Lorenzo Valla

Lorenzo Valla (pronunzja bit-Taljan: [loˈrɛntso ˈvalːa]; Latinizzat ukoll bħala Laurentius; twieled għall-ħabta tal-1407 – miet fl-1 ta' Awwissu 1457) kien umanista, retoriku, edukatur, studjuż u qassis Kattoliku Rinaxximentali Taljan. Huwa magħruf l-iktar għall-analiżi testwali storika-kritika li wriet li d-Donazzjoni ta' Kostantinu kienet falsifikazzjoni, u b'hekk attakka u mmina l-preżunzjoni ta' setgħa temporanja tal-Papat. Lorenzo xi kultant jitqies bħala l-prekursur tar-Riformazzjoni.

Lorenzo Valla
Ħajja
Twelid	Ruma, 1407, 1405
Mewt	Ruma, 1 Awwissu 1457
Edukazzjoni
Alma mater	Università ta' Pavia
Lingwi	Latin Taljan
Għalliema	Leonardo Bruni (en) Giovanni Aurispa (en)
Studenti	uri Julius Pomponius Laetus (en) Giovanni Garzoni (en) Giuniano Maio (en)
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	kittieb filologu għalliem fl-università filosofu Qassis fil-Knisja Kattolika
Impjegaturi	Università ta' Pavia
Xogħlijiet importanti	De falso credita et ementita Constantini donatione declamatio (en) Confutatio in Morandum (en)
Moviment	umaniżmu

Ħajja

Valla twieled f'Ruma, fi sfond familjari ta' Piacenza, l-Italja; missieru, Luciave della Valla, kien avukat li ħadem fil-Kurja Papali. Huwa ngħata l-edukazzjoni tiegħu f'Ruma, u attenda l-klassijiet ta' diversi għalliema fosthom Leonardo Bruni u Giovanni Aurispa, li minnhom tgħallem il-Latin u l-Grieg. Min-naħa l-oħra jingħad ukoll li kien awtodidatta.

Bruni kien segretarju Papali; Melchior Scrivani, iz-ziju ta' Valla, kien segretarju Papali ieħor. Iżda Valla kkawża offiża lil Antonio Loschi billi ħaddan il-ħsieb tar-retoriku Kwintiljanu f'xogħol bikri tiegħu. Fl-1431, Valla daħal għal qassis u pprova bla suċċess jikseb il-kariga ta' segretarju appostoliku. Madankollu ma rnexxilux, minkejja n-network ta' kuntatti li kellu.

Valla mar Piacenza, u mbagħad lejn Pavia, fejn kiseb it-titlu ta' professur tal-elokwenza. Il-qagħda tiegħu f'Pavia ġiet imxekkla mill-attakk tiegħu fuq l-istil Latin tal-ġurista Bartolus de Saxoferrato. Huwa sar itineranti, u ċċaqlaq minn università għall-oħra, fejn kien jaċċetta li jaħdem għal żmien qasir u ta lekċers f'bosta bliet.

Il-Papa Nikola V, li kien Papa mill-1447 sal-1455 u fundatur tal-Librerija Vatikana, stiednu f'Ruma u Valla ħadem hemm fuq ir-Repastinatio tiegħu.

Valla miet f'Ruma.

Reputazzjoni

Bijografiji iktar antiki ta' Valla jagħtu dettalji dwar bosta tilwim letterarju u teoloġiku li kellu, l-iktar prominenti ma' Gianfrancesco Poggio Bracciolini, wara l-insedjament tiegħu f'Ruma. Intuża lingwaġġ estrem. Huwa jidher bħala persuna ta' żaqqu f'ommu, b'ilsien li kien jgħaqqad l-eleganza umanistika mal-għerf kritiku u l-velenu, u kien avversarju tas-setgħa temporanja tal-Knisja Kattolika.

Luteru kellu opinjoni favorevoli ħafna ta' Valla u tax-xogħlijiet tiegħu, u Robert Bellarmine sejjaħlu l-"prekursur ta' Luteru". Erasmus stqarr fid-De ratione studii tiegħu li għall-grammatika Latina, "ma kien hemm l-ebda gwida aħjar minn Lorenzo Valla".

Xogħlijiet

Dwar id-Donazzjoni ta' Kostantinu

Bejn l-1439 u l-1440 Valla kiteb is-saġġ, De falso credita et ementita Constantini Donatione declamatio, li analizza d-dokument normalment magħruf bħala d-Donazzjoni ta' Kostantinu. Id-Donazzjoni jissuġġerixxi li Kostantinu I ta l-Imperu Ruman tal-Punent kollu lill-Knisja Kattolika Rumana. Dan suppost kien att ta' gratitudni talli ġie mfejjaq mirakulużament mill-ġdiem mill-Papa Silvestru I.

Mill-1435 sal-1445, Valla ħadem fil-qorti ta' Alfonso V ta' Aragona, li ġie involut f'kunflitt territorjali mal-Istati Papali, li dak iż-żmien kienu taħt il-Papa Ewġenju IV. Din ir-relazzjoni x'aktarx li mmotivat xogħlu; fi kwalunkwe każ, huwa tressaq quddiem l-Inkwiżizzjoni Kattolika fl-1444, iżda ġie protett mill-ħabs permezz tal-intervent ta' Alfonso V.

Valla wera li l-evidenza interna fid-Donazzjoni kienet issostni l-kontra tad-dokument tal-oriġini tas-seklu 4: l-istil vernakolari tad-dokument seta' jiġi datat għas-seklu 8. Valla argumenta favur din it-teżi bi tliet modi:

1. Billi ddikjara li l-Imperatur Kostantinu ma setax legalment jagħti lil Papa Silvestru s-setgħat imsemmija fid-Donazzjoni.
2. Mill-assenza ta' evidenza kontemporanja, Valla rraġuna li ma kienx plawżibbli li kienet seħħet bidla maġġuri fl-amministrazzjoni tal-Imperu Ruman tal-Punent.
3. Valla ddubita li l-Imperatur Kostantinu kien ta xi ħaġa lil Papa Silvestru, u ssuġġerixxa żball li kien jinvolvi xi Papa ta' qablu.

Filwaqt li ssupplimenta dawk il-punti, Valla argumenta dwar l-anakroniżmi: id-dokument kien fih il-kelma satrap, li huwa kien jemmen li Rumani bħal Kostantinu I ma kinux jużaw. Barra minn hekk, Valla kien jemmen li l-kwalità tal-Latin għal test li suppost kien daqstant importanti kien tassew fqir, u ħareġ dan fid-dieher bil-fatt li t-test b'mod kostanti jaqleb minn temp għall-ieħor, pereżempju minn "ipproklamajna" għal "niddekretaw".

Kritika testwali

Valla kien speċjalista fit-traduzzjoni bil-Latin u għamel bosta suġġerimenti għat-titjib tal-istudju ta' Livy ta' Petrarka. L-emendar ta' Livy kien ukoll suġġett diskuss fil-ktieb IV tal-Antidotum in Facium tiegħu, fejn ħadha qatta bla ħabel kontra Bartolomeo Facio. F'din il-parti tat-trattat, li ċċirkola b'mod indipendenti wkoll bit-titlu Emendationes in T. Livium, Valla jenfasizza bosta siltiet bi traduzzjoni żbaljata u jmaqdar it-tentattivi ta' emendar li saru minn Panormita u Facio, ir-rivali tiegħu fil-qorti ta' Alfonso V.

Fl-istudju kritiku tiegħu tal-Bibbja uffiċjali użata mill-Knisja Kattolika Rumana, il-Vulgata Latina, Valla ddubita s-sistema tal-knisja ta' penitenzi u ta' indulġenzi. Huwa argumenta li l-prattika tal-penitenza kienet isserraħ fuq l-użu tal-kelma bil-Latin paenitenia (penitenza) għall-kelma bil-Grieg metanoia, li huwa kien jemmen li traduzzjoni iktar preċiża tagħha kienet tkun "indiema". Ix-xogħol ta' Valla ġie mfaħħar minn kritiċi ta' warajh tas-sistema ta' penitenzi u ta' indulġenzi tal-Knisja, inkluż Erasmus.

Manuskritti

Valla kiseb reputazzjoni kontemporanja permezz ta' żewġ xogħlijiet tiegħu: id-djalogu De Voluptate u t-trattat tiegħu De Elegantiis Latinae Linguae. Richard Claverhouse Jebb stqarr li d-De Elegantiis tiegħu "kien jimmarka l-ogħla livell li qatt kien intlaħaq fl-istudju kritiku tal-Latin".

Data inizjali	Titlu inizjali	Ambitu	Verżjonijiet, kummenti
1431	De Voluptate	"Dwar il-Pjaċir". F'dan ix-xogħol huwa kkuntrasta l-prinċipji tal-Istojċi b'mod mhux favorevoli bil-prinċipji ta' Epikurju, u wera simpatija għax-xewqat naturali.	Verżjoni tal-1433 bħala De vero bono (Dwar it-tajjeb reali).
Għall-ħabta tal-1439	Repastinatio dialectice et philosophie	Test loġiku	Titlu tradizzjonali kien Dialectica jew Dialecticae disputationes. It-tieni verżjoni Reconcinnatio totius dialecticae et fundamentorum universalis philosophiae tal-1439 sal-1448, ġiet stampata fl-Omnia Opera tal-1540, filwaqt li t-tielet verżjoni Retractatio totius dialectice cum fundamentii universe philosophie ġiet stampata fl-1457. Huwa kkonkluda wkoll li Valla kien introduċa mill-ġdid fil-Punent Latin tip ta' argument li ma kienx baqa' jintuża iktar.
1440	De falso credita et ementita Constantini Donatione declamatio	Dwar id-Donazzjoni ta' Kostantinu	Fl-Opera Omnia (Basle) bħala Contra Donationis, quae Constantini dicitur, privilegia, ut falso creditum declamatio. Id-dokument ġie rrifjutat għalkollox mill-Knisja. Ma ġiex ippubblikat formalment qabel l-1517, sar popolari fost il-Protestanti, u traduzzjoni bl-Ingliż ġiet ippubblikata għal Thomas Cromwell fl-1534.
Għall-ħabta tal-1440	De libero arbitrio.	Dwar ir-Rieda Ħielsa	Fih attakk kontra l-ktieb V tal-Konsolazzjoni tal-Filosofija.
1449	De Elegantiis	Valla wettaq eżami kritiku tal-forom tal-grammatika Latina u tar-regoli tal-istil tar-retorika Latina.	It was controversial when it appeared, but its arguments carried the day, and humanistic Latin sought to purge itself of the post-Classical.
1452	Antidotum in Pogium	Kontroversja ma' Poggio Bracciolini	Bracciolini attakka lil Valla fl-Oratio in L. Vallam fil-bidu tal-1452.
Xogħol bikri	Adnotationes in Novum Testamentum	Noti dwar it-Testment il-Ġdid	Sabu Erasmus fl-1504, f'Leuven, li ppubblikah fl-1505. Collation Novi Testamenti (1447). Ġiet revedut fis-snin 50 tas-seklu 15.

Edizzjonijiet stampati

Ġabra ta' edizzjonijiet tax-xogħlijiet ta' Valla, li ma kinux kompluti, ġew ippubblikati f'Basel fl-1540 u f'Venezja fl-1592, u l-Elegantiae linguae Latinae ġiet stampata mill-ġdid kważi sittin darba bejn l-1471 u l-1536.

• Opera omnia, Basel 1540; stampata mill-ġdid bit-tieni volum (Torino: Bottega d'Erasmo, 1962).
• Repastinatio dialectice et philosophie, ed. G. Zippel, 2 volumi. (L-ewwel edizzjoni kritika tat-tliet verżjonijiet: Padova: Antenore, 1982).
• Elegantiae linguae Latinae, Venezja 1471, editjat minn S. López Moreda (Cáceres: Universidad de Extremadura, 1999).
• De vero falsoque bono, editjat minn M. de Panizza Lorch, Bari, 1970.
• Collatio Novi Testamenti, editjat minn A. Perosa (Firenze: Sansoni, 1970).
• De falso credita et ementita Constantini donatione, ed. W. Setz (Weimar: Hermann Böhlaus Nachfolger, 1976; stampat mill-ġdid f'Leipzig: Teubner, 1994).
• Ars Grammatica, ed. P. Casciano b'traduzzjoni Taljana (Milan: Mondadori, Fondazione Lorenzo Valla, 1990).
• On the Donation of Constantine. The I Tatti Renaissance Library (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2007).
• Dialectical Disputations. The I Tatti Renaissance Library (Cambridge: Harvard University Press, London, 2012).
• Correspondence, ed. Cook, Brendan. The I Tatti Renaissance Library (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2013).

Traduzzjonijiet bl-Ingliż

• On the donation of Constantine translated by G. W. Bowersock, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2008.
• Dialogue on Free Will, translated by C. Trinkaus. In: 'The Renaissance Philosophy of Man', edited by Ernst Cassirer et al., Chicago: University of Chicago Press, 1948.
• The profession of the religious and selections from The falsely-believed and forged donation of Constantine translated, and with an introduction and notes, by Olga Zorzi Pugliese, Toronto: Centre for Reformation and Renaissance Studies, 1998.
• De vero falsoque bono translated by A. K. Hieatt and M. Lorch, New York: Abaris Books 1977.
• In Praise of Saint Thomas Aquinas, translated by M. E. Hanley. In Renaissance Philosophy, ed. L. A. Kennedy, Mouton: The Hague, 1973.
• Dialectical Disputations, Latin text and English translation of the Repastinatio by B. P. Copenhaver and L. Nauta, Harvard University Press, 2012 (I Tatti Renaissance Library, two volumes).

Iktar qari

Għal rakkonti dettaljati dwar il-ħajja u x-xogħol ta' Valla ara:

• G. Voigt, Die Wiederbelebung des classischen Alterthums (1880–81);
• John Addington Symonds, Renaissance in Italy (1897–99);
• G. Mancini, Vita di Lorenzo Valla (Firenze, 1891);
• M. von Wolff, Lorenzo Valla (Leipzig, 1893);
• Jakob Burckhardt, Kultur der Renaissance (1860);
• J. Vahlen, Laurentius Valla (Berlin, 1870); L Pastor, Geschichte der Päpste, Band ii.
• Artiklu fir-Realencyklopädie, Band xx. ta' Herzog-Hauck (Leipzig, 1908).
• John Edwin Sandys, Hist. of Class. Schol. ii. (1908), pp. 66‑70.
• Lisa Jardine, "Lorenzo Valla and the Intellectual Origins of Humanist Dialectic," Journal of the History of Philosophy 15 (1977): 143–64.
• Maristella de Panizza Lorch, A defense of life: Lorenzo Valla's theory of pleasure., Humanistische Bibliothek 1/36, Munich: Wilhelm Fink, 1985, ISBN 978-3-7705-2193-7
• Peter Mack, Renaissance Argument: Valla and Agricola in the Traditions of Rhetoric and Dialectic, Leiden; New York: E.J. Brill, 1993.
• Paul Richard Blum, "Lorenzo Valla - Humanism as Philosophy", Philosophers of the Renaissance, Washington 2010, 33–42.
• Matthew DeCoursey, "Continental European Rhetoricians, 1400-1600, and Their Influence in Renaissance England," British Rhetoricians and Logicians, 1500-1660, First Series, DLB 236, Detroit: Gale, 2001, pp. 309–343.
• Melissa Meriam Bullard, "The Renaissance Project of Knowing: Lorenzo Valla and Salvatore Camporeale's Contributions to the Querelle Between Rhetoric and Philosophy," Journal of the History of Ideas 66.4 (2005): 477–81.
• Brian P. Copenhaver, "Valla Our Contemporary: Philosophy and Philology," Journal of the History of Ideas 66.4 (2005): 507–25.
• Christopher S. Celenza, "Lorenzo Valla and the Traditions and Transmissions of Philosophy,” Journal of the History of Ideas 66 (2005): 483–506.
• Lodi Nauta, In Defense of Common Sense: Lorenzo Valla's Humanist Critique of Scholastic Philosophy, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2009.
• Marsico, Clementina. "Radical reform, inevitable debts: Lorenzo Valla, Alexander de Villa-Dei, and recent grammarians." Historiographia Linguistica 44, no. 2-3 (2017): 391-411.
• Marsico, Clementina. "Su quia nelle Elegantie di Lorenzo Valla e nel latino umanistico." Su quia nelle Elegantie di Lorenzo Valla e nel latino umanistico (2020): 27-42.
• Magnani, Nicolò. 2020. "Aristotelismo e metricologia nel De poetica di Giorgio Valla." . Studi e problemi di critica testuale : 100, 1, 173-197.
• Blanchard, W. Scott. "The negative dialectic of Lorenzo Valla: a study in the pathology of opposition." Renaissance Studies 14, no. 2 (2000): 149-189.
• Byrne, Phillipa (2013). "'Cast out into the hellish night': Pagan Virtue and Pagan Poetics in Lorenzo Valla's De voluptate" (PDF). Ex Historia. 5: 48–73. ISSN 2041-0824.