Al Zubarah

Zubarah (bl-Għarbi: الزبارة), magħrufa wkoll bħala Al Zubarah jew Az Zubarah, huwa forti tal-qedem fi stat ta' fdalijiet li jinsab tul il-kosta tal-Majjistral tal-peniżola tal-Qatar fil-muniċipalità ta' Al Shamal, madwar 105 kilometru mill-belt kapitali tal-Qatar, Doha. Ġie stabbilit minn Shaikh Muhammed bin Khalifa, il-fundatur tal-familja rjali ta' Al Khalifa tal-Bahrain, it-tribù prinċipali ta' Utub fl-ewwel nofs tas-seklu 18. Is-sit tniżżel bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2013.

Il-Forti ta' Al Zubarah.

Fl-imgħoddi kien ċentru ta' suċċess tal-kummerċ globali u tal-ħsad tal-perli ppożizzjonat nofs triq bejn l-Istrett ta' Hormuz u l-fergħa tal-Punent tal-Golf Persjan. Huwa wieħed mill-iżjed eżempji estensivi u l-iżjed ippreservati ta' insedjament tas-sekli 18 u 19 fir-reġjun. Il-konfigurazzjoni u n-nisġa urbana tal-insedjament ġew ippreservati b'mod uniku meta mqabbel ma' insedjamenti oħra fil-Golf Persjan, u pprovdew ħjiel dwar il-ħajja urbana, l-organizzazzjoni spazjali, u l-istorja soċjali u ekonomika tal-Golf Persjan qabel l-iskoperta taż-żejt u tal-gass fis-seklu 20.

Al Zubarah huwa l-iżjed sit arkeoloġiku sostanzjali tal-Qatar, b'erja ta' madwar 400 ettaru (60 ettaru fi ħdan il-ħajt estern tar-raħal). Is-sit jinkludi r-raħal iffortifikat u ħajt estern bikri u ħajt intern li nbena wara, port, kanal tal-baħar, żewġ ħitan ta' lqugħ, Qal'at Murair (il-Forti ta' Murair), u l-Forti ta' Al Zubarah iktar reċenti.

Storja

Storja bikrija

Il-fdalijiet f'Al Zubarah.

Al Zubarah, li oriġina mill-kelma Għarbija għal "tumbati tar-ramel", x'aktarx li kien l-isem li ngħata minħabba l-abbundanza ta' għoljiet żgħar tar-ramel u tal-ġebel. Matul il-perjodu Iżlamiku bikri, is-snajja' u l-kummerċ laħqu l-qofol tagħhom fit-Tramuntana tal-Qatar. L-insedjamenti bdew jitfaċċaw tul il-kosta, primarjament bejn l-irħula ta' Zubarah u Umm Al Maa. Villaġġ li jmur lura għall-perjodu Iżlamiku ġie skopert qrib ir-raħal.

Bejn Settembru 1627 u April 1628, skwadra navali Portugiża mmexxija minn D. Goncalo da Silveira tat in-nar lil għadd ta' villaġġi kostali ġirien. L-insedjament u t-tkabbir ta' Zubarah matul dan il-perjodu ġew attribwiti għar-rilokazzjoni tan-nies minn dawn l-insedjamenti ġirien.

Wasla ta' Al Khalifa tat-tribù ta' Utub

Għad hemm inċertezza rigward it-tismija bikrija ta' Zubarah fid-dokumenti bil-miktub. Il-Mafkar tal-Qatar, ktieb tal-istorja tal-1986 bl-Għarbi, jallega li qabel il-wasla tal-Utub kien jeżisti raħal b'awtogovernanza funzjonali. Appoġġa din l-istqarrija billi invoka żewġ dokumenti storiċi, iżda iktar 'il quddiem instab li kienu dokumenti ffalsifikati prodotti mill-Qatar f'tentattiv li jikseb iktar jedd fuq il-Bahrain fit-tilwima twila rigward is-sovranità tar-raħal.

Zubarah ġiet stabbilita u mmexxija mill-fergħa ta' Al Khalifa tat-tribù tal-Utub, li kienu wettqu migrazzjoni mill-Kuwajt lejn Zubarah fl-1732, u għenu biex jinbena raħal kbir ikkaratterizzat minn port sikur. F'qasir żmien żviluppa bħala wieħed mill-postijiet u ċ-ċentri prinċipali tal-ħsad tal-perli fil-Golf Persjan.

Tmexxija ta' Al Khalifa f'Zubarah

Forti antik f'Umm Al Maa, qrib Zubarah.

Fl-1732 il-familja rjali ta' Al Khalifa wettqu migrazzjoni mill-Kuwajt u insedjaw lil Zubarah, fejn stabbilew u mexxew ir-raħal u l-port tiegħu, li sar wieħed mill-iżjed portijiet u ċentri kummerċjali tal-ħsad tal-perli importanti fil-Golf Persjan fis-seklu 18. Kabbru wkoll l-insedjamenti tagħhom u bnew ħitan u forti 'l barra mir-raħal ta' Zubarah, imsejjaħ Qal'at Murair (il-Kastell ta' Murair). Dan l-isem oriġina minn fawwara tal-ilma fl-inħawi ta' Bani Sulaim qrib Madina Al Munawara fl-Arabja Sawdija moderna, magħrufa wkoll bħala Herat Bani Sulaim.

Il-familja rjali ta' Al Khalifa kienu l-grupp dominanti oriġinali li kellu l-kontroll tar-raħal ta' Zubarah fil-peniżola tal-Qatar. Dawn kienu grupp importanti politikament li vvjaġġa lil hinn u lil hawn bejn il-Qatar u l-Bahrain, oriġinarjament iċ-ċentru tal-poter tal-Bani Utbah. L-Al Bin Ali, fergħa oħra tal-Bani Utbah, kienu magħrufa wkoll għall-kuraġġ, għall-persistenza u għall-ġid abbundanti tagħhom.

Taħt il-ġurisdizzjoni tagħhom, ir-raħal żviluppa rabtiet kummerċjali mal-Indja, mal-Oman, mal-Iraq u mal-Kuwajt. Bosta oġġetti ġew ittrasportati mill-port tiegħu, inkluż it-tamal, il-ħwawar u l-metalli. F'qasir żmien ir-raħal sar punt ta' tranżitu ppreferut għall-kummerċjanti wara li l-Utub abolixxew it-taxxi fuq il-kummerċ. Il-prosperità tar-raħal żdiedet iktar wara l-okkupazzjoni Persjana ta' Basra fl-1775-1776 meta l-merkanti u refuġjati oħra ħarbu minn Basra u insedjaw ir-raħal ta' Zubarah. Fost dawn il-merkanti kien hemm Ahmad ibn Muhammad ibn Husain ibn Rizq, li pparteċipa fl-amministrazzjoni tar-raħal għal xi żmien. Huwa kien talab lill-bijografu personali tiegħu, Uthman ibn Sanad al-Basri, biex imur miegħu fir-raħal sabiex ikun l-imħallef suprem. Il-bijografija ta' Al-Basri, ippubblikata għall-ewwel darba fl-1813, tipprovdi ħafna informazzjoni għall-qarrej rigward l-iżvilupp tar-raħal taħt l-amministrazzjoni ta' ibn Rizq. Huwa jinnota wkoll diversi studjużi prominenti li wettqu migrazzjoni lejn ir-raħal, fosthom Abd al-Djalil al-Tabatabai.

L-abitanti mill-insedjamenti fil-qrib, inkluż il-merkanti għonja, wettqu migrazzjoni tal-massa lejn Zubarah matul is-snin 70 tas-seklu 18 minħabba l-prevalenza ta' attakki u l-pesta fir-reġjun tal-Golf Persjan. Il-gwerer li kienu għaddejjin bejn il-Bani Khalid u l-Wahhabi kienu fattur ukoll li kkontribwixxa biex Al Zubarah jiffjorixxi bħala ċentru kummerċjali importanti. Din il-pożizzjoni prominenti wasslet għal kunflitti mal-irħula portwali ġirien.

Espansjoni tal-1783 ta' Al Khalifa lejn il-Bahrain

Fl-1782 kien hemm tilwima bejn l-abitanti ta' Zubarah u l-Bahrain immexxi mill-Persja. Iċ-ċittadini nattivi ta' Zubarah ivvjaġġaw lejn il-Bahrain biex jixtru xi injam, iżda kien hemm diżgwid u fil-kaos inqatel skjav tax-xejikk tal-Utub. L-Utub u tribujiet Għarab oħra rritaljaw fid-9 ta' Settembru billi serqu r-rikkezzi ta' Manama u qerduha. Ġiet miġġielda battalja wkoll bejn il-Persjani u t-tribujiet Għarab, fejn iż-żewġ naħat ġarrbu xi mwiet. Iċ-ċittadini ta' Zubarah irritornaw lejn l-art kontinentali wara tlett ijiem b'gallivat Persjan maħtuf li kien intuża għall-ġbir ta' trattat annwali. Fl-1 ta' Ottubru 1782, Ali Murad Khan ordna lix-xejikk tal-Bahrain iħejji kontroattakk kontra Zubarah u bagħatlu r-rinforzi mill-art kontinentali Persjana.

Madwar 2,000 truppi Persjani waslu fil-Bahrain sa Diċembru 1782; imbagħad dawn attakkaw lil Zubarah fis-17 ta' Mejju 1783. Wara li ġarrbu telfa, il-Persjani rtiraw l-armi tagħhom u rtiraw lejn il-bastimenti tagħhom. Flotta navali tal-Utub mill-Kuwajt waslet fil-Bahrain fl-istess jum u tat in-nar lil Manama. Il-forzi Persjani rritornaw lejn l-art kontinentali biex jirreklutaw it-truppi għal attakk ieħor, iżda l-gwarniġjuni tagħhom fil-Bahrain fl-aħħar mill-aħħar ingħelbu mill-Utub.

Huwa magħruf sew li l-istratega ta' din il-battalja kien Shaikh Nasr Al-Madhkur; ix-xabla tiegħu sfat f'idejn Salama Bin Saif Al Bin Ali wara li l-armata tiegħu sfaxxat u l-forzi tiegħu ġarrbu telfa.

L-Al Khalifa ħakmu u keċċew lill-Persjani mill-Bahrain wara li rebħulu. Wara l-invażjoni, l-Al Khalifa wettqu migrazzjoni lejn il-Bahrain, u Zubarah baqgħet taħt il-ġurisdizzjoni tagħhom. Il-Bani Utbah diġà kienu preżenti fil-Bahrain dak iż-żmien, u insedjaw l-inħawi matul l-istaġun tas-sajf u xtraw il-ġonna bis-siġar tal-palm tat-tamal.

Minkejja n-nuqqas ta' stabbiltà madwar Zubarah wara l-assedju ta' Zubarah u l-ħakma tal-Bahrain fl-1783, ir-raħal iffjorixxa bħala ċentru kummerċjali u l-port tiegħu kiber u sar ikbar minn dak ta' Qatif sal-1790. Al Zubarah żviluppa f'ċentru tal-edukazzjoni Iżlamika matul dan is-seklu.

Ir-raħal ġie mhedded mill-1780 'il quddiem minħabba attakki intermittenti varati mill-Wahhabi fuq il-fortizzi tal-Bani Khalid f'Al-Hasa fil-qrib. Il-Wahhabi spekulaw li l-popolazzjoni ta' Zubarah kienet se tagħmel konfoffa kontra r-reġim f'Al-Hasa bl-għajnuna tal-Bani Khalid. Kienu jemmnu wkoll li r-residenti tiegħu kienu qed jipprattikaw tagħlim li jmur kontra d-duttrina tal-Wahhabi, u kienu jqisu lir-raħal bħala portal importanti lejn il-Golf Persjan. Il-ġeneral tal-Arabja Sawdija Sulaiman ibn Ufaysan mexxa attakk kontra r-raħal fl-1787. Fl-1792, qawwa enormi tal-Wahhabi ħakmet lil Al Hasa, u bosta refuġjati kellhom jaħarbu minn Zubarah. Il-forzi tal-Wahhabi assedjaw lil Zubarah u diversi insedjamenti ġirien sentejn wara biex jikkastigawhom talli laqgħu lil dawk li fittxew l-ażil. Il-kapijiet lokali tħallew jibqgħu jwettqu kompiti amministrattivi iżda ġew mitluba jħallsu taxxa.

Ħajja komunali

Dak iż-żmien Zubarah kien raħal organizzat sew, u l-pjanta tat-toroq tiegħu u xi kwartieri nbnew b'għamla ta' grilja. Din il-konfigurazzjoni tissuġġerixxi li r-raħal ġie ppjanat u nbena bħala parti minn avvenimenti importanti, għalkemm donnu nbena fi stadji qrib xulxin. Ġiet ikkalkulata stima tal-popolazzjoni fil-quċċata tar-raħal b'għadd massimu ta' bejn 6,000 u 9,000 ruħ.

Il-biċċa l-kbira tar-rekwiżiti djetetiċi tal-insedjaturi kienu ssodisfati mill-konsum tal-annimali tat-trobbija. Fost l-iskart li nġabar mill-kumplessi tal-palazzi nstabu fdalijiet ta' nagħaġ, mogħoż, għasafar, ħut u għażżiela. L-iżjed membri għonja tal-komunità kienu jikkunsmaw prinċipalment il-bhejjem, filwaqt li r-residenti l-foqra kienu jiddependu fuq il-ħut bħala s-sors primarju ta' proteini tagħhom. L-attività soċjali, ekonomika u politika x'aktarx li kienet iċċentrata fis-suq. L-iskoperta ta' bosta skutelli taċ-ċeramika tal-pipi tat-tabakk tindika l-aċċettazzjoni tal-vizzju soċjali li kien qed jiżdied tat-tipjip tat-tabakk. Ġarer tal-kafè, l-iktar ta' oriġini Ċiniża, kienu jintużaw mill-abitanti ta' Zubarah biex jixorbu l-kafè tal-Arabja.

Żviluppi ulterjuri u deklin (is-seklu 19)

Tpinġija ta' dhow (dgħajsa tal-qlugħ).

Ir-raħal ġie okkupat mill-Wahhabi fl-1809. Wara li l-emir Wahhabi sar konxju bl-avvanzi ta' truppi Eġizzjani ostili fil-fruntiera tal-Punent fl-1811, huwa ċekken il-gwarniġjuni tiegħu fil-Bahrain u f'Zubarah sabiex jerġa' jippożizzjona t-truppi tiegħu. Said bin Sultan ta' Muscat ikkapitalizza fuq din l-opportunità u attakka l-gwarniġjuni tal-Wahhabi fil-Lvant tal-peniżola. Il-fortifikazzjoni tal-Wahhabi f'Zubarah ingħatat in-nar u l-Al Khalifa effettivament reġgħu kisbu l-poter. Wara l-attakk, ir-raħal ġie abbandunat għal perjodu qasir. Madankollu, skoperti arkeoloġiċi li saru wara jindikaw li r-raħal jaf kien ġie parzjalment abbandunat ftit qabel l-attakk tal-1811.

Minn madwar l-1810 'il quddiem, l-Imperu Brittaniku sar iktar influwenti fl-inħawi tal-Golf Persjan, u stazzjona aġenti politiċi f'diversi portijiet u bliet biex iħares ir-rotot kummerċjali tagħhom. F'waħda mill-ewwel deskrizzjoni tal-irħula ewlenin fil-Qatar, il-Maġġur Colebrook iddeskriva lil Zubarah fl-1820 b'dan il-mod:

"protett minn torri u okkupat attwalment sempliċement għas-sigurtà tas-sajjieda tal-post. Għandu qala (khor) bl-ilma li fiha jistgħu jidħlu l-Buggalah".

Il-Kaptan George Barnes Brucks ta d-deskrizzjoni tiegħu wkoll ta' Zubarah erba' snin wara. Huwa stqarr:

"(kien) raħal kbir, li issa jinstab fi stat ta' fdalijiet. Jinsab f'bajja, u qabel ma nqered, kien post fejn kien isir kummerċ kunsiderevoli".

Mappa tal-1824 li turi l-"fdalijiet estensivi" f'Zubarah.

Eventwalment Zubarah ġie insedjat mill-ġdid fl-aħħar tas-snin 20 tas-seklu 19. Baqa' komunità tal-ħsad tal-perli, iżda fuq skala ferm iżgħar minn qabel. Ir-raħal rikostruwit bil-kemm kopra 20 % tal-art ta' qabel. Ħajt ġdid tar-raħal inbena iktar qrib il-kosta mill-ħajt ta' qabel. Din il-fażi ta' Zubarah ma kinitx organizzata b'konfigurazzjoni tat-toroq u tal-binjiet b'għamla ta' grilja. Id-djar baqgħu jinbnew b'mod tradizzjonali b'bitħa interna, iżda fuq skala iżgħar u b'għamla iktar irregolari. Barra minn hekk, ma nstabitx evidenza ta' ġibs imżejjen kif kienet instabet fil-binjiet ta' qabel.

Fl-1868, l-Al Khalifa varaw attakk navali ewlieni fuq in-naħa tal-Lvant tal-Qatar. Wara dan l-attakk, ġie ffirmat trattat dwar is-sovranità bejn l-Al Thani u l-Brittaniċi, li għaqqad il-peniżola kollha tal-Qatar taħt it-tmexxija tal-Al Thani. Kważi l-awtorità kollha li kellhom l-Al Khalifa f'Zubarah sfat fix-xejn, bl-eċċezzjoni ta' trattati informali li kienu ffirmaw ma' ftit tribujiet lokali.

Stqarrija ta' Al Khalifa

Mappa prodotta fl-1920 li turi t-tilwim rigward is-sovranità ta' Zubarah.

Fis-16 ta' Awwissu 1873, l-assistent politiku residenti Charles Grant irrapporta taparsi li l-Ottomani kienu bagħtu kontinġent ta' 100 truppi taħt il-kmand ta' Hossein Effendi minn Qatif lejn Zubarah. Dan ir-rapport inċensa lill-emir tal-Bahrain, peress li qabel kien iffirma trattat mat-tribù tan-Najm residenti f'Zubarah fejn kienu qablu li jkunu s-sudditi tiegħu, u r-rapport kien jimplika li l-Ottomani kienu qed jidħlu fit-territorju tiegħu. Meta ġie interrogat mill-emir, Grant irreferih lir-resident politiku Edward Ross. Ross informa lix-xejikk li kien jemmen li ma kellu l-ebda dritt jipproteġi lit-tribujiet residenti fil-Qatar. F'Settembru, l-emir tenna s-sovranità tiegħu fuq ir-raħal u t-tribujiet tal-Kubaisi u tan-Najm. Grant wieġeb billi argumenta li ma kien hemm l-ebda tismija speċjali tal-Kubaisi u tan-Najm jew ta' Zubarah fit-trattati Brittaniċi ffirmati mal-Bahrain. Uffiċjal tal-gvern qabel mal-fehmiet tiegħu u sostna "li kien mixtieq li l-Kap tal-Bahrain, kemm jista' jkun, għandu jastjeni milli jinterferixxi fil-kumplikazzjonijiet tal-art kontinentali".

L-Al Khalifa raw opportunità oħra biex iġeddu l-poter tagħhom fuq ir-raħal fl-1874 wara li mexxej tal-oppożizzjoni tal-Bahrain, Nasir bin Mubarak, ittrasferixxa ruħu fil-Qatar. Huma kienu tal-fehma li Mubarak, bl-assistenza ta' Jassim bin Mohammed Al Thani, kien se jattakka lill-Kunaisi li kienu qed jgħixu f'Zubarah bħala preludju għal invażjoni tal-Bahrain. B'hekk, korp ta' rinforzi mill-Bahrain intbagħtu lejn Zubarah, kontra r-rieda tal-Brittaniċi li ssuġġerew li l-emir kien qed jinvolvi ruħu f'kumplikazzjonijiet. Edward Ross għamilha ċara li deċiżjoni tal-kunsill tal-gvern kienet tat parir lix-xejikk li ma missux jinterferixxi fi kwistjonijiet marbuta mal-Qatar. Madankollu, l-Al Khalifa baqgħu f'kuntatt frekwenti man-Najm, u rreklutaw 100 membru tat-tribù fl-armata tagħhom u offrewlhom assistenza finanzjarja.

Il-fdalijiet f'Zubarah.

F'Settembru 1878, għadd ta' ċittadini ta' Zubarah kienu involuti f'att ta' piraterija fuq bastiment fi tranżitu li wassal għall-mewt ta' erba' persuni. Ir-resident politiku Edward Ross talab lill-awtoritajiet Ottomani jikkastigaw liċ-ċittadini għar-reat, u offra assistenza navali Brittanika. Huwa organizza laqgħa mal-wāli Abdullah Pasha f'Basra biex jiffinalizza l-ftehim. Ftit wara l-laqgħa bejn il-Brittaniċi u l-Ottomani, Jassim bin Mohammed Al Thani u Nasir bin Mubarak attakkaw lil Zubarah b'qawwa ta' 2,000 raġel armat. Sat-22 ta' Ottubru, l-armata ta' Jassim bin Mohammed, serqet ir-rikkezzi tar-raħal u ċċirkondat il-Forti ta' Murair, li kien iffortifikat b'500 membru tat-tribù tal-Kubaisi. Eventwalment, il-Kubaisi arrendew kontra l-forzi ta' Jassim bin Mohammed b'termini mhux favorevoli u l-biċċa l-kbira tar-residenti ta' Zubarah ġew rilokati lejn Doha. B'hekk il-mexxej tal-Bahrain safa f'pożizzjoni iktar skomda minħabba t-trattat li kellu mat-tribù tal-Kubaisi. Fl-1888 kien hemm rapporti li Jassim kien beħsiebu jirrestawra l-belt sabiex tkun tista' sservi bħala bażi għal ibnu tar-rispett biex jattakka lill-Bahrain, iżda ma kompliex bil-pjanijiet tiegħu wara twissija li ngħata mill-Brittaniċi.

Insedjament mill-ġdid ta' Al Bin Ali f'Zubarah fl-1895

Ir-rinnovazzjonijiet tal-Forti ta' Zubarah fl-2012.

Fuq talba ta' Jassim bin Mohammed, diversi membri tal-Al Bin Ali, tribù tal-Utub, rilokaw mill-Bahrain lejn Zubarah fl-1895 wara li rrinunzjaw l-alleanza tagħhom max-xejikk tal-Bahrain. Ix-xejikk tal-Bahrain, beżgħan li Jassim bin Mohammed kien qed iħejji biex ivara invażjoni, ħariġlu twissija u informa lir-resident politiku fil-Bahrain bid-diżgwid. Malli saru jafu b'dan, il-Brittaniċi talbu lill-Ottomani, li kienu ħaġa waħda ma' Jassim bin Mohammed, biex jitilqu mill-insedjament. Minkejja l-korla tal-Ottomani, il-Brittaniċi bagħtu bastiment navali lejn Zubarah ftit wara u ħatfu seba' bastimenti tal-Al Bin Ali wara li l-mexxej tat-tribù rrifjuta li jikkonforma mad-direttiva tagħhom. Il-gvernatur Ottoman ta' Zubarah, bit-twemmin li l-Brittaniċi kienu qed jiksru d-dominju Ottoman, informa lill-Porte Ottoman li minnufih assemblaw armata kbir qrib Qatif. Jassim bin Mohammed ġemgħa wkoll għadd kbir ta' bastimenti qrib il-kosta. Sussegwentement, il-gvernatur ta' Zubarah iddikjara l-Bahrain bħala territorju Ottoman u hedded li l-Porte Ottoman kien se jipprovdi appoġġ militari lit-tribujiet tal-Qatar li kienu qed iħejju biex ivaraw invażjoni navali. Dan wassal għal tpattija kbira mill-Brittaniċi, li wara li ħarġu avviż bil-miktub, attakkaw il-port ta' Zubarah u qerdu 44 bastiment. L-inkursjoni u l-irtirar sussegwenti tal-Ottomani wasslu biex Jassim bin Mohammed u l-armata tiegħu jarrendu b'termini mhux favorevoli fejn Jassim kellu jolza l-bandiera Truċjali f'Zubarah u ġie ordnat iħallas 30,000 rupee.

Abbandun (is-sekli 20u 21)

Ritratt mill-ajru ta' Zubarah fl-1937.

Il-popolazzjoni tar-raħal kienet ċkienet diġà, u l-kumplament tal-popolazzjoni wettqet migrazzjoni lejn reġjuni oħra fil-Qatar fil-bidu tas-seklu 20 minħabba li l-provvista tal-ilma fir-raħal ma kinitx adegwata.

Il-Gazetteer of the Persian Gulf ta' J.G. Lorimer jagħti r-rendikont li ġej dwar Zubarah fl-1908:

"Raħal fi stat ta' fdalijiet u mingħajr nies fin-naħa tal-Punent tal-Promontorju tal-Qatar, madwar 5 mili fin-Nofsinhar ta' Khor Hassan. Jinsab fl-inħawi ta' bajja fonda bl-istess isem, li l-punt tal-Punent tagħha huwa Ras 'Ashairiq u li fiha gżira żgħira msejħa bl-istess isem ukoll. Fl-imgħoddi r-raħal kien fortizza tal-familja rjali tal-Al Khalifah li kienet tmexxi l-Bahrain: is-sit għadu jiġi ffrekwentat min-Na'im tal-Bahrain u tal-Qatar. Ir-raħal kien imdawwar b'ħajt u kellu xi 10 jew 12-il forti fi ħdan raġġ ta' 7 mili madwaru, fosthom Faraihah, Halwan, Lisha, 'Ain Muhammad, Qal'at Murair, Rakaiyat, Umm-ash-Shuwail u Thaghab [...]. Dawn il-fortijiet kollha issa jinsabu fi stat ta' fdalijiet, għajr Thaghab, li n-nies ta' Khor Hassan iżuru biex iġibu l-ilma. Murair jingħad li kien ikkollegat mal-baħar permezz ta' qala, u b'hekk il-bastimenti bil-qlugħ setgħu jħottu l-merkanzija tagħhom fid-daħla tal-forti, iżda issa din il-qala ġiet imblukkata bir-ramel".

Monument ta' merħba f'Zubarah.

Fl-1937 faqqa' kunflitt bejn il-lealisti tal-Qatar u t-tribù tan-Najm li kienu ħarbu lejn il-Bahrain, u b'hekk ippreċipitaw il-jeddijiet territorjali sussegwenti tal-Bahrain fuq Zubarah. Proposta reċenti li Zubarah sar terminal taż-żejt kien fattur li kkontribwixxa fil-kunflitt. L-emir tal-Qatar, Abdullah bin Jassim, irrefera għall-jedd tal-Bahrain fuq Zubarah bħala wieħed "immaġinarju" u "mhux ibbażat fuq il-loġika". Huwa allega wkoll li l-Bahrain ipprovda assistenza lin-Najm fil-forma ta' armi u finanzi. Dik is-sena, wara l-kunflitt u l-migrazzjoni sussegwenti, Abdullah bin Jassim beda l-kostruzzjoni tal-Forti ta' Zubarah biex jikkumpensa għat-tnaqqis fil-gwarniġjon. Dan tlesta fl-1938. Qal'at Murair, li qabel kien il-forti prinċipali tar-raħal, ġie abbandunat ftit wara li nbena l-Forti ta' Zubarah.

F'nofs is-seklu 20, il-konsulent politiku fil-Bahrain, Charles Belgrave, irrapporta li baqgħu jgħixu hemmhekk ftit Bedwini tat-tribù tan-Najm, għalkemm b'mod nomadiku. Gradwalment l-inħawi ġew abbandunati lejn tmiem is-seklu 20 u baqgħu jintużaw għal kampijiet fil-bajja. Fil-forti kien hemm ukoll stazzjon tal-gwardja kostali sas-snin 80 tas-seklu 20.

Ġeografija

Il-Bajja ta' Zubarah.

Zubarah jinkludi medda ta' 400 ettaru tal-kosta tal-Majjistral tal-peniżola tal-Qatar, u jinsab bejn wieħed u ieħor xi 105 kilometru mill-belt kapitali Doha. Ir-raħal jinsab fuq għolja kostali baxxa. Iż-żewġ ħabitats prinċipali huma s-sabkha u d-deżert bil-ġebel. Storikament, l-ilma ħelu kien pjuttost skars. F'tentattiv li tiżdied il-provvista tal-ilma, inbena l-Forti ta' Murair 1.8 kilometru fil-Lvant tal-insedjament oriġinali, mal-marġnijiet tad-deżert. Il-forti ffaċilita l-bjar li kienu jipprovdu l-ilma ħelu minn taħt l-art.

Fis-sabkha u fil-pjanura bit-tajn hemm depożiti sparpaljati tal-Oloċen u dawn jinsabu qrib il-fdalijiet tar-raħal u l-baħar. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet f'Zubarah inbnew bl-użu ta' materjali minn dawn id-depożiti. Żona li tinkludi l-fdalijiet tar-raħal u l-proġett tar-raħal, magħrufa bħala l-ħabitat proto-sabkha, fiha wkoll kwantitajiet kbar ta' fossili tal-Oloċen. Il-ġebla tal-ġir tal-Eoċen hija predominanti iktar 'il ġewwa mill-baħar fejn hemm ħabitat tad-deżert aridu bil-ġebel.

Il-Bajja ta' Zubarah tinsab qrib is-sit arkeoloġiku, iżda hija miftuħa biss għal dawk li jżuru s-sit flimkien ma' gwida.

Flora u fawna

Il-veġetazzjoni f'Zubarah hija sparsa, għalkemm tlieta mill-iżjed speċijiet rikorrenti fil-Golf Persjan ta' ħaxix tal-baħar inġabru u ġew irreġistrati fl-inħawi. Dawn jinkludu l-Halophila ovalis, il-Halophila stipulacea u l-Halodule uninervis.

Total ta' madwar 48 speċi ta' ħut, 40 speċi ta' molluski, 17-il speċi ta' rettili, u 170 speċi ta' artropodi ġew irreġistrati fil-medda tar-raħal. Investigazzjoni preliminari ta' Zubarah żvelat erba' speċijiet ta' tardigradi li qabel ma kinux magħrufa. Ħdax-il speċi ta' Heterotardigrada, klassi ta' tardigradi, instabu li jgħixu fl-inħawi. Il-gremxul ta' denbhom xewki huma l-iżjed speċi prominenti ta' rettili fl-inħawi. Spiss wieħed jilmaħhom fuq il-veġetazzjoni. Mesalina brevirostris, speċi ta' gremxula b'imnieħer qasir, hija speċi oħra ta' rettili sparpaljata b'mod dens fl-inħawi.

Storja ekonomika

Attivitajiet ta' ħsad tal-perli

Il-ħsad tal-perli fil-Golf Persjan.

Zubarah primarjament kien insedjament u ċentru tal-ħsad tal-perli li kkapitalizza fuq il-prossimità tiegħu għall-postijiet tar-riproduzzjoni tal-gajdri, il-kobor tal-port tiegħu u l-pożizzjoni ċentrali li kellu tul ir-rotot tal-Golf. L-ekonomija tiegħu kienet tiddependi fuq l-istaġun tal-ħsad tal-perli bl-għadis, li kien isir matul ix-xhur twal tas-sajf. Il-ħsad tal-perli kien jattira lill-Bedwini min-naħa ta' ġewwa tal-Qatar kif ukoll lin-nies mill-Golf Persjan kollu biex jgħoddsu, jagħmlu kummerċ u jissalvagwardjaw ir-raħal minn xi attakk meta l-irġiel tar-raħal kienu jkunu fil-baħar.

Id-dgħajjes minn Zubarah kienu jbaħħru lejn il-postijiet tar-riproduzzjoni tal-gajdri tul il-kosta tan-Nofsinhar kollha tal-Golf Persjan, mill-Bahrain sal-Emirati Għarab Magħquda. It-traġitti kienu jdumu diversi ġimgħat. L-irġiel kienu jaħdmu tnejn tnejn biex jaħsdu l-molluski li potenzjalment kellhom il-perli moħbija fihom. Raġel kien jogħdos għal madwar minuta u l-ieħor kien jibqa' fuq id-dgħajsa biex jiġbed lill-għaddas b'mod sikur flimkien mal-perli maħsuda.

L-evidenza arkeoloġika għall-ħsad tal-perli fis-sit hija primarjament l-għodod li kienu jintużaw mill-għaddasa, fosthom kaxxi tal-perli, piżijiet tal-għadis, u mwieżen żgħar li kienu jintużaw għall-kummerċ.

Kummerċ globali

Fdalijiet parzjalment rikostruwiti f'Zubarah.

Zubarah kien punt ewlieni f'network kummerċjali reġjonali estensiv fil-quċċata tiegħu fl-aħħar tas-seklu 18. Sal-introduzzjoni tal-kultivazzjoni tal-perli fil-bidu tas-seklu 20, il-kummerċ tal-perli kien l-iżjed industrija importanti tal-Golf Persjan, u kien jimpjega sa terz tal-popolazzjoni maskili fir-reġjun. Zubarah, li kien wieħed mill-irħula ewlenin tal-ħsad u tal-kummerċ tal-perli, ikkontribwixxa għat-trajettorji ġeopolitiċi, soċjali u kulturali tal-istorja tal-Golf li jsawru r-reġjun illum il-ġurnata.

Il-bċejjeċ taċ-ċeramika, il-muniti u l-fdalijiet ta' oġġetti tal-ikel mill-iskavi jixhdu r-rabtiet kummerċjali u ekonomiċi sfiqa ta' Zubarah fl-aħħar tas-seklu 18, b'materjal li oriġina mil-Lvant tal-Asja, mill-Persja, mill-Imperu Ottoman, mill-Afrika, mill-Ewropa, u mill-Golf Persjan. Il-piżijiet tal-għadis u materjal kulturali ieħor juru r-rabta sfiqa li kien hemm bejn il-ħajja ta' kuljum tar-raħal u l-ħsad u l-kummerċ tal-perli. L-iskoperta ta' tazzi tal-kafè u ta' pipi tat-tabakk fl-iskavi joħorġu fid-dieher l-importanza dejjem tikber ta' dawn il-prodotti bażiċi fil-Golf Persjan kollu matul is-sekli 18 u 19. L-inċiżjoni ta' dgħajsa merkantili (dhow), id-dgħajsa tradizzjonali tal-injam tal-Arabja, li nstabet mal-ġibs ta' kamra f'binja b'bitħa, turi fid-dettall kemm l-abitanti tar-raħal kienu jassoċjaw il-ħajja ta' kuljum tagħhom mal-kummerċ marittimu fuq distanza twila. Il-kummerċ tat-tamal kellu rwol importanti wkoll fl-ekonomija lokali.

Suq

Firxa kumplessa ta' kmamar żgħar tal-ħżin ġew identifikati bħala parti mis-suq ta' Zubarah. Il-varjetà wiesgħa ta' oġġetti kummerċjali li nstabu fil-kmamar tindika l-klassifikazzjoni tal-inħawi bħala post kummerċjali. Is-suq kien iċ-ċentru tar-raħal u tal-ekonomija tiegħu. Diversi prodotti bażiċi, inkluż l-oġġetti tal-ħadid, kienu jinbiegħu f'dan is-suq.

Arkitettura storika

Infrastruttura

Saqaf f'binja f'Zubarah magħmul mill-weraq u miz-zkuk tas-siġar tal-palm.

L-arkitettura kienet tikkonsisti prinċipalment minn djar bil-btieħi, forma tradizzjonali ta' arkitettura Għarbija preżenti fil-Lvant Nofsani kollu. Sensiela ta' kmamar żgħar ġew organizzati madwar bitħa ċentrali kbira, fejn kienu jseħħu l-biċċa l-kbira tal-attivitajiet ta' kuljum. Tipikament, portiku kien jagħti għall-bitħa fuq in-naħa tan-Nofsinhar, li kien joffri kenn mix-xemx. Id-djar ta' Zubarah inbnew bil-ġebla lokali ratba, jew mill-ġebla tal-ġir mill-barrieri tal-insedjament ta' Freiha fit-Tramuntana. Imbagħad il-ġebla kienet tiġi protetta b'kisja ħoxna tal-ġibs. Karatteristiċi bħall-bibien u n-niċeċ kienu jiġu mżejna b'disinni ġeometriċi tal-istukko. L-unitajiet domestiċi kienu aċċessibbli permezz ta' bieb u kuritur mgħawweġ, sabiex dak li jkun ma setax inemmes fuq ġewwa, u biex ir-ramel kemm jista' jkun ma jispiċċax direttament fid-djar. Traċċi ta' qishom kollokazzjonijiet ta' tined u/jew għorfiet bil-weraq tal-palm li nstabu qrib il-bajja jistgħu jiġu assoċjati ma' membri nomadiċi tas-soċjetà ta' Zubarah. X'aktarx li dawn l-abitazzjonijiet temporanji kienu jospitaw lin-nies li kienu l-produtturi primarji tal-ġid ta' Zubarah: is-sajjieda, l-għaddasa tal-perli u l-baħħara tal-ħsad tal-perli ta' kull staġun.

L-iżjed binja impressjonanti u kolossali hija 110 metri b'100 metru u spiss tissejjaħ "il-palazz". Din l-istruttura għandha l-istess forma tal-arkitettura domestika f'Zubarah, iżda fuq skala ferm ikbar. Disa' kumplessi interkonnessi, kull wieħed b'bitħa mdawra minn firxa ta' kmamar, kienu jiffurmaw din l-istruttura. It-tiżjin tal-istukko tal-ġibs kien jintuża biex jissebħu d-daħliet u l-kmamar interni. L-iskoperta ta' garigori interni tat-taraġ tindika li l-kumplessi kellhom iktar minn sular wieħed. Id-disa' kumplessi kienu mdawra minn ħajt għoli b'torrijiet ċirkolari fl-erba' rkejjen, u kull wieħed kien jiflaħ kanun żgħir. Id-daqs u d-dominanza viżwali tal-kumpless tal-palazz jissuġġerixxu li kien okkupat minn familja ta' xejikki għonja u setgħana li kienu mexxejja tal-komunità fil-ħajja soċjali u ekonomika tar-raħal.

Fortifikazzjonijiet

Torri rikostruwit f'Zubarah.

Il-protezzjoni tar-raħal u tal-ġid taċ-ċittadini tiegħu kienet prijorità ċara. Inbena ħajt kbir fl-aħħar tas-seklu 18 madwar ir-raħal u l-bajja tiegħu b'għamla ta' ark ta' 2.5 kilometri minn naħa għall-oħra tal-kosta. Il-ħajt kien difiż minn 22 torri semiċirkolari f'intervalli regolari. Faċċata tiegħu kien hemm parapett b'mogħdija għall-mixi, li x'aktarx kienet tipprovdi biżżejjed spazju għall-uffiċjali bl-ixkubetti jew bil-kanuni. L-aċċess għar-raħal kien limitat għal ftit daħliet difiżi min-naħa tal-art, jew mill-port tiegħu. Ma kien hemm l-ebda ħajt mal-baħar, iżda kien hemm forti qawwi li kien jiddefendi ż-żona prinċipali ta' żbark fil-bajja bir-ramel.

Minkejja l-fortifikazzjonijiet difensivi tiegħu, Zubarah ġie attakkat diversi drabi. Minbarra żewġ attakki kbar li twettqu taħt it-tmexxija ta' Nasr Al-Madhkur fl-1778 u fl-1782, ir-residenti tar-raħal daħlu fi gwerra mal-Banu Kaab tal-Kużestan matul l-aħħar tas-seklu 18.

Industrija

Il-Forti ta' Zubarah minn ġewwa.

Għadd kbir ta' preses tat-tamal (madbassat) instabu fid-djar madwar ir-raħal kollu fi kmamar żgħar bl-art ixxaqleb lejn rokna waħda fejn kienet titqiegħed ġarra. It-tamal kienu jiġu ppakkjati fi xkejjer u kienu jitqiegħdu mal-art b'piżijiet fuqhom biex jingħasar il-meraq tat-tamal - ġulepp ħelu jwaħħal (dibs). Fil-ġarra kien jinġabar u jiġi ppreservat il-ġulepp għall-konsum jew għall-użu fit-tisjir iktar 'il quddiem. Fl-2014 ġie skavat l-ikbar sit tat-tagħsir tat-tamal fil-pajjiż u fir-reġjun. B'kollox kien hemm 27 pressa tat-tamal, inkluż 11 f'kumpless wieħed.

Sit ta' Wirt Dinji

Is-Sit Arkeoloġiku ta' Al Zubarah ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fit-22 ta' Ġunju 2013.

Mużew fil-Forti ta' Zubarah bl-artefatti tar-raħal għall-wiri.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli".

Sport

Attwalment ir-raħal jospita t-Tour ta' Al Zubarah, tellieqa tal-irġiel taċ-ċikliżmu li ddum jum li ġiet ikklassifikata bi 2.2 mill-UCI u li tifforma parti mit-Tour tal-Asja tal-UCI. Ġie magħżul biex jospita t-tornew sabiex ir-reġjun jingħata iktar attenzjoni mill-midja, u b'hekk jiżdied it-turiżmu. Barra minn hekk, Zubarah huwa wieħed mill-irħula li ospita t-Tour tal-Qatar tal-irġiel u tan-nisa u ġie deskritt bħala wieħed mill-itwal stadji u l-iżjed iebsin fit-Tour.

Fir-raħal jiġi organizzat ukoll avveniment tat-tlielaq taż-żwiemel magħruf bħala t-Tazza ta' Al Zubarah. Attwalment fir-raħal qed jinbena stabbiliment tat-tnissil taż-żwiemel, li huwa ppjanat li jkun fost l-ikbar fir-reġjun. Il-proġett huwa ffinanzjat mill-Klabb Ekwestri u tat-Tlielaq taż-Żwiemel tal-Qatar.

Edukazzjoni

L-iskola f'Zubarah hija din li ġejja:

Isem l-Iskola	Kurrikulu	Livell	Sess
Skola tas-Subien ta' Al Zubarah	Indipendenti	Primarja – Sekondarja	Subien biss

Żviluppi

Il-Pont tal-Ħbiberija ppjanat bejn il-Qatar u l-Bahrain, li mistenni jkun l-itwal punt ta' kollegament fid-dinja, se jikkollega l-kosta tal-Majjistral tal-Qatar qrib Zubarah mal-Bahrain, speċifikament in-Nofsinhar ta' Manama. Huwa ppjanat b'tali mod li l-pożizzjoni tiegħu diversi kilometri fin-Nofsinhar ta' Zubarah ma jkollhiex wisq impatt fuq is-Sit ta' Wirt Dinji.

Fl-2014 l-Awtorità tax-Xogħlijiet Pubbliċi ħabbret espansjoni tat-triq li tagħti għal Zubarah, triq b'korsija waħda li twassal sas-sit arkeoloġiku. Kien ippjanat li jiżdiedu tliet korsiji oħra.

Fil-kultura popolari

Ir-raħal indipendenti u modern ta' Zubarah (spellut Zubara) huwa l-post fejn ġie ambjentat il-biċċa l-kbira tat-thriller militari ta' Larry Correia u Micheal Kupari, Dead Six.