Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq

Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq
Република Северна Македонија
Republika Severna Makedonija
Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq Република Северна Македонија; Republika Severna Makedonija
	Innu nazzjonali: ; Денес над Македонија; Denes nad Makedonija; Illum aktar minn Maċedonja; ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Skopje; 40°0′N 21°26′E / 40°N 21.433°E
Lingwi uffiċjali	Maċedonjan
Gvern	Repubblika parlamentari
Indipendenza	mill-Jugożlavja
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2011
IŻU (2013)	▲ 0.728 (għoli) (78)
Valuta	denar Maċedonjan (MKD)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	+389
TLD tal-internet	.mk

Il-Maċedonja ta' Fuq ( ˌmæsɨˈdoʊniə (għajnuna·info) Maċedonjan: Северна Македонија), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq (Maċedonjan:Република Северна Македонија), huwa pajjiż interkjuż li jinsab fil-Punent ċentrali tal-peniżola Balkana fl-Ewropa tax-Xlokk. Il-pajjiż kien wieħed mill-istati suċċessuri tal-eks Jugożlavja, li minnha ddikjaraw l-indipendenza fl-1991. Hija saret membru tan-Nazzjonijiet Uniti f'Settembru tal-1993. Bejn din is-sena sa Frar tal-2019, bħala riżultat ta' tilwima mal-Greċja fuq l-isem tagħha, kienet iddaħħlet taħt ir-referenza provviżorja tal-Eks Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja,^[5]^[6] xi drabi mqassra bħala FYROM (mill-Ingliż Former Yugoslav Republic of Macedonia).^[7] F'Ġunju tal-2018, il-Maċedonja u l-Greċja ffirmaw it-Trattat ta' Prespa li rriżolva t-tilwima ta' isem il-pajjiż, fejn il-Maċedonja aċċetta li l-isem uffiċċjali tal-pajjiż isir ir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq. Dan il-bdil fl-isem beda jieħu effett mit-12 ta' Frar 2019 'il quddiem.

Il-pajjiż huwa mdawwar bl-art, billi jmiss mal-Kosovo fil-Majjistral, is-Serbja fit-Tramuntana, il-Bulgarija fil-Lvant, il-Greċja fin-Nofsinhar u l-Albanija fil-Punent.^[8] Hija tikkostitwixxi madwar in-nofs tal-akbar reġjun tal-Maċedonja ġeografiku, li jinkludi wkoll partijiet tal-Greċja u l-Bulgarija. Il-belt kapital tal-pajjiż hija Skopje, bi 506,926 abitant skont iċ-ċensiment tal-2002. Bliet oħra jinkludu lil Bitola, Kumanovo, Prilep, Tetovo, Ohrid, Veles, Štip, Kočani, Gostivar, Kavadarci u Strumica. Hija għandha aktar minn 50 lag u sittax-il muntanja ogħla minn 2,000 m (6,562 ft). Il-Maċedonja ta' Fuq hija membru tan-NU u l-Kunsill tal-Ewropa. Minn Diċembru 2005 kienet ukoll kandidat għas-sħubija fl-Unjoni Ewropea u applikat għas-sħubija man-NATO.

Il-Maċedonja ta' Fuq huwa jagħmel madwar it-terz tat-Tramuntana tar-reġjun ġeografiku akbar tal-Maċedonja. Skopje, il-kapitali u l-akbar belt, hija dar għal kwart tal-popolazzjoni tal-pajjiż ta '1.83 miljun. Il-biċċa l-kbira tar-residenti huma Maċedonjani etniċi, poplu Slav tan-Nofsinhar. L-Albaniżi jiffurmaw minoranza sinifikanti ta' madwar 25%, segwiti mit-Torok, ir-Roma, is-Serbi, il-Bosnijaċi, l-Aromani u xi minoranzi oħra.

L-istorja tar-reġjun tibda bir-renju ta' Peonia. Fl-aħħar tas-6 seklu QK, iż-żona ġiet sottomessa mill-Imperu Persjan Akemenidi, u mbagħad inkorporata fir-Renju tal-Maċedonja fir-4 seklu QK. Ir-Repubblika Rumana rebħet ir-reġjun fit-2 seklu QK u għamilha parti mill-akbar provinċja tiegħu, il-Maċedonja. Iż-żona baqgħet parti mill-Imperu Biżantin, iżda spiss kienet attakkata u stabbilita minn tribujiet Slavi li bdew fis-6 seklu E.K. Wara sekli ta' tilwim bejn l-imperi Bulgaru, Biżantin u Serb, kien parti mill-Imperu Ottoman minn nofs is-seklu 14 sal-bidu tas-seklu 20, meta, wara l-Gwerer Balkani tal-1912 u l-1913, it-territorju modern tal-Maċedonja tat-Tramuntana tat-Tramuntana. daħal taħt il-ħakma Serba.

Matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, it-territorju kien irregolat mill-Bulgarija, iżda wara t-tmiem tal-gwerra reġa' lura għall-ħakma Serba bħala parti mir-Renju li għadu kif ġie ffurmat tas-Serbi, Kroati u Sloveni. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, reġgħet kienet immexxija mill-Bulgarija; u fl-1945 ġie stabbilit bħala stat kostitwenti tal-Jugoslavja komunista, li baqgħet sas-seċessjoni paċifika tagħha fl-1991. Il-pajjiż sar membru tan-Nazzjonijiet Uniti (NU) fl-1993, iżda bħala riżultat ta’ tilwima mal-Greċja dwar il- isem "Maċedonja", ġie ammess taħt id-deskrizzjoni provviżorja "dik li kienet ir-Repubblika Jugoslava tal-Maċedonja" (imqassar bħala "FYROM Macedonia" jew "FYROM"). Fl-2018, it-tilwima ġiet solvuta bi ftehim li l-pajjiż għandu jibdel ismu għal "Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq". Din il-bidla fl-isem daħlet fis-seħħ kmieni fl-2019.

Il-Maċedonja ta' Fuq hija wkoll membru tan-NATO, il-Kunsill tal-Ewropa, il-Bank Dinji, l-OSCE, is-CEFTA, il-BSEC u d-WTO. Mill-2005, hija kienet ukoll kandidat biex tissieħeb fl-Unjoni Ewropea. Il-Maċedonja tat-Tramuntana hija pajjiż bi dħul medju superjuri kif definit mill-Bank Dinji u għadda minn riforma ekonomika konsiderevoli mill-indipendenza biex tiżviluppa ekonomija miftuħa. Huwa pajjiż li qed jiżviluppa, ikklassifikat fit-82 post fl-Indiċi tal-Iżvilupp tal-Bniedem; u joffri sigurtà soċjali, sistema ta' kura tas-saħħa universali, u edukazzjoni primarja u sekondarja b'xejn liċ-ċittadini tagħha.

Ismijiet u etimoloġija

L-isem tal-istat ġej mill-kelma Griega Μακεδονία (Makedonía), renju (aktar tard, reġjun) imsemmi mill-Maċedonjani tal-qedem. Ismu, Μακεδόνες (Makedónes), fl-aħħar mill-aħħar ġej mill-aġġettiv Grieg Antik μακεδνός (makednós), li jfisser 'għoli' jew 'koniku', li għandu l-istess għerq bħall-aġġettiv μακρός (makrós, 'twil, għoli, għoli') f' Grieg antik. Huwa maħsub li l-isem oriġinarjament kien ifisser 'għoli' jew 'għoli', possibilment deskrittiv tal-belt. Skont il-lingwista Robert S.P. Beekes, iż-żewġ termini huma ta' oriġini pre-Grieka u ma jistgħux jiġu spjegati f’termini ta’ morfoloġija Indo-Ewropea. Skont il-lingwista Filip De Decker, l-argumenti ta' Beekes mhumiex sostnuti biżżejjed.

Minbarra l-kwistjoni tal-Maċedonja, l-isem "Maċedonja" intesa fil-biċċa l-kbira bħala denominazzjoni ġeografika matul iż-żminijiet Biżantini u Ottomani, iżda ġie mqajjem mill-movimenti nazzjonalisti Bulgari u Griegi mill-bidu tas-seklu 19 'il quddiem. Ġie mqajjem biss f'nofs is-seklu, biż-żieda tan-nazzjonaliżmu fl-Imperu Ottoman. Sal-bidu tas-seklu 20, ir-reġjun kien diġà kawża nazzjonali, ikkontestata bejn nazzjonalisti Bulgari, Griegi u Serbi. Matul il-perjodu ta 'bejn il-gwerra, l-użu tal-isem "Maċedonja" kien ipprojbit fir-Renju tal-Jugoslavja, minħabba l-politika implimentata ta' Serbanizzazzjoni ta' kelliema Slavi lokali. L-isem "Maċedonja" ġie adottat uffiċjalment għall-ewwel darba fl-aħħar tat-Tieni Gwerra Dinjija mir-Repubblika Soċjalista l-ġdida tal-Maċedonja, li saret waħda mis-sitt pajjiżi kostitwenti tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja. Wara t-tifrik tal-Jugoslavja, din l-entità federali ddikjarat l-indipendenza tagħha u bidlet l-isem uffiċjali tagħha għal "Repubblika tal-Maċedonja" fl-1991. Qabel Ġunju 2018, l-użu tal-isem "Maċedonja" kien is-suġġett ta' tilwima bejn il-Greċja u r-Repubblika tal-Maċedonja ta' dak iż-żmien. il-Maċedonja.

Il-ftehim ta' Prespa ta' Ġunju 2018 ra' lill-pajjiż ibiddel ismu għal "Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq" tmien xhur wara Referendum nazzjonali mhux vinkolanti dwar il-kwistjoni għadda b'approvazzjoni ta' 90%, iżda ma laħaqx il-parteċipazzjoni tal-votanti meħtieġa. f’nofs bojkott, li tħalli d-deċiżjoni finali f’idejn il-parlament li jirratifika r-riżultat. Il-Parlament approva l-bidla fl-isem fid-19 ta' Ottubru, u laħaq il-maġġoranza meħtieġa ta' żewġ terzi meħtieġa biex isiru bidliet kostituzzjonali. Il-vot biex tiġi emendata l-kostituzzjoni u jinbidel l-isem tal-pajjiż għadda fil-11 ta' Jannar, 2019 favur l-emenda. L-emenda daħlet fis-seħħ fit-12 ta' Frar, wara r-ratifika tal-ftehim ta' Prespa u l-Protokoll ta' Adeżjoni tal-Maċedonja ta' Fuq man-NATO mill-Parlament Grieg. Minkejja l-bidla fl-isem, il-biċċa l-kbira taċ-ċittadini u l-biċċa l-kbira tal-midja lokali jirreferu għall-pajjiż b’mod mhux uffiċjali bħala “Maċedonja”.

Storja

Storja bikrija

Gruppi etniċi tribali fil-Balkani tan-Nofsinhar qabel l-espansjoni tal-Maċedonja

Il-Maċedonja ta' Fuq tikkorrispondi ġeografikament bejn wieħed u ieħor għar-renju tal-qedem ta' Paeonia, li kien jinsab immedjatament fit-tramuntana tar-renju tal-qedem tal-Maċedonja. Paeonia kienet abitata mill-Paeonians, filwaqt li l-majjistral kienet abitata mid-Dardanians u l-Lbiċ minn tribujiet magħrufa storikament bħala l-Encheleians, Pelagones u Lyncestas; l-aħħar tnejn huma ġeneralment meqjusa bħala tribujiet Molossian tal-grupp Grieg tal-Majjistral, filwaqt li l-ewwel tnejn huma kkunsidrati Illyrians. Homer isemmi l-qofol tax-Xmara Axios bħala d-dar ta' l-alleati Paeonian ta' Troy.

Fl-aħħar tas-6 seklu QK, il- Persjani Akemenidi taħt il- kmand ta' Darju l- Kbir rebħu lill- Paeonians, u inkorporaw dak li llum huwa l- Maċedonja ta' Fuq fit- territorji vasti tagħhom. Wara t-telfa fit-tieni invażjoni Persjana tal-Greċja fl-479 QK, il-Persjani finalment irtiraw mit-territorji Ewropej tagħhom, inkluż dak li llum huwa l-Maċedonja ta’ Fuq.

Heraclea Lyncestis, belt mwaqqfa minn Filippu II tal-Maċedonja fir-4 seklu QK; fdalijiet tal-"Bażilika Żgħira" Biżantina

Filippu II tal-Maċedonja assorbi r-reġjuni tal-Maċedonja ta' Fuq (Lynkestis u Pelagonia) u l-parti tan-nofsinhar ta' Paeonia (Deuriopus) fis-saltna tal-Maċedonja fis-sena 356 QK. Iben Filippu Alessandru l-Kbir rebaħ il-kumplament tar-reġjun u inkorporah fl-imperu tiegħu, u wasal fit-tramuntana sa Scupi, iżda l-belt u l-inħawi tal-madwar baqgħu parti mid-Dardania. Wara l-mewt ta' Alessandru, l-armati Ċeltiċi bdew jattakkaw ir-reġjuni tan-Nofsinhar, u jheddu s-saltna tal-Maċedonja. Fl-310 QK, huma attakkaw iż-żona, iżda ġew megħluba.

Ir-Rumani stabbilixxew il-provinċja tal-Maċedonja fl-146 QK. Sa żmien Djoklezjan, il-provinċja kienet ġiet suddiviża bejn il-Maċedonja Prima ("l-ewwel Maċedonja") fin-nofsinhar, li kienet tinkludi l-biċċa l-kbira tar-renju tal-Maċedonja, u l-Maċedonja Salutaris (li tfisser "Maċedonja b'saħħitha", magħrufa wkoll bħala Macedonia Secunda, ". it-tieni Maċedonja") lejn it-tramuntana, li parzjalment kienet tinkludi d-Dardania u l-Paeonia kollha; il-biċċa l-kbira tal-konfini moderni tal-pajjiż jinsabu f'dan tal-aħħar, bil-belt ta' Stobi bħala l-kapitali tagħha. L-espansjoni Rumana ġabet iż-żona ta' Scupi taħt il-ħakma Rumana fi żmien Domizjan (AD 81-96), u waqgħet fi ħdan il-provinċja ta' Moesia. Filwaqt li l-Grieg baqa' l-lingwa dominanti fil-parti tal-Lvant tal-Imperu Ruman, speċjalment fin-nofsinhar tal-Linja Jireček, il-Latin infirex sa ċertu punt fil-Maċedonja.

Perjodu medjevali

Minjatura mill-Kronika ta' Manasse, li turi t-telfa ta' Samwel f'idejn Basile II u r-ritorn tas-suldati għomja tiegħu.

Tribijiet Slavi stabbilixxew fir-reġjun tal-Balkani, inkluż il-Maċedonja ta' Fuq, lejn l-aħħar tas-6 seklu wara Kristu Kienu mmexxija mill-Avari ta' Pannonia. Is-Slavi ssetiljaw f'postijiet ta' insedjamenti preċedenti u probabbilment aktar tard ingħaqdu ma' popolazzjonijiet lokali biex jiffurmaw komunitajiet imħallta Biżantini-Slavi. Reġistri storiċi jiddokumentaw li f’ċ. 680 ħakkiem Bulgaru jismu Kuber mexxa grupp ta 'l-aktar Kristjani msejħa Sermesianoi, li kienu suġġetti tiegħu, u huma stabbilixxew fir-reġjun ta' Pelagonia. Huwa possibbli li kienu magħmula minn Bulgari, Biżantini, Slavi u anke tribujiet Ġermaniċi. M'hemmx aktar informazzjoni dwar il-ħajja ta' Kuber. Ir-renju ta' Presian jidher li jikkoinċidi mal-estensjoni tal-kontroll Bulgaru fuq it-tribujiet Slavi fil-Maċedonja u madwarha. It-tribujiet Slavi li stabbilixxew fir-reġjun tal-Maċedonja kkonvertiw għall-Kristjaneżmu madwar id-9 seklu matul ir-renju tat-Tsar Boris I tal-Bulgarija. L-Iskola Letterarja Ohrid saret waħda miż-żewġ ċentri kulturali ewlenin tal-Ewwel Imperu Bulgaru, flimkien mal-Iskola Letterarja Preslav. Imwaqqfa f'Ohrid fl-886 minn San Klement ta' Ohrid fuq l-ordni ta' Boris I, l-Iskola Letterarja ta' Ohrid ipparteċipat fit-tixrid ta' l-iskrittura Ċirillika.

Knisja ta' Santa Sofia, l-ewwel knisja sinodali tal-Arċisqof ta' Ohrid

Knisja tal-Qaddisin Klement u Panteleimon f'Ohrid

Wara l-invażjoni tal-Bulgarija minn Sviatoslav, il-Biżantini ħadu l-kontroll tal-Bulgarija tal-Lvant. Samwel ġie pproklamat Tsar tal-Bulgarija. Hu mexxa l-kapitali lejn Skopje u mbagħad lejn Ohrid, li kienet iċ-ċentru kulturali u militari tal-Lbiċ tal-Bulgarija sa mill-ħakma ta' Boris I. Samwel reġa' stabbilixxa l-poter Bulgaru, iżda wara diversi deċennji ta' kunflitt, fl-1014, l-imperatur Biżantin Basile II għeleb. l-armati tagħhom, u fi żmien erba’ snin il-Biżantini reġgħu reġgħu lura l-kontroll fuq il-Balkani (il-Maċedonja ta' Fuq tal-lum kienet inkluża fi provinċja ġdida, imsejħa l-Bulgarija). Il-grad tal-Patrijarkat Bulgaru awtoċefalu kien imnaqqas minħabba s-sottomissjoni tiegħu lil Kostantinopli u ttrasformat fl-Arċisqof ta' Ohrid. Fl-aħħar tas-seklu 12, it-tnaqqis Biżantin ra r-reġjun ikkontestat minn diversi entitajiet politiċi, inkluża okkupazzjoni qasira Normanna fl-1080s.

Fil-bidu tat-13-il seklu, l-Imperu Bulgaru mill-ġdid ħa l-kontroll tar-reġjun. Imġarrab minn diffikultajiet politiċi, l-imperu ma damx ħafna, u fil-bidu tas-seklu 14 ir-reġjun reġa' lura għall-kontroll Biżantin. Fis-seklu 14, saret parti mill-Imperu Serb. Skopje saret il-kapitali tal-imperu tat-Tsar Stefan Dušan. Wara l-mewt ta' Dušan, deher suċċessur dgħajjef u ġlidiet għall-poter fost in-nobbli reġgħu qasmu l-Balkani. Dawn l-avvenimenti ħabtu mad-dħul tat-Torok Ottomani fl-Ewropa.

Perjodu Ottoman

Ir-Renju ta' Prilep kien wieħed mill-istati ta' ħajja qasira li ħarġu wara l-kollass tal-Imperu Serb fis-seklu 14, li ttieħed mill-Ottomani fl-aħħar tal-istess seklu. Gradwalment, il-Balkani ċentrali kollha ġew maħkuma mill-Imperu Ottoman u baqgħu taħt il-ħakma tiegħu għal ħames sekli bħala parti mill-provinċja jew Eyalet ta 'Rumelia. L-isem Rumelia (Turk: Rumeli) ifisser "Art tar-Rumani" bit-Tork, li jirreferi għall-artijiet maħkuma mit-Torok Ottomani mill-Imperu Biżantin. Matul is-sekli, l-Eyalet ta' Rumelia naqas fid-daqs permezz ta' riformi amministrattivi, sakemm fis-seklu 19 kien jikkonsisti f'reġjun tal-Albanija ċentrali u tal-punent tal-Maċedonja ta' Fuq bil-kapitali tiegħu f’Manastir jew il-Bitola tal-lum. L-Eyalet ta' Rumelia tneħħa fl-1867 u dak it-territorju tal-Maċedonja sussegwentement sar parti mill-vilayates ta' Manastir, Kosova u Selanik sat-tmiem tal-ħakma Ottomana fl-1912. Mal-bidu tar-Qawmien Nazzjonali Bulgaru fis-seklu 19, bosta riformaturi kienu minn dan ir-reġjun, inklużi l-aħwa Miladinov, Rajko Žinzifov, Joakim Krčovski, Kiril Pejčinoviḱ u oħrajn. L-isqofati ta' Skopje, Debar, Bitola, Ohrid, Veles u Strumica ivvutaw biex jissieħbu fl-Eżarkat Bulgaru wara t-twaqqif tiegħu fl-1870.

Perjodu modern

Awtonoiżmu Maċedonjan

Nikola Karev, kap tal-gvern proviżorju tar-Repubblika ta' Kruševo għal żmien qasir matul ir-rewwixta ta' Ilinden

Fl-aħħar tas-seklu 19, bdew jitfaċċaw diversi movimenti li l-għan tagħhom kien it-twaqqif ta’ Maċedonja awtonoma, li tkun tiġbor ir-reġjun kollu tal-Maċedonja; l-ewwel wieħed minn dawn kien il-Kumitat Rivoluzzjonarju Bulgaru tal-Maċedonja u Adrianopli, li aktar tard sar l-Organizzazzjoni Rivoluzzjonarja Sigrieta tal-Maċedonja u Adrianopli (SMARO). Fl-1905 ingħatat l-isem mill-ġdid tal-Organizzazzjoni Rivoluzzjonarja Interna tal-Maċedonja u Adrianopli (IMARO) u wara l-Ewwel Gwerra Dinjija l-organizzazzjoni nqasmet fl-Organizzazzjoni Rivoluzzjonarja Interna tal-Maċedonja (IMRO) u l-Organizzazzjoni Rivoluzzjonarja Interna Traċja (ITRO).

Fl-ewwel snin tal-organizzazzjoni, l-eliġibilità għas-sħubija kienet esklussiva għall-Bulgari, iżda aktar tard ġiet estiża għall-abitanti kollha tat-Turkija Ewropea irrispettivament mill-etniċità jew ir-reliġjon. Ħafna mill-membri tagħha kienu Bulgari Maċedonjani. Fl-1903, IMRO organizza r-Rewwixta Ilinden-Preobrazhenie kontra l-Ottomani, li wara xi suċċessi inizjali, inkluż il-formazzjoni tar-Repubblika Kruševo, tgħaffeġ b'ħafna telf ta' ħajjiet. Ir-rewwixta u l-formazzjoni tar-Repubblika Kruševo huma meqjusa bħala l-pedament u l-prekursuri tal-istabbiliment eventwali tal-istat Maċedonjan. Il-mexxejja tar-rewwixta ta' Ilinden huma ċċelebrati bħala eroj nazzjonali fil-Maċedonja ta' Fuq. L-ismijiet tar-rivoluzzjonarji tal-IMRO bħal Gotse Delchev, Pitu Guli, Dame Gruev u Yane Sandanski ġew inklużi fil-lirika tal-innu nazzjonali tal-istat tal-Maċedonja ta' Fuq "Denes nad Makedonija" ("Illum fuq il-Maċedonja"). Il-festa nazzjonali ewlenija tal-Maċedonja ta' Fuq, Jum ir-Repubblika, tiġi ċċelebrata fit-2 ta' Awwissu, Ilinden (Jum Sant’ Elija), il-jum tar-Rewwixta ta' Ilinden.

Renju tas-Serbja

Wara ż-żewġ Gwerer tal-Balkani tal-1912 u l-1913 u x-xoljiment tal-Imperu Ottoman, il-biċċa l-kbira tat-territorji tiegħu okkupati mill-Ewropa kienu maqsuma bejn il-Greċja, il-Bulgarija u s-Serbja. Kważi t-territorju li kien se jsir il-Maċedonja ta' Fuq ġie anness mis-Serbja skont it-trattat ta' paċi konkluż f'Bukarest. Madankollu, ir-reġjun Strumica għadda f'idejn il-Bulgarija. Wara l-qsim, saret kampanja kontra l-Bulgarija fiż-żoni taħt il-kontroll Serb u Grieg. Is-Serbi għalqu sa 641 skola Bulgara u 761 knisja, filwaqt li l-kleru u l-għalliema esarkisti tkeċċew. L-użu tad-djaletti kollha tal-Maċedonja u tal-Bulgaru standard ġie pprojbit. L-IMRO, flimkien ma' Albaniżi lokali, organizzaw ir-rewwixta ta' Ohrid-Debar kontra l-gvern Serb. Fi ftit jiem ir-ribelli qabdu l-ibliet ta' Gostivar, Struga u Ohrid, u keċċew it-truppi Serbi. Skont ir-rapport tal-Carnegie Endowment for International Peace, armata Serba ta' 100,000 suldat regolari ssopriet ir-rewwixta. Ħafna mietu u għexieren ta' eluf ta' refuġjati ħarbu lejn il-Bulgarija u l-Albanija.

L-Ewwel Gwerra Dinjija

Id-diviżjoni tat-territorji Ottomani fl-Ewropa (inkluż ir-reġjun tal-Maċedonja) wara l-Gwerer Balkani skont it-Trattat ta' Bukarest

Matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-biċċa l-kbira tal-Maċedonja tat-Tramuntana tal-lum kienet parti miż-żona okkupata mill-Bulgari Serbi wara li l-pajjiż kien invadat mill-Poteri Ċentrali fil-ħarifa tal-1915. Ir-reġjun kien magħruf bħala "Żona ta' Spezzjoni Militari tal-Maċedonja" u kien amministrata minn kmandant militari Bulgaru. Immedjatament inbdiet politika ta' Bulgarizzazzjoni tar-reġjun u l-popolazzjoni tiegħu, matul il-perjodu li fih l-IMRO ħarġet minn organizzazzjoni klandestina biex isservi bħala ġendarmerija, tieħu l-kontroll tal-istruttura kollha tal-pulizija, u tinforza l-Bulgarizzazzjoni tar-reġjun. Skont Robert Gerwarth, il-politika ta' denazzjonalizzazzjoni Bulgara, inkluż l-aspett paramilitari tagħha, kienet kważi identika fl-intenzjoni u fl-eżekuzzjoni tagħha għall-politika Serba li qabilha.

L-użu esklussiv tal-lingwa Bulgara kien permess, iċ-Ċirilliku Serb kien ipprojbit, qassisin Serbi ġew arrestati u deportati, ismijiet li jdoqqu Serbi nbidlu għal dawk Bulgari, għalliema tal-iskejjel iddaħħlu mill-Bulgarija filwaqt li kotba Serbi tneħħew mill-iskejjel u libreriji u nqerdu pubblikament. . Irġiel adulti ntbagħtu f'kampijiet tax-xogħol jew sfurzati jingħaqdu mal-armata Bulgara, rappreżentanti tal-intelliġenza Serba ġew deportati jew eżegwiti. Skont Paul Mojzes, l-għan tal-gvern Bulgaru kien li joħloq territorji Bulgari pur billi jiddenazzjonalizza l-popolazzjoni Slava mhux Bulgara tal-Maċedonja.

Ċelebrazzjoni tar-Rewwixta Ilinden fi Kruševo waqt l-okkupazzjoni Bulgara tan-Nofsinhar tas-Serbja matul l-Ewwel Gwerra Dinjija.

Jugoslavja

Wara l-kapitulazzjoni tal-Bulgarija u t-tmiem tal-Ewwel Gwerra Dinjija, iż-żona reġgħet ingħatat il-kontroll ta' Belgrad bħala parti mir-Renju ta' Serbi, Kroati u Sloveni li għadu kif ġie ffurmat u reġgħu ġew introdotti miżuri anti-Bulgari. L-għalliema u l-kleru Bulgari tkeċċew, tneħħew posters u kotba bil-lingwa Bulgara, u l-organizzazzjonijiet Bulgari kollha ġew xolti. Ukoll wara t-Trattat ta' Neuilly-sur-Seine, ir-reġjun ta' Strumica ġie anness mal-Maċedonja Serba fl-1919.

Il-gvern Serb wettaq politika ta' Serbanizzazzjoni sfurzata fir-reġjun, li kienet tinkludi soppressjoni sistematika ta' attivisti Bulgari, tibdil tal-kunjomijiet tal-familja, kolonizzazzjoni interna, sfruttament tal-ħaddiema, u propaganda intensa. Biex jassistu l-implimentazzjoni ta' din il-politika, madwar 50,000 suldat u ġendarmerija Serbi kienu stazzjonati fil-Maċedonja ta' Fuq tal-lum. Fl-1940 madwar 280 kolonja Serba (li jinkludu 4,200 familja) ġew stabbiliti bħala parti mill-programm ta' kolonizzazzjoni interna tal-gvern (il-pjanijiet inizjali talbu li 50,000 familja joqgħodu fil-Maċedonja ta' Fuq tal-lum).

Fl-1929, ir-Renju ingħata l-isem uffiċjalment bħala Renju tal-Jugoslavja u maqsum fi provinċji msejħa banovinas. Is-Serbja tan-Nofsinhar, inkluża l-Maċedonja ta' Fuq kollha ta' llum, saret il-Vardar Banovina tar-Renju tal-Jugoslavja.

L-Organizzazzjoni Rivoluzzjonarja Interna tal-Maċedonja (ORIM) ippromwoviet il-kunċett ta' Maċedonja indipendenti fil-perjodu ta' bejn il-gwerra. Il-mexxejja tagħha, inklużi Todor Alexandrov, Aleksandar Protogerov u Ivan Mihailov, ippromwovew l-indipendenza tat-territorju tal-Maċedonja maqsum bejn is-Serbja u l-Greċja għall-popolazzjoni kollha, irrispettivament mir-reliġjon u l-etniċità. Il-gvern Bulgaru ta' Alexander Malinov fl-1918 offra li jagħti lil Pirin il-Maċedonja għal dak il-għan wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, iżda l-Poteri l-Kbar ma adottawx din l-idea għax is-Serbja u l-Greċja opponewha. Fl-1924, l-International Komunista (Komintern) issuġġeriet li l-partiti komunisti kollha fil-Balkani jadottaw pjattaforma ta '"Maċedonja Magħquda", iżda s-suġġeriment ġie miċħud mill-komunisti Bulgari u Griegi.

L-IMRO kompliet tniedi gwerra ribelli f'Vardar, il-Maċedonja, flimkien mal-Organizzazzjoni Sigrieta Rivoluzzjonarja taż-Żgħażagħ tal-Maċedonja, li wettqet ukoll attakki ta' gwerillieri kontra l-armata Serba u uffiċjali amministrattivi hemmhekk. Fl-1923 fi Stip, ġiet iffurmata organizzazzjoni paramilitari msejħa l-Assoċjazzjoni kontra l-Banditi Bulgari minn Ċetniki Serbi, rinnegati tal-IMRO u membri tal-Organizzazzjoni Federattiva tal-Maċedonja (MFO) biex jopponu l-IMRO u l-MMTRO. Fid-9 ta' Ottubru, 1934, il-membru tal-IMRO Vlado Chernozemski qatel lil Alessandru I tal-Jugoslavja.

Fil-Vardar tal-Maċedonja Jugoslava u fost id-dijaspora tax-xellug tal-Bulgarija, l-ideat tal-Maċedonja nfirxu matul il-perjodu ta’ bejn il-gwerra u rċevew appoġġ mill-Komintern. Fl-1934, il-Komintern ħareġ riżoluzzjoni speċjali li għall-ewwel darba stabbiliet linji gwida għar-rikonoxximent tal-eżistenza ta' nazzjon u lingwa Maċedonjan indipendenti.

It-Tieni Gwerra Dinjija

Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-Jugoslavja kienet okkupata mill-poteri tal-Assi mill-1941 sal-1945. Il-Vardar Banovina kienet maqsuma bejn il-Bulgarija u l-Albanija okkupata mill-Italja. Ġew stabbiliti Kumitati ta' Azzjoni Bulgari biex jippreparaw ir-reġjun għall-amministrazzjoni u l-armata l-ġdida Bulgara. Il-kumitati kienu jikkonsistu prinċipalment f'ex membri tal-IMRO u l-Organizzazzjoni Sigriet taż-Żgħażagħ Rivoluzzjonarji tal-Maċedonja (MYSRO), iżda pparteċipaw ukoll xi ex membri tal-IMRO (Unjoni).

Bħala mexxej tal-komunisti Vardar tal-Maċedonja, Metodi Shatorov ("Sharlo") qaleb mill-Partit Komunista Jugoslav għall-Partit Komunista Bulgaru u rrifjuta li jibda azzjoni militari kontra l-armata Bulgara. L-awtoritajiet Bulgari, taħt pressjoni Ġermaniża, kienu responsabbli għall-ġbir u d-deportazzjoni ta 'aktar minn 7,000 Lhudi fi Skopje u Bitola. Il-ħakma ħarxa tal-forzi tal-okkupazzjoni ħeġġet lil ħafna Maċedonjani fil-Vardar biex jappoġġjaw il-moviment ta’ reżistenza partiġġjana komunista ta' Josip Broz Tito wara l-1943, u ħarġet il-Gwerra ta' Ħelsien Nazzjonali.

F’Vardar il-Maċedonja, wara l-kolp ta' stat Bulgaru tal-1944, it-truppi Bulgari, imdawra minn forzi Ġermaniżi, ġġieldu triqthom lura lejn l-ex fruntieri tal-Bulgarija. Taħt it-tmexxija tal-gvern il-ġdid Bulgaru pro-Sovjetiku, erba' armati, li jammontaw għal 455,000 suldat, ġew mobilizzati u riorganizzati. Ħafna minnhom reġgħu daħlu fil-Jugoslavja okkupata kmieni f'Ottubru 1944 u marru minn Sofia għal Niš, Skopje u Pristina bil-kompitu strateġiku li jimblukkaw l-irtirar tal-forzi Ġermaniżi mill-Greċja. L-armata Bulgara kienet tilħaq l-Alpi fl-Awstrija, u tipparteċipa fit-tkeċċija tal-Ġermaniżi lejn il-punent mill-Jugoslavja u l-Ungerija.

Imġiegħla mill-Unjoni Sovjetika toħloq Federazzjoni Slava tan-Nofsinhar kbira, fl-1946 il-gvern komunista l-ġdid, immexxi minn Georgi Dimitrov, qabel li jgħaddi l-Maċedonja Bulgara f'idejn il-Maċedonja Magħquda. Bil-ftehim ta' Bled, fl-1947 il-Bulgarija kkonfermat formalment l-unifikazzjoni ppjanata tar-reġjun tal-Maċedonja, iżda pposponiet dan l-att sa wara l-formazzjoni tal-Federazzjoni futura. Kienet l-ewwel darba li aċċetta l-eżistenza ta' etniċità u lingwa separata tal-Maċedonja. Wara l-qasma ta' Tito-Stalin, ir-reġjun tal-Maċedonja ta' Pirin baqa' parti mill-Bulgarija u aktar tard il-Partit Komunista Bulgaru rreveda l-fehma tiegħu dwar l-eżistenza ta' nazzjon u lingwa separata tal-Maċedonja.

Jugoslavja Soċjalista

F'Diċembru 1944, l-Assemblea Anti-Faxxista għal-Liberazzjoni Nazzjonali tal-Maċedonja (ASNOM) ipproklamat ir-Repubblika Popolari tal-Maċedonja bħala parti mir-Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja. L-istat waqqa’ l-kelma “soċjalista” minn ismu fl-1991 meta ssepara b'mod paċifiku mill-Jugoslavja.

Ir-repubblika l-ġdida saret waħda mis-sitt repubbliki tal-federazzjoni Jugoslava. Wara l-bidla fl-isem tal-federazzjoni għar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja fl-1963, ir-Repubblika Popolari tal-Maċedonja ngħatat l-isem ukoll mill-ġdid tar-Repubblika Soċjalista tal-Maċedonja.

Dikjarazzjoni ta' indipendenza

Il-Maċedonja ta' Fuq tiċċelebra uffiċjalment it-8 ta' Settembru, 1991 bħala Jum l-Indipendenza (Maċedonjan: Ден на независноста, Den na nezavisnosta), fir-rigward tar-referendum li approva l-indipendenza mill-Jugoslavja. L-anniversarju mill-bidu tar-Rewwixta Ilinden (Jum San Elija) fit-2 ta' Awwissu huwa wkoll iċċelebrat b'mod wiesa' fuq livell uffiċjali bħala Jum ir-Repubblika.

Robert Badinter, bħala kap tal-Kummissjoni tal-Arbitraġġ tal-Konferenza tal-Paċi dwar il-Jugoslavja, irrakkomanda rikonoxximent tal-KE f'Jannar 1992. Fil-15 ta' Jannar 1992, il-Bulgarija kienet l-ewwel pajjiż li rrikonoxxiet l-indipendenza tar-repubblika.

Il-Maċedonja baqgħet fil-paċi matul il-gwerer Jugoslavi tal-bidu tad-disgħinijiet ġew miftiehma xi bidliet żgħar ħafna fil-fruntiera tagħha mal-Jugoslavja biex isolvu problemi bil-linja ta' demarkazzjoni bejn iż-żewġ pajjiżi. Kienet destabilizzata ħafna mill-gwerra tal-Kosovo fl-1999, meta madwar 360,000 refuġjat Albaniż etniku mill-Kosovo ħadu refuġju fil-pajjiż. Huma telqu ftit wara l-gwerra, u nazzjonalisti Albaniżi fuq iż-żewġ naħat tal-fruntiera ħadu l-armi ftit wara biex ifittxu awtonomija jew indipendenza għaż-żoni popolati mill-Albaniżi tal-Maċedonja.

seklu 21

2001 ribelljon

Mappa tal-operazzjonijiet matul ir-ribelljoni tal-2001

Trattat ta' Ohrid (Охридски рамковен договор/Ohridski ramkoven dogovor/Marrëveshja e Ohrit) fit-13 ta' Awwisu 2001u li temm il-kunflitt etniku armat bejn il-forzi Albaniżi tal-Armata tal-Ħelsien tal-Kosovo u l-Forzi tas-Sigurtà tal-Maċedonja

Bejn Frar u Awwissu 2001, seħħ kunflitt bejn il-gvern u r-ribelli etniċi Albaniżi, l-aktar fit-tramuntana u l-punent tal-pajjiż. Il-gwerra ntemmet bl-intervent ta' forza ta' monitoraġġ tan-NATO għall-waqfien mill-ġlied. Skont it-termini tal-Ftehim ta' Ohrid, il-gvern qabel li jiddelega setgħa politika u rikonoxximent kulturali akbar lill-minoranza Albaniża. In-naħa Albaniża qablet li tabbanduna t-talbiet separatisti u tirrikonoxxi bis-sħiħ l-istituzzjonijiet kollha tal-Maċedonja. Barra minn hekk, taħt dan il-ftehim, l-NLA kellha tiżżarma u tagħti l-armi tagħha lil forza tan-NATO. Madankollu, il-forzi tas-sigurtà tal-Maċedonja kellhom żewġ ġlied armati oħra ma' gruppi militanti Albaniżi, fl-2007 u fl-2015 rispettivament.

Fl-2012, faqqgħet tensjonijiet interetniċi fil-Maċedonja, b'inċidenti ta' vjolenza bejn l-Albaniżi u l-Maċedonjani. F'April 2017, folla ta' nazzjonalisti Maċedonjani daħlu fil-Parlament tal-Maċedonja b'reazzjoni għall-elezzjoni ta' Talat Xhaferi, Albaniż etniku u eks kmandant tal-Armata ta' Ħelsien Nazzjonali matul il-kunflitt tal-2001, bħala Speaker tal-Assemblea.

Antikitajiet

Wara li tela' fil-poter fl-2006, iżda speċjalment mindu l-pajjiż ma stedinx lin-NATO fl-2008, il-gvern tal-VMRO-DPMNE mexa politika ta' “Antikvizatzija” bħala mod kif titfa’ pressjoni fuq il-Greċja, kif ukoll b' l-iskop li tinbena identità interna. Statwi ta' Alessandru l-Kbir u Filippu tal-Maċedonja twaqqfu f’diversi bliet madwar il-pajjiż. Barra minn hekk, ħafna biċċiet ta' infrastruttura pubblika, bħal ajruporti, awtostradi, u grawnds ngħataw l-isem ġdid f'ġieħ Alexander u Philip.

It-triq tal-UE u tan-NATO

Iffirmar simboliku tal-ftehim ta' Prespa

F'Awwissu 2017, ir-Repubblika tal-Maċedonja ta' dak iż-żmien iffirmat ftehim ta' ħbiberija mal-Bulgarija, bil-għan li ttemm l-"ideoloġija anti-Bulgara" fil-pajjiż u ssolvi problemi storiċi bejn it-tnejn.

Skont il-ftehim ta' Prespa, iffirmat mal-Greċja fis-17 ta' Ġunju, 2018, il-pajjiż qabel li jibdel ismu għar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq u li jieqaf juża pubblikament il-Vergina Sun. Huwa żamm id-demonimo "Maċedonjan", iżda ċċara li dan huwa distint mill-identità Ellenistika tal-Maċedonja fit-Tramuntana tal-Greċja. Il-ftehim kien jinkludi t-tneħħija ta’ materjal irredentist mill-kotba u l-mapep fiż-żewġ pajjiżi, u r-rikonoxximent uffiċjali tan-NU tal-lingwa Slava Maċedonjana. Issostitwixxa l-Ftehim Interim bilaterali tal-1995.

L-irtirar tal-veto Grieg, flimkien mal-iffirmar tal-ftehim ta' ħbiberija mal-Bulgarija, irriżulta li fis-27 ta' Ġunju l-Unjoni Ewropea approvat il-bidu tan-negozjati ta' adeżjoni, li kienu mistennija li jsiru fl-2019, bil-kundizzjoni li għall-ftehim ta' Prespa jiġu implimentati. Fil-5 ta' Lulju, il-ftehim ta' Prespa ġie ratifikat mill-parlament tal-Maċedonja b'69 deputat jivvutaw favur. Fit-12 ta' Lulju, in-NATO stiednet lill-Maċedonja biex tibda n-negozjati ta' adeżjoni fi sforz biex issir it-30 membru tal-alleanza. Fit-30 ta' Lulju, il-parlament tal-Maċedonja approva pjanijiet biex isir referendum mhux vinkolanti dwar il-bidla tal-isem tal-pajjiż, li sar fit-30 ta' Settembru. Wieħed u disgħin fil-mija tal-votanti vvutaw favur b’parteċipazzjoni ta’ 37%, iżda r-referendum ma sarx minħabba rekwiżit kostituzzjonali ta' 50% ta' votazzjoni.

Il-Maċedonja ta' Fuq tfakkar l-adeżjoni tagħha man-NATO fid-Dipartiment tal-Istat tal-Istati Uniti.

Fis-6 ta' Frar, 2019, ir-rappreżentanti permanenti tal-Istati Membri tan-NATO u l-Ministru tal-Affarijiet Barranin tal-Maċedonja Nikola Dimitrov iffirmaw il-protokoll għall-adeżjoni tal-Maċedonja ta' Fuq man-NATO fi Brussell. Il-protokoll ġie ratifikat fit-8 ta’ Frar mill-parlament Grieg, u b’hekk tlestiet il-prekundizzjonijiet kollha għad-dħul fis-seħħ tal-ftehim ta’ Prespa. Sussegwentement, fit-12 ta’ Frar, il-gvern tal-Maċedonja ħabbar l-attivazzjoni formali tal-emendi kostituzzjonali li effettivament biddlu l-isem tal-pajjiż għall-Maċedonja ta' Fuq u informa lin-Nazzjonijiet Uniti u lill-Istati Membri tagħha b’dan.

F'Marzu 2020, wara li tlesta l-proċess ta' ratifika mill-membri kollha tan-NATO, il-Maċedonja ta' Fuq issieħbet man-NATO, u saret it-30 stat membru. Fl-istess xahar, il-mexxejja tal-Unjoni Ewropea taw formalment l-approvazzjoni lill-Maċedonja ta' Fuq biex jibdew taħditiet biex jissieħbu fl-UE. Fis-17 ta' Novembru 2020, il-Bulgarija rrifjutat li tapprova l-qafas ta' negozjar tal-Unjoni Ewropea għall-Maċedonja ta' Fuq, u b'mod effettiv imblukkat il-bidu uffiċjali tat-taħditiet ta' adeżjoni ma' dan il-pajjiż. L-ispjegazzjoni tan-naħa Bulgara kienet: nuqqas ta' implimentazzjoni tat-trattat ta' ħbiberija tal-2017, diskors ta' mibegħda appoġġjat mill-istat, pretensjonijiet tal-minoranzi u "proċess kontinwu ta' bini ta' nazzjon" ibbażat fuq ċaħda storika tal-identità, il-kultura u l-wirt Bulgaru fir-reġjun usa' tal-Maċedonja . Il-veto rċieva kundanna minn intellettwali miż-żewġ stati u kritika minn osservaturi internazzjonali.

Protesti, organizzati minn partiti tal-oppożizzjoni, faqqgħu f'Lulju 2022 dwar il-proposta Franċiża biex il-Maċedonja ta' Fuq tissieħeb fl-UE. It-taħdidiet ta’ adeżjoni għall-adeżjoni tal-Maċedonja ta' Fuq fl-UE bdew uffiċjalment dak l-istess xahar, wara li l-proposta Franċiża ġiet approvata mill-Assemblea tal-Maċedonja ta' Fuq.

Ġeografija

Mappa Topografika tal-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq

Mount Korab, l-ogħla muntanja fil-Maċedonja ta' Fuq.

Il-firxa tal-muntanji Korab.

Il-Maċedonja ta' Fuq għandha erja totali ta' 25,436 km² (9,821 sq mi). Hija tinsab bejn latitudnijiet 40° u 43° N, u prinċipalment bejn lonġitudnijiet 20° u 23° E (żona żgħira tinsab fil-lvant ta '23°). Il-Maċedonja ta' Fuq għandha madwar 748 km (465 mi) ta' fruntieri, maqsuma mas-Serbja (62 km jew 39 mi) fit-tramuntana, il-Kosovo (159 km jew 99 mi) fil-majjistral, il-Bulgarija (148 km jew 92 mi) lejn il-lvant , il-Greċja (228 km jew 142 mi) fin-nofsinhar u l-Albanija (151 km jew 94 mi) lejn il-punent. Hija rotta ta' tranżitu għat-tbaħħir ta' oġġetti mill-Greċja, mill-Balkani, lejn l-Ewropa tal-Lvant, tal-Punent u Ċentrali u mill-Bulgarija lejn il-Lvant. Hija parti mir-reġjun akbar tal-Maċedonja, li jinkludi wkoll il-Maċedonja Griega u l-provinċja ta' Blagoevgrad fil-Lbiċ tal-Bulgarija.

Il-Maċedonja tat-Tramuntana hija pajjiż mingħajr kosta, ġeografikament definit b'mod ċar minn wied ċentrali ffurmat mix-Xmara Vardar u inkwadrat tul il-fruntieri tiegħu minn firxiet muntanjużi. It-terren huwa l-aktar imħatteb, li jinsab bejn il-muntanji Šar u Osogovo, li jkopru l-wied tax-Xmara Vardar. Tliet lagi kbar (il-Lag Ohrid, il-Lag Prespa u l-Lag Dojran) jinsabu fuq il-fruntieri tan-Nofsinhar, qasmu mill-fruntieri mal-Albanija u l-Greċja. Ohrid huwa meqjus bħala wieħed mill-eqdem lagi u bijotopi fid-dinja. Ir-reġjun huwa attiv sismikament u kien is-sit ta' terremoti qerrieda fil-passat, l-aktar reċenti fl-1963, meta Skopje ġarrbet ħsara kbira minn terremot kbir, li qatel aktar minn 1,000 ruħ.

Il-Maċedonja ta' Fuq għandha wkoll muntanji pittoreski. Huma jappartjenu għal żewġ meded muntanjużi differenti: l-ewwel hija l-Muntanji Šar li jkomplu għall-grupp muntanjuż Vardar/Pelagonia tal-Punent (Muntanji Baba, Nidže, Kožuf u Jakupica), magħrufa wkoll bħala l-firxa muntanjuża Dinarika. It-tieni firxa hija l-firxa tal-muntanji Osogovo–Belasica, magħrufa wkoll bħala l-firxa tal-muntanji Rhodope. Il-muntanji li jappartjenu għall-Muntanji Šar u l-firxa tal-Punent Vardar/Pelagonia huma iżgħar u ogħla mill-muntanji anzjani tal-grupp muntanjuż Osogovo-Belasica. Il-muntanja Korab tal-Muntanji Šar fuq il-fruntiera Albaniża, f'2,764 m (9,068 pied), hija l-ogħla muntanja fil-Maċedonja ta' Fuq. Fil-Maċedonja ta' Fuq hemm 1,100 sors kbir ta' ilma. Ix-xmajjar jimxu fi tliet baċini differenti: l-Eġew, l-Adrijatiku u l-Baħar l-Iswed.

Il-muntanja Korab (Albaniż, Maja e Korabit jew Mali i Korabit, Maċedonjan, Голем Кораб, Golem Korab) hija l-ogħla muntanja fl-Albanija u l-Maċedonja ta' Fuq, is-samit tagħha tifforma l-fruntiera bejn iż-żewġ pajjiżi. Il-Muntanja Korab hija biswit il-Muntanji Šar.

Canyon Matka

Il-baċin Eġew huwa l-akbar. Ikopri 87% tat-territorju tal-Maċedonja ta' Fuq, li huwa 22,075 kilometru kwadru (8,523 sq mi). Vardar, l-akbar xmara f'dan il-baċir, tixxotta 80% tat-territorju jew 20,459 kilometru kwadru (7,899 sq mi). Wied tiegħu għandu rwol importanti fl-ekonomija tal-pajjiż u s-sistema tal-komunikazzjoni. Il-proġett ta' Wied Vardar huwa meqjus bħala kruċjali għall-iżvilupp strateġiku tal-pajjiż. Ix-Xmara Black Drin tifforma l-baċin Adrijatiku, li jkopri erja ta' madwar 3,320 km2 (1,282 mil kwadru), jiġifieri, 13% tat-territorju. Jirċievi l-ilma mill-lagi Prespa u Ohrid. Il-baċir tal-Baħar l-Iswed huwa l-iżgħar b'37 km2 biss (14 sq mi). Hija tkopri n-naħa tat-tramuntana tal-Muntanja Skopska Crna Gora. F'din iż-żona titla' x-Xmara Morava Binačka, li tingħaqad mal-Morava u, aktar tard, mad-Danubju, li tgħaddi fil-Baħar l-Iswed. Il-Maċedonja ta' Fuq għandha madwar ħamsin għadira u tliet lagi naturali: il-Lag Ohrid, il-Lag Prespa u l-Lag Dojran. Fil-Maċedonja ta' Fuq hemm disa’ bliet u resorts mal-baħar: Banište, Banja Bansko, Istibanja, Katlanovo, Kežovica, Kosovrasti, Banja Kočani, Kumanovski Banji u Negorci.

Fruntieri

Total tal-fruntieri tal-Maċedonja ta' Fuq: 838 km, pajjiżi tal-fruntiera (5): l-Albanija 181 km; Bulgarija 162 km; Greċja 234 km; Kosovo 160 km; Serbja 101 km.

Klima

Mappa tal-klassifikazzjoni tal-klima Köppen-Geiger għall-Maċedonja ta' Fuq

Hemm erba' staġuni fil-pajjiż, bi sjuf sħan u niexfa u xtiewi moderatament kesħin u silġ. Il-firxa tat-temperatura rreġistrata matul is-sena hija bejn -20 °C (-4 °F) fix-xitwa u 40 °C (104 °F) fis-sajf. Temperaturi baxxi tax-xitwa huma influwenzati minn irjieħ tat-Tramuntana, filwaqt li staġuni sħan matul is-sajf jinqalgħu minħabba l-pressjoni subtropikali tal-Baħar Eġew u l-influwenzi klimatiċi tal-Lvant Nofsani, li jikkawżaw perjodi niexfa. Hemm tliet żoni klimatiċi ewlenin fil-pajjiż: kontinentali ħafif fit-tramuntana, Mediterran moderat fin-nofsinhar u muntanjużi f'żoni ta 'altitudni għolja. Tul il-widien tax-xmajjar Vardar u Strumica, fir-reġjuni ta' Gevgelija, Valandovo, Dojran, Strumica u Radoviš, il-klima hija Mediterranja moderata. L-aktar reġjuni sħan huma Demir Kapija u Gevgelija, fejn it-temperatura f'Lulju u Awwissu ta' spiss taqbeż l-40 °C (104 °F).

Il-medja annwali tax-xita tvarja minn 1,700 mm (66.9 in) fiż-żona muntanjuża tal-punent għal 500 mm (19.7 in) fiż-żona tal-Lvant. Hemm livell baxx ta' xita fil-Wied ta' Vardar b'500 mm (19.7 in) ta' ilma fis-sena. Il-klima u d-diversità tat-tisqija jippermettu l-kultivazzjoni ta 'tipi differenti ta' pjanti, inklużi qamħ, qamħ, patata, peprin, karawett u ross Hemm tletin stazzjon tat-temp prinċipali u regolari fil-pajjiż.

Bijodiversità

Linċi ta' Eurasja (Lynx lynx)

Sarplaninac

Il-flora tal-Maċedonja ta' Fuq hija rappreżentata minn madwar 210 familja, 920 ġeneru u madwar 3,700 speċi ta' pjanti. L-aktar grupp abbundanti huwa l-pjanti tal-fjuri, b'madwar 3,200 speċi, segwiti minn ħażiż (350 speċi) u felċi (42).

Fitoġeografikament, il-Maċedonja ta' Fuq tappartjeni għall-provinċja Illirja tar-Reġjun Ċirkumboreal fi ħdan ir-Renju Boreali. Skont il-World Wildlife Fund (WWF) u l-Mappa Diġitali tar-Reġjuni Ekoloġiċi Ewropej tal-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent, it-territorju tar-Repubblika jista' jinqasam f'erba' ekoreġjuni terrestri: il-foresti mħallta tal-Muntanji Pindus, il-foresti mħallta tal-Balkani, il-foresti mħallta muntanjużi tar-Rhodope, u l-foresti sclerophyllous u mħallta ta 'l-Eġew u t-Turkija tal-punent. Il-Maċedonja ta' Fuq kellha punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti fl-2019 ta’ 7.42/10, u kklassifikaha fl-40 post globalment minn 172 pajjiż.

Il-fawna indiġena tal-foresti hija abbundanti u tinkludi orsijiet, ċingjali, ilpup, volpijiet, squirils, kamoxxa u ċriev. Il-linċi tinsab, rari ħafna, fil-muntanji tal-punent tal-Maċedonja, filwaqt li ċ-ċriev jista' jinstab fir-reġjun ta' Demir Kapija. Fost l-għasafar tal-foresti, jispikkaw il-blackcap, is-serduq, il-faġan iswed, l-ajkla imperjali u l-kokka tal-foresti.

Il-pajjiż għandu erba' parks nazzjonali:

Mavrovo 731 kilometru kwadru
Galičica 227 kilometru kwadru
Pelister 125 kilometru kwadru
Muntanji Šar (stabbiliti 2021) 244 kilometru kwadru

Gvern u Politika

Il-bini tal-Parlament tal-Maċedonja ta' Fuq fi Skopje.

Il-Maċedonja ta' Fuq hija demokrazija parlamentari bi gvern eżekuttiv magħmul minn koalizzjoni ta' partiti leġiżlattivi unikamerali (Собрание, Sobranie; Assemblea bl-Ispanjol) u ġudikatura indipendenti b'qorti kostituzzjonali. L-Assemblea hija magħmula minn 120 siġġu u l-membri jiġu eletti kull erba’ snin. Ir-rwol tal-president huwa primarjament ċerimonjali, bil-poter reali jistrieħ f'idejn il-prim ministru. Il-president huwa l-kap kmandant tal-forzi armati tal-istat u l-president tal-Kunsill tas-Sigurtà tal-Istat. Il-president jiġi elett kull ħames snin u jista’ jiġi elett massimu ta' darbtejn.

Mill-2019, il-funzjonijiet tal-gvern lokali huma maqsuma fost 80 muniċipalità (општини, opštini; singular: општина, opština). Il-kapitali, Skopje, hija rregolata minn grupp ta' għaxar muniċipalitajiet imsejjaħ kollettivament il-"Belt ta' Skopje". Il-muniċipalitajiet fil-Maċedonja ta' Fuq huma unitajiet ta' gvern awtonomu lokali. Il-muniċipalitajiet ġirien jistgħu jistabbilixxu ftehimiet ta' kooperazzjoni.

Id-diverġenza politika ewlenija tal-pajjiż hija bejn il-partiti politiċi bbażati fil-biċċa l-kbira fuq l-etniċi li jirrappreżentaw il-maġġoranza etnika tal-Maċedonja u l-minoranza Albaniża. Il-kwistjoni tal-bilanċ tal-poter bejn iż-żewġ komunitajiet wasslet għal gwerra qasira fl-2001, u wara ntlaħaq ftehim dwar il-qsim tal-poter. F'Awwissu 2004, il-Parlament għadda liġi li ddefiniet mill-ġdid il-fruntieri lokali u tat awtonomija lokali akbar lill-Albaniżi etniċi f'żoni fejn huma predominanti.

Wara kampanja elettorali mnikkta, il-Maċedonja ta' Fuq esperjenzat bidla fil-gvern relattivament kalma u demokratika fl-elezzjonijiet li saru fil-5 ta' Lulju, 2006. L-elezzjonijiet kienu kkaratterizzati minn rebħa deċiżiva tal-partit taċ-ċentru-lemin VMRO-DPMNE, immexxi minn Nikola Gruevski. Id-deċiżjoni ta' Gruevski li jinkludi l-Partit Demokratiku tal-Albaniżi fil-gvern il-ġdid, minflok il-koalizzjoni Unjoni Demokratika għall-Integrazzjoni - Partit għall-Prosperità Demokratika, li kienet rebħet il-maġġoranza tal-voti Albaniżi, qanqlet protesti f’żoni tal-pajjiż b’numru korrispondenti ta' Albaniżi. popolazzjoni. Aktar tard ġie stabbilit djalogu bejn l-Unjoni Demokratika għall-Integrazzjoni u l-partit fil-gvern VMRO-DMPNE, bħala sforz biex jiġu diskussi tilwim bejn iż-żewġ partijiet u jiġu appoġġjati l-aspirazzjonijiet Ewropej u tan-NATO tal-pajjiż.

Wara l-elezzjonijiet parlamentari bikrija fl-2008, il-VMRO-DPMNE u l-Unjoni Demokratika għall-Integrazzjoni ffurmaw koalizzjoni governattiva. F'April 2009, l-elezzjonijiet presidenzjali u lokali fil-pajjiż saru b'mod paċifiku, li kien kruċjali għall-aspirazzjonijiet tal-Maċedonja li tissieħeb fl-UE. Il-partit konservattiv fil-gvern VMRO-DPMNE rebaħ rebħa fl-elezzjonijiet lokali u l-kandidat appoġġjat mill-partit, Gjorgi Ivanov, ġie elett bħala l-president il-ġdid.

F'Ġunju 2017, Zoran Zaev tal-Partit Soċjali Demokratiku sar il-Prim Ministru l-ġdid sitt xhur wara elezzjonijiet bikrija. Il-gvern il-ġdid taċ-ċentru-xellug temm 11-il sena ta' gvern konservattiv VMRO-DPMNE immexxi mill-eks Prim Ministru Nikola Gruevski.

Mill-4 ta' Jannar, 2020, l-aġent Prim Ministru tal-Maċedonja ta' Fuq kien Oliver Spasovski u l-Ispeaker tal-Parlament kien Talat Xhaferi. L-elezzjoni ta' Xhaferi ntlaqgħet immedjatament bi protesti mmexxija minn VMRO-DPMNE, li ġew immaniġġjati malajr mill-pulizija.

L-elezzjonijiet parlamentari bikrija saru fil-15 ta' Lulju, 2020. Zoran Zaev ilu għal darb'oħra Prim Ministru tar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq minn Awwissu 2020. Stevo Pendarovski ħa l-ġurament bħala President tal-Maċedonja ta' Fuq f'Mejju 2019. Il-Prim Ministru Zoran Zaev ħabbar ir-riżenja tiegħu wara li l-partit tiegħu, l-Unjoni Soċjali Demokratika, sofra telfiet fl-elezzjonijiet lokali f'Ottubru 2021. F'Jannar 2022, Dimitar Kovačevski ġie elett Prim Ministru. Il-kabinett il-ġdid tal-koalizzjoni huwa magħmul mis-Soċjal Demokratiċi ta' Kovačevski u minn żewġ partiti etniċi Albaniżi. Gordana Siljanovska-Davkova ħadet il-kariga fit-12 ta' Mejju, 2024, u saret l-ewwel president mara tal-pajjiż.

Il-Parlament, jew Assemblea (Maċedonjan: Собрание, Sobranie), huwa l-korp leġiżlattiv tal-pajjiż. Jipprepara, jipproponi u jadotta liġijiet. Il-Kostituzzjoni tal-Maċedonja ta' Fuq ilha fis-seħħ minn ftit wara l-indipendenza tar-repubblika fl-1991. Hija tillimita s-setgħa tal-gvernijiet, kemm lokali kif ukoll nazzjonali. Il-militar huwa wkoll limitat mill-kostituzzjoni. Il-kostituzzjoni tgħid li l-Maċedonja ta' Fuq hija stat soċjali ħieles u li Skopje hija l-kapitali. Il-120 membru huma eletti għal terminu ta' erba' snin permezz ta’ elezzjoni ġenerali. Kull ċittadin ta' aktar minn 18-il sena jista' jivvota għal wieħed mill-partiti politiċi. Il-President attwali tal-Parlament huwa Jovan Mitreski mill-2024.

Is-setgħa eżekuttiva fil-Maċedonja ta' Fuq hija eżerċitata mill-Gvern, li l-Prim Ministru tiegħu huwa l-aktar persuna politikament b'saħħitha fil-pajjiż. Il-membri tal-gvern jintgħażlu mill-prim ministru u hemm ministri għal kull fergħa tas-soċjetà. Hemm ministri tal-ekonomija, il-finanzi, it-teknoloġija tal-informazzjoni, is-soċjetà, l-affarijiet interni, l-affarijiet barranin u oqsma oħra. Il-membri tal-Gvern huma eletti għal terminu ta’ erba’ snin. Is-setgħa ġudizzjarja hija eżerċitata mill-qrati, u s-sistema ġudizzjarja hija mmexxija mill-Qorti Ġudizzjarja Suprema, il-Qorti Kostituzzjonali, u l-Kunsill Ġudizzjarju tar-Repubblika. L-assemblea taħtar l-imħallfin.

Adeżjoni fl-Unjoni Ewropea

L-applikazzjoni tar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq għas-sħubija fl-UE ġiet ippreżentata fit-22 ta' Marzu 2004.

Il-Kummissjoni Ewropea tat opinjoni pożittiva fid-9 ta' Novembru 2005.

F'Diċembru 2005, il-Kunsill Ewropew ta lill-pajjiż l-istatus ta' kandidat.

Fit-18 ta' Frar 2008, il-Kunsill adotta s-Sħubija għall-Adeżjoni riveduta mal-Maċedonja ta' Fuq.

Il-Kummissjoni Ewropea rrakkomandat għall-ewwel darba li jinfetħu negozjati tal-adeżjoni mar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq f'Ottubru 2009. Fl-2015 u fl-2016, ir-rakkomandazzjoni saret suġġetta għall-implimentazzjoni kontinwa tal-ftehim ta' Pržino u suġġetta għall-progress sostanzjali fl-implimentazzjoni tal-“Prijoritajiet Urġenti ta' Riforma”.

F'Ġunju 2018, il-Kunsill adotta konklużjonijiet li fihom qabel li jwieġeb b'mod pożittiv għall-progress li sar mir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq, u stabbilixxa t-triq biex jinfetħu n-negozjati tal-adeżjoni f'Ġunju 2019, skont il-progress li sar f'ċerti oqsma ewlenin, bħar-riforma ġudizzjarja, ir-riforma tas-servizzi ta' intelligence u tas-sigurtà u r-riforma tal-amministrazzjoni pubblika.

F'Ġunju 2019, il-Kunsill iddiskuta l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea tad-29 ta' Mejju 2019 dwar il-politika tat-tkabbir tal-UE u r-rapport dwar ir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq. Fid-dawl taż-żmien limitat disponibbli u l-importanza tal-kwistjoni, huwa ddeċieda li jerġa' lura, sa mhux aktar tard minn Ottubru 2019, għall-kwistjoni tal-ftuħ tan-negozjati tal-adeżjoni mal-pajjiż, bil-ħsieb li tintlaħaq deċiżjoni ċara u sostantiva.

Fil-15 ta' Ottubru 2019, il-Kunsill iddiskuta t-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni fir-rigward tal-Albanija u r-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq. Wara d-diskussjoni, il-presidenza ħarġet konklużjonijiet proċedurali fejn innotat li l-Kunsill ser jiddiskuti l-kwistjoni wara l-Kunsill Ewropew ta' Ottubru.

Il-Kunsill Ewropew tas-17 u t-18 ta' Ottubru 2019 iddeċieda li jerġa' lura għall-kwistjoni tat-tkabbir qabel is-summit UE-Balkani tal-Punent f'Zagreb, f'Mejju 2020.

Fl-24 ta' Marzu, 2020, il-ministri għall-affarijiet Ewropej qablu politikament li jinfetħu n-negozjati tal-adeżjoni mal-Albanija u mar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq. Fil-25 ta' Marzu, il-konklużjonijiet dwar it-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u assoċjazzjoni ġew formalment adottati bi proċedura bil-miktub. Fis-26 ta' Marzu, il-membri tal-Kunsill Ewropew approvaw il-konklużjonijiet.

Relazzjonijiet barranin

Il-Maċedonja ta' Fuq saret Stat Membru tan-NU fit-8 ta' April, 1993, tmintax-il xahar wara l-indipendenza tagħha mill-Jugoslavja. Kien magħruf fin-NU bħala “l-ex Repubblika Jugoslava tal-Maċedonja”, sakemm it-tilwima li ilha għaddejja mal-Greċja dwar l-isem tal-pajjiż ġiet solvuta.

L-interess ewlieni tal-pajjiż huwa l-integrazzjoni sħiħa fil-proċessi ta' integrazzjoni Ewropej u transatlantiċi.

Il-Maċedonja ta' Fuq hija membru tal-organizzazzjonijiet internazzjonali u reġjonali li ġejjin: FMI (mill-1992), WHO (mill-1993), EBRD (mill-1993), Inizjattiva tal-Ewropa Ċentrali (mill-1993), Kunsill tal-Ewropa (mill-1995), OSKE (mill-1995). 1995 ), SECI (mill-1996), Francophonie (mill-2001), WTO (mill-2003), CEFTA (mill-2006) u NATO (mill-2020).

Fl-2005, il-pajjiż ġie rikonoxxut uffiċjalment bħala stat kandidat għall-Unjoni Ewropea.

Fis-summit tan-NATO ta' Bukarest tal-2008, il-Maċedonja naqset milli tikseb stedina biex tissieħeb mal-organizzazzjoni minħabba li l-Greċja għamlet veto fuq l-inizjattiva wara t-tilwima dwar l-isem. L-Istati Uniti qabel kienet esprimiet appoġġ għal stedina, iżda s-summit imbagħad iddeċieda li jestendi stedina biss bil-kundizzjoni li l-kunflitt tal-isem mal-Greċja jiġi solvut.

F'Marzu 2009, il-Parlament Ewropew esprima l-appoġġ tiegħu għall-kandidatura tal-Maċedonja ta' Fuq għall-UE u talab lill-Kummissjoni Ewropea biex tagħti lill-pajjiż data għall-bidu tan-negozjati ta' adeżjoni fl-aħħar tal-2009. Il-parlament irrakkomanda wkoll it-tneħħija rapida tal- reġim tal-viża għaċ-ċittadini tal-Maċedonja. Qabel il-ftehim ta' Prespa, il-pajjiż ma ngħatax data tal-bidu għan-negozjati ta' adeżjoni bħala riżultat tat-tilwima dwar l-isem. Madankollu, wara l-ftehim ta' Prespa, il-Maċedonja ta' Fuq saret stat membru tan-NATO fis-27 ta' Marzu 2020. Il-pożizzjoni tal-UE kienet simili għal dik tan-NATO peress li r-riżoluzzjoni tat-tilwima bl-isem kienet prekundizzjoni għall-bidu tan-negozjati tal-adeżjoni.

F'Ottubru 2012, il-Kummissarju tat-Tkabbir tal-UE Štefan Füle ippropona li jibdew negozjati ta' adeżjoni mal-pajjiż għar-raba' darba.

Militari

Suldati Maċedonjani tar-Reġiment tal-Operazzjonijiet Speċjali f'Kabul, l-Afganistan.

L-Armata tar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq (ARSM) hija mmexxija mill-Istaff Ġenerali, li taħtu hemm il-Kmand tal-Operazzjonijiet, li l-forzi tiegħu jinkludu l-Brigata tal-Infanteria Mekkanizzata, il-Brigata tal-Ajru, ir-Reġiment tal-Operazzjonijiet Speċjali u diversi battaljuni indipendenti; il-Kmand tat-Taħriġ u d-Duttrina, li jissorvelja wkoll il-Forza ta' Riżerva Militari; u l-Bażi tal-Loġistika. Hemm ukoll Battaljun tal-Gwardja tal-Unur li huwa direttament subordinat għall-Istaff Ġenerali.] L-ARSM għandha 8,000 persunal attiv u 4,850 riservist, kif ukoll baġit militari ta 'US$ 235 miljun fl-2022. Ilha armata voluntiera mill-bidu tagħha. Temmet is-servizz militari obbligatorju tagħha fl-2007. Il-Maċedonja ta' Fuq skjerat truppi fl-Afganistan, il-Bożnja u Ħerzegovina, l-Iraq, il-Kosovo u l-Libanu, bħala parti minn missjonijiet tan-NATO, tal-UE jew tan-NU.

Il-Ministeru tad-Difiża jiżviluppa l-istrateġija tad-difiża tar-Repubblika u jevalwa t-theddid u r-riskji possibbli. Huwa responsabbli wkoll għas-sistema tad-difiża, inklużi t-taħriġ, it-tħejjija, it-tagħmir u l-iżvilupp, u għall-preparazzjoni u l-preżentazzjoni tal-baġit tad-difiża.

Organizzazzjoni territorjali

Il-pajjiż huwa maqsum f'85 muniċipalità, wara l-aħħar riforma li saret f'Awwissu 2004, li 10 minnhom huma parti minn "Greater Skopje". Il-pajjiż huwa jaqsam mit-tramuntana għan-nofsinhar mill-firxa tal-muntanji tal-Balkani, bl-aktar żona muntanjuża tkun il-parti tal-punent, li jmiss mal-Albanija.

Ekonomija

Ikklassifikata bħala r-raba' "l-aħjar stat ta' riforma" minn 178 pajjiż ikklassifikati mill-Bank Dinji fl-2009, il-Maċedonja ta' Fuq għaddiet minn riforma ekonomika konsiderevoli mill-indipendenza. Il-pajjiż żviluppa ekonomija miftuħa bil-kummerċ jammonta għal aktar minn 90% tal-PGD f'dawn l-aħħar snin. Mill-1996, il-Maċedonja ta' Fuq rat tkabbir ekonomiku kostanti, għalkemm bil-mod, bi tkabbir tal-PGD ta' 3.1% fl-2005. Din iċ-ċifra kienet ipproġettata li tiżdied għal medja ta' 5.2% fil-perjodu 2006-2010. Il-gvern wera suċċess fl-isforzi tiegħu biex jiġġieled l-inflazzjoni, b'rata ta 'inflazzjoni ta' 3% biss fl-2006 u 2% fl-2007, u implimenta politiki ffukati fuq l-attrazzjoni tal-investiment barrani u l-promozzjoni tal-iżvilupp ta 'kumpaniji żgħar u ta' daqs medju (SMEs).

Vinja fil-Maċedonja ta' Fuq

Il-gvern attwali daħħal sistema ta' taxxa b’rata fissa bil-ħsieb li jagħmel il-pajjiż aktar attraenti għall-investiment barrani. Ir-rata tat-taxxa fissa kienet ta' 12% fl-2007 u kompliet tnaqqas għal 10% fl-2008. Fl-2005 ir-rata tal-qgħad tal-Maċedonja ta' Fuq kienet ta' 37.2% u fl-2006 ir-rata ta' faqar tagħha kienet ta' 22%. Minħabba serje ta' miżuri ta' impjieg, kif ukoll il-proċess ta 'suċċess li jattiraw korporazzjonijiet multinazzjonali, u skont l-Uffiċċju tal-Istatistika tal-Maċedonja ta' Fuq, ir-rata tal-qgħad tal-pajjiż fl-ewwel kwart tal-2015 naqset għal 27.3% . Il-politiki u l-isforzi ta’ investiment dirett barrani tal-Gvern irriżultaw fit-twaqqif ta’ sussidjarji lokali ta’ diversi kumpaniji ewlenin tal-manifattura globali, speċjalment fl-industrija tal-karozzi, bħal: Johnson Controls Inc., Van Hool NV, Johnson Matthey plc, Lear Corp., Visteon Corp., Kostal GmbH, Gentherm Inc., Dräxlmaier Group, Kromberg & Schubert, Marquardt GmbH, Amphenol Corp., Tekno Hose SpA, KEMET Corp., Key Safety Systems Inc., ODW-Elektrik GmbH, eċċ.

F'termini ta' struttura tal-PGD, fl-2013 is-settur tal-manifattura, inklużi t-tħaffir u l-kostruzzjoni, kien jikkostitwixxi l-akbar sehem tal-PDG ta' 21.4 %, żieda minn 21.1 % fl-2012. Is-settur tal-kummerċ, it-trasport u l-akkomodazzjoni jirrappreżenta 18.2 % tal-PDG fl-2013, meta mqabbel għal 16.7% fl-2012, filwaqt li l-agrikoltura tirrappreżenta 9.6%, meta mqabbla ma’ 9.1% is-sena ta' qabel.

F'termini ta' kummerċ barrani, is-settur li kkontribwixxa l-aktar għall-esportazzjonijiet tal-pajjiż fl-2014 kien "prodotti kimiċi u relatati" b'21.4%, segwit mis-settur "makkinarju u tagħmir tat-trasport" b'21. .1%. Is-setturi ewlenin tal-importazzjoni tal-Maċedonja ta' Fuq fl-2014 kienu "oġġetti manifatturati klassifikati prinċipalment skond il-materjal" b'34.2%, "makkinarju u tagħmir tat-trasport" bi 18.7% u "karburanti minerali, lubrikanti u materjali relatati" b'14.4% tal-importazzjonijiet totali. Anke 68.8% tal-kummerċ barrani fl-2014 sar mal-UE, u b'hekk l-Unjoni saret l-akbar sieħba kummerċjali tal-Maċedonja ta' Fuq (23.3% mal-Ġermanja, 7.9% mar-Renju Unit, 7.3% mal-Greċja, 6.2% mal-Italja, eċċ.). Kważi 12 % tal-kummerċ barrani totali fl-2014 sar mal-pajjiżi tal-Balkani tal-Punent. Fl-2007, is-suq tal-IT tal-Maċedonja ta' Fuq żdied bi 63.8% sena wara sena, u b'hekk huwa l-aktar li qed jikber malajr fir-reġjun Adrijatiku.

Il-Maċedonja ta' Fuq għandha waħda mill-ogħla proporzjonijiet ta’ nies f’diffikultà finanzjarja: 72% taċ-ċittadini tagħha jgħidu li jistgħu jkampaw bid-dħul tal-familja tagħhom biss “b’diffikultà” jew “b’diffikultà kbira”, għalkemm il-Maċedonja ta’ Fuq, flimkien mal-Kroazja kienet l-unika waħda. pajjiż fil-Balkani tal-Punent li ma rrapportax żieda f’din l-istatistika. Il-korruzzjoni u sistema legali relattivament ineffettiva jaġixxu wkoll bħala restrizzjonijiet sinifikanti għall-iżvilupp ekonomiku ta' suċċess. Il-Maċedonja ta' Fuq għad għandha wieħed mill-inqas PGD per capita fl-Ewropa. Barra minn hekk, huwa stmat li s-suq griż tal-pajjiż huwa qrib l-20% tal-PGD. Il-PGD per capita PPS kien ta' 36% tal-medja tal-UE fl-2017. B'PGD per capita ta' US$ 9,157 f'parità ta' saħħa tal-akkwist u indiċi tal-iżvilupp uman ta' 0.701.

Kummerċ

Il-Greċja saret l-aktar sieħeb kummerċjali importanti tal-pajjiż (ara l-investimenti Griegi fil-Maċedonja ta' Fuq). Ħafna kumpaniji Griegi xtraw kumpaniji preċedenti tal-istat fil-Maċedonja ta' Fuq, bħar-raffinerija taż-żejt Okta, il-kumpanija tal-forn Zhito Luks, minjiera tal-irħam fi Prilep, faċilitajiet tat-tessuti f'Bitola, eċċ., u jimpjegaw 20,000 ruħ. Ir-rilokazzjoni ta' kumpaniji lejn il-Maċedonja ta' Fuq fis-settur taż-żejt kienet ikkawżata miż-żieda tal-Greċja fis-swieq taż-żejt.

Sħab ewlenin oħra huma l-Ġermanja, l-Italja, l-Istati Uniti, is-Slovenja u l-Awstrija.

Turiżmu

Il-Knisja ta' San Ġwann f’Kaneo u l-Lag Ohrid, waħda mill-aktar destinazzjonijiet turistiċi popolari fil-Maċedonja ta' Fuq

It-turiżmu għandu rwol importanti fl-ekonomija tal-Maċedonja ta' Fuq, li jammonta għal 6.7% tal-PGD tagħha fl-2016. Id-dħul annwali mit-turiżmu kien stmat għal 38.5 biljun denar (€616 miljun) f'dik is-sena. Wara l-indipendenza tagħha, l-aktar impatt negattiv serju fuq il-prestazzjoni tat-turiżmu seħħ minħabba l-kunflitti armati li seħħew fl-2001. In-numru ta’ viżitaturi barranin ilu jiżdied minn dakinhar, b’żieda ta’ 14.6% fl-2011. Fl-2019, il-Maċedonja ta’ Fuq irċieva 1,184,963 wasla ta’ turisti, li minnhom 757,593 kienu barranin. L-aktar numerużi huma turisti mill-Albanija, il-Greċja u l-Bulgarija, il-Polonja u pajjiżi oħra tal-Ewropa tal-Punent. Il-biċċa l-kbira tat-turisti, madwar 60% tal-miljun turist li żaru l-pajjiż fl-2017, kienu kkonċentrati fi Skopje u r-reġjun tal-Lbiċ tal-pajjiż.

L-aktar fergħat importanti tat-turiżmu huma t-turiżmu tal-lagi, peress li hemm tliet lagi f'Ohrid, Prespa u Dojran u aktar minn 50 lagi glaċjali żgħar ta' daqsijiet differenti, turiżmu tal-muntanji, peress li hemm 16-il muntanja' l fuq minn 2,000 metru. Forom oħra ta' turiżmu jinkludu wkoll it-turiżmu rurali u l-ekoturiżmu, it-turiżmu urban u t-turiżmu kulturali, rappreżentati mill-gastronomija, mużika tradizzjonali, ċelebrazzjonijiet kulturali u siti ta' wirt kulturali.

Infrastruttura

Trasport

Mappa tat-toroq kurrenti u ppjanati

Il-Maċedonja ta' Fuq (flimkien mal-Montenegro, il-Bożnja u Ħerzegovina u l-Kosovo).

Il-Maċedonja ta' Fuq hija pajjiż mingħajr kosta fiċ-ċentru tal-Peniżola Balkani, u l-kollegamenti ewlenin tat-trasport tal-pajjiż huma dawk li jgħaqqdu partijiet differenti tal-peniżola (kollegamenti trans-Balkani). Partikolarment importanti hija l-konnessjoni bejn it-tramuntana u n-nofsinhar u l-Wied ta' Vardar, li jgħaqqad il-Greċja mal-bqija tal-Ewropa. Mill-2019, kien hemm 10,591 km (6,581 mi) ta' toroq, li minnhom madwar 6,000 km (3,700 mi) kienu asfaltati.

Rotta Ewropea E75 fil-Maċedonja ta' Fuq

Mill-2019, it-tul totali tan-netwerk ferrovjarju tal-Maċedonja ta' Fuq kien ta' 922 km (573 mi). Mħaddma minn Makedonski Železnici, l-iktar linja ferrovjarja importanti hija l-linja fuq il-fruntiera Serba–Kumanovo–Skopje–Veles–Gevgelija–fruntiera Griega. Mill-2001, il-linja tal-ferrovija Beljakovci inbniet—il-fruntiera mal-Bulgarija, li se jkollha konnessjoni diretta Skopje-Sofia. L-aktar ċentru ferrovjarju importanti fil-pajjiż huwa Skopje, filwaqt li t-tnejn l-oħra huma Veles u Kumanovo.

Il-kumpanija tal-istat Post of North Macedonia hija responsabbli għat-trasport postali. Din twaqqfet fl-1992 bħala PTT Macedonia. Fl-1993 ġiet ammessa fl-Unjoni Postali Dinjija. Fl-1997, PTT Macedonia nqasam f'Maċedonjan Telekom u Macedonian Post (aktar tard isem ġdid North Macedonia Post).

F'dak li għandu x'jaqsam mat-trasport bl-ilma, it-traffiku tal-lag biss ġie żviluppat minn Ohrid u l-Lag Prespan, prinċipalment għal skopijiet turistiċi.

Fil-Maċedonja ta' Fuq hemm uffiċjalment 17-il ajruport, li 11 minnhom huma wiċċ solidu. Tnejn huma ajruporti internazzjonali: l-Ajruport Internazzjonali ta' Skopje u l-Ajruport San Pawl Appostlu ta' Ohrid.

Edukazzjoni

Università ta' San Ċirillu u Metodju ta' Skopje.

Livelli ogħla ta' edukazzjoni jistgħu jinkisbu f'waħda minn ħames universitajiet statali: l-Università tas-San Ċirillu u Metodju fi Skopje, l-Università ta' San Klement ta' Ohrid f'Bitola, l-Università Goce Delčev fi Štip, l-Università Statali ta' Tetova u l-"San Pawlu l-Appostlu" Università tax-Xjenzi u t-Teknoloġija tal-Informazzjoni f'Ohrid. Hemm numru ta 'istituzzjonijiet universitarji privati, bħall-Università Ewropea, l-Università Slavi fi Sveti Nikole, l-Università ta' l-Ewropa tax-Xlokk u oħrajn. Il-Maċedonja ta' Fuq ġiet ikklassifikata fl-54 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.

L-Aġenzija tal-Istati Uniti għall-Iżvilupp Internazzjonali ffinanzjat proġett imsejjaħ Macedonia Connects, li għamel il-Maċedonja ta’ Fuq l-ewwel pajjiż fid-dinja b’broadband bla fili. Il-Ministeru tal-Edukazzjoni u x-Xjenzi jirrapporta li 461 skola (primarja u sekondarja) issa huma konnessi mal-Internet. Barra minn hekk, fornitur tas-servizz tal-Internet (On.net), ħoloq netwerk MESH biex jipprovdi servizzi WIFI fl-akbar 11-il belt/raħal fil-pajjiż. Il-librerija nazzjonali tal-Maċedonja ta' Fuq, il-Librerija Nazzjonali u Università "San Klement ta' Ohrid", tinsab fi Skopje.

Demografija

Ir-riżultati tal-aħħar ċensiment tal-2021 juru popolazzjoni ta' 1,836,713 abitant. Id-densità tal-popolazzjoni tal-pajjiż hija 72.2 abitant għal kull km2 u l-età medja tal-popolazzjoni hija 40.08 snin. Ġew reġistrati 598,632 familja b'numru medju ta' membri għal kull dar ta' 3.06. Il-bilanċ bejn is-sessi fil-pajjiż huwa ta' 50.4% nisa meta mqabbel ma' 49.6% irġiel.

Skont id-dejta taċ-ċensiment tal-2021, l-akbar grupp etniku fil-pajjiż huwa l-Maċedonjani. It-tieni l-akbar grupp huwa l-Albaniżi, li ddominaw ħafna miż-żona tal-majjistral tal-pajjiż. Warahom, it-Torok huma t-tielet l-akbar grupp etniku fil-pajjiż, fejn id-dejta taċ-ċensiment uffiċjali tpoġġihom għal madwar 70,000 u stimi mhux uffiċjali jissuġġerixxu numri bejn 170,000 u 200,000. Xi stimi mhux uffiċjali jindikaw li jista' jkun hemm daqs 260,000 Żingar.

Gruppi etniċi fl-2021

Maċedonjani 58.44%
Albaniżi 24.30%
DNP/ċaħda 7.20%
Torok 3.86%
Roma 2.53%
Serbi 1.30%
Bosnijaċi 0.87%
Rumeni u Megleno-Rumeni 0.47%
1.03% ieħor

Reliġjon

Il-Kristjaneżmu Ortodoss tal-Lvant huwa l-aktar reliġjon prattikata fil-Maċedonja ta' Fuq, b'46.1% tal-popolazzjoni, li l-maġġoranza l-kbira tagħhom jappartjenu għall-Knisja Ortodossa tal-Maċedonja. Diversi denominazzjonijiet Kristjani oħra jammontaw għal 13.9% tal-popolazzjoni. Il-Musulmani jammontaw għal 32.2% tal-popolazzjoni. Il-Maċedonja ta' Fuq għandha l-ħames l-ogħla proporzjon ta' Musulmani fl-Ewropa, wara l-Kosovo (96%), it-Turkija (90%), l-Albanija (59%), u l-Bosnja u Ħerzegovina (51%). Ħafna mill-Musulmani huma Albaniżi, Torok, Roma jew Bosnijaċi; ftit huma Musulmani Maċedonjani. L-1.4% li jifdal ġew determinati li huma "mhux affiljati" minn stima tal-2010 Pew Research.

Fl-aħħar tal-2011, kien hemm 1,842 knisja u 580 moskea fil-pajjiż. Il-komunitajiet reliġjużi Ortodossi u Iżlamiċi għandhom skejjel reliġjużi sekondarji fi Skopje. Fil-kapitali hemm skola teoloġika Ortodossa. Il-Knisja Ortodossa Maċedonjana għandha ġurisdizzjoni fuq 10 provinċji (sebgħa fil-pajjiż u tlieta barra), għandha 10 isqfijiet u madwar 350 qassis. Fil-provinċji kollha jitgħammdu 30,000 ruħ kull sena.

Knisja ta' San Ġorġ f'Kumanovo

il-moskea Šarena Džamija f'Tetovo (lemin)

Menorah tal-fidda tas-seklu 19

Il-Knisja Kattolika Biżantina tal-Maċedonja għandha madwar 11,000 segwaċi fil-Maċedonja ta' Fuq. Il-Knisja twaqqfet fl-1918 u hija magħmula prinċipalment minn konvertiti għall-Kattoliċiżmu u d-dixxendenti tagħhom. Il-Knisja hija ta' rit Biżantin u tinsab f’komunjoni mal-Knejjes Rumani u Kattoliċi tal-Lvant. Il-qima liturġika tagħhom issir bil-Maċedonjan.

Hemm komunità Protestanti żgħira. L-aktar Protestant famuż fil-pajjiż huwa l-mibki President Boris Trajkovski. Kienet tal-komunità Metodista, li hija l-akbar u l-eqdem knisja Protestanti fir-Repubblika, li tmur lura għall-aħħar tas-seklu 19. Mis-snin tmenin, il-komunità Protestanti kibret, parzjalment permezz ta' fiduċja ġdida u parzjalment bl-għajnuna ta' missjunarji ta' barra.

Il-komunità Lhudija tal-pajjiż, li kienet tgħodd madwar 7,200 ruħ lejlet it-Tieni Gwerra Dinjija, inqerdet kważi kompletament matul il-gwerra: 2% biss baqgħu ħajjin mill-Olokawst.

Wara l-ħelsien tagħhom u t-tmiem tal-gwerra, il-maġġoranza għażlu li jemigraw lejn Iżrael. Illum, il-komunità Lhudija tal-pajjiż tammonta għal madwar 200 ruħ, li kważi kollha jgħixu fi Skopje. Ħafna mill- Lhud Maċedonjani huma Sefardi, dixxendenti ta' refuġjati tas-seklu 15 li kienu tkeċċew minn Kastilja, Aragona, u l- Portugall.

Reliġjon fil-Maċedonja ta' Fuq (2021)

Ortodossija tal-Lvant (46.1%)
Kattoliċiżmu (0.4%)
Insara oħra (13.9%)
Iżlam (32.2%)
Xejn (0.1%)
Oħrajn (7.3%)

Lingwi

Mappa lingwistika tal-Maċedonja ta' Fuq, ċensiment tal-2002

Il-lingwa nazzjonali u uffiċjali fl-aspetti kollha tat-territorju tal-Maċedonja ta' Fuq u fir-relazzjonijiet internazzjonali tagħha hija l-lingwa Maċedonjana. Mill-2019, l-Albaniż huwa ko-uffiċjali fil-livell statali (esklużi d-difiża, il-pulizija ċentrali u l-politika monetarja). Il-Maċedonjan jappartjeni għall-fergħa tal-Lvant tal-grupp tal-lingwi Slavi tan-Nofsinhar, filwaqt li l-Albaniż jokkupa fergħa indipendenti tal-familja tal-lingwi Indo-Ewropea. Fil-muniċipalitajiet fejn mill-inqas 20% tal-popolazzjoni hija parti minn minoranza etnika oħra, dawk il-lingwi individwali jintużaw għal skopijiet uffiċjali fil-gvern lokali, flimkien mal-Maċedonjan u l-Albaniż jew il-Maċedonjan biss.

Il-Maċedonjan huwa relatat mill-qrib mal-Bulgaru Standard u jinftiehem reċiprokament miegħu. Għandu wkoll xi xebh mas-Serbjan Standard u d-djaletti intermedji Torlakian/Shop mitkellma prinċipalment fix-Xlokk tas-Serbja u l-Punent tal-Bulgarija (u minn kelliema mill-grigal imbiegħed tal-pajjiż). Il-lingwa standard ġiet kodifikata fil-perjodu ta' wara t-Tieni Gwerra Dinjija u bniet tradizzjoni letterarja b'saħħitha.

Minbarra l-Maċedonjan u l-Albaniż, il-lingwi minoritarji b’numru konsiderevoli ta' kelliema huma Tork (inkluż Balkan Gagauz), Rumani, Serb/Bosnjan u Aromanjan (inkluż il-Megleno-Rumen). Il-Lingwa tas-Sinjali Maċedonjana hija l-lingwa primarja ta' dawk fil-komunità torox li ma kisbux lingwa orali fit-tfulija.

Skont l-aħħar ċensiment, 1,344,815 ċittadin tal-Maċedonja ta' Fuq iddikjaraw li jitkellmu bil-Maċedonjan, 507,989 iddikjaraw li jitkellmu bl-Albaniż, 71,757 Tork, 38,528 Ruman, 24,773 Serb, 8,560 Bosnijan, 6,884 Aromanjan u lingwa oħra.

Kultura

żeffiena folkloristika

Il-Maċedonja ta' Fuq għandha wirt kulturali għani fl-arti, l-arkitettura, il-poeżija u l-mużika. Għandha bosta siti reliġjużi antiki protetti. Il-festivals tal-poeżija, tal-films u tal-mużika jsiru kull sena. Stili mużikali tal-Maċedonja żviluppaw taħt l-influwenza qawwija tal-mużika sagra Biżantina. Il-Maċedonja ta' Fuq għandha numru sinifikanti ta' affreski Biżantini ppriservati, prinċipalment mill-perjodu bejn is-sekli 11 u s-16. Huma ppreservati diversi eluf ta' metru kwadru ta' affreski, li ħafna minnhom jinsabu f'kundizzjoni tajba ħafna u jirrappreżentaw kapolavuri tal-iskola tal-pittura ekkleżjastika tal-Maċedonja.

L-aktar avvenimenti kulturali importanti fil-pajjiż huma l-Festival tas-Sajf ta' Ohrid ta' mużika u teatru klassiku, is-Serati tal-Poeżija Struga, li jġibu flimkien poeti minn aktar minn 50 pajjiż tad-dinja, il-Festival Internazzjonali tal-Kamra f'Bitola, it-Teatru Miftuħ taż-Żgħażagħ u il-Skopje Jazz Festival, eċċ. L-Opra Nazzjonali fetħet fl-1947, imbagħad imsejħa "l-Opra tal-Maċedonja", bi rappreżentazzjoni ta' Cavalleria rusticana taħt id-direzzjoni ta' Branko Pomorisac. Kull sena, is-Serati tal-Opra ta' Mejju jsiru fi Skopje għal madwar 20 lejl. L-ewwel rappreżentazzjoni tal-opra ta' Mejju kienet it-Tsar Samuil ta' Kiril Makedonski f’Mejju tal-1972.

Kċina

Tavče gravče

Il-kċina tal-pajjiż hija rappreżentattiva ta' dik tal-Balkani, u tirrifletti influwenzi tal-Mediterran u tal-Lvant Nofsani (Ottomani), u sa ċertu punt influwenzi Taljani, Ġermaniżi u Ewropej tal-Lvant (speċjalment Ungeriżi). Il-klima relattivament sħuna tal-Maċedonja ta' Fuq tipprovdi kundizzjonijiet eċċellenti ta' tkabbir għal varjetà ta' ħxejjex, ħxejjex aromatiċi u frott. Il-kċina Maċedonjana hija għalhekk partikolarment diversa.

Il-kċina Maċedonjana hija notevoli wkoll għad-diversità u l-kwalità tal-prodotti tal-ħalib tagħha, l-inbejjed u x-xorb alkoħoliku lokali, bħar-rakija. Tavče gravče u mastika huma meqjusa bħala l-platt u x-xarba nazzjonali tal-Maċedonja ta' Fuq, rispettivament. Dixxijiet importanti oħra huma l-insalata Šopska, appetizer u dixx sekondarju li jakkumpanja d-dixx prinċipali, ajvar, bżar mimli, pastrmajlija u oħrajn.

Sport

Toše Proeski Stadium

Ċerimonja ta' merħba għal RK Vardar wara r-rebħ tal-EHF Champions League 2016-17

Il-futbol, il-handball u l-baskitbol huma l-aktar sports popolari fil-Maċedonja ta’ Fuq. It-tim nazzjonali tal-futbol tal-Maċedonja ta' Fuq huwa kkontrollat mill-Federazzjoni tal-Futbol tal-Maċedonja. L-istadium tad-dar tagħhom huwa t-Toše Proeski Arena. F'Novembru 2003, biex jiċċelebra l-ġublew tal-UEFA, Darko Pančev intgħażel bħala l-Plejer tad-Deheb tal-Maċedonja bħala l-aktar plejer li jispikka f'dawn l-aħħar 50 sena. Huwa kien ir-rebbieħ tal-Premju European Golden Boot fl-1991 u huwa magħruf l-aktar talli skorja l-penalty rebbieħ fil-Finali tat-Tazza Ewropea tal-1991, li ta lill-Istilla l-Ħamra Belgrad l-aktar trofew prestiġjuż fil-futbol Ewropew għall-ewwel darba fil-50 sena tiegħu . Fl-2020, it-tim nazzjonali kkwalifika għall-UEFA Euro 2020 (li saret fl-2021), l-ewwel turnament ewlieni tiegħu fl-istorja tal-pajjiż.

Il-handball huwa l-isport ewlieni l-ieħor tat-tim fil-pajjiż. Il-klabbs tal-Maċedonja gawdew suċċess fil-kompetizzjonijiet Ewropej. RK Vardar rebaħ iċ-Champions League tal-EHF 2016–17 u 2018–19, filwaqt li Kometal Gjorče Petrov Skopje rebaħ iċ-Champions League tan-Nisa tal-EHF tal-2002 Il-Kampjonat Ewropew tal-Handball tan-Nisa sar fl-2008 fil-Maċedonja tat-Tramuntana fi Skopje. it-tim nazzjonali tan-nisa spiċċa fis-seba’ post. It-tim nazzjonali tal-irġiel tal-pajjiż deher fil-Kampjonati Ewropej u tad-Dinja diversi drabi, bl-aħjar tmiem tal-ħames post fl-ewwel (2012) u fid-disa’ fl-aħħar (2015).

It-tim nazzjonali tal-basketball tal-Maċedonja ta' Fuq jirrappreżenta l-Maċedonja ta' Fuq fil-basketball internazzjonali. It-tim huwa mmexxi mill-Federazzjoni tal-Basketball tal-Maċedonja ta' Fuq, il-korp li jirregola l-basketball fil-Maċedonja ta’ Fuq li nħoloq fl-1992 u ngħaqad mal-FIBA f'1993. Il-Maċedonja tat-Tramuntana pparteċipat fi tliet EuroBaskets minn dakinhar, bl-aħjar riżultat tagħha jkun ir-raba' post fil-Maċedonja ta' Fuq. 2011. Jilgħab il-logħob domestiku tiegħu fiċ-Ċentru Sportiv Boris Trajkovski fi Skopje. Iżda Antić sar l-ewwel plejer tal-basketball Maċedonjan li lagħab fin-National Basketball Association. Huwa rebaħ ukoll tliet trofej tal-EuroLeague.

Fix-xhur tas-sajf, il-Maratona tal-Għawm ta' Ohrid hija avveniment annwali fuq il-Lag Ohrid u matul ix-xhur tax-xitwa tista' tiskijja fiċ-ċentri tal-isport tax-xitwa tal-Maċedonja ta' Fuq. Il-Maċedonja ta’ Fuq tipparteċipa wkoll fil-Logħob Olimpiku. Il-parteċipazzjoni fil-Logħob hija organizzata mill-Kumitat Olimpiku tal-Maċedonja ta' Fuq. Magomed Ibragimov ikkompeti għall-Maċedonja fil-kompetizzjoni ta' 85 kg freestyle fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-2000 u rebaħ il-midalja tal-bronż, li kienet l-ewwel midalja għal pajjiż indipendenti. Shaban Trstena u Shaban Sejdiu twieldu mill-Maċedonja ta’ Fuq, kif ukoll il-boxers Redžep Redžepovski u Ace Rusevski, rebħu medalji Olimpiċi bħala parti mit-tim Olimpiku Jugoslav.

Ċinema

Milcho Manchevski huwa direttur tal-films u t-televiżjoni Maċedonjan milqugħ mill-kritika li rebaħ l-Iljun tad-Deheb fil-Festival tal-Films ta' Venezja.

L-istorja tal-produzzjoni tal-films fil-pajjiż tmur lura għal aktar minn 110 sena. L-ewwel film li ġie prodott fit-territorju tal-pajjiż attwali nħadem fl-1895 minn Janaki u Milton Manaki f'Bitola. Matul l-aħħar seklu, il-mezz taċ-ċinema rrappreżenta l-istorja, il-kultura u l-ħajja ta 'kuljum tal-poplu Maċedonjan. Matul is-snin, bosta films Maċedonjani ġew ippreżentati f’festivals tal-films madwar id-dinja u bosta minn dawn il-films rebħu premjijiet prestiġjużi. L-ewwel film maċedonjan kien Frosina, maħruġ fl-1952 u taħt id-direzzjoni ta’ Vojislav Nanović.

L-ewwel film full-length bil-kulur kien Miss Stone, film dwar missjunarju Protestant fil-Maċedonja Ottomana. Ġie rilaxxat fl-1958. Il-film li kellu l-aktar qligħ fil-Maċedonja ta’ Fuq kien Bal-Can-Can, li rawh aktar minn 500,000 ruħ fl-ewwel sena tiegħu biss. Fl-1994, il-film ta’ Milcho Manchevski Before the Rain kien nominat għal Oscar fil-kategorija tal-Aħjar Feature Film Internazzjonali. Manchevski jibqa' l-aktar produttur tal-films modern prominenti tal-pajjiż, wara li sussegwentement kiteb u dderieġa Dust and Shadows. Fl-2020, id-dokumentarju Honeyland (2019), immexxi minn Tamara Kotevska u Ljubomir Stefanov, irċieva nominazzjonijiet fil-kategoriji tal-Aħjar Feature Film Internazzjonali u l-Aqwa Feature Dokumentarju fit-92 Premjijiet tal-Akkademja, u b’hekk huwa l-ewwel film ta’ nonfiction li rċieva nomina f’ iż-żewġ kategoriji.

Midja

L-eqdem gazzetta fil-pajjiż hija Nova Makedonija. Gazzetti u rivisti oħra magħrufa huma: Utrinski vesnik, Dnevnik, Vest, Fokus, Večer, Tea Moderna, Makedonsko Sonce u Koha. L-istazzjon pubbliku huwa Macedonian Radio Television, imwaqqaf fl-1993 mill-Assemblea tal-Maċedonja ta' Fuq. TEKO TV (1989) minn Štip huwa l-ewwel kanal tat-televiżjoni privat fil-pajjiż. Stazzjonijiet privati popolari oħra huma: Sitel, Kanal 5, Telma, Alfa TV u Alsat-M.

Simboli

Xemx: Il-bandiera uffiċjali tar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq, adottata fl-1995, hija xemx isfar bi tmien raġġi li jestendu sat-truf tal-qasam aħmar.
Arma: Wara l-indipendenza fl-1991, il-Maċedonja ta' Fuq żammet l-arma adottata fl-1946 mill-Assemblea Popolari tar-Repubblika Popolari tal-Maċedonja fit-tieni sessjoni straordinarja tagħha li saret fis-27 ta' Lulju, 1946, immodifikata aktar tard mill-Artikolu 8 tal-Maċedonja. Kostituzzjoni tar-Repubblika Federattiva Soċjalista tal-Maċedonja. L-arma hija komposta minn girlanda doppja ta’ widnejn tal-qamħ, tabakk u peprin, magħquda b’żigarella bir-rakkmu ta’ kostum folkloristiku tradizzjonali. Fiċ-ċentru tal-imsemmija kamra ċirkolari hemm muntanji, xmajjar, lagi u x-xemx. Dan kollu jingħad li jirrappreżenta “il-ġid ta’ pajjiżna, il-ġlieda tagħna u l-libertà tagħna”.

Bliet

Il-pjan ta' tqassim taż-żoni tal-pjan ġeografiku ġenerali tal-belt ta' Skopje, il-Maċedonja ta' Fuq. Iż-żoni urbani differenti taż-żoni huma rappreżentati minn kuluri differenti.

Bandiera ta' Ohrid (Охрид)

Ohrid (Охрид)
Ohrid (Охрид)
Ohrid (Охрид)
Ohrid (Охрид)
Mużew fuq l-Ilma, Ohrid (Охрид)
Samoilova Kastell ta' Ohrid (Охридскиот замок)
Ohrid (Охрид)
Ohrid bil-lejl. L-isem antik tal-belt kien Lychnidos, li probabbilment ifisser "belt tad-dawl". (Ġie wkoll imlaqqam bħala Ġerusalemm Balkani, Ġerusalemm tal-Maċedonja, Ġerusalemm ewropea)
Il-veduta panoramiċi tal-Knisja ta' San Ġwann (San Juan/Saint Juan) fil Kaneo Ohrid inbniet qabel 1447 għandha pjanta arkitettoniku kurċiformi nbniet fil-forma ta' salib, b'bażi rettangolari. Go fiha-Lago/Lag Ohrid Lake
Kočani (28333 ab)
Македонска Каменица/Makedonska Kamenica (11500 hab)
Делчево/Delčevo (5147 ab)
Raduša (Maċedonjan: Радуша, Albaniż: Radushë) huwa raħal fil-Muniċipalità ta' Saraj, il-Maċedonja ta' Fuq. Skont iċ-ċensiment tal-2021, il-belt kellha total ta '1,533 abitant. Il-gruppi etniċi tar-raħal jinkludu: Albaniżi 1,447, Oħrajn 86.
Struga/Струга
Bandiera ta' Struga/Струга
Tarka ta´Struga/Струга
Aračinovo (Maċedonjan: Арачиново, Albaniż: Haraçinë) hija belt u s-sede tal-muniċipalità ta' Aračinovo
Kumanovo/Куманово/Кumanovë
Kumanovo/Куманово/Кumanovë
Knisja ta' San Nikola, Kumanovo/Куманово/Кumanovë
Kumanovo/Куманово/Кumanovë
Kumanovo/Куманово/Кumanovë
Kumanovo/Куманово/Кumanovë
"Zebrnjak" Monument tas-suldati falluti tal-gwerra tal-Balkani 1912, Kumanovo/Куманово/Кumanovë
Osogovska Planina / Muntajna Osogovska Mountain