn taħt hemm lista tal-kemantrens, bl-erja u bil-popolazzjoni tagħhom skont iċ-ċensimenti tal-2010 u tal-2020, flimkien mal-istimi uffiċjali f'nofs l-2022. It-tabella tinkludi wkoll iċ-ċentri amministrattivi distrettwali u l-għadd ta' villaġġi amministrattivi f'kull distrett.
| Isem id-Distrett
(kemantren) |
Erja f'km2 | Pop. skont iċ-ċensiment tal-2010 | Pop. skont iċ-ċensiment tal-2020 | Stima tal-popolazzjoni f'nofs l-2022 | Ċentru amministrattiv | Nru
ta' villaġġi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mantrijeron | 2.67 | 31,267 | 33,340 | 34,146 | Suryodiningratan | 3 |
| Kraton | 1.38 | 17,471 | 17,943 | 18,244 | Kapipaten | 3 |
| Mergangsan | 2.30 | 29,292 | 28,739 | 29,071 | Brontokusuman | 3 |
| Umbulharjo | 8.33 | 76,743 | 68,170 | 68,957 | Warungboto | 7 |
| Kotagede | 2.99 | 31,152 | 33,280 | 34,097 | Prenggan | 3 |
| Gondokusuman | 3.99 | 45,293 | 36,921 | 37,347 | Demangan | 5 |
| Danurejan | 1.11 | 18,342 | 18,670 | 18,950 | Bausasran | 3 |
| Pakualaman | 0.65 | 9,316 | 9,148 | 9,254 | Gunungketur | 2 |
| Gondomanan | 1.14 | 13,029 | 12,793 | 12,941 | Prawirodirjanpectr | 2 |
| Ngampilan | 0.84 | 16,320 | 15,358 | 15,535 | Notoprajan | 2 |
| Wirobrajan | 1.77 | 24,840 | 24,739 | 25,024 | Patangpuluhan | 3 |
| Gedongtengen | 0.99 | 17,185 | 16,484 | 16,674 | Pringgokusuman | 2 |
| Jetis | 1.72 | 23,454 | 23,385 | 23,655 | Bumijo | 3 |
| Tegalrejo | 2.96 | 34,923 | 34,619 | 35,018 | Tagalrejo | 4 |
| Total | 32.82 | 388,627 | 373,589 | 378,913 | 45 |
Ekonomija immodifika
Fl-2017, il-Prodott Reġjonali Domestiku Gross tal-belt ta' Yogyakarta bil-prezzijiet attwali kien ta' 31.31 triljun rupiah (madwar 2.2 biljun dollaru Amerikan).[15] Is-settur terzjarju kkontribwixxa sehem importanti (madwar 78 % tal-Prodott Domestiku Gross) u kien jinkludi l-kummerċ bl-imnut u bl-ingrossa, it-tiswija tal-karozzi u tal-muturi, it-trasport u l-ħżin, l-akkomodazzjoni u l-provvista tal-ikel u tax-xorb, l-informazzjoni u l-komunikazzjoni, is-servizzi finanzjarji u l-assigurazzjoni, il-proprjetà immobbli, is-servizzi korporattivi, l-amministrazzjoni governattiva, id-difiża u s-sigurtà soċjali obbligatorja, is-servizzi edukattivi, is-servizzi tas-saħħa u l-attivitajiet soċjali, kif ukoll servizzi oħra. Fl-2017, it-tkabbir ekonomiku tal-belt ta' Yogyakarta laħaq il-5.24 fil-mija kemxejn iktar malajr meta mqabbel mal-2016, meta t-tkabbir kien laħaq il-5.11 fil-mija.[16]
Sabiex tingħata spinta malajr lill-ekonomija, attwalment qed jiġi żviluppat pjan għat-tieni fażi tal-ferrovija ta' veloċità għolja Indoneżjana minn Bandung sa Solo minn Yogyakarta. Il-kostruzzjoni bdiet fl-2020 u hija pproġettata li titlesta sal-2024.[17]
Demografija immodifika
Maġġoranza kbira tal-popolazzjoni hija Ġavaniża. Madankollu, bħala belt b'għadd kbir ta' skejjel u ta' universitajiet, u b'kost relattivament baxx ta' għajxien meta mqabbel ma' bliet Indoneżjani oħra, Yogyakarta attirat għadd sinifikanti ta' studenti mill-Indoneżja kollha. B'hekk, hemm bosta gruppi etniċi Indoneżjani oħra jgħixu f'Yogyakarta, speċjalment mill-partijiet fil-Lvant tal-Indoneżja.
Fil-belt hemm xi komunitajiet ta' barranin ukoll, magħmula l-iktar minn turisti u studenti barranin.
Reliġjon immodifika
Borobudur is the world's largest Buddhist archaeological site.
Fl-2014, il-kompożizzjoni reliġjuża f'Yogyakarta kienet imqassma kif ġej: l-Iżlam (82.32 %), il-Kattoliċiżmu (10.66 %), il-Protestantiżmu (6.54 %), il-Buddiżmu (0.34 %), l-Induiżmu (0.13 %), u l-Konfuċjaniżmu (0.01 %).
Yogyakarta tradizzjonalment ilha magħrufa bħala reġjun fejn komunitajiet bi twemmin differenti jgħixu f'armonija, iżda f'dawn l-aħħar snin l-intolleranza reliġjuża kibret.
Fl-2018, il-gvernatur tar-Reġjun Speċjali ta' Yogyakarta, Hamengkubuwono X, appella biex il-libertajiet reliġjużi jiġu ppreservati wara li seħħ attakk terroristiku kontra knejjes u binjiet pubbliċi f'Surabaya fl-istess sena.
Turiżmu immodifika
Borobudur is the world's largest Buddhist archaeological site.
Yogyakarta fiha sensiela ta' binjiet u attrazzjonijiet storiċi u monumenti importanti. Bis-saħħa tal-prossimità tagħha ma' Borobudur u Prambanan, u l-preżenza tal-kultura Ġavaniża tal-Kraton, Yogyakarta għandha industrija mdaqqsa tat-turiżmu. Kotagede, il-kapitali tas-Sultanat ta' Mataram tinsab ukoll fil-belt.
It-triq ta' Malioboro fil-belt hija popolari għax-xiri u għall-ikel, u fiha żona pedonali.[18] Il-Kraton huwa l-palazz u s-sede tas-Sultan renjanti ta' Yogyakarta u jinsab ukoll fil-belt. Il-kumpless tal-palazz huwa ċentru tal-kultura Ġavaniża, u fih mużew bl-artefatti rjali għall-wiri. Il-monument ta' Tugu huwa monument importanti ta' Yogyakarta. Il-monument tal-1 ta' Marzu li jinsab f'Jalan Malioboro nbena biex ifakkar l-Offensiva Ġenerali tal-1 ta' Marzu 1949 matul ir-Rivoluzzjoni Nazzjonali Indoneżjana.
Soċjetà u tradizzjonijiet immodifika
_from_central_Java,_a_scene_from_'Irawan's_Wedding'.jpg)
Fost it-tradizzjonijiet u s-swieq lokali notevoli f'Yogyakarta hemm:
- iż-żona tal-produzzjoni tat-tessuti Batik, fejn is-suq ta' Beringharjo huwa l-iżjed famuż;
- ix-xogħol bil-fidda u l-ġojjellerija bil-filugran, fejn iċ-ċentru prinċipali tal-produzzjoni huwa f'Kotagede;
- il-produzzjoni tal-maskri Indoneżjani, fil-villaġġ ta' Bobung, Wonosari;
- l-ispettakli taż-żfin tradizzjonali Ġavaniż, speċjalment il-wayang wong tar-Ramayana li ssir f'Prambanan u f'Purowisata; żifniet Ġavaniżi oħra jsiru fil-Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat (il-palazz irjali);
- il-Wayang kulit, l-ispettaklu tradizzjonali Ġavaniż tal-pupazzi tal-ġilda li jintużaw għall-ispettakli bid-dellijiet;
- ir-reċtar kontemporanju u l-ispettakli bil-pupazzji kontemporanji, eż. it-Teatru tal-Pupazzi ta' Papermoon;
- il-mużika Gamelan, inkluż il-Gamelan Yogyakarta lokali li ġiet żviluppata fil-qrati rjali;
- il-festivals Ġavaniżi tradizzjonali annwali, fosthom is-Sekaten jew il-Gerebeg Mulud;
- il-movimenti teatrali żgħar, eż. Komunitas Sakatoya;
- l-ispettakli tal-arti viżwali, eż. il-komunità ta' Taring Padi f'Bantul.
Gastronomija immodifika
- Gudeg Yogya: ikel tradizzjonali ta' Yogyakarta u Ġava Ċentrali magħmul min-nangka (frotta) mhux misjura li tiġi mgħollija għal diversi sigħat biz-zokkor tas-siġar tal-palm u bil-ħalib tal-ġewż tal-Indì. Is-soltu dan l-ikel jiġi akkumpanjat minn opor ayam (tiġieġ fil-ħalib tal-ġewż tal-Indì), telur pindang (stuffat tal-bajd iebes), u krechek (stuffat jaħraq tal-ġilda taċ-ċanga u tat-tofu). Il-Gudeg ta' Yogyakarta għandu togħma ħelwa u mielħa unika, u huwa iktar niexef u iktar aħmar minn varjanti reġjonali oħra minħabba ż-żieda tal-weraq tat-tik Ġavaniż.[19]
- Krechek (jew krecek jew sambal goreng krechek): ikla tradizzjonali taħraq tal-ġilda taċ-ċanga magħmula minn krupuk kulit imħawra (crackers tal-ġilda taċ-ċanga). Il-Krechek is-soltu jittiekel bħala kontorn flimkien mal-gudeg.
- Ayam goreng Kalasan: stuffat tat-tiġieġ bil-kosbor, it-tewm, il-lewż Asjatiku, u l-ilma tal-ġewż tal-Indì, li mbagħad jintefa' fiż-żejt jagħli sa ma jiġi jqarmeċ. Jittiekel flimkien mas-sambal u l-ħxejjex mhux imsajra.
- Sego kucing: ross bi ftit kontorn.
- Bakpia u bakpia Pathok: ħelu sfiljurat bil-pejst tal-fażola zokkrija mung, li oriġina mill-ħelu Ċiniż. Żona magħrufa sew għall-produzzjoni tal-bakpia hija Pathok qrib Jalan Malioboro, fejn jinbiegħ il-bakpia Pathok.
- Kipo: oriġina mill-mistoqsija bil-Ġavaniż Iki opo? ("Dan x'inhu?") u huwa bukkun żgħir tal-ħelu minn Kotagede magħmul bid-dqiq tar-ross glutinuż u l-għaġina tal-ħalib tal-ġewż tal-Indì mimlija bil-ġewż tal-Indì maħkuk u z-zokkor tas-siġar tal-palm.
- Ronde (wedhang ronde): deżerta Ġavaniża taħraq magħmula minn blalen tar-ross glutinuż mimlija bil-pejst tal-karawett, fil-wiċċ ta' te jaħraq tal-ġinġer ħelu u l-lemongrass.
- Angsle (wedhang angsle): deżerta taħraq ta' soppa tal-perli sago, ross glutinuż imsajjar minn qabel u fażola mung, putu mayang (kejkijiet ikkuluriti tad-dqiq b'għamla ta' tarja), u karawett moqli, miksija bil-ħalib tal-ġewż tal-Indì jaħraq u ħelu.
- Wedhang uwuh: xarba taħraq Ġavaniża tal-imsiemer tal-qronfol.
Mużewijiet immodifika
Yogyakarta għandha bosta siti storiċi, fosthom it-tempju ta' Prambanan, mużewijiet fil-qorti rjali, il-Mużew ta' Sonobudoyo, u mużewijiet f'binjiet kolonjali bħall-Mużew tal-Forti ta' Vredeburg li jinsab fi ħdan l-eks forti Olandiż. Minħabba l-importanza ta' Yogyakarta matul il-gwerra tal-indipendena mill-Olandiżi, hemm bosta mfakar u mużewijiet, bħall-Monument tal-Ħakma mill-Ġdid ta' Yogyakarta.
Lejn il-Lvant taċ-ċentru tal-belt hemm mużew kbir tal-Forzi tal-Ajru (il-Mużew Pusat Dirgantara Mandala), b'36 inġenju tal-ajru fil-binja u sitt inġenji tal-ajru għall-wiri fuq barra. Peress li l-Indoneżja għal xi żmien kienet fl-isfera ta' influwenza Sovjetika, dan il-mużew fih għadd ta' inġenji tal-ajru Russi antiki li ma kinux disponibbli għal spezzjoni fl-isfera ta' influwenza tan-NATO. Il-kollezzjoni tinkludi eżempji ta' Mikoyan-Gurevich MiG-15 trainer, Mikoyan-Gurevich MiG-17, Mikoyan-Gurevich MiG-19, Mikoyan-Gurevich MiG-21 u Tupolev Tu-16, flimkien ma' ġabra ta' inġenji tal-ajru Ġappuniżi, Amerikani u Brittaniċi. Mużewijiet oħra jinkludu l-Mużew Nazzjonali ta' Jogja.
Sport immodifika
It-tim tal-futbol PSIM Yogyakarta, li attwalment jilgħab fil-Liga 2, huwa bbażat f'Yogyakarta.
Edukazzjoni immodifika
_UGM.jpg)
F'Yogyakarta hemm l-Università ta' Gadjah, l-ikbar università tal-Indoneżja u waħda mill-iżjed prominenti tal-pajjiż. Universitajiet pubbliċi oħra f'Yogyakarta jinkludu l-Università Statali ta' Yogyakarta, l-Università Iżlamika ta' Sunan Kalijaga, l-Istitut Indoneżjan tal-Arti u l-Poltekkes Kemenkes Yogyakarta. Hemm ukoll università pubblika waħda f'Yogyakarta li tipprovdi edukazzjoni permezz tal-apprendiment remot fl-Universitas Terbuka jew l-Indonesia Open University. Fil-belt hemm ukoll diversi universitajiet privati magħrufa sew, fosthom l-Università Muhammadiyah ta' Yogyakarta, il-Kulleġġ tax-Xjenzi tas-Saħħa ta' Ahmad Yani Yogyakarta, l-Università Iżlamika tal-Indoneżja, l-Università ta' Atma Jaya, l-Università Kristjana ta' Duta Wacana, l-Università ta' Ahmad Dahlan u l-Università ta' Sanata Dharma.
Il-belt tospita wkoll l-Akkademja Indoneżjana tal-Forza tal-Ajru, li tinsab fil-kumpless tal-Ajruport ta' Adisucipto.
Primagama, waħda mill-ikbar istituzzjonijiet tat-tutoring fl-Indoneżja, għandha s-sede tagħha fil-belt.[20]
Trasport immodifika
Ajruport immodifika
Yogyakarta hija moqdija primarjament mill-Ajruport Internazzjonali ta' Yogyakarta fir-Reġġenza ta' Kulon Progo, li jikkollega l-belt ma' bliet ewlenin oħra fl-Indoneżja, bħal Jakarta, Surabaya, Denpasar, Lombok, Makassar, Balikpapan, Banjarmasin, Pekanbaru, Palembang, u Pontianak. Jikkollega l-belt internazzjonalment ukoll ma' Kuala Lumpur (titjiriet operati minn AirAsia u Indonesia AirAsia). Ajruport ieħor huwa l-Ajruport Internazzjonali ta' Adisutjipto fir-Reġġenza ta' Sleman, li jaqdi biss ftit ajruplani kummerċjali limitati.
Ferroviji immodifika
Yogyakarta bdiet tinqeda l-ewwel darba mill-ferrovija fl-1872. Il-belt tinsab tul waħda miż-żewġ linji ferrovjarji ewlenin li joperaw f'Ġava fil-Punent u f'Surabaya fil-Lvant.
Yogyakarta għandha żewġ stazzjonijiet ferrovjarji tal-passiġġieri, l-Istazzjon ta' Yogyakarta b'ferroviji ta' klassi kummerċjali u eżekuttivi, u l-Istazzjon ta' Lempuyangan b'ferroviji ta' klassi ekonomika. Iż-żewġ stazzjonijiet jinsabu fiċ-ċentru tal-belt. L-Istazzjon ta' Yogyakarta huwa l-venda ta' żewġ servizzi ferrovjarji: il-Linja KRL Yogyakarta-Solo, li topera sal-Istazzjon ta' Solo Balapan fil-belt ta' Surakarta, u l-Prambanan Express (Prameks), li topera sal-Istazzjon ta' Kutoarjo f'Kutoarjo. Ferroviji oħra joperaw minn Madiun Jaya (mill-Istazzjon ta' Madiun sal-Istazzjon ta' Lempuyangan), u Joglosemar (mill-Istazzjon ta' Semarang Poncol sal-Istazzjon ta' Lempuyangan). Il-Kollegament Ferrovjarju tal-Ajruport Internazzjonali jikkollega ċ-ċentru tal-belt mal-Ajruport Internazzjonali ta' Yogyakarta.
Toroq immodifika
Il-belt għandha sistema estensiva ta' karozzi tal-linja pubbliċi, u hija punt ewlieni ta' tluq tal-karozzi tal-linja li joperaw lejn bliet oħra f'Ġava u f'Bali, kif ukoll taxis, andongs, u becaks. L-iżjed mezz tat-trasport personali li jintuża huwa ċertament il-mutur, iżda kulma jmur għadd ikbar ta' residenti għandhom karozza. Yogyakarta u l-inħawi tal-madwar għandhom ukoll awtostrada ċirkolari magħrufa bħala r-Ring Road li tgħaddi fuq il-Bypass ta' Janti, il-Bypass ta' Lempuyangan, u l-Bypass ta' Jomborli nbniet dan l-aħħar.
Karozzi tal-linja immodifika
Mill-bidu tal-2008, il-belt operat sistema rapida ta' tranżitu tal-karozza tal-linja, Trans Jogja, magħrufa wkoll bħala "TJ". Trans Jogja hija mmudellata fuq is-sistema ta' TransJakarta fil-belt kapitali tal-pajjiż, iżda għad-differenza ta' TransJakarta, ma hemm l-ebda korsija speċjali għall-karozzi tal-linja ta' Trans Jogja, u minflok joperaw fit-toroq prinċipali. Attwalment hemm sitt linji ta' Trans Jogja, b'rotot li jgħaddu mit-toroq prinċipali ta' Yogyakarta. Il-linji huma estiżi mill-Venda tal-Karozzi tal-Linja ta' Jombor fit-Tramuntana sal-Venda tal-Karozzi tal-Linja ta' Giwangan fin-Nofsinhar, u sal-Venda tal-Karozzi tal-Linja ta' Prambanan fil-Lvant mill-Ajruport Internazzjonali ta' Adisucipto.
Faċilitajiet tas-saħħa immodifika
Fost l-isptarijiet notevoli f'Yogyakarta hemm:
- l-Isptar Pubbliku Ġenerali tal-Belt ta' Yogyakarta (RSUD Kota Yogyakarta);
- l-Isptar ta' Bethesda;
- l-Isptar tal-Armata ta' Dr. Soetarto;
- l-Isptar Ġenerali ta' Dr. Sardjito;
- l-Isptar ta' Panti Rapih;
- l-Isptar ta' PKU Muhammadiyah.
Midja immodifika
Kedaulatan Rakyat (KR) hija l-gazzetta ewlenija f'Yogyakarta, u s-sede tagħha tinsab qrib il-monument ta' Tugu. Ippubblikata għall-ewwel darba fl-1945, il-gazzetta hija waħda mill-iżjed gazzetti antiki ppubblikati kontinwament fl-Indoneżja.[21] Ġurnali ewlenin oħra jinkludu Harian Jogja, Koran Merapi u Tribun Jogja, kif ukoll il-gazzetta disponibbli online biss, Bernas. Minggu Pagi, b'sjieda ta' KR, hija l-gazzetta ewlenija li toħroġ darba fil-ġimgħa.
Yogyakarta għandha żewġ stazzjonijiet tar-radju u tat-televiżjoni li jkopru r-Reġjun Speċjali ta' Yogyakarta u l-inħawi tal-madwar. Ir-radju pubbliku RRI Yogyakarta għandu wieħed mill-istudjos tiegħu fil-belt. Stazzjonijiet oħra tar-radju bbażati f'Yogyakarta jinkludu Geronimo FM, Retjo Buntung FM u Yasika FM. Madankollu, il-biċċa l-kbira tal-istazzjonijiet tat-televiżjoni jinsabu fir-Reġġenza ta' Sleman, fosthom l-istazzjonijiet pubbliċi TVRI Yogyakarta, AdiTV, Jogja TV u RBTV, u jxandru biss fil-belt ta' Yogyakarta.
Ġemellaġġ immodifika
Yogyakarta hija ġemellata ma':[22]
- Baalbek, il-Libanu;
- Commewijne, is-Suriname;
- Gangbuk (Seoul), il-Korea t'Isfel;
- Huế, il-Vjetnam;
- Le Mont-Dore, New Caledonia;[23]
- Paramaribo, is-Suriname.
Referenzi immodifika
- ^ "Yogyakarta Definition & Meaning". Dictionary.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-11.
- ^ Frazier, Donald (2016-02-11). "On Java, a Creative Explosion in an Ancient City" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Introducing UGM" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Study in Indonesia". Top Universities (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-11.
- ^ Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.
- ^ Okezone (2018). "Mengulik Kereta Cepat Jakarta-Bandung Bisa Tembus ke Solo, Ada Manfaatnya? : Okezone Economy" (bl-Indoneżjan). Miġbur 2023-10-11.
- ^ Pospelov, E. M. (2002). Географические названия мира. Топонимический словарь. (Geograficheskie nazvaniya mira. Toponimicheskiy slovar) [Geographical names of the world. Toponymic dictionary.] (bir-Russu). Russkie slovari, Astrel, AST. p. 138. ISBN 5-17-001389-2.
- ^ "The British Library MS Viewer". www.bl.uk. Miġbur 2023-10-11.
- ^ Spuler, Bertold; F.R.C Bagley (1981). The Muslim World: A Historical Survey, Part IV. Leiden, in-Netherlands: Brill Archive. p. 252. ISBN 978-90-04-06196-5.
- ^ Cœdès, George (1968). Vella, Walter F. (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. Translated by Brown Cowing, Sue. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 241. ISBN 978-0-8248-0368-1.
- ^ "When Raffles Ran Java | History Today". www.historytoday.com. Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Yogyakarta climate: Temperature Yogyakarta & Weather By Month". en.climate-data.org. Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Yogyakarta, Indonesia Travel Weather Averages (Weatherbase)". Weatherbase. Miġbur 2023-10-11.
- ^ "BPS Provinsi D.I. Yogyakarta". yogyakarta.bps.go.id. Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Pertumbuhan Ekonomi DIY Triwulan III-2017 Capai 5,41 Persen". Tribunjogja.com (bl-Indoneżjan). Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Badan Pusat Statistik Kota Yogyakarta". jogjakota.bps.go.id. Miġbur 2023-10-11.
- ^ Okezone (2018). "Mengulik Kereta Cepat Jakarta-Bandung Bisa Tembus ke Solo, Ada Manfaatnya? : Okezone Economy" (bl-Indoneżjan). Miġbur 2023-10-11.
- ^ Post, The Jakarta. "Pedestrians, rejoice: Yogyakarta's Malioboro to be cleaned every day". The Jakarta Post (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-11.
- ^ Tempat Makan Favorit di 6 Kota. AgroMedia. 2008. p. 136. ISBN 978-979-006-166-8.
- ^ Staff, TechNode Global (2022-02-22). "Indonesian edtech firm Zenius acquires tutoring services provider Primagama". TNGlobal (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-11.
- ^ Ahsan, Ivan Aulia. "Kedaulatan Rakyat, Koran Pertama setelah RI Merdeka dan Masih Eksis". tirto.id (bl-Indoneżjan). Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Polandia Jajaki Kerjasama Sister City dengan DIY". Tribunjogja.com (bl-Indoneżjan). Miġbur 2023-10-11.
- ^ "Jumelage entre Yogyakarta et Mont-Dore (Nelle Calédonie)". La France en Indonésie, au Timor oriental et auprès de l’ASEAN (bil-Franċiż). Miġbur 2023-10-11.