Georg von Békésy

Georg von Békésy (bl-Ungeriż: Békésy György, pronunzjat [ˈbeːkeːʃi ˈɟørɟ]; twieled fit-3 ta' Ġunju 1899 – twieled fit-13 ta' Ġunju 1972) kien bijofiżiku Ungeriż-Amerikan.

Georg von Békésy
Ħajja
Twelid	Budapest, 3 Ġunju 1899
Nazzjonalità	Ungerija Stati Uniti tal-Amerka
Mewt	Honolulu, 13 Ġunju 1972
Edukazzjoni
Alma mater	Università ta' Eötvös Loránd 1923) dottorat Università ta' Bern 1921)
Lingwi	Ungeriż
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	fiżiku newroxjenzat kimiku awtobijografu għalliem fl-università fiżjologu bijofiżiku inġinier
Impjegaturi	Università ta' Harvard Università ta' Eötvös Loránd University of Hawaiʻi (en)
Premjijiet	List Premju Nobel għall-Fiżjoloġija u l-Mediċina  (1961) Silver Leibniz medal  (1937) honorary doctor of Semmelweis University  (1969) ASA Gold Medal Howard Crosby Warren Medal  (1955)
Nominat għal	uri Premju Nobel għall-Fiżika (1950) [[Premju Nobel għall-Fiżjoloġija u l-Mediċina]] (1950) Premju Nobel għall-Fiżika (1953) Premju Nobel għall-Fiżika (1954) Premju Nobel għall-Fiżika (1958)
Sħubija	Akkademja Ġermaniża tax-Xjenzi Leopoldina Akkademja Ungeriża tax-Xjenzi Akkademja Amerikana tal-Arti u tax-Xjenzi Akkademja Nazzjonali tax-Xjenzi

Permezz tal-fotografija bl-istrobe u bl-użu ta' laqx tal-fidda bħala markatur, von Békésy irnexxielu josserva li l-membrana bażilari tiċċaqlaq bħal mewġa fil-wiċċ meta tiġi stimolata bil-ħsejjes. Minħabba l-istruttura tal-koklea u tal-membrana bażilari, frekwenzi differenti tal-ħsejjes jikkawżaw l-amplitudnijiet massimi tal-mewġ f'postijiet differenti fuq il-membrana bażilari tul il-koljatura tal-koklea. Il-frekwenzi għoljin jikkawżaw iktar vibrazzjoni fil-bażi tal-koklea, filwaqt li l-frekwenzi baxxi joħolqu iktar vibrazzjoni fl-apiċi.

Huwa kkonkluda li l-osservazzjonijiet tiegħu wrew kif frekwenzi tal-mewġ tal-ħsejjes jiġu mxerrdin lokalment qabel ma jqanqlu diversi fibri tan-nervituri li jiskattaw mill-koklea għall-moħħ.

Fl-1961 huwa ngħata l-Premju Nobel għall-Fiżjoloġija jew għall-Mediċina għar-riċerka tiegħu dwar il-funzjoni tal-koklea fl-organu tas-smigħ tal-mammiferi.

Bijografija

Békésy twieled fit-3 ta' Ġunju 1899 f'Budapest, l-Ungerija, bħala l-ewwel minn tliet ulied (György fl-1899, Lola fl-1901 u Miklós fl-1903) ta' Sándor Békésy (1860–1923), diplomatiku ekonomiku, u ta' Paula Mazaly.

Il-familja Békésy oriġinarjament kienet Riformista iżda kkonvertiet għall-Kattoliċiżmu. Ommu, Paula Mazaly (1877–1974) twieldet f'Szagolyca (issa Čađavica, il-Kroazja). In-nannu min-naħa ta' ommu kien minn Pécs. Missieru twieled f'Kolozsvár (issa Cluj-Napoca, ir-Rumanija).

Békésy attenda l-iskola f'Budapest, fi Munich u f'Zürich. Huwa studja l-kimika f'Bern u kiseb id-dottorat tiegħu fil-fiżika bit-teżi "Mod veloċi biex jiġi ddeterminat il-piż molekolari" fl-Università ta' Budapest fl-1926.

Imbagħad qatta' sena jaħdem f'azjenda tal-inġinerija. Huwa ppubblika l-ewwel dokument tiegħu dwar ix-xejra tal-vibrazzjonijiet tan-naħa ta' ġewwa tal-widna fl-1928. Huwa ġie offrut kariga fl-Università ta' Uppsala fl-Iżvezja mingħand Róbert Bárány, li ma aċċettax minħabba x-xtiewi Żvediżi qalila.

Qabel u waqt it-Tieni Gwerra Dinjija, Békésy ħadem mal-Uffiċċju Postali Ungeriż (mill-1923 sal-1946), fejn wettaq riċerka dwar il-kwalità tas-sinjal tat-telekomunikazzjoni. Din ir-riċerka wasslitu biex jinteressa ruħu fil-mod kif taħdem il-widna. Fl-1946 huwa telaq mill-Ungerija biex ikompli bil-linja tar-riċerka tiegħu fl-Istitut ta' Karolinska fl-Iżvezja.

Fl-1947 huwa mar jgħix fl-Istati Uniti, fejn ħadem fl-Università ta' Harvard sal-1966. Fl-1962 huwa ġie elett bħala Membru tal-Akkademja Ġermaniża tax-Xjenzi ta' Leopoldina. Wara li l-laboratorju tiegħu ħa n-nar fl-1965, huwa ġie mistieden imexxi laboratorju tar-riċerka tal-organi sensorji f'Honolulu, Hawaii. Huwa sar professur fl-Università ta' Hawaii fl-1966 u miet f'Honolulu.

Huwa sar espert magħruf sew fl-arti Asjatika. Huwa kellu kollezzjoni kbira li ta b'donazzjoni lill-Fondazzjoni Nobel fl-Iżvezja. Ħuh, Dr. Miklós Békésy (1903-1980), baqa' jgħix fl-Ungerija u sar agrobijologu famuż li ngħata l-Premju Kossuth.

Riċerka

Georg von Békésy fl-1918.

Békésy ikkontribwixxa b'mod partikolari għall-fehim tal-mekkaniżmu li permezz tiegħu il-frekwenzi tal-ħsejjes jiġu rreġistrati fin-naħa ta' ġewwa tal-widna. Huwa żviluppa metodu għad-dissezzjoni tan-naħa ta' ġewwa tal-widna ta' katavri umani filwaqt li l-koklea titħalla parzjalment intatta. Permezz tal-fotografija bl-istrobe u l-laqx tal-fidda bħala markatur, huwa rnexxielu josserva li l-membrana bażilari tiċċaqlaq bħal mewġa tal-wiċċ meta tiġi stimolata mill-ħsejjes. Minħabba l-istruttura tal-koklea u tal-membrana bażilari, frekwenzi differenti tal-ħsejjes jikkawżaw l-amplitudnijiet massimi tal-mewġ f'postijiet differenti fil-membrana bażilari tul il-koljatura tal-koklea. Il-frekwenzi għoljin jikkawżaw iktar vibrazzjoni fil-bażi tal-koklea, filwaqt li l-frekwenzi baxxi joħolqu iktar vibrazzjoni fl-apiċi.

Békésy ikkonkluda minn dawn l-osservazzjonijiet li permezz tat-tqanqil ta' postijiet differenti fil-membrana bażilari, il-frekwenzi tal-mewġ tal-ħsejjes iqanqlu fibri tan-nervituri differenti mill-koklea għall-moħħ. Huwa ħareġ bit-teorija li, minħabba l-kollokazzjoni tagħha tul il-koklea, kull ċellula sensorja (ċellula tax-xagħar) tirrispondi b'mod massimali għal frekwenza speċifika tal-ħsejjes (l-hekk imsejħa tonotopija). Békésy iktar 'il quddiem żviluppa mudell mekkaniku tal-koklea, li kkonferma l-kunċett tad-dispersjoni tal-frekwenzi mill-membrana bażilari fil-koklea tal-mammiferi.

F'artiklu ppubblikat wara mewtu fl-1974, Békésy irrieżamina l-progress fil-qasam, u rrimarka "Maż-żmien, wasalt għall-konklużjoni li l-qtates diżidratati u l-applikazzjoni tal-analiżi ta' Fourier għall-problemi bis-smigħ saru kulma jmur xkiel għar-riċerka rigward is-smigħ", b'referenza għad-diffikultajiet biex il-preparamenti taparsi annimali jġibu ruħhom bħall-annimali meta jkunu ħajjin, u l-interpretazzjonijiet komuni qarrieqa tal-analiżi ta' Fourier fir-riċerka dwar is-smigħ.

Premjijiet

Fost id-diversi unuri, Békésy ingħata l-premjijiet li ġejjin:

• il-Premju Denker fl-Otoloġija (1931), il-Medalja ta' Leibniz tal-Akkademja tax-Xjenzi ta' Berlin (1937), il-Premju Guyot għal-Lingwaġġ u għall-Otoloġija tal-Università ta' Groningen (1939), il-Premju tal-Akkademja tax-Xjenza ta' Budapest (1946) u l-Premju ta' Shambough fl-Otoloġija (1950).
• Ingħata dottorati onorarji (M.D.) mill-Universitajiet ta' Munster (1955), ta' Bern (1959), ta' Padova (1962), ta' Buenos Aires (1968), ta' Cordoba (1968), ta' Hawaii (1969) u ta' Semmelweiss, Budapest (1969).

Iktar qari

• Czeizel, Andrew E. (2004), "Famous Hungarian physicians", Lancet, vol. 364, no. 9434, pp. 581–582.

• Evans, Rand B. (2003), "Georg von Békésy: visualization of hearing", The American Psychologist, vol. 58, no. 9 (ippubblikat f'Settembru 2003), pp. 742–746.

• Raju, T. N. (1999), "The Nobel chronicles. 1961: Georg von Békésy (1899–1972)", Lancet, vol. 354, no. 9172 (ippubblikat fit-3 ta' Lulju 1999), p. 80.

• Shampo, M. A.; Kyle, R A (1993), "Georg von Békésy—audiology and the cochlea", Mayo Clin. Proc., vol. 68, no. 7 (ippubblikat f'Lulju 1993), p. 706.

• Tonndorf, J. (1986), "Georg von Békésy and his work", Hear. Res., vol. 22, no. 1–3, pp. 3–10.

• Bernhard, C. G. (1986), "Georg von Békésy and the Karolinska Institute", Hear. Res., vol. 22, no. 1–3, pp. 13–17.

• "Proceedings of Nobel Symposium 63. Cellular mechanisms in hearing (en hommage à Georg von Békésy). Karlskoga, 2–6 September 1985", Hear. Res., vol. 22, 1986, pp. 1–326.

• Tonndorf, J. (1974), "In memoriam Georg von Békésy 1899–1972", J. Acoust. Soc. Am., vol. 55, no. 3 (ippubblikat f'Marzu 1974), pp. 576–577.

• Glorig, A. (1973), "Georg von Békésy 1899–1972", Audiology, vol. 12, no. 5, pp. 540–541.

• Keidel, W. D. (1973), "In memorian Professor Dr. phil. Dr. med. h.c. Georg v. Békésy", Kybernetik, vol. 12, no. 2 (ippubblikat fi Frar 1973), pp. 116–118.

• Ratliff, F. (1973), "Georg von Békésy", Experimental Brain Research. Experimentelle Hirnforschung. Expérimentation Cérébrale, vol. 16, no. 3 (ippubblikat fid-29 ta' Jannar 1973), pp. 219–220.

• Keidel, W. D. (1973), "[In memoriam Professor Dr.phil.Dr.med.h.c. Georg von Békésy]", Zeitschrift für Laryngologie, Rhinologie, Otologie und ihre Grenzgebiete, vol. 52, no. 1 (ippubblikat f'Jannar 1973), pp. 1–6.

• Davis, H. (1972), "Georg von Békésy, 1899–1972", Ann. Otol. Rhinol. Laryngol., vol. 81, no. 5 (ippubblikat f'Ottubru 1972), pp. 750–751.

• Zwislocki, J. J. (1972), "Georg von Békésy, 1899–1972", J. Acoust. Soc. Am., vol. 52, no. 4 (ippubblikat f'Ottubru 1972), pp. 1094–1095.

• "Georg von Beksey", ASHA, vol. 14, no. 9, p. 513, Settembru 1972.

• Tonndorf, J. (1972), "[Obituary for Georg von Békésy (1899–1972)]", Archiv für klinische und experimentelle Ohren- Nasen- und Kehlkopfheilkunde, vol. 203, no. 1, pp. 81–85.

• "The American Speech and Hearing Association presents the honors of the Association", ASHA, vol. 9, no. 6 (ippubblikat f'Ġunju 1967), p. 222, 1967.

• Bernhard, C. G. (1962), "Presentation of the Nobel prize for physiology or medicine (1961) to George von BEKESY", Transactions of the American Otological Society, vol. 50, pp. 332–336.

• Keidel, W. D. (1961), "[G. von BEKESY Nobel prize winner 1961.]", Zeitschrift für Laryngologie, Rhinologie, Otologie und ihre Grenzgebiete, vol. 40 (ippubblikat f'Diċembru 1961), pp. 885–888.

• Palva, T. (1961), "[The 1961 Nobel prize in medical science and physiology (Georg von BEKESY).]", Duodecim; Lääketieteellinen Aikakauskirja, vol. 77, pp. 791–792.