Mérida (Spanja)
Mérida (pronunzja bl-Ispanjol: [ˈmeɾiða]) hija belt u muniċipalità Spanjola, parti mill-Provinċja ta' Badajoz, u l-belt kapitali tal-komunità awtonoma ta' Extremadura. Tinsab fil-parti ċentrali u tal-Punent tal-Peniżola Iberika 217-il metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, u minnha jgħaddu x-xmajjar Guadiana u Albarregas. Il-popolazzjoni tal-belt kienet tlaħħaq is-60,119-il ruħ fl-2017.
| Mérida (Spanja) | |||
|---|---|---|---|
 Spanja | |||
.jpg) | |||
| |||
| Amministrazzjoni | |||
| Stat sovran | Spanja | ||
| Autonomous community of Spain | Extremadura | ||
| Provinċja ta' Spanja | Provinċja ta' Badajoz | ||
| Kap tal-Gvern |
Antonio Rodríguez Osuna (en)  | ||
| Isem uffiċjali |
Mérida Méria | ||
| Ismijiet oriġinali | Mérida | ||
| Kodiċi postali |
06800 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 38°54′57″N 6°20′00″W / 38.915833333333°N 6.3333333333333°WKoordinati: 38°54′57″N 6°20′00″W / 38.915833333333°N 6.3333333333333°W | ||
  Mérida (Spanja) Mérida (Spanja) (Spain) | |||
 | |||
| Superfiċjenti | 865.60 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 217 m | ||
| Fruntieri ma' |
Cáceres, Badajoz, Almendralejo (en) , Aljucén (en) , Alange (en) , Santa Amalia (en) , Guareña (en) , San Pedro de Mérida (en) , Valverde de Mérida (en) , Trujillanos (en) , Mirandilla (en) , El Carrascalejo (en) , Don Álvaro (en) , La Zarza (en) , Villagonzalo (en) , Torremejía (en) , Aceuchal (en) , Solana de los Barros (en) , Lobón (en) , Montijo Spain (en) , Torremayor (en) , La Garrovilla (en) , Esparragalejo (en) , Arroyo de San Serván (en) , Calamonte (en) , La Roca de la Sierra (en) , Puebla de Obando (en) , Cordobilla de Lácara (en) , Carmonita (en) , Montánchez (en) , Alcuéscar (en) , Arroyomolinos (en) u La Nava de Santiago (en) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 59,461 abitanti (2023) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Fondazzjoni | 1834 | ||
| Żona tal-Ħin | UTC+1 | ||
| bliet ġemellati | Mérida, Astorga, Méridau Mérida | ||
| merida.es | |||
Emerita Augusta ġiet stabbilita bħala kolonja Rumana fil-25 Q.K. skont l-ordni tal-Imperatur Awgustu biex isservi bħala post ta' rtir għas-suldati veterani (emeriti) tal-leġjuni V Alaudae u X Gemina. Il-belt, waħda mill-iżjed importanti fil-Hispania Rumana, kellha l-kumditajiet kollha ta' belt Rumana kbira u serviet bħala l-belt kapitali tal-provinċja Rumana tal-Lusitania mill-istabbiliment tagħha u bħala l-belt kapitali tad-Djoċesi kollha ta' Hispania matul is-seklu 4 W.K. Wara l-invażjonijiet tal-Viżigoti, Mérida baqgħet belt importanti tar-Renju tal-Viżigoti ta' Hispania fis-seklu 6. Fis-713, il-belt inħakmet mill-Kaliffat tal-Umayyad, u baqgħet taħt it-tmexxija Musulmana. Il-poplu Możarabiku tal-peniżola rribellaw kemm-il darba kontra l-awtoritajiet tal-Kaliffat fis-seklu 9 u l-belt bdiet tmajna bil-mod il-mod. Wara t-tmexxija tal-Almoħadin, Mérida, li żammet ma' Ibn Hud kontra l-Almoħadin, inħatfet minn Alfonso IX ta' León fl-1230.
Flimkien ma' Badajoz, il-belt hija s-sede metropolitana tal-Arċidjoċesi ta' Mérida-Badajoz. Saret il-belt kapitali tal-komunità awtonoma ta' Extremadura fl-1983. Is-sit arkeoloġiku fil-belt tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.[1]
Is-sindku attwali (mill-2015) huwa Antonio Rodríguez Osuna, mill-Partit Soċjalist tal-Ħaddiema Spanjol.
Etimoloġija immodifika
Isem Mérida oriġina mil-Latin Emerita, li tfisser "irtirat" jew "veteran". Dan kien parti mill-isem li l-belt ingħatat wara li ġiet stabbilita mill-Imperatur Awgustu fil-25 Q.K. bħala Augusta Emerita, li kienet kolonja li fiha kienu jgħixu s-suldati veterani jew emeriti.
Storja immodifika
Mérida ilha popolata mill-preistorja kif ħareġ fid-dieher permezz ta' sejba prestiġjuża ta' ġojjellerija tad-deheb li ġiet skavata minn qabar ta' tifla fl-1870. Din is-sejba kienet tikkonsisti minn żewġ brazzuletti ta' mal-polz, brazzuletta kbira tal-idejn u katina magħmula minn sitt anelli spirali tal-wajer, li issa jinsabu ppreservati fil-Mużew Brittaniku (bl-Ingliż: British Museum).[2] Ir-raħal ġie stabbilit fil-25 Q.K., bl-isem ta' Emerita Augusta (li jfisser il-veterani – b'referenza għas-suldati li jkunu rtiraw – tal-armata ta' Awgustu, li stabbilixxa l-belt; l-isem Mérida huwa evoluzzjoni ta' dan l-isem) skont l-ordnijiet tal-Imperatur Awgustu, għall-protezzjoni ta' mogħdija u pont fuq ix-xmara Guadiana. Emerita Augusta kienet waħda mill-waqfiet tal-Vía de la Plata (Mogħdija tal-Fidda), rotta Rumana strateġika bejn il-minjieri tad-deheb madwar Asturica Augusta u l-iżjed belt Rumana importanti fil-Peniżola Iberika. Il-belt saret il-belt kapitali tal-provinċja tal-Lusitania, u waħda mill-iżjed bliet importanti fl-Imperu Ruman. F'Mérida ġew ippreservati iżjed monumenti Rumani importanti tal-qedem minn kwalunkwe belt oħra fi Spanja, inkluż arkata trijonfali u teatru.
Wara l-waqgħa tal-Imperu Ruman tal-Punent, matul żmien il-Viżigoti, il-belt żammet il-biċċa l-kbira tal-ġmiel tagħha, speċjalment taħt id-dominju tal-isqfijiet fis-seklu 6, meta kienet il-belt kapitali ta' Hispania.
Fis-713 inħakmet mill-armata Musulmana taħt Musa ibn Nusayr, u saret il-belt kapitali tal-cora ta' Mérida; l-Għarab użaw mill-ġdid il-biċċa l-kbira tal-binjiet Rumani tal-qedem u kabbru xi wħud, bħall-Alcazaba. Matul il-fitna ta' al-Andalus, Mérida kienet tagħmel parti fit-Taifa l-ġdida ta' Badajoz.
Il-belt sfat taħt it-tmexxija Kristjana fl-1230, meta nħakmet minn Alfonso IX ta' León, u sussegwentement saret is-sede tal-monasteru ta' San Marcos de León tal-Ordni ta' San Ġakbu. Wara l-unifikazzjoni tal-kuruni ta' Aragona u ta' Kastilja (is-seklu 15), beda perjodu ta' rkupru għal Mérida, bis-saħħa tal-appoġġ ta' Alonso de Cárdenas, il-Gran Mastru tal-Ordni.
Fl-1720, il-belt saret il-belt kapitali tal-Intendencia ta' Mérida. Il-belt tifforma parti wkoll mill-mogħdija tal-Via de la Plata tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu bħala alternattiva għar-Rotta Franċiża.
Matul is-seklu 19, fl-qilla tal-invażjoni ta' Napuljun, bosta monumenti ta' Mérida u ta' Extremadura nqerdu jew ġarrbu xi ħsarat. Iktar 'il quddiem il-belt saret ċentru ferrovjarju u kellha industrijalizzazzjoni enormi.
Fl-10 ta' Awwissu 1936, matul il-Gwerra Ċivili Spanjola, fil-Battalja ta' Mérida n-Nazzjonalisti kisbu l-kontroll tal-belt.[3]
Sit ta' Wirt Dinji immodifika
Il-Kumpless Arkeoloġiku ta' Mérida ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.[1]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[1]
Klima immodifika
Mérida għandha klima Mediterranja b'influwenzi Atlantiċi, minħabba l-prossimità tal-kosta Portugiża. Ix-xtiewi huma miti u t-temperatura minima qajla tinżel taħt iż-0 °C (32 °F). Is-sjuf huma sħan u t-temperatura massima xi kultant taqbeż l-40 °C (104 °F).
Il-preċipitazzjoni normalment tkun bejn 450 u 500 mm (17.7 sa 19.7-il pulzier) fis-sena. L-iżjed xhur bix-xita huma Novembru u Diċembru. Is-sjuf huma nexfin, u f'Mérida, bħal fil-kumplament tan-Nofsinhar ta' Spanja, spiss ikun hemm ċikli ta' nixfa, li jvarjaw bejn sentejn u ħames snin.
Fil-ħarifa l-klima tinbidel iktar mill-bqija tas-sena. Sikwit ikun hemm il-maltempati, iżda t-temp ġeneralment ikun niexef.
Kemm l-umdità kif ukoll il-qawwa tal-irjieħ ikunu baxxi. Madankollu, spiss ikun hemm iċ-ċpar, speċjalment fix-xhur ċentrali tal-ħarifa u tax-xitwa.
| Data klimatika għal Mérida, temp. normali għall-1981-2010 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja medja f'°C (°F) | 14.0
(57.2) |
16.1
(61.0) |
20.1
(68.2) |
21.6
(70.9) |
25.9
(78.6) |
31.6
(88.9) |
34.8
(94.6) |
34.7
(94.5) |
30.6
(87.1) |
24.4
(75.9) |
18.3
(64.9) |
14.5
(58.1) |
23.9
(75.0) |
| Temp. medja ta' kuljum f'°C (°F) | 8.9
(48.0) |
10.5
(50.9) |
13.4
(56.1) |
15.2
(59.4) |
18.9
(66.0) |
23.6
(74.5) |
26.3
(79.3) |
26.3
(79.3) |
23.2
(73.8) |
18.3
(64.9) |
13.0
(55.4) |
9.9
(49.8) |
17.3
(63.1) |
| Temp. baxxa medja f'°C (°F) | 3.8
(38.8) |
4.8
(40.6) |
6.8
(44.2) |
8.7
(47.7) |
11.9
(53.4) |
15.7
(60.3) |
17.8
(64.0) |
17.8
(64.0) |
15.9
(60.6) |
12.2
(54.0) |
7.6
(45.7) |
5.3
(41.5) |
10.7
(51.2) |
| Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) | 51.4
(2.02) |
40.7
(1.60) |
33.2
(1.31) |
49.2
(1.94) |
43.0
(1.69) |
15.3
(0.60) |
3.6
(0.14) |
5.7
(0.22) |
25.4
(1.00) |
61.4
(2.42) |
69.3
(2.73) |
69.3
(2.73) |
467.5
(18.4) |
| Medja ta' jiem bix-xita (≥ 0.1 mm) | 10.3 | 9.4 | 8.2 | 8.9 | 7.7 | 2.4 | 0.9 | 1.7 | 4.6 | 9.8 | 9.9 | 12.5 | 86.3 |
| Sors: L-Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija.[4] | |||||||||||||
Avvenimenti annwali immodifika
Emerita Lvdica immodifika
Kull sena l-belt tospita avveniment ta' ġimgħa li jiċċelebra l-istorja Rumana tal-inħawi. Il-"logħbiet" (lvdica) jinkludu avvenimenti skedati fil-belt kollha binhar u filgħaxija. Isiru wkoll parati b'kostumi b'kuluri jgħajtu, b'gladjaturi bl-armaturi, battalji taparsi fl-anfiteatru antik, kif ukoll simulazzjoni tal-ħajja ta' kuljum fi żmien ir-Rumani. Dan l-avveniment normalment isir lejn l-aħħar ġimgħa ta' Mejju sal-ewwel tmiem il-ġimgħa ta' Ġunju u wieħed jista' jara x'programm ikun se jitħejja billi jżur is-sit web tal-belt.[5]
Kultura immodifika
.jpg)
Attrazzjonijiet prinċipali immodifika
Fost il-monumenti Rumani li għad fadal hemm:
- Il-Pont Ruman (bl-Ispanjol: Puente Romano), li huwa pont fuq ix-xmara Guadiana li għadu jintuża min-nies bil-mixi, u huwa l-itwal pont eżistenti tar-Rumani. Anness miegħu hemm fortifikazzjoni (l-Alcazaba), li nbniet mill-emir Musulman Abd ar-Rahman II fit-835 fuq il-ħitan Rumani u l-binjiet Rumani-Viżigotiċi tal-inħawi. Fil-binja hemm mużajk Ruman u taħt l-art hemm ċisterna ta' żmien il-Viżigoti.[6]
- Il-fdalijiet tal-Forum, inkluż it-Tempju ta' Diana, u l-Forum Provinċjali Ruman, bl-hekk imsejħa Arkata ta' Trajanu.
- Il-fdalijiet tas-Circus Maximus (is-seklu 1 Q.K.), wieħed mill-iżjed binjiet Rumani ta' dan it-tip li għadu ppreservat daqshekk tajjeb.
- L-Akkwedott tal-Mirakli.
- Il-Villa patrizja msejħa Villa Mitreo, bil-pavimentar bil-mużajk prezzjuż.
- Id-Diga ta' Proserpina u d-Diga ta' Cornalvo, żewġ ġibjuni Rumani li għadhom jintużaw.
- L-Anfiteatru u t-Teatru Ruman, fejn isir festival tas-sajf tat-teatru klassiku, normalment b'verżjonijiet ta' reċti Griegi-Rumani klassiċi jew moderni ambjentati fi żmien il-qedem.
- Is-sit arkeoloġiku ta' Morerías.
- Il-Mużew Nazzjonali tal-Arti Rumana, iddisinjat minn Rafael Moneo.
- Il-Knisja ta' Santa Eulalia, li tmur lura għas-seklu 4 iżda li reġgħet inbniet fis-seklu 13. Il-portiku tagħha jerġa' juża partijiet minn tempju antik ta' Marte.
Attrazzjonijiet oħra jinkludu:
- Il-Katidral ta' Santa Marija Maġġuri (is-sekli 13-14).
- Il-Muniċipju Rinaxximentali.
- Il-Knisja ta' Santa Klara (is-seklu 17).
- Il-Knisja Gotika ta' Nuestra Señora de la Antigua (is-sekli 15-16).
- Il-Knisja Barokka ta' Nuestra Señora del Carmen (is-seklu 18).
Diversi binjiet notevoli nbnew iktar reċentement, fosthom l-Iskola jew il-Kulleġġ tal-Amministrazzjoni Pubblika (bl-Ispanjol: Escuela de la Administración Pública), il-Kunsilli u l-Assemblea ta' Extremadura (bl-Ispanjol: Consejerías y Asamblea de Junta de Extremadura), l-Aġenzija tal-Qasam tad-Djar ta' Extremadura (bl-Ispanjol: Agencía de la Vivienda de Extremadura), il-Librerija Statali (bl-Ispanjol: Biblioteca del Estado), il-Palazz tal-Kungressi u tal-Wirjiet jew l-Awditorju (bl-Ispanjol: Palacio de Congresos y Exposiciones), il-Ċentru Kulturali u tad-Divertiment taż-Żgħażagħ (bl-Ispanjol: Factoría de Ocio y Creación Joven), il-Kumpless Kulturali ta' Hernán Cortés (bl-Ispanjol: Complejo Cultural Hernán Cortés), il-Belt Sportiva (bl-Ispanjol: Ciudad Deportiva), l-Università ta' Mérida (bl-Ispanjol: Universidad de Mérida), il-Konfederazzjoni Idrografika tax-xmara Guadiana (bl-Ispanjol: Confederación Hidrografica del Guadiana) iddisinjata minn Rafael Moneo, il-Pont ta' Lusitania fuq ix-xmara Guadiana ddisinjat minn Santiago Calatrava, il-Palazz tal-Ġustizzja, eċċ.
Sport immodifika
Mérida AD huwa t-tim tal-futbol prinċipali tal-belt. Ġie stabbilit fl-2013 bħala suċċessur ta' Mérida UD, li kien is-suċċessur ta' CP Mérida. It-tim ta' dan tal-aħħar lagħab żewġ staġuni fid-diviżjoni ewlenija ta' Spanja, La Liga, lejn l-aħħar tas-snin 90 tas-seklu 20.
It-tliet klabbs kollha lagħbu fil-grawnd tal-belt Estadio Romano li jesa' 14,600 ruħ. Fid-9 ta' Settembru 2009 ospita t-tim nazzjonali tal-futbol ta' Spanja li rebaħ 3-0 kontra l-Estonja fil-kwalifikazzjonijiet għat-Tazza tad-Dinja FIFA tal-2010, li mbagħad rebħu. Is-Sindku ta' Mérida Ángel Calle stqarr, "Irridu nużaw il-partita ta' kontra l-Estonja biex nippromwovu lil Mérida u lil Extremadura; se nilqgħu lill-plejers bħallikieku kienu gladjaturi tas-seklu 21".[7]
Ġemellaġġ immodifika
Mérida hija ġemellata ma':
Referenzi immodifika
- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Ensemble of Mérida". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-27.
- ^ "Collection". The British Museum (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-27.
- ^ Beevor, Antony. (2006). The Battle for Spain. The Spanish Civil War, 1936-1939. Penguin Books. Londra. p. 120
- ^ WMO. "World Weather Information Service". World Weather Information Service (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-27.
- ^ "Emerita Lvdica » Turismo Mérida" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-27.
- ^ O’Connor, Colin (1993), Roman Bridges, Cambridge University Press, pp. 106–107, ISBN 0-521-39326-4.
- ^ "Reuters Soccer Blog » Blog Archive » Spain's '21st century gladiators' do Merida proud | Blogs |". web.archive.org. 2009-09-15. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-09-15. Miġbur 2023-04-27.