Sandro Pertini
Sandro Pertini (Stella, Savona, Italja, 25 ta’ Settembru 1896 - Italja, 24 ta’ Frar 1990) kien politiku, ġurnalist u Partigiano Taljan. Kien is-seba’ president tar-Repubblika Taljana bejn it-8 ta’ Lulju 1978 u d-29 ta' Ġunju 1985. Huwa ħalla impatt qawwi fuq is-soċjetà anki għall-passat imqanqal tiegħu tant li ismu baqa’ minqux fil-qlub tal-poplu Taljan.
| Dan l-artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal-istandard tal-Wikipedija. B'mod partikolari, dan l-artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il-fatti u perspettivi dwar is-suġġett. Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l-artiklu skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
Studji
immodifikaPertini twieled f’belt żgħira jisimha Stella fil-provinċja ta’ Savona ġewwa r-reġjun tal-Liguria fil- minn familja tat-tajjeb. Sandro kellu erba’ ħutu jisimhom Luigi, Marion, Giuseppe u Eugenio.
Beda l-istudji tiegħu fil-Kulleġġ Don Bosco ta’ Varazze mnejn għadda għal-Liċeo Chiabrera ta’ Savona. Fil-Liċeo kellu bħala għalliem tal-filosofija lill-Professur Adelchi Baratono u kien bis-saħħa tiegħu li Pertini nġibed lejn is-Soċjaliżmu minn età żgħira. Minbarra għalliem, Adelchi Baratono kien wieħed mill-esponenti ewlenin fi ħdan il-Partit Soċjalista fil-perjodu diffiċli ta’ bejn l-ewwel u t-tieni gwerra.
Fl-1914 Pertini beda jistudja l-liġi fl-Università ta’ Ġenova. Sena wara l-Italja daħlet fil-Gwerra l-Kbira biex tiddefendi l-fruntieri tat-Tramuntana minn invażjoni Awstro-Ungeriża. Pertini bħal ħafna studenti universitarji oħrajn kien paċifista, b’danakollu, obda l-lieva u ntbagħat ma’ reġiment tal-artillerija fl-Isonzo.
Sal-1917 Pertini sar logutenent iddekorat b’midalja tal-fidda għall-qlubija li wera waqt assalt fuq il-muntanja Jelenik fejn indarab u ttieħed għall-kura ġewwa sptar militari f’Pordenone.
Politika
immodifikaFl-1918 intemmet il-gwerra u bdiet il-karriera politika ta’ Pertini; issieħeb fil-Partit Soċjalista u ġie elett kunsillier f’beltu. Kompla l-istudji sakemm iggradwa fil-liġi mill-Università ta’ Modena u fl-1924 iggradwa fix-xjenza politika mill-Istituto Cesare Alfieri ta’ Firenze.
L-assassinju vili tal-politiku Soċjalista Giacomo Matteotti li fit-30 ta’ Mejju 1924 kien akkuża lill-Faxxisti ġewwa l-Parlament Taljan li rebħu l-elezzjoni bil-qerq u bil-vjolenza wassal lil Sandro Pertini biex joħroġ qatta bla ħabel kontra r-reġim ta’ Mussolini.
Fl-era Faxxista
immodifikaFi żmien sena Pertini ġie arrestat għall-ewwel darba bl-akkuża li stampa u qassam klandestinament il-fuljett Sotto il Barbaro Dominio Fascista. Tawh tmien xhur ħabs li nħafrulu. Iżda l-iskwadristi Faxxisti ma telquhx minuta minn taħt għajnejhom u kull fejn jiġi wiċċ imb wiċċ magħhom kien jissawwat. L-agħar xebgħa li qala’ kienet fis-sajf tal-1926 fejn kellu jiġi rikoverat l-isptar. Meta sar attentat fuq ħajjet Mussolini l-iskwadristi fferoċjaw fuq kull persuna mhux Faxxista u għaldaqstant Pertini kellu saħansitra jaħrab minn daru u jistaħba għand ħbieb ġewwa Milan.
Ir-reġim ħarrax il-liġijiet kontra l-attività anti-Faxxista. Kien għalhekk li l-Mexxej tal-Partit Soċjalista Filippo Turati kellu jinħareġ mill-Italja bil-moħbi. Sandro Pertini kien ewlieni fit-twettiq tal-ħarba ta’ Turati u fil-lejl ta’ bejn il-11 u 12 ta’ Diċembru 1926 waqt maltempata tal-biża’ vvjaġġaw fuq biċċa tal-baħar lejn Korsika u mbagħad qasmu għal Franza. F’Pariġi u Nizza Sandro Pertini ħadem bħala sewwieq tat-taxi, bennej u bajjad kif ukoll extra fil-ġbid ta’ films Franċiżi. Kompla bl-attività politika barra pajjiżu, madankollu, Pertini ma damx ma weħel xahar ħabs sospiżi talli nqabad ixandar fuq radju propaganda anti-Faxxista. Waqt li kien Franza, Pertini ġie kkundannat 10 xhur ħabs minn Qorti Taljana talli ħa sehem fil-ħarba ta’ Turati.
F’Marzu tal-1929 Pertini daħal lura l-Italja b’passaport falz iżda reġa’ ġie arrestat f’Pisa u din id-darba ngħata kważi 11–il sena ħabs segwiti minn tliet snin ta’ viġilanza speċjali. Waqt l-għoti tas-sentenza, Pertini qala’ storbju fl-awla meta qabad jgħajjat “Viva il Socialismo!” u “Abbasso il Fascismo!”
Pertini marad ħafna fil-ħabs u kien għalhekk li fl-1932 ġie trasferit għall-Pianosa, gżira sptar-ħabs. Inħeles mill-ħabs xahar wara l-waqgħa tal-Faxxiżmu fl-1943.
Sandro Pertini sar Viċi Segretarju tal-Partit Soċjalista u bla telf ta’ ħin ingħaqad mal-milizja tal-Comitato di Liberazione Nazionale li kienu qed jiġġieldu gwerra ċivili qalila biex jeħilsu lill-Italja mill-qawwiet Nażisti u Faxxisti li ma ridux jerħu l-poter minn idejhom.
Din id-darba ġie arrestat u kkundannat għall-mewt min-Nażisti. Fil-25 ta’ Jannar 1944 Pertini u partiġjani sħabu ġew megħjuna jaħarbu mill-ħabs u ngħaqdu fil-ġlieda biex inħelset Firenze. Il-partiġjani komplew telgħin lejn it-Tramuntana tal-Italja jimbuttaw lit-truppi Nażisti ’l barra. F’Torino ltaqa’ max-xbejba partiġjana Carla Voltolina li aktar tard kellha ssir il-mara tiegħu. Fl-1945, bħala kmandant partiġjan Sandro Pertino mexxa l-assalt ta’ Milan u wara ħa sehem fil-vot ta’ kundanna għall-mewt fuq Benito Mussolini.
Wara l-Gwerra
immodifikaWara l-gwerra, Sandro Pertini ħadem bis-sħiħ biex isaħħaħ u jżomm l-għaqda fil-Partit Soċjalista u fil-bidu tas-snin 50 sar membru parlamentari; kien politiku skjett u impekkabbli.
Presidenza
immodifikaKien il-partiġjan patrijott li sar l-iktar president maħbub fl-istorja tar-Repubblika Taljana. Huwa ġab 832 vot minn 995 voti mixħutin mill-parlamentari Taljani.