Vilel u Ġonna tal-Familja Medici

Il-Vilel u Ġonna tal-Familja Medici huma sensiela ta' kumplessi ta' binjiet rurali fir-reġjun tat-Toskana fl-Italja li kienu proprjetajiet ta' membri tal-familja Medici bejn is-seklu 15 u s-seklu 17. Il-vilel kellhom diversi funzjonijiet: kienu l-palazzi fil-kampanja tal-familja Medici, imqassmin fit-territorju kollu fejn kienu jmexxu, bħala turija tas-setgħa u tar-rikkezzi tagħhom. Kienu wkoll postijiet rikreattivi għad-divertiment u l-intratteniment tas-sidien tagħhom; u b'mod iktar prożajku, kienu ċ-ċentru ta' attivitajiet agrikoli fl-artijiet tal-madwar. Fl-2013, il-vilel u l-ġonna tal-familja Medici ġew miżjuda fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.^[1]^[2]

Storja

Mappa tal-Vilel u l-Ġonna tal-Familja Medici

L-ewwel vilel tal-familja Medici kienu l-Villa del Trebbio u dik ta' Cafaggiolo. Dawn iż-żewġ vilel kienu djar iffortifikati b'saħħithom li nbnew fis-seklu 14 fir-reġjun ta' Mugello, minn fejn oriġinat il-familja Medici. Fis-seklu 15, Cosimo de' Medici bena vilel u ġonna ddisinjati minn Michelozzo f'Careggi u fi Fiesole, li xorta kienu binjiet iffortifikati sew, iżda kellhom ukoll spazji rikreattivi: btieħi, gallariji u ġonna. Lorenzo de' Medici qatta' perjodi twal fil-Villa ta' Careggi. Gradwalment, Firenze ġiet imdawra minn kollezzjoni ta' vilel tal-familja Medici, b'oħrajn f'partijiet iktar distanti tal-Gran Dukat tat-Toskana. Sal-aħħar tas-seklu 16, kien hemm mill-inqas 16-il villa ewlenija, b'mill-inqas 11 oħra ta' interess sekondarju (l-iktar agrikoli jew bi sjieda tal-familja Medici għal żmien qasir), flimkien ma' għadd ta' rziezet u loġoġ tal-kaċċa fit-Toskana kollha. Giusto Utens pitter sensiela ta' lunetti bil-vilel prinċipali tal-familja Medici fis-seklu 17, li issa jinsabu fil-Villa La Petraia.

L-aħħar vilel tal-familja Medici kienu l-Villa ta' Montevettolini u l-Villa ta' Artimino, li nxtraw fl-1595-1596 minn Ferdinandu I meta kien qed jkabbar il-Villa ta' Castello, il-Villa La Petraia u l-Villa dell'Ambrogiana.

Il-vilel li nbnew l-aħħar huma eżempji straordinarji tal-arkitettura Rinaxximentali u Barokka, u sikwit kienu akkumpanjati minn ġonna. Il-ġnien fil-Villa ta' Castello, magħmul għal Cosimo I de' Medici, il-Gran Duka tat-Toskana, kien l-ewwel wieħed fl-Italja li għamel Niccolò Tribolo, li iktar 'il quddiem iddisinja l-Ġonna ta' Boboli għar-residenza l-ġdida ta' Cosimo, Palazzo Pitti.

Kull membru sinifikanti tal-familja Medici kien sid ta' villa. Id-Duka kien jiċċaqlaq minn dar għall-oħra. Meta kien jirresjedi fiha, il-villa kienet issir mikrokożmu tal-qorti tal-familja Medici. Għall-kaċċa, seta' jżur il-Villa del Trebbio, il-Villa ta' Cafaggiolo jew il-Villa ta' Pratolino; jirresjedi fil-Villa dell'Ambrogiana fir-rebbiegħa; u jiċċaqlaq lejn il-Villa ta' Artimino fis-sajf biex igawdi l-istaġun f'pożizzjoni iktar olzata u friska.

Wara l-mewt ta' Gian Gastone de' Medici fl-1737, il-Gran Dukat tat-Toskana u l-assi tal-familja Medici, inkluż il-vilel tagħhom, ġew akkwistati minn Francis, id-Duka ta' Lorraine (li iktar 'il quddiem sar Imperatur Ruman Sagru). Francis żar it-Toskana darba biss fl-1739 u għas-sitta u għoxrin sena ta' wara l-vilel ġew ittraskurati. B'konsegwenza ta' dan, meta Leopoldu I wiret id-dukat fl-1765, bosta vilel u ġonna kienu mitluqin u żdingati. Il-kumplament baqgħu jintużaw mill-membri tal-familja tad-Duka ta' Lorraine sal-1860 meta t-Toskana ġiet assorbita fir-Renju l-ġdid tal-Italja. Il-familja Savoia għażlet li tbigħ il-vilel kollha tal-familja Medici ħlief tnejn (La Petraia u Poggio a Caiano), li baqgħu fil-pussess tagħhom sal-aħħar tal-monarkija fl-1946. Illum il-ġurnata, uħud mill-vilel u l-ġonna tal-familja Medici huma mużewijiet; oħrajn huma okkupati minn istituzzjonijiet, u ftit minnhom għandhom sjieda privata, u spiss jinkrew privatament jew jintużaw għal avvenimenti pubbliċi.

Sit ta' Wirt Dinji

Fl-2006, il-gvern Taljan innomina l-vilel u l-ġonna tal-familja Medici bħala Sit Indikattiv ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. Fis-37 laqgħa tal-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2013 f'Phnom Penh, il-Kambodja, il-"Vilel u Ġonna tal-Familja Medici fit-Toskana" ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.^[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".^[1]

Lista

Vilel u ġonna elenkati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO

Isem	Proprjetà	Proprjetà tal-familja Medici minn	sa	Komun	Provinċja	Superfiċi taż-żona protetta (ettari)	Superfiċ taż-żona ta' lqugħ (ettari)	Koordinati
Villa ta' Cafaggiolo	Privata (tintuża għall-avvenimenti)	nofs is-seklu 14	1738	Barberino di Mugello	FI	2.35	649.56	43°57′53″N 11°17′41″E / 43.964722°N 11.294722°E / 43.964722; 11.294722
Villa ta' Trebbio	Privata (fruibile per eventi)	nofs is-seklu 14	1738	Scarperia e San Piero	FI	1.60	650.31	43°57′11″N 11°17′13″E / 43.953056°N 11.286944°E / 43.953056; 11.286944
Villa ta' Careggi	Pubblika (tar-Reġjun tat-Toskana)	1417	1738	Firenze	FI	3.6	55.71	43°48′33″N 11°14′58″E / 43.809167°N 11.249444°E / 43.809167; 11.249444
Villa ta' Fiesole (Belcanto)	Privata	1450	1671	Fiesole	FI	2.11	44.88	43°48′20″N 11°17′20″E / 43.805556°N 11.288889°E / 43.805556; 11.288889
Villa ta' Castello	Pubblika (tospita l-Accademia della Crusca, awtorità statali) u l-ġnien pubbliku wkoll (mużew statali)	1480	1738	Firenze	FI	8.33	289.31	43°49′10″N 11°13′41″E / 43.819444°N 11.228056°E / 43.819444; 11.228056
Villa ta' Poggio a Caiano (Ambra)	Pubblika (mużew statali)	1470	1738	Poggio a Caiano	PO	9.31	135.63	43°49′03″N 11°03′23″E / 43.8175°N 11.056389°E / 43.8175; 11.056389
Villa La Petraia	Pubblika (mużew statali)	1544	1738	Firenze	FI	21.31	276.33	43°49′08″N 11°14′12″E / 43.818889°N 11.236667°E / 43.818889; 11.236667
Palazzo Pitti u l-Ġnien ta' Boboli	Pubblika (mużew statali)	1549-1550	1738	Firenze	FI	40.00	132.00	43°45′44″N 11°14′51″E / 43.762222°N 11.2475°E / 43.762222; 11.2475
Villa ta' Cerreto Guidi	Pubblika (museo statale)	1555	1738	Cerreto Guidi	FI	0.76	4.12	43°45′31″N 10°52′45″E / 43.758611°N 10.879167°E / 43.758611; 10.879167
Palazzo di Seravezza	Pubblika (mużew komunali)	1560	1738	Seravezza	LU	1.01	50.14	43°59′38″N 10°13′55″E / 43.993889°N 10.231944°E / 43.993889; 10.231944
Ġnien ta' Pratolino (il-villa nqerdet fl- 1820)	Pubblika (ġnien komunali)	1568	1738	Vaglia	FI	26.53	210.35	43°51′28″N 11°18′15″E / 43.857778°N 11.304167°E / 43.857778; 11.304167
Villa La Màgia	Pubblika (Komun ta' Quarrata)	1583	1738	Quarrata	PT	2.10	103.65	43°51′06″N 10°58′22″E / 43.851667°N 10.972778°E / 43.851667; 10.972778
Villa ta' Artimino (Ferdinanda jew tal-Mitt Ċmieni)	Privata (lukanda u ristorant)	1596	1738	Carmignano	PO	1.04	701.66	43°46′55″N 11°02′39″E / 43.781944°N 11.044167°E / 43.781944; 11.044167
Villa ta' Poggio Imperiale	Pubblika (Istitut statali tas-Santissima Annunzjata)	1565	1738	Firenze	FI	5.35	235.43	43°44′56″N 11°14′52″E / 43.748889°N 11.247778°E / 43.748889; 11.247778

Vilel u ġonna oħra tal-familja Medici

Isem	Proprjetà	Proprjetà tal-familja Medici minn	sa	Komun	Provinċja	Koordinati
Villa La Quiete	Pubblika (ir-Reġjun tat-Toskana)	1453	1650	Firenze	FI	43°48′49″N 11°14′31″E / 43.813611°N 11.241944°E / 43.813611; 11.241944
Villa ta' Collesalvetti	Pubblika (Komun ta' Collesalvetti)	1464 (ante)	1738	Collesalvetti	LI	43°35′19″N 10°28′35″E / 43.588661°N 10.476339°E / 43.588661; 10.476339
Villa ta' Mezzomonte	Privata (tintuża għall-avvenimenti)	1480 u 1629	1482 u 1644	Impruneta	FI	43°42′50″N 11°15′50″E / 43.713886°N 11.263908°E / 43.713886; 11.263908
Villa ta' Agnano	Privata (tintuża għall-avvenimenti)	1486	1498	San Giuliano Terme	PI	43°44′06″N 10°29′09″E / 43.735128°N 10.485861°E / 43.735128; 10.485861
Villa ta' Spedaletto	Privata	1486	1492	Lajatico	PI	43°27′05″N 10°46′46″E / 43.451483°N 10.779528°E / 43.451483; 10.779528
Villa ta' Camugliano^[3]	Privata	għall-ħabta tal-1530	1615	Ponsacco	PI	43°36′05″N 10°39′18″E / 43.601492°N 10.655033°E / 43.601492; 10.655033
Razzett ta' Stabbia tal-familja Medici	Privata	1548	1738	Cerreto Guidi	FI	43°47′19″N 10°49′50″E / 43.788553°N 10.830581°E / 43.788553; 10.830581
Villa della Topaia	Privata	1550 circa	1738	Firenze	FI	43°49′31″N 11°14′14″E / 43.825322°N 11.237092°E / 43.825322; 11.237092
Villa ta' Marignolle	Privata	1560	1621	Firenze	FI	43°45′11″N 11°13′02″E / 43.753169°N 11.217233°E / 43.753169; 11.217233
Villa ta' Arena Metato	Privata	1563 circa	1738	San Giuliano Terme	PI	43°46′19″N 10°22′32″E / 43.771847°N 10.375433°E / 43.771847; 10.375433
Villa ta' Lappeggi	Privata	1569	1738	Bagno a Ripoli	FI	43°42′51″N 11°18′35″E / 43.714167°N 11.309744°E / 43.714167; 11.309744
Villa L'Ambrogiana	Pubblika	1574	1738	Montelupo Fiorentino	FI	43°43′51″N 11°00′52″E / 43.730767°N 11.014464°E / 43.730767; 11.014464
Villa ta' Lilliano	Privata	1584	1738	Bagno a Ripoli	FI	43°43′01″N 11°18′47″E / 43.717025°N 11.313075°E / 43.717025; 11.313075
Villa ta' Coltano	Pubblika (Komun ta' Pisa)	1586	1738	Pisa	PI	43°38′22″N 10°23′39″E / 43.639478°N 10.3943°E / 43.639478; 10.3943
Villa ta' Montevettolini	Privata	għall-ħabta tal-1595	1738	Monsummano Terme	PT	43°51′33″N 10°50′48″E / 43.859092°N 10.846581°E / 43.859092; 10.846581
Villa ta' Buti	Privata (tintuża għall-avvenimenti)	/	/	Buti	PI	43°43′34″N 10°35′07″E / 43.726097°N 10.585214°E / 43.726097; 10.585214

Residenzi oħra

Il-familja Medici fil-Gran Dukat kellhom bosta residenzi f'Firenze, f'Pisa, fi Siena u f'Livorno. 'Il barra mit-territorju Toskan kellhom is-sjieda wkoll ta' xi palazzi prestiġjużi f'Ruma, abitati l-iktar mill-kardinali tal-familja tagħhom. Barra minn hekk, kellhom bosta vilel ta' interess sekondarju, li mhumiex elenkati hawn taħt.

Isem	Proprjetà	Mediceo dal	sa	Komun	Provinċja	Koordinati
Palazzo Medici Riccardi	Belt Metropolitana ta' Firenze	1444	1659	Firenze	FI	43°46′31″N 11°15′20″E / 43.775200°N 11.255429°E / 43.775200; 11.255429
Palazzo Vecchio	Komun ta' Firenze	1540	1738	Firenze	FI	43°46′10″N 11°15′22″E / 43.769315°N 11.256174°E / 43.769315; 11.256174
Kasinò ta' San Marco	Statali (sede futura tal-arkivji tal-Unjoni Ewropea)	1570	1738	Firenze	FI	43°46′45″N 11°15′31″E / 43.779108°N 11.258658°E / 43.779108; 11.258658
Palazzo della Crocetta	Statali (mużew)	1620	1738	Firenze	FI	43°46′34″N 11°15′44″E / 43.776239°N 11.26226°E / 43.776239; 11.26226
Palazzo Medici ta' Pisa	Statali (prefettura)	1446	1738	Pisa	PI	43°42′53″N 10°24′24″E / 43.71465°N 10.406789°E / 43.71465; 10.406789
Palazzo Reale ta' Pisa	Statali (mużew)	1583	1738	Pisa	PI	43°42′59″N 10°23′48″E / 43.716347°N 10.396736°E / 43.716347; 10.396736
Palazzo Mediceo	Statali (għassa tal- Guardia di Finanza)	1543	1738	Livorno	LI	43°33′07″N 10°18′16″E / 43.552016°N 10.304478°E / 43.552016; 10.304478
Palazzo Granducale	Provinċja ta' Livorno	1605	1738	Livorno	LI	43°42′59″N 10°23′48″E / 43.716347°N 10.396736°E / 43.716347; 10.396736
Palazzo Reale ta' Siena	Provinċja ta' Siena	1590	1738	Siena	SI	43°33′08″N 10°18′33″E / 43.55216°N 10.30916°E / 43.55216; 10.30916
Palazzo Firenze	Statali (Società Dante Alighieri)	1561	1587	Ruma	RM	41°54′09″N 12°28′33″E / 41.90257°N 12.475903°E / 41.90257; 12.475903
Palazzo Madama	Statali (Senat tar-Repubblika)	1505	1537	Ruma	RM	41°32′09″N 12°16′58″E / 41.535709°N 12.28274°E / 41.535709; 12.28274
Villa Madama	Statali (Ministeru tal-Affarijiet Barranin)	1518	1537	Ruma	RM	41°55′42″N 12°27′10″E / 41.928353°N 12.452782°E / 41.928353; 12.452782
Villa Medici	Akkademja ta' Franza f'Ruma	1576	1738	Roma	RM	41°54′30″N 12°28′57″E / 41.908333°N 12.4825°E / 41.908333; 12.4825

'Il barra mit-territorju nazzjonali tal-Italja, ta' min isemmi l-Palazz tal-Gran Duki tat-Toskana li jinsab fi Praga fuq in-naħa tal-Punent tal-pjazza msejħa Hradcanske Namesti, li nbena lejn l-aħħar tas-seklu 17 u li ġie attribwit lill-arkitett Franċiż Jean Baptiste Mathey.

Biblijografija

Giardini di Toscana, prefazione a cura di Mariella Zoppi, Edifir, 2001
Alidori Laura, Le dimore dei Medici in Toscana, Edizioni Polistampa Firenze, 1995
Lapi Bini Isabella, Le ville medicee. Guida Completa, Giunti 2003
Mignani Daniela, Le Ville Medicee di Giusto Utens, Arnaud, 1993
Guido Rebecchini, Le ville dei Medici da Firenze a Roma, Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato: Libreria dello Stato, 2008

Referenzi

^ ^a ^b ^ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Medici Villas and Gardens in Tuscany". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-02-27.
^ "Ville e Giardini Medicei - Regione Toscana". web.archive.org. 2017-12-29. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-12-29. Miġbur 2022-02-27.
^ "Palazzo di Camugliano | Camere Hotel in Dimora Storica Firenze". Il Palazzo del Marchese di Camugliano. Miġbur 2022-02-27.

[:0-1] ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Medici Villas and Gardens in Tuscany". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-02-27.

[2] "Ville e Giardini Medicei - Regione Toscana". web.archive.org. 2017-12-29. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-12-29. Miġbur 2022-02-27.

[3] "Palazzo di Camugliano | Camere Hotel in Dimora Storica Firenze". Il Palazzo del Marchese di Camugliano. Miġbur 2022-02-27.

[1]

[2]

[3]