Kolonji tal-Benevolenza
Il-Kolonji tal-Benevolenza, magħrufa wkoll bħala s-Soċjetajiet tal-Umanitarjaniżmu (bl-Olandiż: Maatschappij van Weldadigheid), kienu organizzazzjonijiet li inizjalment kienu organizzazzjonijiet privati Olandiżi stabbiliti fl-1818 mill-Ġeneral Johannes van den Bosch biex jgħin lill-familja foqra, l-iktar fil-bliet il-kbar, sabiex itejbilhom ħajjithom wara l-okkupazzjoni Franċiża taħt Napuljun, billi jagħtihom ir-raba' agrikolu.[1] Huwa għamel petizzjoni lil William I lin-Netherlands biex tiġi stabbilita din ix-xorta ta' organizzazzjoni u xtara r-raba' mhux maħdum fi Drenthe sabiex il-foqra jkunu jistgħu jisfruttawh. Il-kolonja ta' Westerbeeksloot li llum il-ġurnata tinsab f'Frederiksoord kienet iċ-ċentru amministrattiv tas-soċjetà.[2] Il-kolonja f'Frederiksoord u l-kolonji li ġew stabbiliti mis-Soċjetà f'Wortel, il-Belġju, kif ukoll f'Wilhelminaoord u f'Veenhuizen, in-Netherlands, tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2021 peress li jirrappreżentaw moviment filosofiku uniku tas-seklu 19 u għall-ippjanar urban straordinarju tagħhom.[3]
Sfond u għanijiet immodifika
In-Netherlands kienu ftaqru sew fil-bidu tas-seklu 19, wara d-dominju tal-Franċiżi. Il-Kumpanija Olandiża tal-Lvant tal-Indja kienet ġiet xolta fl-1798, u t-territorju Olandiż tul il-Baħar Baltiku ntilef fl-1806. Dan xekkel ferm il-kummerċ domestiku u barrani. Barra minn hekk, ir-Rivoluzzjoni Industrijali bikrija kkawżat tkabbir rapidu tal-popolazzjoni, speċjalment fil-bliet li ma tantx kienu ppreparati wisq biex ilaħħqu ma' dan it-tkabbir. Finalment, fl-1815, il-Vulkan ta' Tambora fl-Indoneżja żbroffa, u dan wassal għal "sena mingħajr sajf" fl-1816, fejn bosta għelejjel ma wasslu għall-ebda ħsad. Bosta familji kienu jgħixu fil-bliet u fil-kampanja f'faqar abjett. Abbażi tal-filosofija tal-Illuminiżmu u l-kultura prevalenti tal-kolonjaliżmu ta' dak iż-żmien, Johannes van den Bosch irrikonoxxa u pprova jimplimenta skema domestika ta' kolonizzazzjoni fejn il-foqra jingħataw post fejn jgħixu u jaħdmu r-raba' għall-għajxien tagħhom. Huwa żviluppa s-Soċjetà tal-Umanitarjaniżmu sabiex jikseb dak l-għan.
Is-Soċjetà tal-Umanitarjaniżmu pprovat tindirizza l-għeruq tal-kawżi tal-faqar, billi toffri impjieg sostenibbli għall-foqra kollha li setgħu jaħdmu. Il-kolonji suppost kellhom ikunu awtosostenibbli, u l-foqra kienu jiġu edukati u rriformati f'"ċittadini ideali". Madankollu, il-kolonji ma kinux maħsuba għall-foqra li ma setgħux jaħdmu, iżda iktar għal dawk li ma kellhomx ir-rieda li jaħdmu, tant li van den Bosch stqarr:
Ma nħossux li huwa d-dmir tagħna li nindirizzaw il-faqar inġenerali, jew il-forom kollha ta' faqar. Madankollu, dawk li twieldu fil-faqar jew f'qagħda ta' faqar, mingħajr difiża jew mingħajr il-kapaċità li jaħdmu, ovvjament għandhom jiġu megħjuna lokalment mill-gvern ċivili, mill-istituzzjonijiet eżistenti tal-karità, jew minn Kunsilli tal-assistenza lill-foqra li ilhom stabbiliti għal sekli sħaħ mid-denominazzjonijiet reliġjużi differenti biex jappoġġaw lill-foqra. Dak il-faqar waħdu, li jirriżulta min-nuqqas ta' impjieg minkejja li jkollhom ir-rieda u l-kapaċità li jaħdmu, fl-opinjoni tiegħi jistħoqqlu l-attenzjoni tagħna, peress li aħna ċittadini li jiffurmaw parti minn Stat ħieles, peress li l-faqar huwa suxxettibbli, permezz tal-kollaborazzjoni ta' persuni partikolari, li jiġi miġġieled, xi kultant jonqos, u forsi xi darba jew oħra jingħeleb għalkollox, mill-inqas jitrażżan sa ċertu punt li jibqax ikun piż jew saħansitra perikoluz għas-soċjetà.[4]
Kolonja ta' prova immodifika
Johannes van den Bosch ħadem qatigħ. Fil-25 ta' Awwissu 1818, ġimgħa wara x-xiri tal-proprjetà tal-kolonja ta' Westerbeeksloot qrib Frederiksoord, huwa stabbilixxa l-ġebla tax-xewka tal-kolonja tal-ewwel abitanti tagħha. Fid-20 ta' Ottubru 1818, l-ewwel familji waslu fil-kolonja, li kienet għadha "kolonja ta' prova". Total ta' 52 familja minn kull parti tal-pajjiż intgħażlu biex jipparteċipaw fl-esperiment ta' Johannes van den Bosch. Wara erba' snin u nofs, kien għad hemm 42 familja megħjuna mis-Soċjetà tal-Umanitarjaniżmu. Parti kbira minnhom baqgħu jgħixu fil-kolonji sa mewthom, u l-avventuri tagħhom ġew deskritti minn Wil Schackmann f'"De Proefkolonie".
Kolonji ħielsa mqabbla ma' kolonji mhux ħielsa immodifika
Wara s-suċċess tal-kolonja ta' prova, imbagħad is-Soċjetà bniet kolonji permanenti. L-ewwel kolonji iktar 'il quddiem ġew ittrasformati fil-villaġġ ta' Frederiksoord, u l-kolonji l-oħra ġew ittrasformati fil-villaġġi ta' Wilhelminaoord u ta' Boschoord (fil-Lbiċ ta' Drenthe) u f'Willemsoord (fil-Majjistral ta' Overijssel). Dawn il-kolonji "ħielsa" kienu primarjament għal familji sponsorjati u ġew żviluppati bl-intenzjoni li l-familji jieħdu ħsieb raba' żgħir, u jaħdmuh b'mod awtosuffiċjenti taħt superviżjoni. Kull kolonja kienet tikkonsisti minn djar żgħar spazjati b'mod regolari tul toroq dritti. Dawn id-djar kienu modesti iżda x'aktarx li kienu jipprovdu akkomodazzjoni aħjar minn dik li kienu mdorrijin jgħixu fiha l-foqra.
Sabiex il-popolazzjoni tiġi edukata u tiġi ssalvagwardjata mill-influwenzi ħżiena, is-Soċjetà stabbiliet l-iskejjel tagħha stess u implimentat il-"flus tal-kolonji". Is-Soċjetà stabbiliet ukoll skejjel tat-taħriġ vokazzjonali li kienu operattivi mill-1829 sal-1859 bħala l-"Istitut għall-Agrikoltura" f'Wateren u l-iskola tal-ortikoltura u tal-forestrija ta' "Gerard Adriaan van Swieten" f'Frederiksoord u l-Iskola Agrikola ta' "Gerard Adriaan van Swieten" fl-1884 f'Willemsoord. L-istabbiliment ta' dawn l-iskejjel kien possibbli permezz ta' donazzjoni mill-eks sindku tal-kavallerija, F. H. L. van Swieten. L-iskola tal-ortikoltura ġiet ittrasferita lejn Meppel f'Novembru 2005.
B'kuntrast għall-"kolonji ħielsa", il-"kolonji mhux ħielsa" kienu tallaba, nies mingħajr saqaf fuq rashom, u orfni, u kienu strettament komunali. Kull attività twettqet bħala parti minn grupp u kienet tkun taħt superviżjoni kostanti. In-nisa u l-irġiel kienu jorqdu f'kmamar separati, fi swali kbar li kienu jraqqdu sa 40 ruħ f'daqqa. Tnejn minn dawn il-kolonji mhux ħielsa kienu dawk ta' Veenhuizen u ta' Ommerschans. Il-kastig kien jingħata għall-abbuż tal-alkoħol, għall-abbuż sesswali, għall-iskart, għall-brutalità jew għal min kien jaħrab mill-gwerra jew jipprova jiskansa s-sehem tiegħu. Fl-1859 il-kolonji ttieħdu f'idejn l-istat Olandiż. Fl-1890 il-kolonja ta' Ommerschans ingħalqet. Il-kolonja ta' Veenhuizen issa tintuża bħala ħabs ordinarju.
Mill-1896 sal-1901 f'Veenhuizen ġiet introdotta l-folja tad-deskrizzjoni. Il-ħallieq ta' din is-sistema kien il-Franċiż Alphonse Bertillon (1853-1917). Huwa kien tal-fehma li abbażi ta' kejl bir-reqqa, l-identità tal-individwu setgħet tiġi rreġistrata. Abbażi ta' dan il-prinċipju teoriku sempliċi, Bertillon bena metodu kumpless ta' identifikazzjoni, fejn il-kejl tal-ġisem kien ċentrali. Peress li l-individwi umani ma jistgħux jiġu deskritti biċ-ċifri biss, id-deskrizzjonijiet addizzjonali fuq il-folja tad-deskrizzjoni kienu meħtieġa.
Fl-eqqel tagħhom mill-1818 sal-1911, 11,000 ruħ kienu jgħixu fil-kolonji fin-Netherlands, u 6,000 ruħ kienu jgħixu fil-kolonji fil-Belġju.
Kolonji tar-rinnegati immodifika
Uħud (speċjalment iż-żgħażagħ) li kienu jitkeċċew mill-kolonja kienu jinsedjaw għorfiet mibnija ta' malajr fil-qrib u kienu jiffurmaw l-hekk imsejħa kolonji tar-rinnegati qrib Nijensleek u Vledderveen, fit-Tramuntana jew fin-Nofsinhar ta' Wolde-Marijenkampen (f'Steenwijk) u f'Noordwolde.
Kritika dwar il-kolonji immodifika
Il-proġett ta' Johannes van den Bosch beda jbati minħabba nuqqas ta' fondi, peress li l-fundatur dejjem kellu jissellef biex il-kolonji jibqgħu miftuħa fis-snin meta r-rendiment tal-ħsad kien ikun diżappuntanti. Għall-insedjaturi, min kien jitqiegħed fl-hekk imsejħa "kolonji ħielsa" għalih kienet tfisser intervent kbir f'ħajtu. Ħafna kienu ġejjin minn bliet kbar u kienu qed jiġu "trapjantati" f'ambjent mhux familjari għalihom fil-kampanja ta' Drenthe. Uħud irnexxielhom ikampaw sew iżda oħrajn reġgħu marru lura mnejn kienu ġew. L-insedjatur Peter Arends sab li l-ħajja fil-kolonja kienet irreklamata bħala ferm aħjar milli tassew kienet fil-verità. Meta ilmenta dwar dan f'ittra lil oħtu, id-direttur inkarigat tal-kolonja Benjamin van den Bosch, ħu Johannes, sema' b'dan l-ilment u tah ċanfira kbira mingħandu u ġie mgħajjar "għażżien iblah". Eventwalment Arends xorta waħda rnexxielu jsir bidwi ħieles f'Ommerschans.
Il-manutenzjoni tal-kolonji rċeviet l-ikbar kritika mill-Kristjani konservattivi. B'mod partikolari, il-moviment ta' Reveil kien tal-fehma li l-bniedem ma kellux jintervjeni fil-pjan iddisinjat minn Alla. Dirk van Hogendorp, student ta' Willem Bilderdijk, li żar il-kolonji flimkien mal-ħabib tiegħu Jacob van Lennep, ħass li s-Soċjetà tal-Umanitarjaniżmu, peress li ma kinitx organizzazzjoni reliġjuża, ma kinitx se ddum fit-tul. Anke Isaac da Costa u Otto Gerhard Heldring kien ferm kontra l-ideat ta' Van den Bosch. Fil-fehma tagħhom, il-foqra u l-inqas ixxurtjati kienu parti naturali tas-soċjetà, biex is-sinjuri u l-għonja setgħu juru l-ħniena tagħhom bħala att ta' karità Kristjana.
Nofsinhar tan-Netherlands immodifika
Wara l-kolonji ta' Drenthe, ġew żviluppati wkoll kolonji b'inizjattivi simili fin-Nofsinhar tan-Netherlands. Fl-1822 ġiet stabbilit kolonja ħielsa f'Wortel, f'Merksplas ġiet stabbilita kolonja mhux ħielsa minn Johannes van den Bosch. Il-kolonja f'Wortel twaqqgħet għalkollox wara r-Rivoluzzjoni Belġjana. F'dan is-sit ġiet stabbilita istituzzjoni għall-vagabondi fl-1881, li għadha tagħti servizz limitat sal-lum. Il-kolonja ta' Merksplas issa saret tintuża bħala ħabs u ċentru għal dawk li kienu jfittxu l-ażil u kienu jiġu rrifjutati.
Preżent immodifika
Fis-seklu 20, l-iskejjel residenzjali għall-"membri li ma kinux parti uffiċjali mis-soċjetà" ġew stabbiliti fil-bliet ewlenin. Iktar 'il quddiem sar obsoleti, l-aħħar skola ngħalqet f'nofs is-snin 70 tas-seklu 20. Is-Soċjetà tal-Umanitarjaniżmu ġiet ittrasformata f'fondazzjoni, responsabbli għall-ġestjoni ta' 1,400 akru ta' art maħduma u tal-forestrija, inkluż parti mill-Park Nazzjonali ta' Drents-Friese Wold. Fil-mużew ta' "De Proefkolonie" f'Frederiksoord, is-Soċjetà turi kif kienet il-ħajja fil-kolonji. Hemm bażi tad-data bl-ismijiet tan-nies li għexu hemmhekk bħala insedjaturi jew bħala uffiċjali fil-kolonji jew li ħadmu hemmhekk. F'Veenhuizen, il-Mużew Nazzjonali tal-Ħabs jinsab f'eks istituzzjoni tax-xogħol f'Oude Gracht 1.[5]
Sit ta' Wirt Dinji immodifika
Il-Kolonji tal-Benevolenza ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2021.[3]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[3]
Ara wkoll immodifika
Komunitajiet tax-xogħol oħra simili:
- New Harmony, Indiana, l-Istati Uniti;
- New Lanark, l-Iskozja, ir-Renju Unit.
Referenzi immodifika
- ^ "Dokument tan-nomina".
- ^ "Frederiksoord". Koloniën van Weldadigheid (bl-Ingliż). 2017-01-18. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-12-30. Miġbur 2023-08-03.
- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Colonies of Benevolence". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-03.
- ^ van den Bosch 1818, pp. 3-4.
- ^ "Utrechtse woonscholen laten nog altijd sporen na: 'Hulpverlening was vernederend'". www.rtvutrecht.nl (bl-Olandiż). 2021-10-10. Miġbur 2023-08-03.