Park Provinċjali tad-Dinosawri

Il-Park Provinċjali tad-Dinosawri huwa Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li jinsab sagħtejn sewqan 'il bogħod fil-Lvant ta' Calgary, Alberta, il-Kanada; jew 48 kilometru (30 mil) 'il bogħod fil-Grigal ta' Brooks.

Il-park jinsab fil-wied tax-xmara Red Deer, li huwa magħruf għat-topografija notevoli tiegħu ta' art fejn ma għadux jikber il-ħaxix u għall-abbundanza ta' fossili ta' dinosawri. Il-park huwa magħruf sew bħala wieħed mill-iżjed postijiet fid-dinja fejn hemm fossili tad-dinosawri. Fil-park ġew skoperti 58 speċi ta' dinosawri u iktar minn 500 eżemplar tneħħew mill-park u jinsabu għall-wiri f'mużewijiet madwar id-dinja. Il-ġabra ta' fossili ta' kważi 500 speċi ta' organiżmi, minn spori ta' felċi mikroskopiċi sa dinosawri karnivori kbar, iġġustifikat id-deżinjazzjoni tal-park bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1979.^[1]

Ċentru għall-Viżitaturi

Iċ-Ċentru għall-Viżitaturi tal-Park Provinċjali tad-Dinosawri fih wirjiet dwar id-dinosawri, il-fossili, il-ġeoloġija u l-istorja naturali tal-park. Hemm ukoll sala bil-filmati, żona b'laboratorju għat-tħejjija tal-fossili u ħanut bit-tifkiriet. Fis-sajf jiġu offruti programmi għall-pubbliku.

Il-Kabina ta' John Ware hija kabina rrestawrata tal-bidu tas-seklu 20 li kienet tintuża minn John Ware, cowboy Afrikan-Amerikan u figura importanti fl-istorja tat-trobbija tal-annimali f'Alberta. Il-kabina tinsab qrib iċ-ċentru għall-viżitaturi u tkun miftuħa għal għadd ta' jiem speċjali fis-sajf.^[2]

Storja

Il-park ġie stabbilit fis-27 ta' Ġunju 1955 bħala parti mill-50 Sena tal-Ġublew ta' Alberta, bl-għan li jiġu protetti s-saffi bil-fossili. L-ewwel warden tal-park kien Roy Fowler (1902–1975), bidwi u kaċċatur dilettant tal-fossili.

Il-park ġie stabbilit bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-26 ta' Ottubru 1979 kemm għall-artijiet u għall-ħabitats tul ix-xmara li huma sinifikanti fil-livell nazzjonali, kif ukoll għall-importanza internazzjonali tal-fossili li nstabu hemmhekk.

Sal-1985, l-iskoperti li kienu jsiru fil-park kellhom jiġu ttrasportati lejn il-mużewijiet madwar id-dinja kollha għall-analiżi xjentifika u għall-wiri, fosthom il-Mużew Irjali ta' Ontario f'Toronto, il-Mużew tan-Natura Kanadiża f'Ottawa f'Ontario, il-Mużew Amerikan tal-Istorja Naturali fil-Belt ta' New York, fl-Istat ta' New York, u l-Mużew tal-Istorja Naturali f'Chicago, Illinois. Dan inbidel bil-ftuħ tal-Mużew Irjali tal-Paleontoloġija ta' Tyrell, 100 kilometru 'l fuq mix-xmara tas-sit fil-Park Provinċjali tal-Midlands biswit Drumheller.

Natura

Il-park jipproteġi ekosistema kumplessa ħafna li tinkludi tliet komunitajiet: il-bwar tal-prateriji tal-ħaxix, il-badlands, u l-artijiet bil-qoton tul ix-xmara. L-ekosistema tal-park hija mdawra minn prateriji iżda hija unika. F'inżul ix-xemx spiss jinġabru bosta kojote u jinstemgħu l-għajtiet tal-isqra. Fil-park wieħed jista' jara wkoll fniek, ċriev u għażżiela; barra minn hekk, hemm ukoll diversi speċijiet ta' sriep fosthom is-serp tal-prateriji, is-serp ta' ġenbu aħmar u s-serp barri. Il-gurlini u l-wiżż tal-Kanada huma fost il-165 speċi ta' għasafar li wieħed jista' jara fir-rebbiegħa u fis-sajf. Uħud mill-iżjed speċijiet ta' kaktus fit-Tramuntana, inkluż l-Opuntia (il-bajtar tax-xewk) u l-Pediocactus jistgħu jiġu osservati bil-fjuri tagħhom lejn l-aħħar ta' Ġunju.

Ġeoloġija

Is-sedimenti esposti fil-badlands tal-Park Provinċjali tad-Dinosawri ffurmaw tul perjodu ta' madwar 1.5 miljun sena matul l-istadju Kampanjan tal-epoka tal-Kretaċju Aħħari, u jagħmlu parti minn tliet formazzjonijiet ġeoloġiċi differenti. Il-parti ta' fuq tal-Formazzjoni Terrestri ta' Oldman, li tinsab fil-bażi tas-sekwenza, hija l-eqdem. Fuqha hemm sezzjoni sħiħa tal-Formazzjoni Terrestri tal-Park Provinċjali tad-Dinosawri, u fuqha mbagħad hemm il-bażi tal-Formazzjoni Marittima ta' Bearpaw. Il-Formazzjoni Terrestri tal-Park Provinċjali tad-Dinosawri, li fih il-biċċa l-kbira tal-iskeletri artikolati tad-dinosawri, iffurmat bejn 76.5 u 74.8 miljun sena ilu. Ġiet depożitata fl-ambjenti tal-pjanura tal-għargħar u tal-pjanura kostali mill-fluss tas-sistemi tax-xmajjar lejn il-Lvant u x-Xlokk lejn il-Mogħdija tal-Baħar Intern tal-Punent.^[3]

Paleontoloġija

Chasmosaurus belli, li nstab fil-park, għall-wiri fil-Mużew Irjali tal-Paleontoloġija ta' Tyrell.

Il-Park Provinċjali tad-Dinosawri jippreserva diversità tassew kbira u straordinarja ta' vertebrati tal-ilma ħelu. Fost il-ħut hemm il-klieb il-baħar, ir-rajja (fosthom il-Myledaphus), iċ-ċafċiefa, l-Amia, l-imsella u t-teleosti. L-anfibji jinkludi ż-żrinġijiet, is-salamandri u l-albanerpretontidi estinti. Ir-rettili jinkludu l-gremxul (bħall-varan il-kbir Palaeosaniwa), firxa wiesgħa ta' fkieren tal-ilma baħar, kukkudrilli u ċ-Champsosaurus wikkiel il-ħut. Fossili ta' mammiferi mill-park huma relattivament rari u jikkonsistu minn xi snien iżolati, frammenti ta' xedaq bis-snien, u frammenti tas-snien ta' annimali żgħar daqs il-ġrieden u l-bugeddum. Dawn jinkludu r-rappreżentanti tal-mammiferi plaċentali, marsupjali u multituberkulati.

Fost il-fossili ta' pjanti mill-park u mill-madwar instabu friegħi tal-felċi; weraq u zkuk ta' koniferi tassodjaċi u kupressaċi; u weraq tal-Ginkgo, Cercidiphyllum, Platanus, pjanta akkwatika qisha l-Pistia, u oħrajn.^[4] Ġabra rikka ta' fossili ta' trab dakkari u spori ġiet deskritta wkoll.^[5]

Il-pajsaġġ qrib id-daħla tal-park.

Fil-park instabet diversità kbira ta' dinosawri. Dawn jinkludu:

Ceratopsia

Leptoceratops sp.
Centrosaurus apertus
Coronosaurus brinkmani
Styracosaurus albertensis
Pachyrhinosaurus
Chasmosaurus belli, C. russelli
Vagaceratops irvinensis

Hadrosauridae

Corythosaurus casuarius
Gryposaurus notabilis, G. incurvimanus
Lambeosaurus lambei, L. magnicristatus
Prosaurolophus maximus
Parasaurolophus walkeri

Ankylosauria

Panoplosaurus
Edmontonia
Euoplocephalus tutus

Hypsilophodontidae

Orodromeus

Pachycephalosauria

Stegoceras

Tyrannosauridae

Daspletosaurus torosus
Gorgosaurus libratus

Ornithomimidae

Ornithomimus
Struthiomimus
Rativates
new ornithomimid species A

Caenagnathidae

Chirostenotes pergracilis
Chirostenotes elegans
Chirostenotes collinsi

Paraves

Dromaeosaurus albertensis
Saurornitholestes
Hesperonychus elizabethae
Speċi A ġdida ta' dromeosawru
Speċi B ġdida ta' dromeosawru
Troodon
Speċi A ġdida ta' troodontid

Klassifikazzjoni Mhux Ċerta

Ricardoestesia gilmorei.

Għasafar bħall-Hesperornithiformes kienu preżenti, kif ukoll Pterosauria ġganteski relatati mal-Quetzalcoatlus. Mal-art instabu wkoll fossili ta' mammiferi Stagodontiċi marsupjali, plaċentali u multituberkulati.

Sit ta' wirt ġeoloġiku tal-IUGS

Bħala "lokalità dinjija bl-ikbar abbundanza u diversità ta' dinosawri, b'iktar minn 166 unità tassonomika ta' vertebrati, inkluż 51 speċi ta' dinosawri li ma jtirux", l-Unjoni Internazzjonali tax-Xjenzi Ġeoloġiċi (IUGS) inkludiet il-Park Provinċjali tad-Dinosawri fil-lista tagħha ta' 100 Sit ta' Wirt Ġeoloġiku madwar id-dinja, li ġiet ippubblikata f'Ottubru 2022. L-organizzazzjoni tiddefinixxi Sit ta' Wirt Ġeoloġiku tal-IUGS bħala "post ewlieni b'elementi ġeoloġiċi u/jew bi proċessi ta' rilevanza xjentifika internazzjonali, li jintuża bħala referenza, u/jew li ta kontribut sostanzjali għall-iżvilupp tax-xjenzi ġeoloġiċi tul l-istorja".^[6]

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Park Provinċjali tad-Dinosawri ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1979.^[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; u l-kriterju (viii) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti".^[1]

Gallerija

Referenzi

^ ^a ^b ^ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Dinosaur Provincial Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-06-17.
^ "Travel Article: Dinosaur Provincial Park". web.archive.org. 2011-07-18. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-18. Miġbur 2024-06-17.
^ Currie, P.J. u Koppelhus, E.B. (eds). 2005. Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed. Indiana University Press: Bloomington and Indianapolis, p. 648.
^ Koppelhus, E.B. 2005. Paleobotany. In: Currie, P.J. u Koppelhus, E.B. (eds), Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed. Indiana University Press: Bloomington u Indianapolis, pp. 131-138.
^ Braman, D.R. u Koppelhus, E.B. 2005. Campanian palynomorphs. In: Currie, P.J. u Koppelhus, E.B. (eds), Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed. Indiana University Press: Bloomington and Indianapolis, pp. 101-130.
^ "The First 100 IUGS Geological Heritage Sites" (PDF).

[:0-1] ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Dinosaur Provincial Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-06-17.

[2] "Travel Article: Dinosaur Provincial Park". web.archive.org. 2011-07-18. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-18. Miġbur 2024-06-17.

[3] Currie, P.J. u Koppelhus, E.B. (eds). 2005. Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed. Indiana University Press: Bloomington and Indianapolis, p. 648.

[4] Koppelhus, E.B. 2005. Paleobotany. In: Currie, P.J. u Koppelhus, E.B. (eds), Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed. Indiana University Press: Bloomington u Indianapolis, pp. 131-138.

[5] Braman, D.R. u Koppelhus, E.B. 2005. Campanian palynomorphs. In: Currie, P.J. u Koppelhus, E.B. (eds), Dinosaur Provincial Park: A Spectacular Ancient Ecosystem Revealed. Indiana University Press: Bloomington and Indianapolis, pp. 101-130.

[6] "The First 100 IUGS Geological Heritage Sites" (PDF).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]