Torri ta' Gourgion
It-Torri ta' Gourgion jew Torri Gorġun, kien dar fortifikata fil - periferija tax-Xewkija, Għawdex. It-torri nbena minn Giovanni Gourgion fl-1690, u sar simbolu tar-raħal tax-Xewkija. Minkejja li kien elenkat fuq il-Lista tal-Antikitajiet fl-1925, ġiet imwaqqa mill-forzi Amerikani fl-1943 biex jagħmel post għal ajruport għall-invażjoni ta’ Sqallija mill-Alleati.
| Data meta nħoloq | 1690  |
|---|---|
| Pajjiż | Malta |
| Entità amministrattiva territorjali fejn tinstab | Xewkija |
| Koordinati | 36°1′48″N 14°15′47″E |
Storja
immodifikaIt-Torri ta' Gourgion inbena minn Giovanni Gourgion u semmieh għalih. Gourgion kien nobbli Għawdxi li kien stana fil-korsa kontra t-tbaħħir Ottoman, u li kien is-segretarju personali tal-Gran Mastri Gregorio Carafa u Adrien de Wignacourt. It-torri tlesta fl-1690, u serva bħala l-qofol tal-artijiet u r-razzett ta’ Gourgion f’Għawdex. Skont it-tradizzjoni, il-Gran Mastru Wignacourt innifsu attenda għaċ-ċerimonja tal-ftuħ tat-torri, iżda dan huwa improbabbli peress li l-attività ma tidher irreġistrata fl-ebda arkivju.[1]
Fl-1798, waqt l-okkupazzjoni Franċiża ta' Malta, xi wħud mill-istemmi tat-Torri ta' Gourgion ġew imħassra mill-forzi Franċiżi. Saru xi alterazzjonijiet fl-istruttura matul is-snin, fosthom iż-żieda ta’ kamra fl-ewwel sular.[2]
It-torri kien elenkat fil-Lista tal-Antikitajiet tal-1925.[3]
Twaqqigħ
immodifikaIt-torri twaqqa' bejn is-16 u l-20 ta' Ġunju 1943 biex jagħmel il-post għar-Runway Nru 1 tal-Ajruport Ta' Lambert. Ix-xogħol ta’ twaqqigħ sar mill-Kumpanija E tal-21 Reġiment tal-Inġinier tal-Avjazzjoni Amerikan kif ukoll 300 ħaddiem Għawdxi. Il-mitjar ġie inawgurat fit-23 ta’ Ġunju, u ntuża waqt l-invażjoni ta’ Sqallija mill-Alleati li bdiet fid-9 ta’ Lulju. Din din ma kompliet tintuża wara l-14 ta’ Lulju, għax l-ajruplani Amerikani bdew joperaw mill-Ajruport ta’ Ponte Olivo fi Sqallija minflok. L-aħħar ajruplani telqu fid-19 ta' Lulju,[2] u l-mitjar intradam f'art agrikola sa Ġunju tal-1944.[4]
Skont xi sorsi, it-Torri ta’ Gourgion ġie żarmat u mhux imwaqqa’, u l-Amerikani mmarkaw il-ġebel kollu sabiex it-torri jkun jista’ jerġa’ jinbena. Meta l-mitjar tnaddaf fl-1944, l-awtoritajiet allegatament staqsew lis-sidien jekk ridux li t-torri jinbena mill-ġdid jew kumpens finanzjarju, u s-sidien għażlu l-flus. Madankollu, din it-talba m'hi verifikata fl-ebda sors uffiċjali.[2]
Ħafna mill-iskrizzjonijiet tat-torri u l-ġebel imżejjen ġew irkuprati minn Lawrence Zammit Haber. Dawn aktar tard ġew mogħtija lill-Mużew tal-Arkeoloġija ta’ Għawdex, fejn ġew esebiti għal numru ta’ snin, iżda wara tneħħew u issa jinsabu maħżuna għand Heritage Malta.[2]
Arkitettura
immodifikaIt-Torri Gourgion kien intenzjonat biex iservi kemm bħala irtir fil-kampanja kif ukoll bħala pożizzjoni difensiva.[1][5] L-istruttura kienet rettangolari, u l-arkitettura tagħha kienet tixbaħ lit-Torri ta’ Bubaqra f’Malta. Karatteristika notevoli tat-torri kienet kappa tat-turġien bil-koppla, li kienet simili għall-gardjoli misjuba fil-fortifikazzjonijiet tal-Ospitalieri ta' Malta.[1] It-torri kien fih ukoll tmien strutturi li qishom gallariji, li kienu simili għall-maċċikoli, misjuba fi binjiet preċedenti bħal Torri Gauci,[2] u għal muxrabija. Id-disinn ġej mill-arkitettura tal-Lvant Nofsani, u evolva għal interpretazzjoni lokali.[5]
Il-faċċata tat-torri kellha lakuni għall-musketterija, u kienet imżejna bl-istemmi ta’ Gourgion, Carafa u Wignacourt, kif ukoll numru ta’ iskrizzjonijiet u skulturi oħra. It-tliet stemmi kienu mħassra matul l-okkupazzjoni Franċiża.[2]
Il-proprjetà ta' Gourgion ħdejn it-torri kienu mdawra b'ħajt, li kien fih ukoll numru ta' iskrizzjonijiet u bir pubbliku.[2]
Referenzi
immodifika- ^ a b ċ Azzopard, Joe (October 2013). "The Gourgion Tower - Gone but not Forgotten (Part 1)" (PDF). Vigilo (44). (bl-Ingliż). Din l-Art Ħelwa. 44: 45–47. ISSN 1026-132X. Arkivjat mill-oriġinal fl-2014-02-11 – via Wayback Machine. Parametru mhux magħruf
|access-date=injorat (għajnuna)Manutenzjoni CS1: data u sena (link) Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ a b ċ d e f ġ Azzopard, Joe (May 2014). "The Gourgion Tower - Gone but not Forgotten (Part 2)" (PDF). Vigilo (bl-Ingliż). Din l-Art Ħelwa. 45: 44–47. ISSN 1026-132X. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-11-15 – via Wayback Machine. Parametru mhux magħruf
|access-date=injorat (għajnuna)Manutenzjoni CS1: data u sena (link) Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ "Protection of Antiquities Regulations 21st November, 1932 Government Notice 402 of 1932, as Amended by Government Notices 127 of 1935 and 338 of 1939". Malta Environment and Planning Authority. Arkivjat minn l-oriġinal fl-19 April 2016.
- ^ "Ta Lambert". forgottenairfields.com. Arkivjat minn l-oriġinal fl-26 October 2014.
- ^ a b Azzopard, Joe (April 2012). "A Survey of the Maltese Muxrabijiet" (PDF). Vigilo (bl-Ingliż). Din l-Art Ħelwa. 41: 26–33. ISSN 1026-132X. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-11-15 – via Wayback Machine. Parametru mhux magħruf
|access-date=injorat (għajnuna)Manutenzjoni CS1: data u sena (link) Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)