Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra huma t-tieni l-ikbar grupp ta' gżejjer tal-qroll fid-dinja,^[1] u jinsabu fix-Xlokk tal-kontinent Afrikan. Jinsabu fl-Oċean Indjan u jagħmlu parti mill-Gżejjer Esterni tas-Seychelles, f'distanza ta' 1,120 km (700 mil) fil-Lbiċ tal-belt kapitali Victoria fil-Gżira ta' Mahé. Inizjalment ingħataw dan l-isem minn xi baħħara Għarab minħabba l-ambjent aħrax tagħhom, u mbagħad il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra saru dipendenza kolonjali Franċiża fis-seklu 18, u dan wassal għall-isfruttament tar-riżorsi naturali tal-gżejjer, b'mod partikolari tal-fkieren tal-art ġganteski. Wara li għaddiet f'idejn il-Brittaniċi, Aldabra ffaċċjat użu militari potenzjali fis-snin 60 tas-seklu 20, iżda protesti internazzjonali għenu l-protezzjoni tagħha. Il-gżejjer tal-qroll għandhom ġeografija unika, bl-ikbar skoll tal-qroll olzat fid-dinja u b'laguna baxxa kbira. L-istorja ta' Aldabra tinvolvi l-impatt uman, inkluż tentattivi agrikoli li ma rnexxewx. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, l-isforzi ta' konservazzjoni żdiedu, u wasslu għall-inklużjoni tal-gżejjer fit-Territorju Brittaniku tal-Oċean Indjan u għall-indipendenza eventwali għas-Seychelles. Wara protesta internazzjoni mix-xjenzati magħrufa bħala l-"Kwistjoni ta' Aldabra", is-Soċjetà Rjali ta' Londra u iktar 'il quddiem il-Fondazzjoni tal-Gżejjer tas-Seychelles wettqu riċerka, li wasslet biex il-gżejjer jitniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1982.^[2] Il-flora u l-fawna tal-gżejjer tal-qroll, b'mod partikolari l-fkieren tal-art ġganteski, jirrappreżentaw "sit ekoloġiku tal-għaġeb", u Aldabra sservi bħala sit tat-tnissil kritiku għal diversi speċijiet. Għadd hemm sfidi persistenti fil-konservazzjoni, bħal speċijiet invażivi u tniġġis tal-plastik, iżda l-miżuri protettivi, inkluż id-deżinjazzjoni mill-UNESCO, jenfasizzaw l-importanza ta' Aldabra bħala sit naturali vitali għar-riċerka xjentifika. Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra jilqgħu turiżmu limitat sabiex tiġi ssalvagwardjata l-ekosistema delikata tagħhom u huma aċċessibbli primarjament permezz ta' mawriet iggwidati.

Storja

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra.

L-isem Aldabra, oriġinarjament Al-Hadra jew Al-Khadra (b'diversi varjanti), ingħata minn xi baħħara Għarab minħabba "l-ambjent aħdar aħrax u maħkum mill-qilla tax-xemx" tagħha; dan l-isem ġie inkluż fil-mapep Portugiżi tas-seklu 16.^[3] Il-gżejjer diġà kienu magħrufa fost il-Persjani u l-Għarab. Dawn lill-Oċean Indjan kienu jsejħulu Bahr-el zanj. Il-gżejjer tal-qroll żaruhom in-navigaturi Portugiżi fl-1511. F'nofs is-seklu 18, il-gżejjer tal-qroll saru dipendenza tal-kolonja Franċiża ta' Réunion, u minn hemm kienu jsiru spedizzjonijiet biex jinqabdu l-fkieren tal-art ġganteski.^[4]

Peress li ma hemm l-ebda għejun tal-ilma ħelu fil-wiċċ f'Aldabra, l-interessi tal-esploraturi (ma hemm l-ebda prova li qatt żar xi esploratur Ewropew qabel l-1742) kienu biss li jisfruttaw l-ispeċijiet tal-fkieren tal-art, tal-fkieren tal-baħar u tal-ħut, u mhux li jabitaw il-gżejjer tal-qroll. Fil-1810, flimkien mal-Mauritius, mar-Réunion, mas-Seychelles u ma' gżejjer oħra, Aldabra għaddiet taħt idejn ir-Renju Unit. Iktar 'il quddiem Réunion ġiet irritornata lil Franza, u l-Mauritius kisbet il-kontroll ta' Aldabra kif ukoll tal-kumplament tas-Seychelles. L-abitanti preċedenti kienu emigranti mis-Seychelles.^[5]

L-Ammirall W. J. L. Wharton tal-Flotta Navali Brittanika żbarka f'Aldabra fl-1878 sabiex iwettaq stħarriġiet idrografiċi tal-gżejjer. Fl-1888 ġie stabbilit l-ewwel insedjament wara l-Konċessjoni mogħtija mill-awtoritajiet tas-Seychelles. Insedjament żgħir ġie stabbilit fil-Gżira ta' Picard u kien iħares lejn il-Punent qrib il-bajja. Il-ħsieb kien li jiġu sfruttati u esportati r-riżorsi naturali tal-gżejjer. Iċ-ċittadini tal-insedjament bnew kappella qalb is-siġar tal-badamier, bl-użu tal-injam u tal-azzar; il-kappella kienet meqjusa bħala żieda essenzjali mad-djar tal-pjantaġġuni u l-binjiet bl-uffiċini. Peress li Aldabra ma kellha l-ebda riżorsa tal-ilma ħelu, inbnew strutturi rettangolari kbar għall-ħżin tal-ilma biswit kull binja. Fil-villaġġ inbena wkoll ħabs b'żewġ kmamar, u għadhom jeżistu xi fdalijiet tiegħu.

L-isfruttament tal-fkieren tal-art għal skopijiet kummerċjali dak iż-żmien joħroġ fid-dieher mill-fdalijiet ta' impjant tat-tkissir fil-Gżira ta' Picard, li kien jintuża għat-tkissir tal-għadam u tal-qxur tal-fkieren tal-art, li kienu jiġu ttrasportati wkoll minn diversi gżejjer tal-qroll ta' Aldabra. Saru sforzi biex jitkabbru pjantaġġuni tal-ġewż tal-Indì, tal-qoton u tas-sisal, iżda dawn ma rnexxewx minħabba n-nuqqas ta' sorsi tal-ilma adegwati; f'uħud mill-gżejjer għad hemm fdalijiet ta' dawn il-pjantaġġuni. Fl-aħħar tas-seklu 19, ġew introdotti l-mogħoż bħala sors tal-ikel għaċ-ċittadini tal-villaġġ (madwar 200 ruħ) li kienu jgħixu hemm. Bi żball iddaħħlu wkoll firien mill-vapuri u ġew irreġistrati qabel l-1870, flimkien ma' wiżgħat domestiċi li ġew innutati mis-snin 70 tas-seklu 20. Il-baħħar żbarkaw fuq il-gżejjer tal-qroll fis-seklu 19 u ħatfu l-fkieren tal-art bħala sors tal-ikel; ġie rrapportat li żewġ vapuri ħadu saħansitra 1,200 fekruna tal-art magħhom. Sal-1900, il-fkieren tal-art kienu kważi ġew estinti, u membru tal-ekwipaġġ spiss kien ikollu jikkaċċja għal tlett ijiem biex isib waħda.^[6]

Fil-bidu tas-snin 19, il-konċessjonijiet mogħtija lill-individwi kważi qerdu l-foresti u l-ħabitats tal-fkieren tal-art f'bosta gżejjer fis-Seychelles; fil-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra, fid-dawl tat-topografija mħarbta u remota, ġew ikklerjati rqajja' żgħar biss ta' foresti għal operazzjonijiet agrikoli (l-iktar pjantaġġuni tal-ġewż tal-Indì), iżda l-fkieren tal-art inqabdu b'intensità għal-laħam u għall-kummerċ. Madankollu, James Spurs, li kellu l-konċessjoni tal-gżejjer tal-qroll, kien responsabbli inizjalment biex jiġu salvati l-fkieren tal-art fil-gżejjer tal-qroll meta pprojbixxa l-qtil tagħhom fl-1891.^[7]

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, l-isfruttament ta' Aldabra għall-użu kummerċjali ntemm u ġew imposti saħansitra restrizzjonijiet fuq għadd ta' persuna li kienu jgħix fil-gżejjer; dan l-għadd ġie ffissat għal 200 ruħ. L-introduzzjoni ta' speċijiet invażivi ġiet ipprojbita, l-ispeċijiet tal-fawna ġew protetti mil-liġi, u twettqet riċerka attiva dwar l-ekoloġija u l-bijodiversità tal-gżejjer tal-qroll mis-Soċjetà Rjali ta' Londra minn nofs is-snin 70 tas-seklu 20.

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra, flimkien ma' Desroches u Farquhar, kienu parti mit-Territorju Brittaniku tal-Oċean Indjan mill-1965 sal-indipendenza tas-Seychelles fl-1976. Fis-snin 60 tas-seklu 20, bħala parti mill-"Politika dwar l-Oċean Indjan" tiegħu, u bħala appoġġ għall-impenji fil-Lvant tal-Kanal ta' Suez, il-gvern Brittaniku kkunsidra li jistabbilixxi bażi tal-Forzi tal-Ajru Brittaniċi fuq il-gżira ta' Aldabra u stieden lill-Istati Uniti biex jgħinu fil-finanzjament tal-proġett bil-patt u l-kundizzjoni li l-użu tal-faċilità jkun kondiviż u bi ħlas ta' 11-il miljun dollaru. Fl-istess żmien (f'nofs is-snin 60 tas-seklu 20), il-Korporazzjoni Brittanika tax-Xandir saret interessata f'Aldabra bħala sit possibbli għal trażmettitur, għax-xandir tas-Servizz Barrani tal-BBC fl-art kontinentali Afrikana. Il-BBC organizzat spedizzjoni ta' sejba tal-fatti (l-Ispedizzjoni tal-Fkieren tal-Baħar) sabiex tivvaluta l-gżira kinitx adattata għal dan l-iskop. Il-BBC kienet tiddependi fuq il-Forza tal-Ajru Rjali għall-iżvilupp tal-gżejjer tal-qroll għaliex mingħajrha l-proġett ma kienx ikun fattibbli.

Fregatidae maskili jintnefaħ biex jitgħammar.

Madankollu, wara protesta internazzjonali mix-xjenzati (magħrufa bħala l-"Kwistjoni ta' Aldabra"), il-pjanijiet militari ġew abbandunati u l-gżejjer tal-qroll minflok ingħataw protezzjoni sħiħa. Id-"dimostranti ambjentali" taħt it-tmexxija ta' Julian Huxley, bl-appoġġ tal-Membri Parlamentari Tam Dalyell u Robin Cook, irnexxielhom iħassru l-pjanijiet Brittaniċi inizjali. Fl-1966, il-Ministru tad-Difiża Brittaniku Denis Healey osserva: "Milli nista' nifhem, il-gżira ta' Aldabra hija abitata, bħall-Front tal-Oppożizzjoni tal-Maestà Tagħha, minn fkieren tal-art ġganteski, tjur Fregatidae u Sulidae".

Wara l-isfaxxar tal-pjanijiet li jiġi stabbilit stazzjonament militari f'Aldabra (li minflok sar fuq Diego Garcia fil-Gżejjer Chagos), is-Soċjetà Rjali ta' Londra kompliet bl-istudju xjentifiku fuq il-flora u l-fawna tal-gżejjer tal-qroll mal-Professur David Stoddart bħala l-mexxej. Is-Soċjetà Rjali ħallset għat-twellija tal-gżejjer tal-qroll fl-1970 u l-bażi tar-riċerka tagħha saret operattiva mill-1970. Wara t-tlestija tax-xogħol assenjat, is-Soċjetà Rjali telqet u l-Fondazzjoni tal-Gżejjer tas-Seychelles (SIF), trust pubblika tas-Seychelles, ħadet f'idejha l-ġestjoni u l-protezzjoni tal-gżejjer tal-qroll fl-1979. L-SIF tiffunzjona taħt il-patroċinju tal-President tas-Seychelles u Aldabra ġiet iddikjarata Riżerva Naturali Speċjali fl-1981; saret Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fid-19 ta' Novembru 1982 u tpoġġiet plakka tar-ram isfar bil-kitba "Aldabra, sit naturali tal-għaġeb mogħti lill-umanità mill-poplu tar-Repubblika tas-Seychelles". Din il-kitba hija tassew f'waqtha għaliex il-gżejjer tal-qroll huma wħud mill-uniċi gżejjer tal-qroll olzati u mhux mittiefsa fid-dinja.

Ġeografija

Formazzjonijiet tal-qroll f'Aldabra.

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra jinsab fl-iżjed parti fil-Lbiċ tas-Seychelles, u huma eqreb il-kosta tal-Afrika b'630 kilometru (390 mil) milli lejn Mahé. Jinsabu 407 kilometri (253 mil) fil-Majjistral tal-Madagascar u 440 kilometru (270 mil) minn Moroni fil-GżejjerComoros. Il-gżejjer tal-qroll huma l-ikbar skoll tal-qroll olzat fid-dinja b'elevazzjoni ta' 8 metri (26 pied); u t-tieni l-ikbar skoll tal-qroll fid-dinja wara dak ta' Kiritimati. Jinsabu fil-koordinati 9°24′S 46°22′E u jagħmlu parti mill-Gżejjer Esterni tas-Seychelles, li jinkludu l-gżira ta' Assumption u l-gżejjer tal-qroll ta' Astove u Cosmoledo. Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra għandhom tul ta' 34 kilometru (21 mil) b'orjentazzjoni mil-Lvant għall-Punent u wisgħa ta' 13-il kilometru (8.1 mili). Fihom hemm laguna baxxa kbira, b'erja ta' 196 kilometru kwadru (76 mil kwadru), u żewġ terzi minnha tkun niexfa meta l-marea tkun baxxa. Il-laguna hija mdawra b'skoll tal-qroll marġinali.^[8]

Madwar ix-xifer tal-laguna hemm l-ikbar gżejjer. L-erja totali tal-art tal-gżejjer tal-qroll hi ta' 155.4 kilometru kwadru (60.0 mil kwadru). Id-daqs, inkluż il-laguna, hu ta' 380 kilometru kwadru (150 mil kwadru). Ix-xifer ta' barra tal-gżejjer tal-qroll fih tliet passaġġi kkollegati mal-laguna, b'wisgħa ta' 6-10 kilometri (3.7-6.2 mili) fejn tagħti għall-baħar. Il-fond tal-laguna fih medja ta' madwar 5 metri (16-il pied); madankollu, il-passaġġi li jagħtu għall-baħar jilħqu fond ta' 20 metru (66 pied) u huma affettwati sew mill-kurrenti tal-mareat.

Lista tal-gżejjer

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra huma magħmula minn erba' gżejjer kbar u xi 40 gżejra u blat ieħor, kollha fi ħdan il-laguna, kif ukoll ftit gżejriet żgħar ħafna fil-Fliegi tal-Punent bejn il-Gżira ta' Grand Terre u l-Gżejjer Picard, u l-ikbar waħda minnhom hi Îlot Magnan.^[9]

Îlot Magnan għandha erja ta' 0.032 kilometru kwadru (0.012 mili kwadri).

Nru	Gżira	Sobriquet	Tip	Koordinati	Erja (ettari)	Kosta (km)	Tul (km)	Wisgħa (km)	Elevazzjoni (m)
1	Picard	West	gżira	09°22′55″S 46°13′10″E	928.70	25.80	3.20	3.90	0.00
2	Polymnie		gżira	09°22′28″S 46°15′35″E	193.60	10.40	1.01	3.42	0.00
3	Niçois tat-Tramuntana	Îlot Niçois Nord	gżira	09°22′47″S 46°15′27″E	2.80	0.94	0.38	0.09	0.00
4	Niçois tan-Nofsinhar	Îlot Niçois Sud	gżira	09°22′48″S 46°15′20″E	0.73	0.35	0.13	0.06	0.00
5	Gros	Gros ÎIot Gionnet	gżira	09°22′56″S 46°16′28″E	4.00	1.08	0.40	0.12	0.00
6	Petite	Petite ÎIot Gionnet	gżira	09°22′53″S 46°16′26″E	0.48	0.29	0.10	0.05	0.00
7	Malabar	Middle	gżira	09°22′50″S 46°20′00″E	2650.50	52.5	2.00	17.70	0.00
8	Verte	Île Verte	gżira	09°22′59″S 46°26′04″E	4.15	1.50	0.43	0.12	0.00
9	Marquoix	Îlot Marquoix	gżira	09°23′05″S 46°25′56″E	1.62	0.88	0.25	0.11	0.00
10	Coconut tat-Tramuntana		gżira	09°23′38″S 46°27′30″E	52.30	4.40	0.9	0.7	0.00
11	Coconut tan-Nofsinhar		gżira	09°24′12″S 46°27′40″E	58.10	4.26	1.1	0.6	0.00
12	Michael	Île Michel	gżira	09°24′28″S 46°26′55″E	37.00	5.57	1.45	0.44	0.00
13	Petit Mentor	Petit Mentor Endans	gżira	09°26′13″S 46°22′10″E	0.10	0.10	0.03	0.03	0.00
14	Gros	Gros ÎIot Sésame	gżira	09°27′25″S 46°15′53″E	2.35	0.93	0.36	0.07	0.00
15	Petit	Petit ÎIot Sésame	gżira	09°27′34″S 46°15′58″E	0.20	0.20	0.06	0.04	0.00
16	Grand Terre	South	gżira	09°28′00″S 46°19′00″E	11400	106.65	34.10	8.50	0.00
17	Moustiques	Île Moustiques	gżira	09°26′15″S 46°14′11″E	29.30	3.10	0.9	0.4	0.00
18	Euphrates	Île Esprit	gżira	09°25′40″S 46°15′00″E	36.10	2.77	1.05	0.5	0.00
19	Sylvestre tal-Punent		gżira	09°25′37″S 46°15′22″E	0.40	0.30	0.05	0.1	0.00
20	Sylvestre tal-Lvant		gżira	09°25′36″S 46°15′26″E	0.20	0.20	0.05	0.04	0.00
21	Chalen		gżira	09°25′07″S 46°13′36″E	0.35	0.50	0.18	0.1	0.00
22	Grabeau		gżira	09°25′00″S 46°12′42″E	1.24	0.00	0.00	0.00	0.00
22	Grande Magnan	Îlot Grande Magnan	gżira	09°25′00″S 46°12′42″E	5.15	0.00	0.00	0.00	0.00
22	Petite Magnan	Îlot Petite Magnan	gżira	09°25′00″S 46°21′00″E	2.36	0.00	0.00	0.00	0.00
22	Lanier		gżira	09°25′00″S 46°21′00″E	1.03	0.00	0.00	0.00	0.00
22	Dubois		gżira	09°25′00″S 46°21′00″E	2.73	0.00	0.00	0.00	0.00
22	Yangue		gżira	09°25′00″S 46°21′00″E	1.65	0.00	0.00	0.00	0.00
22	Emile		gżira	09°25′00″S 46°21′00″E	5.05	0.00	0.00	0.00	0.00
	Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra		gżejjer tal-qroll	09°25′00″S 46°21′00″E	15520.00				16

Iktar gżejjer (pożizzjoni mhux speċifikata):

Île aux Cendres
Îlot Parc
Champignon des Os
Grand Mentor
Grand ÎIot
Heron Rock
Hide Island
Île aux Aigrettes
Île aux Cèdres
Îles Chalands
Île Fangame
Île Héron
Île Suacco
Îlot Déder
Îlot du Sud
Îlot du Milieu
Îlot du Nord
Îlot Macoa
Îlot Salade
Gżira Nofsanija ta' Row
Blata ta' Nobby
Gżira ta' Row tat-Tramuntana
Petit Mentor
Petits ÎIots
Blata Roża
Gżira ta' Row tan-Nofsinhar
Table Ronde

Ġeoloġija

Il-mangrovji ta' Aldabra.

Il-gżejjer tal-qroll fihom karatteristiċi fossili u ġeomorfoloġiċi, li minnhom nibtet il-bijodiversità li naraw illum. Il-gżejjer tal-qroll jikkonsistu minn skolli tal-qroll tal-ġebla tal-ġir tal-perjodu Plejstoċen (b'formazzjonijiet irregolari tal-qroll imsejħa "champignon" (litteralment "faqqiegħ"), magħmula minn żewġ saffi ta' stadji differenti ta' kristallizzazzjoni) u dawn huma estiżi fuq wisgħa medja ta' żewġ kilometri (1.2 mil) u huma olzati sa għoli ta' 8 metri (26 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar, u jiffurmaw il-linja tax-xifer (irdumijiet baxxi "bi xquq fondi, ippreċeduti minn pinnakli jniggżu") tal-laguna ċentrali. Ġeoloġikament is-saffi tal-ġebla tal-ġir ġew soġġetti għal tumbati, ħofor u fosos b'saff prominenti u kontinwu tal-ġebla tal-ġir fuq in-naħa tal-Lvant fuq id-depożiti tas-sedimenti.

Il-linja tal-kosta fiha rdumijiet tal-ġebla tal-ġir fuq bajja elevata; tinsab f'żewġ terrazzi ċari ta' għoli ta' 8 metri (26 pied) u ta' 6 metri (20 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar. Filwaqt li t-topografija terrestri (mifruxa fuq medda ta' elevazzjoni ta' 0-8 metri (0-26 pied)) hija mħarbta u dettata minn kundizzjonijiet ġeomorfiċi, il-wiċċ tal-art hija magħmula minn ġebla tal-ġir li għandha madwar 125,000 sena, li ġiet olzata kemm-il darba 'l fuq mil-livell tal-baħar. Il-kundizzjonijiet tal-wiċċ huma mimlija ħofor u fosos. Fiż-żona tal-Lvant tal-laguna, għalkemm il-wiċċ huwa kontinwu, hemm ukoll saffi tas-sedimenti. Il-kosta tan-Nofsinhar fid-direzzjoni tar-riħ hija magħmula minn għaram tar-ramel.

Klima u mareat

Aldabra tinsab fiż-żona tan-nixfa tal-Lbiċ tal-Oċean Indjan. L-istaġun tal-monsuni tal-Majjistral ikun minn Novembru sa Marzu u fih tinżel l-iktar xita qliel. Fil-bqija tax-xhur, l-irjieħ prevalenti tax-Xlokk huma dominanti. Aldabra jkollha preċipitazzjoni annwali medja ta' 960 millimetru (38 pulzier). Iċ-ċikluni fis-Seychelles huma rari minħabba li l-gżejjer huma qrib l-Ekwatur. It-temperatura massima medja tal-arja rreġistrata f'Diċembru tkun ta' 31 °C (88 °F). It-temperatura minima medja rreġistrata f'Awwissu tkun ta' 22 °C (72 °F).

L-idrodinamika tal-laguna tal-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra hija ddominata mill-mareat. Il-firxa mareali massima f'Aldabra hi ta' madwar 2.7 metri, li hija tassew għolja għal gżejjer tal-qroll. Il-fluss bejn il-laguna u l-oċean miftuħ huwa possibbli biss minn għadd żgħir ta' fliegi dojoq, li jiġġeneraw kurrenti mareali ta' iktar minn 3 m/s f'Passe Gionnet, u ta' iktar minn 1 m/s fil-biċċa l-kbira tal-fliegi l-oħra. Minħabba r-restrizzjoni tal-iskambju tal-ilma minn dawn il-fliegi, il-mareat fi ħdan il-laguna huma mrażżna u mdewma meta mqabbel mal-oċean miftuħ, u l-firxa mareali tvarja fi ħdan il-laguna kollha.

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra tinsab qalb il-Kurrent Ekwatorjali bi fluss lejn il-Punent tal-Oċean Indjan. Jiġu ġġenerati belligħat żgħar (magħrufa teknikament bħala eddies) qrib Aldabra kif jgħaddi minnha l-Kurrent Ekwatorjali tan-Nofsinhar, u b'hekk l-ilmijiet fondi jiġu ddireġuti 'l fuq u jġibu magħhom in-nutrijenti lejn il-wiċċ, u b'hekk joktor il-phytoplankton.

Organiżmi selvaġġi

L-iżjed studju bikri tal-flora u tal-fawna, kif ukoll tal-istruttura ġeomorfoloġika, sar fl-1910. Hemm 307 speċijiet ta' annimali u ta' pjanti fil-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra. Ir-rettili huma l-fawna terrestri prominenti. Sir David Attenborough sejjaħ lil Aldabra bħala "Waħda mill-għeġubijiet tad-dinja", u hija magħrufa bħala waħda "mill-ġojjelli tal-kuruna" tal-Oċean Indjan.

Flora

Iż-żoni l-iktar għoljin ta' Aldabra huma miksija bil-pemphis, arbuxxell kostali oħxon, filwaqt li ż-żoni iktar baxxi, li jospitaw il-fkieren tal-art ġganteski, huma taħlita ta' siġar, arbuxxelli, ħxejjex aromatiċi u ħaxix. Ġew irreġistrati 273 speċi ta' pjanti li jarmu l-fjuri, arbuxxelli u felċi fil-gżejjer tal-qroll. Hemm ukoll irqajja' densi ta' Pemphis acidula, u taħlita ta' ħaxix u ta' ħxejjex aromatiċi msejħa "ħaxix tal-fkieren tal-art" f'bosta żoni. Din il-flora tinkludi 19-il speċi endemika u 22 speċi li huma komuni għal dawk tal-gżejjer ġirien, u diversi minn dawn l-ispeċijiet huma mniżżla fil-Lista l-Ħamra tal-IUCN. L-orkidea tal-Phaethon (Angraecum seychellarum) hija l-fjura nazzjonali tas-Seychelles u tinsab fil-"faqqiegħ" iniggeż u niexef tal-ġebla tal-ġir ta' Aldabra. Pjanti endemiċi oħra jinkludu l-Pandanus aldabrensis, il-ġilju ta' Aldabra (Aloe aldabrensis) u sottospeċi ta' orkidea tal-Phaethon, Angraecum eburneum.

Mal-konfini tal-laguna hemm il-foresti tal-mangrovji, u hemm mergħat interni kbar tal-ħaxix tal-baħar, kif ukoll żoni tal-iskolli tal-qroll u artijiet ċatti bir-ramel. Il-mangrovji, li joktru fiż-żoni ċatti bit-tajn tal-marea u f'kundizzjonijiet salmastri, jidhru fix-xtut tal-laguna u huma parti integrali mill-ekosistema kostali. Hemm seba' tipi ta' mangrovji f'Aldabra, tlieta minnhom huma speċijiet li jokkorru rarament. Dawn jinkludu l-mangrovja bajda (Avicennia marina) li tikber sa 12-il metru (39 pied), il-mangrovja sewda (Bruguiera gymnorhiza) li tikber sa 18-il metru (59 pied) b'għamla konika, il-Mangliye zonn (Ceriops tagal) li tikber sa 7 metri (23 pied) b'zokk ewlieni mirfud, u l-mangrovja ħamra (Rhizophora mucronata) li hija l-itwal speċi li tikber sa 20 metru (66 pied).

Fawna

Il-Fekruna tal-Art Ġganteska ta' Aldabra.

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra għandha fawna distintiva li tinkludi l-ikbar popolazzjoni ta' fkieren tal-art ġganteski (Aldabrachelys gigantea) fid-dinja (100,000 annimal). Id-daqs tal-fkieren tal-art ivarja b'mod sostanzjali fil-gżejjer tal-qroll, iżda tipikament il-fkieren tal-art adulti jkollhom qoxra twila 105 ċentimetri (41 pulzier) u jistgħu jiżnu sa 350 kilogramma (770 libbra). Huma erbivori u jieklu l-pjanti, is-siġar u l-algi li jikbru fl-għadajjar tal-ilma ħelu. Il-fkieren tal-art jitgħammru bejn Frar u Mejju, imbagħad il-fkieren tal-art femminili jbidu l-bajd tagħhom minn Ġunju sa Settemnru f'żoni b'saffi adattati tal-ħamrija. Huma jbidu bajd bid-daqs ta' blalen tal-golf; bejn tlieta sa ħames bajdiet kull ftit snin f'żoni b'densità għolja u bejn 14 u 16-il bajda f'żoni b'densità baxxa. Il-fkieren tal-art femminili jistgħu jbidu diversi bajdiet f'sena u l-perjodu ta' inkubazzjoni jdum bejn 73 u 160 jum. Il-fkieren tal-art żgħar vulnerabbli jiġu mhedda bħala priża mill-granċijiet tal-ġewż tal-Indì, mill-granċijiet tal-art, mill-firien u mill-għasafar. Fl-imgħoddi, il-fkieren tal-art ġganteski ġew rilokati fuq gżejjer oħra fis-Seychelles u anke fil-Ġonna Botaniċi ta' Victoria fil-gżira ta' Mahé. Wieħed mill-iżjed fkieren tal-art ġganteski ta' Aldabra bl-itwal għomor kien Adwaita, fekruna tal-art maskili li miet meta kellu madwar 250 sena fil-Ġonna Żooloġiċi ta' Alipore f'Kolkata fl-24 ta' Marzu 2006.

In-nettarin ta' Souimanga (Cinnyris souimanga).

Aldabra hija sit tat-tnissil tal-fkieren tal-baħar Eretmochelys imbricata u Chelonia mydas. Aldabra għandha waħda mill-ikbar popolazzjonijiet ta' fkieren tal-baħar ħodor li jbidu fil-Punent tal-Oċean Indjan. Aldabra għandha popolazzjoni kbira tal-ikbar artropodu terrestri fid-dinja, il-granċ tal-ġewż tal-Indì (Birgus latro); u tospita wkoll il-gallozz ta' sidru abjad, l-unika speċi ta' gallozz li ma jtirx li għadu jeżisti fl-Oċean Indjan. Il-klieb il-baħar, ir-rajja manta, u l-barrakuda jippopolaw l-ibħra madwar il-gżejjer tal-qroll. Matul il-Plejstoċen, il-predatur terrestri dominanti kien l-antenat tal-kukkudrill Aldabrachampsus li issa huwa estint. Hemm tliet speċijiet ta' gremxul eżistenti, ix-xaħmet l-art Cryptoblepharus boutonii u l-wiżgħat Phelsuma abbotti u Hemidactylus mercatorius. Fossili tal-Plejstoċen jindikaw ukoll il-preżenza preċedenti ta' igwana Oplurus u ta' speċijiet oħra ta' xaħmet l-art u ta' wiżgħat. Hemm tliet speċijiet endemiċi ta' friefet il-lejl f'Aldabra: Paratriaenops pauliani, Chaerephon pusilla u l-pippistrell ta' Aldabra (Pteropus aldabrensis), kif ukoll il-farfett il-lejl iktar mifrux tal-Mauritius (Taphozous mauritianus). Hemm 1,000 speċi ta' insetti, u ħafna minnhom huma endemiċi. Bosta speċijiet ta' friefet jgħix fil-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra.

Fost l-għasafar endemiċi hemm id-drongo ta' Aldabra (Dicrurus aldabranus), is-sottospeċi ta' Aldabra tal-gallozz ta' sidru abjad (Dryolimnas cuvieri aldabranus), l-aħħar għasfur li ma jtirx tar-reġjun tal-Oċean Indjan, u l-fody ta' Aldabra (Foudia aldabrana). Il-gżejjer huma siti tat-tnissil importanti għal eluf ta' għasafar tal-baħar, inkluż diversi speċijiet ta' ċirlewwi, Phaethontidae ta' denbhom aħmar, Phaethontidae ta' denbhom abjad, suli ta' saqajhom ħomor, u t-tieni l-ikbar popolazzjoni nissiela fid-dinja ta' Fregatidae kbar u żgħar fid-dinja. L-avifawna hija simili ħafna għal dik tal-Madagascar jew il-Gżejjer Comoros, u għasafar oħra huma l-fjamingi l-kbar, ir-russett tal-għadajjar tal-Madagascar, il-ħamiema blu tal-Gżejjer Comoros, l-ispanjulett tal-Madagascar, il-coucal tal-Madagascar, il-buqrajq tal-Madagascar, il-belbul tal-Madagascar u n-nettarin ta' Souimanga.

Mill-inqas 13-il speċi ta' ċetaċji, inkluż dniefel, orki, u speċjalment balieni tal-ġwienaħ kbar, ġew identifikati fl-ibħra tal-gżejjer tal-qroll. Id-dugongi jew il-baqar tal-baħar, li kienu maħsuba li kienu estinti reġjonalment fis-seklu 18, ġew ikkonfermati diversi drabi f'dawn l-aħħar snin.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1982.^[2]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; il-kriterju (ix) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta proċessi ekoloġiċi u bijoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-evoluzzjoni u fl-iżvilupp ta' ekosistemi u ta' komunitajiet ta' pjanti u ta' annimali terrestri, tal-ilma ħelu, kostali u tal-baħar"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".^[2]

Demografija

Klieb il-baħar tal-iskolli tal-qroll bil-ponta tal-pinna sewda (Carcharhinus melanopterus).

Bażi żgħira tar-riċerka xjentifika tal-SIF hija stabbilita fil-villlaġġ ta' La Gigi fil-Gżira ta' Picard. Il-persunal permanenti (attwalment 12) iwettaq riċerka biex tiġi studjata l-bijodiversità ta' Aldabra.

Trasport

Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra mhumiex aċċessibbli faċilment. Ma hemm l-ebda mitjar, ħelipad jew moll għall-iżbark. L-eqreb ajruport jinsab fil-gżira ta' Assumption, 50 kilometru (31 mil) fix-Xlokk tal-Gżira ta' Picard. Darbtejn fix-xahar joperaw bastimenti tal-provvisti minn Mahé li jipprovdu l-affarijiet essenzjali lill-bażi tar-riċerka.

Turiżmu

Il-kruċieri jiġu operati minn diversi kumpaniji flimkien ma' dgħajjes tal-għadis li jaf iżuru l-gżejjer tal-qroll fuq spedizzjonijiet. Iż-żjarat minn nies li mhumiex xjenzati u persunal tal-SIF jiġu kkontrollati b'mod strett u jiġu pprovduti mawriet iggwidati biss abbażi ta' permessi minn qabel. Fl-2012, medja annwali ta' 900 turist iżuru l-gżejjer tal-qroll. Fi ħdanhom, jeżistu mogħdijiet pavimentati għall-mixi mill-villaġġ ta' La Gigi, li jwasslu għal promontorju fejn wieħed jista' jitpaxxa b'veduti xeniċi tal-laguna kbira (meta l-marea tkun baxxa) u tal-ispeċijiet ta' mangrovji.

Gallerija

Referenzi

^ Matthew Murrie (2010). The First Book of Seconds: 220 of the Most Random, Remarkable, Respectable (and Regrettable) Runners-Up and Their Almost Claim to Fame. Adams Media. p. 180. ISBN 978-1-4405-1068-7.
^ ^a ^b ^ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Aldabra Atoll". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-01-19.
^ Cheke, Anthony. "Timing of arrival of humans and their commercial animals on the western Indian Ocean oceanic islands" (PDF).
^ Mair, Lyn; Beckley, Lynnath (2012). Seychelles. Bradt Travel Guides. pp. 126–. ISBN 978-1-84162-406-8. p. 11.
^ "Aldabra". web.archive.org. 2009-01-07. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-01-07. Miġbur 2024-01-19.
^ Carpin, Sarah,(1998) Seychelles, Odyssey Guides, p.162, The Guidebook Company Ltd.
^ Mair, Lyn; Beckley, Lynnath (2012). Seychelles. Bradt Travel Guides. pp. 126–. ISBN 978-1-84162-406-8. p. 35.
^ Coe, Malcolm James (1998). A Fragile Eden: Portraits of the Endemic Flowering Plants of the Granitic Seychelles. Princeton University Press. pp. 11–. ISBN 978-0-691-04817-8. p. 3.
^ "WIPO Lex". www.wipo.int. Miġbur 2024-01-19.

[1] Matthew Murrie (2010). The First Book of Seconds: 220 of the Most Random, Remarkable, Respectable (and Regrettable) Runners-Up and Their Almost Claim to Fame. Adams Media. p. 180. ISBN 978-1-4405-1068-7.

[:0-2] ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Aldabra Atoll". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-01-19.

[3] Cheke, Anthony. "Timing of arrival of humans and their commercial animals on the western Indian Ocean oceanic islands" (PDF).

[4] Mair, Lyn; Beckley, Lynnath (2012). Seychelles. Bradt Travel Guides. pp. 126–. ISBN 978-1-84162-406-8. p. 11.

[5] "Aldabra". web.archive.org. 2009-01-07. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-01-07. Miġbur 2024-01-19.

[6] Carpin, Sarah,(1998) Seychelles, Odyssey Guides, p.162, The Guidebook Company Ltd.

[7] Mair, Lyn; Beckley, Lynnath (2012). Seychelles. Bradt Travel Guides. pp. 126–. ISBN 978-1-84162-406-8. p. 35.

[8] Coe, Malcolm James (1998). A Fragile Eden: Portraits of the Endemic Flowering Plants of the Granitic Seychelles. Princeton University Press. pp. 11–. ISBN 978-0-691-04817-8. p. 3.

[9] "WIPO Lex". www.wipo.int. Miġbur 2024-01-19.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]