Marian Smoluchowski
Marian Smoluchowski (pronunzja bil-Pollakk: [ˈmarjan smɔluˈxɔfski]; twieled fit-28 ta' Mejju 1872 – miet fil-5 ta' Settembru 1917) kien fiżiku Pollakk li ħadem fit-territorji Pollakki tal-Imperu Awstrijak-Ungeriż. Huwa kien pijunier tal-fiżika statistika u xabbatur akkanit tal-muntanji.
| Marian Smoluchowski | |
|---|---|
 | |
| Ħajja | |
| Isem propju | Marian Ritter von Smolan Smoluchowski |
| Twelid | Vjenna, Mödlingu Vorderbrühl, 28 Mejju 1872 |
| Nazzjonalità | Awstrija-Ungerija |
| Residenza | Awstrija-Ungerija |
| Mewt | Krakovja, 5 Settembru 1917 |
| Post tad-dfin | Ċimiterju ta' Rakowicki |
| Kawża tal-mewt | kawżi naturali (dissenterija) |
| Familja | |
| Ulied |
uri
|
| Familja |
uri |
| Edukazzjoni | |
| Alma mater |
Università ta' Vjenna Theresianum |
| Teżi | ' |
| Direttur tat-teżi |
Franz-Serafin Exner Josef Stefan |
| Lingwi |
Pollak Ġermaniż |
| Għalliema | Ludwig Boltzmann |
| Studenti |
uri
|
| Okkupazzjoni | |
| Okkupazzjoni |
fiżiku xabbatur tal-muntanji professur |
| Impjegaturi |
Università Jagiellonjana Università ta' Lviv |
| Xogħlijiet importanti |
ekwazzjoni tal-koagulazzjoni ta' Smoluchowski fattur ta' Smoluchowski |
| Premjijiet | |
Ħajja immodifika
Imwieled f'familja tal-borgeżija superjuri f'Vorder-Brühl, qrib Vjenna, Smoluchowski studja l-fiżika fl-Università ta' Vjenna. Fost l-għalliema tiegħu kien hemm Franz S. Exner u Joseph Stefan. Ludwig Boltzmann kellu kariga fl-Università ta' Munich meta Smoluchowski kien qed jistudja fi Vjenna, u Boltzmann irritorna lejn Vjenna fl-1894 meta Smoluchowski kien qiegħed fl-armata Awstrijaka. Milli jidher ma kellhom l-ebda kuntatt dirett, għalkemm ix-xogħol ta' Smoluchowski jsegwi t-tradizzjoni tal-ideat ta' Boltzmann.
Wara diversi snin f'universitajiet oħra (fosthom Pariġi, Glasgow u Berlin), fl-1899 Smoluchowski mar lejn Lwów (illum il-ġurnata Lviv, l-Ukrajna), fejn okkupa kariga fl-Università ta' Lwów. Huwa kien il-President tas-Soċjetà Copernicus Pollakka tan-Naturalisti bejn l-1906 u l-1907.
Fl-1913 Smoluchowski mar Krakovja bħala l-President tad-Dipartiment tal-Fiżika Sperimentali, minflok August Witkowski, li kien ilu żmien twil jaħseb f'Smoluchowski bħala s-suċċessur tiegħu. Meta bdiet l-Ewwel Gwerra Dinjija s-sena ta' wara, il-kundizzjonijiet tax-xogħol sarew tassew diffiċli, peress li l-binja spazjuża u moderna tad-Dipartiment tal-Fiżika, mibnija minn Witkowski ftit żmien qabel, ġiet ikkonvertita fi sptar militari. Il-possibbiltà li jaħdem f'dik il-binja kienet waħda mir-raġunijiet għalfejn Smoluchowski kien iddeċieda li jmur jaħdem f'Krakovja. B'hekk Smoluchowski kien imġiegħel jaħdem fl-appartament tal-Professur Karol Olszewski. Matul il-lekċers tiegħu dwar il-fiżika sperimentali, l-użu ta' anke l-iżjed tagħmir sempliċi ta' dimostrazzjoni kien prattikament impossibbli.
Smoluchowski ta lekċers dwar il-fiżika sperimentali u fost l-istudenti tiegħu kien hemm Józef Patkowski, Stanisław Loria u Wacław Dziewulski.
Smoluchowski kien membru tas-Soċjetà Copernicus tax-Xjenzati Naturali u tal-Akkademja Pollakka tax-Xjenzi u tal-Letteratura u l-Lingwi.
Fost l-interessi mhux professjonali tiegħu kien hemm l-iskijjar, it-tixbit fuq il-muntanji fl-Alpi u fil-muntanji Tatra, il-pittura bl-akkwarelli, u l-pjanu.
Smoluchowski miet f'Krakovja fl-1917 bħala vittma tal-epidemija tad-dissenterija. Il-Professur Władysław Natanson kiteb f'obitwarju ta' Smoluchowski: "Huwa b'wiċċi minn quddiem li nfakkar is-seħer ta' ħajtu, il-kordjalità nobbli tiegħu, flimkien mal-ġentilezza raffinata tiegħu. Nixtieq nista' nwasslilkom kemm il-personalità tiegħu kienet tiġbed lin-nies, u nfakkar kemm kien kalm, mudest iżda fl-istess ħin diffidenti imma b'ċertu eleganza, iżda dejjem mimli b'hena pura u spontanja".
Fl-1901 huwa żżewweġ lil Zofia Baraniecka, li għexet iktar minnu. Flimkien kellhom żewġt itfal, Aldona Smoluchowska (1902-1984) u Roman Smoluchowski (1910-1996). Roman sar fiżiku notevoli li ħadem fil-Polonja, u wara t-Tieni Gwerra Dinjija mar jgħix fl-Istati Uniti (u ħadem fl-Istitut għall-Istudju Avvanzat f'Princeton).
Xogħol immodifika
Smoluchowski wettaq riċerka fundamentali dwar it-teorija kinetika tal-materja. Fl-1904 huwa skopra fluttwazzjonijiet fid-densità fil-fażi gassuża, u fl-1908 huwa kien l-ewwel fiżiku li rabat il-fenomenu tal-opalexxena kritika ma' fluttwazzjonijiet kbar fid-densità. L-investigazzjonijiet tiegħu spjegaw għalfejn is-sema għandu lewn blu bħala konsegwenza tat-tifrix tad-dawl tax=-xemx fl-atmosfera.
Fl-1906, ftit wara Albert Einstein, huwa spjega b'mod indipendenti l-moviment ta' Brown.[1] Smoluchowski ppreżenta ekwazzjoni li saret il-bażi għat-teorija tal-proċessi stokastiċi.
Fl-1916 huwa ppropona l-ekwazzjoni għad-diffużjoni f'kamp potenzjali estern. Din l-ekwazzjoni ngħatat kunjomu.[2]
Biblijografija immodifika
- A. Teske, Marian Smoluchowski, Leben und Werk. L-Akkademja Pollakka tax-Xjenzi, Varsavja, 1977.
- A. Einstein and M. von Smoluchowski: "Untersuchungen über die Theorie der Brownschen Bewegung. Abhandlung über die Brownsche Bewegung und verwandte Erscheinungen", Harri Deutsch, 1997. (Ostwalds Klassiker der exakten Wissenschaften Band 199). ISBN 3-8171-3207-7.
- S. Chandrasekhar, M. Kac, R. Smoluchowski, "Marian Smoluchowski - his life and scientific work", edizzjoni ta' R.S. Ingarden, PWN, Varsavja 1999.
- E. Seneta (2001) Marian Smoluchowski, Statisticians of the Centuries (edizzjoni ta' C. C. Heyde u E. Seneta) pp. 299-302. New York: Springer.
- S. Ulam (1957) Marian Smoluchowski and the Theory of Probabilities in Physics, American Journal of Physics, 25, 475-481 (ISSN 0002-9505).
- Abraham Pais, Subtle is the Lord, chapter 5, section 5e. Einstein and Smoluchowski; Critical Opalescence, (pp. 100–103), Oxford University Press, (1982) 2005, ISBN 0-19-280672-6.