Třebíč
Třebíč (ippronunzjat biċ-Ċek: [ˈtr̝̊ɛbiːtʃ]; bil-Ġermaniż: Trebitsch; bil-Yiddish: טרייביטש Treybitsh) huwa raħal fil-parti Moravjana tar-Reġjun ta’ Vysočina tar-Repubblika Ċeka. Třebíč huwa ċentru reġjonali b’popolazzjoni ta’ kważi 36,000 ruħ.[1] Barra minn hekk, hija l-kapitali amministrattiva tad-Distrett ta’ Třebíč. Fil-perjodu tat-tkabbir tiegħu, ir-raħal ta’ Třebíč kien it-tielet l-iktar raħal importanti fil-Moravja. It-tkabbir fil-popolazzjoni beda wara t-Tieni Gwerra Dinjija. Il-bidu tal-istorja tar-raħal huwa marbut mat-twaqqif ta’ monasteru Benedettin, fejn illum hemm kastell. Il-kwartier Lhudi u l-Bażilika ta’ San Prokopju huma mniżżlin fil-lista tas-Siti ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO.[2]
| Třebíč | |||
|---|---|---|---|
 Repubblika Ċeka | |||
 | |||
| |||
| Amministrazzjoni | |||
| Pajjiż | Repubblika Ċeka | ||
| Regions of the Czech Republic | Reġjun ta' Vysočina | ||
| District of the Czech Republic | Distrett ta' Třebíč | ||
| Kap tal-Gvern |
Pavel Pacal (en)  | ||
| Isem uffiċjali |
Trebitsch Třebíč | ||
| Ismijiet oriġinali | Třebíč | ||
| Kodiċi postali |
674 01 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 49°12′54″N 15°52′55″E / 49.215°N 15.882°EKoordinati: 49°12′54″N 15°52′55″E / 49.215°N 15.882°E | ||
  Třebíč Třebíč (Czech Republic) | |||
 | |||
| Superfiċjenti | 57.591176 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 405 m, 392 mu 503 m | ||
| Fruntieri ma' |
Okřešice (en) , Vladislav (en) , Trnava (en) , Kožichovice (en) , Střítež (en) , Petrůvky (en) , Výčapy (en) , Mikulovice (en) , Mastník (en) , Petrovice (en) , Krahulov (en) , Nová Ves (en) , Číhalín (en) , Horní Vilémovice (en) u Stařeč (en) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 34,797 abitanti (1 Jannar 2024) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Fondazzjoni | 1101 | ||
| Kodiċi tat-telefon |
568 | ||
| Żona tal-Ħin | Ħin tal-Ewropa Ċentrali, UTC+1u UTC+2 | ||
| bliet ġemellati |
Oschatz (en) , Lilienfeld (en) , Humenné, Pavlovsk (en) , Yichang (en) u Rakhiv (en) | ||
| trebic.cz | |||
Storja u attrazzjonijiet
immodifika
Il-wirt storiku ta’ Třebíč jinkludi l-kwartier Lhudi antik u l-Bażilika Rumaneska l-kbira ta’ San Prokopju. Il-bażilika tinkorpora xi karatteristiċi Gotiċi li ġew miżjuda wara, fosthom eżempju rari ta’ tieqa tonda ornamentali magħmula minn għaxar partijiet. Dan id-disinn jirrifletti l-ħames jew l-għaxar partijiet tal-fjuri jew tal-frott tal-familja tal-ward, abbażi tal-ħames sepali u petali jew l-għaxar segmenti tas-soltu tal-frotta tagħhom. Dawn it-tipi ta’ twieqi tondi ornamentali joħolqu kuntrast mat-twieqi Gotiċi iktar kumplessi li fihom iktar segmenti (is-soltu numri multipli tal-unitajiet Gotiċi tradizzjonali tad-disinn – tliet trifolji jew erba’ kwadrifolji). Teżi oħra tgħid li dawn id-dekorazzjonijiet huma bbażati fuq disinn antik, li ġie ispirat mill-pijunieri fir-rota tal-ħajja, assoċjata llum il-ġurnata mar-reliġjonijiet tal-Lvant, jew inkella jaf jalludu għall-Madonna.[3]
Il-Bażilika ta’ San Prokopju oriġinat fil-bidu tas-seklu 12 bħala monasteru Benedettin. Kellha tant rikkezzi li wasslet għat-twaqqif ta’ ċentru kummerċjali lokali: ir-raħal ta’ Třebíč. Il-monasteru reġa’ nbena matul ir-renju tar-Re Wenceslas I (1230-1253), u mill-ġdid fl-aħħar tas-seklu 15. Matul l-ewwel nofs tas-seklu 16, uħud mill-binjiet monastiċi ta’ Třebíč ġew immudellati f’kastell, u iktar ’il quddiem ġew rinnovati bi stil Barokk.[3]
Fil-bidu tas-seklu 18, saru xi bidliet fil-bażilika mill-arkitett Ċek Frantisek Maxmilian Kanka; it-twieqi twessgħu, ġew miżjuda xi riffieda, reġa’ nbena t-torri fil-Lbiċ tal-bażilika, u ġiet mibnija l-faċċata l-ġdida fil-Punent b’żewġ torrijiet bi stil Barokk u Gotiku.[3]
Ir-raħal storiku ta’ Třebíč, li huwa estiż fuq iż-żewġ naħat tax-xmara Jihlava, ġie ddikjarat Żona ta’ Konservazzjoni fl-1990. Il-Kwartier Lhudi u l-Bażilika ta’ San Prokopju, flimkien mal-kastell u l-ġonna, huma kollha inklużi fiż-Żona ta’ Konservazzjoni ta’ Trebic.[4]
Kronoloġija
immodifika- 1101: twaqqif tal-Monasteru Benedettin.
- 1277: l-iktar dokument antik li jsemmi r-raħal ta’ Třebíč.
- 1335: l-għoti tad-drittijiet ta’ raħal lil Třebíč skont ir-raħal irjali ta’ Znojmo.
- 1338: l-ewwel referenzi ta’ insedjament Lhudi.
- 1468: ir-raħal ta’ Třebíč inħakem u nqered minn Matthias Corvinus tal-Ungerija.
- Wara l-1800: l-espansjoni tal-konzerija u tal-produzzjoni taż-żraben.
- 1871: il-ftuħ tal-Palazz Nazzjonali (Národní dům) u t-twaqqif ta’ skola tal-grammatika (Gymnázium Třebíč) biċ-Ċek bħala l-ilsien tat-tagħlim.
- 1886: l-ewwel ferrovija tgħaddi minn Třebíč.
- 1930: l-iżvilupp tal-produzzjoni taż-żraben u l-kostruzzjoni tal-kolonji tal-ħaddiema – illum id-diviżjoni ta’ Borovina.
- Snin 70 u 80 tas-seklu 20: il-kostruzzjoni ta’ akkomodazzjonijiet residenzjali ġodda u żieda sussegwenti fil-popolazzjoni.
- Snin 90 tas-seklu 20: ir-rinnovazzjoni veloċi tar-raħal.
- 2003: it-tniżżil tal-Kwartier Lhudi u tal-Bażilika ta’ San Prokopju fil-lista ta’ Siti ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO.
Sit ta’ Wirt Dinji
immodifika.jpg)
Il-kwartier Lhudi u l-Bażilika ta’ San Prokopju ġew iddeżinjati bħala Sit ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2003.[2]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta’ żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) “Wirja ta’ skambju importanti ta’ valuri umani, tul perjodu ta’ żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ”, ladarba l-kwartier Lhudi u l-Bażilika ta’ San Prokopju ta’ Třebíč huma xhieda tal-koeżistenza u l-interskambju ta’ valuri bejn żewġ kulturi differenti, tal-Lhud u tal-Kristjani, tul is-sekli; u l-kriterju (iii) “Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta’ tradizzjoni kulturali jew ta’ ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet”, ladarba l-kwartier Lhudi ta’ Třebíč huwa xhud eċċezzjonali tat-tradizzjonijiet kulturali tad-diaspora Lhudija fl-Ewropa Ċentrali.[2]
Ġeografija
immodifikaIr-raħal ta’ Třebíč jinsab 35 km fix-Xlokk ta’ Jihlava u 65 km fil-Punent ta’ Brno fuq ix-xmara Jihlava. L-elevazzjoni tar-raħal hija bejn 392 metru u 503 metri ’l fuq mil-livell tal-baħar.
Třebíč għandu klima miti b’waqtiet tax-xita okkażjonali. It-temperatura annwali medja hija 7.5 °C, it-temperatura medja f’Lulju hija 18.5 °C u f’Jannar hija −3.4 °C.
Demografija
immodifika
Diviżjonijiet tar-raħal
immodifika- Borovina (526 dar, 5,864 abitant)
- Budíkovice (61 dar, 199 abitant)
- Horka Domky (1,158 dar, 7,788 abitant)
- Jejkov (91 dar, 270 abitant)
- Nové Dvory (987 dar, 16,657 abitant)
- Nové Město(161 dar, 1,056 abitant)
- Pocoucov (59 dar, 183 abitant)
- Podklášteří (1,009 dar, 3,899 abitant)
- Ptáčov (66 dar, 212-il abitant)
- Račerovice (49 dar, 155 abitant)
- Řípov (22 dar, 68 abitant)
- Slavice (80 dar, 246 abitant)
- Sokolí (44 dar, 88 abitant)
- Stařečka (202 idjar, 539 abitant)
- Týn (203 idjar, 1,171 abitant)
- Vnitřní Město (53 dar, 210 abitant)
- Zámostí (124 dar, 416 abitant)
Progress tal-popolazzjoni
| Sena | Popolazzjoni |
| 1763 | 3 149 |
| 1772 | 3 439 |
| 1791 | 4 743 |
| 1799 | 5 010 |
| 1830 | 6 005 |
| 1835 | 6 731 |
| 1843 | 6 803 |
| 1849 | 7 800 |
| 1850 | 8 002 |
| 1869 | 10 328 |
| 1880 | 11 999 |
| 1890 | 13 726 |
| 1900 | 15 309 |
| 1910 | 16 347 |
| 1921 | 17 191 |
| 1930 | 17 555 |
| 1950 | 20 257 |
| 1960 | 20 387 |
| 1970 | 22 555 |
| 1980 | 29 017 |
| 1985 | 36 008 |
| 1991 | 38 355 |
| 2001 | 39 021 |
| 2005 | 38 715 |
| 2008 | 38 717 |
| 2014 | 37 095 |
| 2015 | 36 641 |
| 2019 | 35 691 |
Trasport
immodifika
Fost ir-rotot kummerċjali li kien hemm ħdejn Třebíč diġà minn żmien il-qedem insibu r-rotot ta’ Habry, ta’ Lovětín u ta’ Libice.
Illum il-ġurnata, Třebíč huwa salib it-toroq importanti għat-traffiku tar-reġjun. It-toroq prinċipali li jgħaddu minn Třebíč huma l-I/23 (Brno – České Budějovice) u l-II/360, li jikkollegaw ir-raħal ta’ Třebíč mal-awtostrada D1. It-triq II/405, li tgħaddi ħdejn ir-raħal, tikkollegah mal-belt kapitali tar-Reġjun ta’ Vysočina – Jihlava.
Il-ferrovija tgħaddi mid-direzzjoni Lvant-Punent fi Třebíč. Il-ferrovija Nru 240 tikkollega lil Třebíč mal-bliet ta’ Brno u Jihlava. Hemm żewġ stazzjonijiet tal-ferrovija li jaqdu lir-raħal: Třebíč u Třebíč-Borovina.
Hemm ajruport rikreattiv żgħir fil-limiti tar-raħal.
Fl-imgħoddi ġiet proposta linja tat-trolley bus iżda qatt ma nbniet.
Fir-raħal ta’ Třebíč hemm diversi faċilitajiet segregati għar-roti, fosthom rotta għaċ-ċiklistili tagħti minn Jihlava għal Raabs an der Thaya, li nbniet fl-2009.
Kultura
immodifikaFestivals
immodifika- Divadelní Třebíč – festival teatrali amatorjali
- Šamajim – festival tal-kultura Lhudija
- Bramborobraní – festival folkloristiku tal-patata bil-mużika u ż-żfin
- Oslavy Unesco – ċelebrazzjoni tal-anniversarju tat-tniżżil tar-raħal fil-lista tas-Siti ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO
- Divadla 2-3-4 herců – festival teatrali professjonali
- Zámostí – festival kulturali u mużikali[5]
- Concentus Moraviae – kunċerti tal-mużika klassika
Edukazzjoni
immodifikaUniversitajiet
immodifika- Il-Kulleġġ tal-Moravja tal-Punent ta’ Třebíč
Skejjel sekondarji
immodifika- Gymnázium Třebíč
- Střední průmyslová škola Třebíč (skola sekondarja tas-snajja’ ta’ Třebíč)[6]
- Katolické gymnázium Třebíč (liċeo Kattoliku ta’ Třebíč)[7]
- Obchodní akademie Dr. Albína Bráfa
- Vyšší odborná škola a Střední škola veterinární, zemědělská a zdravotnická Třebíč[8]
- Hotelová škola Třebíč
- Střední škola stavební Třebíč
- Střední škola řemesel Třebíč
- Soukromá střední odborná škola a Střední odborné učiliště
Nies notevoli
immodifika- Leopold Löw (1811-1875), rabbi Ungeriż
- Friedrich Leo von Rottenberger (1872-1938), arkitett tal-pajsaġġ Awstrijaku
- Jan Syrový (1888-1970), ġeneral, politiku u Prim Ministru fl-1938
- Jan Zahradníček (1905-1960), poeta
- Jindřich Svoboda (1917-1942), kaptan tal-ajruplani militari fl-RAF
- Jaroslav Zvěřina (twieled fl-1942), politiku
- Pavel Padrnos (twieled fl-1970), motoċiklista
- Patrik Eliáš (twieled fl-1976), plejer tal-hockey fuq is-silġ
- Martin Erat (twieled fl-1981), plejer tal-hockey fuq is-silġ
- Theodor Gebre Selassie (twieled fl-1986), plejer tal-futbol
- Vladimír Sobotka (twieled fl-1987), plejer tal-hockey fuq is-silġ
- Jitka Válková (twieldet fl-1991), mudella rebbieħa tal-kompetizzjoni nazzjonali
Ġemellaġġ
immodifikaReferenzi
immodifika- ^ "Population of Municipalities - 1 January 2020". Population of Municipalities - 1 January 2020 (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-02.
- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Jewish Quarter and St Procopius' Basilica in Třebíč". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-02.
- ^ a b ċ Sváček, Libor (2015). UNESCO. pp. 100–107. ISBN 978-80-7339-067-9.
- ^ "Třebíč". placeandsee.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-02.
- ^ "Zámostí Třebíč 2020". www.zamosti.cz. Miġbur 2021-04-02.
- ^ "Střední průmyslová škola Třebíč". www.spst.cz. Miġbur 2021-04-02.
- ^ "Katolické gymnázium Třebíč | kgtrebic.cz". www.kgtrebic.cz. Miġbur 2021-04-02.
- ^ "Škola | VOŠ a SŠVZZ Třebíč | Kraj Vysočina". VOŠ a SŠVZZ Třebíč (biċ-Ċek). Miġbur 2021-04-02.
- ^ "Partnerská města: Třebíč". www.trebic.cz. Miġbur 2021-04-02.
- ^ "Čínské město I-čchang požádalo partnerské město Třebíč o pomoc s koronavirem". Radio Prague International (biċ-Ċek). 2020-01-28. Miġbur 2021-04-02.