Wikipedija

Swar tal-Isla

Il-swar tal-Isla huma sensiela ta' ħitan difensivi u fortifikazzjonijiet oħra li jdawru l-belt tal-Isla, Malta. L-ewwel fortifikazzjoni li nbniet kienet il-Forti San Mikiel fl-1552, u l-maġġoranza tal-fortifikazzjonijiet inbnew matul l-għaxar snin ta' minn meta twaqqfet din il-belt mill-Gran Mastru Claude de la Sengle. Il-modifiki komplew sas-seklu 18, iżda partijiet kbar mill-fortifikazzjonijiet ġew imwaqqgħin bejn is-sekli 19 u 20. Illum, kulma fadal mis-swar tal-Isla huma s-swar ta' ħdejn il-baħar u parti mill-faċċata li tħares lejn l-art.

Swar tal-Isla
fortifikazzjoni
Data meta nħoloq1552 Immodifika
PajjiżMalta Immodifika
Entità amministrattiva territorjali fejn tinstabL-Isla Immodifika
Koordinati35°53′4″N 14°31′8″E Immodifika
PropjetarjuGvern ta' Malta Immodifika
Ikkummissjonat minnOrdni tal-Kavallieri Ospitalieri ta' San Ġwann Immodifika
Map

Is-swar tal-Isla ilhom fuq il-lista tentattiva ta' Malta ta' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO mill-1998, bħala parti mill-Fortifikazzjonijiet tal-Kavallieri madwar il-Portijiet ta' Malta.[1]

Storja

immodifika
 
Mappa tal-Isla (taħt) u l-Birgu (fuq) waqt l-Assedju l-Kbir ta’ Malta

Il-belt tal-Isla u s-swar tagħha nbnew wara l-attakk tal-1551 . Wara dak l-attakk, l-Ordni ta’ San Ġwann indunat bil-bżonn li jinbnew aktar difiżi, u sena wara, bdew jinbnew żewġ fortizzi. L-ewwel waħda kienet il-Forti Sant'Iermu fil-ponta tal-Peniżola ta' Sciberras (illum il-Belt Valletta), filwaqt li t-tieni kienet il-Forti San Mikiel, li nbniet fuq peniżola magħrufa bħala l-Isola. Fl-1553, din il-peniżola kollha bdiet tkun imdawra bis-swar, u aktar tard ġiet kienet żviluppata f’belt. Issemmiet Senglea għall-Gran Mastru renjanti, Claude de la Sengle.[2]

Il-belt kellha rwol importanti fl-Assedju l-Kbir ta’ Malta tal-1565, meta kienet attakkata kemm-il darba mill-forzi Ottomani li pprovaw jinvadu lil Malta. Hija ma waqgħetx f'idejn l-Ottomani, u ngħatat it-titlu ta’ Città Invicta (belt mhux maħkuma). Wara l-assedju, l-Ordni bdiet tibni l-kapitali l-ġdida tagħha, il-Belt Valletta, u sadattant l-Isla ġiet ma komplietx tiġi żviluppata. Il-perit Francesco Laparelli saħansitra ppropona li m'għandix tibqa tiffunzjona bħala belt. Eventwalment, din il-proposta ġiet injorata u d-difiżi tal-belt ġew imsewwija, u tlestew sal-1581.

Fis-sekli 17 u 18, ġew miżjuda diversi fortifikazzjonijiet madwar il-perfiferija tal-belt. Barra minn hekk, inbnew is-Swar ta' Santa Margerita u s-Swar tal-Kottonera madwar Bormla, li għenu biex tiżdied is-saħħa ta' din il-pożizzjoni difensiva, iżda wkoll naqqset l-importanza tal-faċċati li jħarsu lejn l-art sew fl-Isla kif ukoll fil-Birgu.

Partijiet kbar mill-fortifikazzjonijiet tal-Isla u Bormla fil-qala Franċiża ġew imwaqqgħin u nbnew mill-ġdid biex jagħmlu post għal parti mit-Tarzna ta’ Malta f’Bormla matul is-seklu 19. Il-faċċata li tħares lejn l-art ġiet mibdula ħafna wkoll fil-bidu tas-seklu 20, iżda l-fortifikazzjonijiet li fadal ġew inklużi fil-Lista tal-Antikitajiet tal-1925.[3] Il-belt kollha, inklużi partijiet mill-fortifikazzjonijiet tagħha, ġarrbet ħsara serja minn bumbardament mill-ajru fit-Tieni Gwerra Dinjija.[4]

F’dawn l-aħħar snin ġew restawrati partijiet mill-faċċata li tħares lejn l-art u s-swar ta' madwar il-baħar.[5][6]

Tqassim

immodifika
 
Mappa tas-swar tal-Isla qabel it-twaqqigħ parzjali fis-seklu 19

Is-swar tal-Isla kif inhuma llum jikkonsistu minn (elenkati lejn l-arloġġ mill-faċċata tal-art sal-Ponta):

  • Il-Maċina – bastjun forma ta’ feles fix-Qala tat-Tarzna.[7] Apparat biex jintramaw l-arbli fuq il-galljuni li oriġinarjament kien direttament fuq is-swar.[8][9]
  • Ħajt tal-purtieri casemated li jgħaqqad Sheer Bastion mal-Bastjun ta’ San Mikiel. Il-ħajt fih Bieb Sant’Anna, il-bieb prinċipali tal-Isla. Xi ħsara li saret minn bumbardament mill-ajru fit-Tieni Gwerra Dinjija għadha tidher fuq il-ħajt sal-lum. [10]
  • Il-Bastjun San Mikiel – is-swar ewlieni tal-faċċata tal-Isla li tħares lejn l-art , li fih ċinta kbira. [11]
    • Il-Kavallier ta' San Mikiel – kavallier li oriġinarjament kien il-Forti San Mikiel. Din twaqqgħet fl-1921, iżda parti żgħira mill-bażi tagħha għadha teżisti. [12]
  • Ħajt li oriġinarjament kien jgħaqqad il-Bastjun ta’ San Mikiel ma’ demi-bastjun tul in-naħa ta’ Kordin. Id-demi-bastjun twaqqa’ fis-seklu 19.[13]
  • Stretta twila ta’ purtieri tul in-naħa ta’ Kordin. L-istruttura preżenti nbniet fis-seklu 19, minflok is-swar oriġinali li twaqqgħu biex jagħmlu post għat-tarzna.[14]
  • Il-Ponta – is-swar tal-Isla li jagħtu fuq il-baħar, faċċata tal-Belt Valletta. Fiha ċinta rikostruwita (l-oriġinal kienet inqerdet fit-Tieni Gwerra Dinjija), u l-parti ta’ fuq tagħha issa hija ġnien pubbliku li jinkludi gardjola.[15]
  • Batterija fil-livell tal-baħar (kultant imsejħa l-Batterija ta' Taħt il-Ponta) fil-bażi tal-Ixprun. Kien iddisinjat minn Carlos de Grunenbergh fis-snin 1680ijiet, u għandha għaxar lakuni għall-fleġeġ jew xkubetti.[16]

Gallerija

immodifika
  •  
    Il-Maċina
  •  
    Is-Sur ta' San Mikiel l-ħajt imġarraf li oriġinarjament kien jgħaqqdu mal-Maċina
  •  
    Is-Sur ta' San Mikiel (is-sit tat-torri tal-arloġġ kien oriġinarjament il-Forti San Mikiel)
  •  
    Is-swar li jħarrsu lejn Kordin
  •  
    Bastjun żgħir ġewwa l-enceinte li jħares lejn Kordin
  •  
    Il-Ponta tal-Isla
  •  
    Il-Ponta tal-Isla kif tidher mill- Ġonna tal-Barrakka ta’ Fuq
  •  
    Gardjola fuq il-Ponta
  •  
    Ġnien il-Gardjola, li jinsab fuq l-Ponta tal-Isla
  •  
    Il-Belt Valletta kif jtdher mill-Ponta tal-Isla

Referenzi

immodifika
  1. ^ "Knights' Fortifications around the Harbours of Malta". UNESCO Tentative List. Arkivjat minn l-oriġinal fl-5 September 2015. Miġbur 16 June 2015.
  2. ^ Abela, Joe. "Prominent Sengleans". Isla Local Council. Miġbur 16 June 2015.
  3. ^ "Protection of Antiquities Regulations 21st November, 1932 Government Notice 402 of 1932, as Amended by Government Notices 127 of 1935 and 338 of 1939". Malta Environment and Planning Authority. Arkivjat minn l-oriġinal fl-19 April 2016.
  4. ^ "L-Isla (Città Invicta)". lc.gov.mt. Arkivjat minn l-oriġinal fl-31 October 2013. Miġbur 10 June 2015.
  5. ^ "Restoration of Senglea Land front and Gateway". MilitaryArchitecture.com. Arkivjat mill-orġinal fl-29 May 2016. Miġbur 8 September 2015.
  6. ^ "€500,000 restoration for Senglea bastions". Malta Today. 17 January 2015. Miġbur 6 January 2016.
  7. ^ "Casemated rampart on left extremity of landfront (il-Macina) - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-13 July 2015. Miġbur 13 July 2015.
  8. ^ "Regeneration project for landmark Macina bastion building receives green light". Malta Today. 16 May 2013. Miġbur 16 June 2015.
  9. ^ Cassar Pullicino, Joseph (Oct–Dec 1949). "The Order of St. John in Maltese folk-memory" (PDF). Scientia (bl-Ingliż). 15 (4): 159. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-04-17. Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna)Manutenzjoni CS1: data u sena (link) Manutenzjoni CS1: format tad-data (link) Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  10. ^ "Casemated rampart with Main Gate - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-14 July 2015. Miġbur 13 July 2015.
  11. ^ "St Michael Bastion - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-14 July 2015. Miġbur 13 July 2015.
  12. ^ "St Michael Cavalier - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-13 July 2015. Miġbur 13 July 2015.
  13. ^ "Curtain near St Michael Bastion - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-14 July 2015. Miġbur 13 July 2015.
  14. ^ "Enceinte along Corradino side - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-13 July 2015. Miġbur 13 July 2015.
  15. ^ "The Spur - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-3 April 2015. Miġbur 13 July 2015.
  16. ^ "Grunenburg's sea-level battery - Senglea" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 June 2013. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-14 July 2015. Miġbur 13 July 2015.

Ħoloq esterni

immodifika
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Swar_tal-Isla&oldid=317107"