Waqgħa tal-Vickers Wellington fir-Rabat fl-1946
Il-waqgħa tal-Vickers Wellington fl-1946 kienet inċident tal-avjazzjoni militari li seħħ f'Malta fil-5 ta' April 1946 meta bomber tat-tip Vickers Wellington waqa' waqt eżerċizzju ta' taħriġ f'żona residenzjali fir-Rabat. L-erba’ membri tal-ekwipaġġ abbord l-ajruplan u 16-il persuna ċivili fuq l-art inqatlu. It-tiġrif ikkawża wkoll ħsarat estensivi fil-proprjetà. Il-kawża eżatta qatt ma ġiet determinata b'mod konklużiv, iżda inkjesta maġisterjali ssuġġeriet li tnixxija ta' fluwidu idrawliku ħolqot problema għall-ekwipaġġ bħala kawża probabbli tal-inċident.
Sfond
immodifikaL-ajruplan involut fl-inċident kien bomber Vickers 440 Wellington B Mark X bir-reġistrazzjoni HE274.[1][2] L-ajruplan kien jifforma parti minn 765 Naval Air Squadron tal-Fleet Air Arm tar-Royal Navy, u kien l-aħħar Wellington fis-servizz tal-Fleet Air Arm.[3]
Aċċident
immodifikaIl-Wellington telaq minn RAF Ħal Far fl-10.50am, wara li l-ekwipaġġ kien spezzjona l-ajruplan u ddikjara li huwa tajjeb biex itir.[4] L-ajruplan kien qed jieħu sehem f’eżerċizzju ta’ taħriġ b’Supermarine Spitfire minn No. 73 Squadron RAF, li fih l-Spitfire wettaq attakki ta' prova fuq il-Wellington li kellu jieħu azzjoni evażiva fil-proċess.[4]
Iż-żewġ ajruplani daħlu fuq Ħal Far għall-ħabta tal-11.00am u stabbilixxew kuntatt bir-radju, qabel bdew l-eżerċizzju billi jtiru lejn il-Majjistral fid-direzzjoni ta' Għawdex.[4] L-Ispitfire wettaq tliet attakki minn fuq jew fl-istess livell tal-Wellington, u mbagħad beda r-raba’ attakk minn taħt.[4] F'dan il-punt, il-Wellington kien f'għoli ta ' 4,000–5,000 feet (1,200–1,500 m), u dar lejn il-port u niżlet lejn il-Lvant f’angolu ta’ 20°,[4] kompla hekk sakemm waqgħa f’żona residenzjali tar-Rabat u sploda[4] għall-ħabta tal-11.15am.[1][2]
Sforzi ta' salvataġġ u rkupru
immodifika
L-operazzjoni ta’ tfittxija u salvataġġ saret minn suldati Brittaniċi, klassifikazzjonijiet navali, persunal tal-RAF, skwadri ta’ salvataġġ ta’ twaqqigħ u tneħħija, uffiċjali mediċi, paramediċi, pulizija u pompieri.[4] Fl-inħawi ntbagħtu nġenji tat-tifi tan-nar u tagħmir tat-tifi tan-nar mit-Tarzna ta’ Malta u RAF Ta’ Qali, filwaqt li n-navy forniet ġeneraturi li ppermettew li l-isforzi ta’ salvataġġ jibqgħu għaddejjin bil-lejl.[4]
Nies mill-lokal ukoll ħadu sehem fit-tfittxija għas-superstiti, u l-pulizija kellhom jagħlqu s-sit tal-inċident biex jipprevjenu wisq nies milli jidħlu fiż-żona.[4] Iż-żona ma kinitx sigura għas-salvataġġ minħabba l-bini instabbli li kien waqa’ parzjalment u t-tixrid tan-nar. Pulizija u membru tal-ekwipaġġ tat-twaqqigħ weġġgħu minħabba li waqa’ ġebel fuqhom.[4] Xi qassisin għenu wkoll fl-irkupru tal-iġsma, u amministraw l-aħħar riti lill-vittmi.[4]
Mill-inqas 10 persuni ġew salvati ħajjin mit-terrapien, u ttieħdu fi sptar fil-Ħamrun.[4]
Il-waqgħa tal-Wellington kienet l-ewwel diżastru tal-ajru li seħħ f'Malta wara tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija.[4] Il-Logotenent-Gvernatur David Campbell, l-Arċisqof Mikiel Gonzi, il-Viċi Ammirall Frederick Dalrymple-Hamilton u l-Kummissarju tal-Pulizija, żaru s-sit tal-inċident.[4] Dalrymple-Hamilton offra l-kondoljanzi lill-vittmi u lill-familji tagħhom, u l-Assemblea Nazzjonali osservat minuta silenzju fuq rakkomandazzjoni tas-segretarju R.G. Miller.[4]
It-tiġrif irriżulta fi ħsarat estensivi fil-proprjetà li ammontaw għal madwar £11,000.[4][a] 18-il dar inqerdu jew kellhom jiġu evakwati wara li sofrew ħsarat estensivi. 72 familja tħallew bla dar u ingħataw akkomodazzjoni ġdida kif ukoll ħwejjeġ, ikel u bżonnijiet oħra wara l-ħabta.[4]
Investigazzjoni
immodifikaRappreżentanti mis-Surveyor of the Lands Department (tat-tarzna navali) spezzjonaw is-sit tal-ħabta l-għada tad-diżastru.[4] Saret inkjesta maġisterjali mill-Maġistrat Albert Camilleri.[4]
Kien hemm allegazzjonijiet li deher duħħan ġej mill-ajruplan qabel ma ġġarraf, iżda dan jikkontradixxi r-rapport tal-inkjesta li ma sab l-ebda evidenza ta’ nirien qabel il-ħabta.[4] Kien hemm ukoll pretensjonijiet li l-ekwipaġġ kien ipprova jinżel f’għelieqi taħt Tal-Virtù, iżda qatt ma waslet sejħiet ta’ periklu mill-ajruplan.[4]
L-inkjesta ma setgħetx tiddetermina l-kawża eżatta tal-inċident, iżda l-inkjesta maġisterjali ssuġġeriet li tnixxija ta' fluwidu idrawliku ħolqot problema għall-ekwipaġġ bħala kawża probabbli tal-inċident.[4] Dan seta’ rriżulta fi dħaħen li ħallew lill-ekwipaġġ mitluf minn sensih, u ma setgħux jikkontrollaw l-ajruplan.[4]
Ara ukoll
immodifikaNoti
immodifikaReferenzi
immodifika- ^ a b "Crash of a Vickers 440 Wellington X in Ir-Rabat: 20 killed". Bureau of Aircraft Accidents Archives. Arkivjat minn l-oriġinal fl-9 February 2020.
- ^ a b "Accident details". PlaneCrashInfo.com. Arkivjat minn l-oriġinal fl-9 February 2020.
- ^ "Vickers Wellington". Fleet Air Arm Archive. Arkivjat mill-oriġinal fl-10 August 2017.Manutenzjoni CS1: url mhux tajjeb (link)
- ^ a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l m n o p q r s Attard, Eddie (4 April 2016). "The air crash disaster in Rabat 70 years ago". Times of Malta. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2 February 2020.
- ^ "Five Ways to Compute the Relative Value of a UK Pound Amount, 1270 to Present". MeasuringWorth.com (bl-Ingliż). 2024. Miġbur 14 Jannar 2024.