Sighișoara

Sighișoara
	Rumanija
Amministrazzjoni
Stat sovran	Rumanija
County	Kontea ta' Mureș
Kap tal-Gvern	Ioan-Iulian Sîrbu (en)
Ismijiet oriġinali	Sighișoara; Segesvár
Kodiċi postali	545400
Ġeografija
Koordinati	46°13′01″N 24°47′28″E / 46.2169°N 24.7911°EKoordinati: 46°13′01″N 24°47′28″E / 46.2169°N 24.7911°E
	Sighișoara Sighișoara (Romania)
Għoli	380 m
Demografija
Popolazzjoni	23,927 abitanti (1 Diċembru 2021)
Informazzjoni oħra
Żona tal-Ħin	UTC+2u UTC+3
bliet ġemellati	Blois (en) , Baden (en) , Città di Castello (en) , Dinkelsbühl (en) , Kiskunfélegyháza (en) u Zamość
	primariasighisoara.ro

Sighișoara (bir-Rumen: [siɡiˈʃo̯ara]; bl-Ungeriż: Segesvár [ˈʃɛɡɛʃvaːr]; bil-Ġermaniż: Schäßburg [ˈʃɛsbʊʁk];^[1] bis-Sassonu tat-Transilvanja: Schäsbrich, Šesburχ, jew Scheeßprich; bil-Yiddish: שעסבורג, b'ittri Rumani: Shesburg; bil-Latin: Castrum Sex jew Saxoburgum) hija muniċipalità max-xmara Târnava Mare fil-Kontea ta' Mureș, fir-Rumanija ċentrali, li tinsab fir-reġjun storiku tat-Transilvanja. Għandha popolazzjoni ta' 28,102 abitant skont iċ-ċensiment tal-2011. Hija destinazzjoni turistika popolari għaċ-ċentru storiku antik ippreservat sew li tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.^[2] Ir-raħal jamministra seba' villaġġi: Angofa, Aurel Vlaicu, Hetiur, Rora, Șoromiclea, Venchi u Viilor.

Storja

Iċ-ċentru storiku ta' Sighișoara, ritratt ta' Kurt Hielscher fl-1933.

Triq fiċ-ċentru ta' Sighișoara, qrib ħafna tat-Torri tal-Arloġġ.

Minn nofs is-seklu 12, artiġjani u merkanti Ġermaniżi magħrufa bħala s-Sassoni tat-Transilvanja (bil-Ġermaniż: Siebenbürger Sachsen) ġew mistiedna fit-Transilvanja mir-Re tal-Ungerija ta' dak iż-żmien, Géza II, biex jinsedjaw u jiddefendu l-fruntiera tar-renju tiegħu u jtejbu l-ekonomija tar-reġjun. Il-kronista Krauss jelenka insedjament Sassonu fit-territorju attwali ta' Sighișoara fl-1191. Dokument tal-1280 jirreġistra raħal li nbena fis-sit ta' forti Ruman magħruf bħala Castrum Sex jew "kamp b'sitt naħat", b'referenza għall-għamla tal-forti ta' eżagonu irregolari.^[3] Ismijiet oħra rreġistrati jinkludu Schaäsburg (1282), Schespurg (1298) u Segusvar (1300).^[4] Sal-1337 ir-raħal ta' Sighișoara kien sar ċentru rjali għar-rejiet, li lill-insedjament tawh l-istatus urban fl-1367 bħala ċ-Civitas de Segusvar.

Veduta taċ-ċentru tar-raħal ta' Sighișoara mit-Torri tal-Arloġġ fis-sajf.

Ir-raħal kellu rwol strateġiku u kummerċjali importanti fit-truf tal-Ewropa Ċentrali għal diversi sekli. Sighișoara sar wieħed mill-iżjed ċentri urbani importanti tat-Transilvanja, b'artiġjani mill-Imperu Ruman Sagru kollu jżuru l-insedjament. L-artiġjani u l-ħaddiema tas-sengħa Ġermaniżi ddominaw l-ekonomija urbana, u bnew il-fortifikazzjonijiet biex iħarsu r-raħal. Huwa stmat li matul is-sekli 16 u 17, Sighișoara kellu sa 15-il xirka u 20 fergħa tal-artiġjanat. L-iskultur Barokk Elias Nicolai għex fir-raħal.

Iċ-ċentru storiku ta' Sighișoara fix-xitwa.

Il-voivode tal-Wallakja Vlad Dracul (missier Vlad l-Infilzatur), li għex eżiljat fir-raħal, ordna l-izzekkar tal-muniti fir-raħal (normalment l-izzekkar tal-muniti kien monopolju tar-rejiet Ungeriżi fir-renju tal-Ungerija) u ħareġ l-ewwel dokument li elenka isem il-belt bir-Rumen, Sighișoara. L-isem Rumen tfaċċa għall-ewwel darba fl-1435, u oriġina mill-Ungeriż Segesvár, fejn vár tfisser "forti".

Fir-raħal George I Rákóczi ġie elett bħala l-Prinċep tat-Transilvanja u r-Re tal-Ungerija fl-1631. Sighișoara ġarrbet okkupazzjoni militari, nirien, u l-pesta matul is-sekli 17 u 18. Sors importanti għall-istorja tat-Transilvanja tas-seklu 17, mill-1606 sal-1666, huma r-rekords ta' Georg Kraus, in-nutar tar-raħal.

Veduta minn Villa Franka.

Il-pjanura ta' Albești fil-qrib kienet il-post fejn saret il-Battalja ta' Segesvár, fejn l-armata rivoluzzjonarja Ungeriża mmexxija minn Józef Bem ġarrbet telfa kontra l-armata Russa mmexxija minn Luders fil-31 ta' Lulju 1849. Fl-1852 inbena monument iddedikat lill-ġeneral Russu Skariatin, li miet fil-battalja. Il-poeta Ungeriż Sándor Petőfi ġeneralment huwa maħsub li nqatel fil-battalja, u fl-1897 inbena monument f'Albești biex jagħtih ġieħ. Wara l-Ewwel Gwerra Dinjija Sighișoara għaddiet flimkien mat-Transilvanja mir-Renju Awstrijakk-Ungeriż għar-Renju tar-Rumanija.

Iċ-ċentru ta' Sighișoara ppreserva b'mod eżemplari l-karatteristiċi ta' raħal żgħir Medjevali ffortifikat u tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.^[2] Kull sena, f'Lulju jsir festival Medjevali fiċ-ċittadella antika.

Fil-Lvant tal-Ewropa u fix-Xlokk tal-Ewropa, Sighișoara huwa wieħed mill-ftit irħula ffortifikati li għadhom abitati. Ir-raħal huwa magħmul minn żewġ partijiet. Il-fortizza Medjevali mibnija fil-quċċata ta' għolja u magħrufa bħala ċ-ċittadella (Cetatea), u l-parti t'isfel fil-wied tax-xmara Târnava Mare.

Id-djar fiċ-ċittadella ta' Sighișoara joħorġu fid-dieher il-karatteristiċi prinċipali ta' raħal tal-artiġjani. Madankollu, hemm xi djar li kienu proprjetà tal-eks patrizjat, bħad-Dar Venezjana u d-Dar tal-Qrejjen tal-Annimali.

Bejn l-2001 u l-2003, il-kostruzzjoni ta' park tad-divertiment iċċentrat fuq Dracula fir-riżerva naturali ta' Braite qrib Sighișoara ġiet meqjusa iżda fl-aħħar mill-aħħar ġiet irrifjutata, bis-saħħa tal-oppożizzjoni qawwija tal-gruppi tas-soċjetà ċivili lokali u tal-mezzi tax-xandir nazzjonali u internazzjonali, kif ukoll ta' persuni influwenti politikament. Dan għaliex il-park tad-divertiment kien jistona mal-istil Medjevali tal-belt u kien jeqred għalkollox ir-riżerva naturali.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Pjazza ta' Hermann Oberth fis-seklu 20.

Iċ-Ċentru Storiku ta' Sighișoara ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1999.^[2]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli".^[2]

Demografija u isem

Popolazzjoni storika
Year	Pop.	±%
1910	10,913	—
1930	13,033	+19.4 %
1948	18,284	+40.3 %
1956	20,363	+11.4 %
1966	25,109	+23.3 %
1977	33,208	+32.3 %
1992	36,170	+8.9 %
2002	32,287	−10.7 %
2011	28,102	−13.0 %
Sors: Data uffiċjali miċ-ċensiment Rumen

Gruppi etniċi fl-2011:^[5]

Rumeni (75 %)
Ungeriżi (17.6 %)
Roma (5.3 %)
Ġermaniżi (speċifikament Sassoni tat-Transilvanja) (1.5 %)

Bir-Rumen	Bil-Ġermaniż	Bl-Ungeriż
Sighișoara	Schäßburg	Segesvár
Angofa	Ungefug	Angofa
Aurel Vlaicu	—	Haufan
Hetiur	Marienburg bei Schäßburg	Hétúr
Rora	Rohrau	Róra
Șoromiclea	—	—
Venchi	Wench	Venk
Viilor	Kulturberg	Szőlőskert

Attrazzjonijiet

Sighișoara hija destinazzjoni turistika popolari minħabba ċ-ċentru storiku ffortifikat tagħha tassew ippreservat sew, li tniżżel ukoll fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. L-attrazzjonijiet prinċipali taċ-ċittadella huma ċertament it-torrijiet.

Torrijiet

It-Torri tal-Arloġġ billejl.

Skont dokumenti antiki dwar l-arkitetturi militari, it-torrijiet tad-difiża kellhom ikunu sistema ta' fortifikazzjoni għad-difiża reċiproka, u fl-istess żmien, kull torri suppost kellu jkun fortizza indipendenti: jekk wieħed kien jirnexxilu jkisser il-bażi ta' torri biex jidħol, dan ma kienx ifisser li kien jirnexxilu awtomatikament jidħol fil-belt, u b'hekk il-ħakma ta' torri ma kinitx tfisser il-ħakma tal-belt. Il-biċċa l-kbira ta' dawn it-torrijiet kienu vojta minn ġewwa u kienu mgħammra b'elevaturi għall-olzar u galleriji taħt l-art.

It-Torri tal-Arloġġ ta' Sighișoara (Turnul cu Ceas) – l-attrazzjoni prinċipali tal-belt hija torri twil 64 metru li nbena fis-seklu 13. Illum il-ġurnata huwa mużew tal-istorja.
It-Torri tal-Landiera (Turnul Cositorarilor).
It-Torri tal-Biċċiera (Turnul Măcelarilor).
It-Torri tal-Produtturi tal-Bwiez.
It-Torri tal-Ħajjata (Turnul Croitorilor).
It-Torri tal-Pelliċċara (Turnul Cojocarilor).
It-Torri tal-Ħaddieda (Turnul Fierarilor).
It-Torri tal-Produtturi tal-Ħbula (Turnul Frânghierilor).
It-Torri tal-Konziera (Turnul Tăbăcarilor).
It-Torri tal-Wiċċ – torri fit-triq lejn Târgu Mureș, 'il barra miċ-ċittadella, li xorta waħda ta' min iżuru għall-istorja tiegħu.

Il-Knisja-Monasteru fiċ-ċentru tar-raħal.

Knejjes

Il-knisja ta' fuq l-għolja (Biserica din Deal) – hija bla dubju wieħed mill-iżjed monumenti arkitettoniċi ta' valur tal-belt u hija waħda mill-iżjed binjiet rappreżentattivi tal-istil Gotiku fir-Rumanija.
Il-Knisja-Monasteru (Biserica Mânăstirii Dominicane) – hija monument arkitettoniku bi stil Gotiku li jinsab fil-kwartier tat-Torri tal-Arloġġ u nbena fil-bidu tas-seklu 13. Din hija l-unika knisja mingħajr qniepen: ir-raġuni hi li s-Sassoni ma tantx kienu jħobbu jonfqu u għaldaqstant kienu tal-fehma li qanpiena waħda, tal-knisja ta' fuq l-għolja, kienet biżżejjed għar-raħal kollu.
Il-Knisja Kattolika Rumana ta' San Ġużepp.
Il-Knisja tal-Ġdiem (Biserica Leproșilor).
Il-Katidral Ortodoss ta' Sighișoara (Catedrala Ortodoxă).
Il-knisja Ortodossa antika.

Triq l-1 ta' Diċembru 1918 fis-seklu 20.

Arkitettura ċivili

Il-biċċa l-kbira tal-164 dar fir-raħal għandhom mill-inqas 300 sena u jitqiesu bħala monumenti storiċi. Dawn huma: dawk li hemm fil-Pjazza tar-Raħal (jew il-Pjazza taċ-Ċittadella), bil-pjanta rettangolari tagħha, li fl-imgħoddi kienu jgħixu fiha l-familji nobbli tar-raħal, għalkemm ġiet ittrasformata bosta drabi tul iż-żmien. L-iżjed djar ta' valur huma dawk li żammew l-għamla oriġinali tagħhom.

Id-Dar fuq il-Blat (Casa de pe stâncă)
Id-Dar tat-Tegoli (Evert) – iddedikata lill-artiġjani permezz taċ-Ċentru Interetniku Edukattiv għaż-Żgħażagħ.
Id-Dar Venezjana jew id-Dar il-Ħadra (Casa Venețiană).
Id-Dar ta' Vlad Dracul.
Il-Muniċipju ta' Sighișoara.
Il-kumpless ta' lukandi ta' Sighișoara – li nbena bejn l-1886 u l-1889 u kien is-sede tal-muniċipju.
It-Taraġ tal-Istudjużi – taraġ tal-injam intern.
L-Iskola ta' fuq l-Għolja.
Id-Dar taċ-Ċriev (Casa cu Cerb).
Il-Pjazza taċ-Ċittadella (Piața Cetăți).
Casa Asociatiei Mestesugaresti (La Perla).
Il-Binja ta' Joseph B. Teusch (Hotel Central Park).

Sighișoara fil-Gran Dukat tat-Transilvanja, 1769-1773. Josephinische Landesaufnahme

Nies notevoli

Johann Michael Ackner, arkeologu Sassonu tat-Transilvanja;
Doina Cojocaru, plejer tal-handball;
Friedrich Grünanger, arkitett;
Ralph Gunesch, eks plejer tal-futbol professjonali Ġermaniż;
Adrian Ivanițchi, kitarrista folkloristiku;
Johannes Kelpius, intellettwali, mużiċist u mistiku Ġermaniż li stabbilixxa komunità reliġjuża meta emigra lejn il-kolonja Amerikana ta' Pennsylvania fl-aħħar tas-seklu 17;
Gabriel Mureșan, plejer tal-futbol;
Marie Stritt, femminista u suffraġista Ġermaniża;
Georg Daniel Teutsch, isqof Luteran;
Vlad III, il-Prinċep tal-Wallakja, ispirazzjoni tal-vampir fittizju, il-Konti Dracula;
Radu Voina, eks plejer tal-handball, attwalment kowċ.

Relazzjonijiet internazzjonali

Ġemellaġġ

Sighișoara hija ġemellata ma':

Dinkelsbühl, il-Ġermanja Kiskunfélegyháza, l-Ungerija Baden, l-Iżvizzera Blois, Franza	Città di Castello, l-Italja Zamość, il-Polonja Lublin, il-Polonja

Gallerija

Iċ-ċentru storiku ta' Sighișoara
Il-Kulleġġ Nazzjonali ta' Mircea Eliade
Il-Festival Medjevali ta' Sighișoara
Iċ-ċentru storiku ta' Sighișoara billejl fix-xitwa
Iċ-ċentru storiku ta' Sighișoara binhar
Sighișoara
Il-pjazza taċ-ċittadella billejl
Il-Muniċipju ta' Sighișoara
It-Torri tal-Ħajjata billejl
L-iskola postsekondarja ta' Joseph Haltrich
Iċ-ċentru storiku ta' Sighișoara fix-xitwa
Tpinġija tas-seklu 19 ta' Sighișoara

Referenzi

^ "Schäßburg". www.siebenbuerger.de (bil-Ġermaniż). Miġbur 2023-06-16.
^ ^a ^b ^ċ ^d Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Sighişoara". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-06-16.
^ Adrian Room, Placenames of the World, p.347. McFarland, 2006, ISBN 0-7864-2248-3.
^ Cristian Tălângă (ed.), Transilvania, Maramureș, Bucovina, p.27. Editura Semne, Bucharest, 2007.
^ "Iċ-ċensiment tal-2011" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2013-11-26. Miġbur 2023-06-17.

[1] "Schäßburg". www.siebenbuerger.de (bil-Ġermaniż). Miġbur 2023-06-16.

[:0-2] ċ ^d Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Sighişoara". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-06-16.

[3] Adrian Room, Placenames of the World, p.347. McFarland, 2006, ISBN 0-7864-2248-3.

[4] Cristian Tălângă (ed.), Transilvania, Maramureș, Bucovina, p.27. Editura Semne, Bucharest, 2007.

[5] "Iċ-ċensiment tal-2011" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2013-11-26. Miġbur 2023-06-17.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]