John Strutt Rayleigh
John William Strutt, it-tielet Baruni Rayleigh, OM, PC, PRS (/ˈreɪli/; twieled fit-12 ta’ Novembru 1842 – miet fit-30 ta’ Ġunju 1919), kien xjenzat Brittaniku li ta kontributi estensivi kemm għall-fiżika teorika kif ukoll għall-fiżika sperimentali. Huwa qatta’ l-karriera akkademika kollha tiegħu fl-Università ta’ Cambridge. Fost il-ħafna unuri li ngħata, huwa rċieva l-Premju Nobel għall-Fiżika fl-1904 “għall-investigazzjonijiet tiegħu tad-densitajiet tal-iktar gassijiet importanti u għall-iskoperta tiegħu tal-argon b’rabta mal-istudji tiegħu”. Huwa kien President tas-Soċjetà Rjali mill-1905 sal-1908 u Kanċillier tal-Università ta’ Cambridge mill-1908 sal-1919.
Rayleigh ipprovda l-ewwel trattament teoriku tat-tifrix elastiku tad-dawl minn partikoli ferm iżgħar mit-tul tal-mewġ tad-dawl; fenomenu li issa huwa magħruf bħala “t-tifrix ta’ Rayleigh”, li b’mod partikolari jispjega għalfejn is-sema huwa blu. Huwa studja u ddeskriva il-mewġ trasversali tas-superfiċe fis-solidi, li issa huma magħrufin bħala l-“mewġ ta’ Rayleigh”. Huwa kkontribwixxa b’mod estensiv għad-dinamika tal-fluwidi, b’kunċetti bħan-numru ta’ Rayleigh (numru mingħajr dimensjoni assoċjat mal-konvezzjoni naturali), il-fluss ta’ Rayleigh, l-instabbiltà ta’ Rayleigh-Taylor, u l-kriterju ta’ Rayleigh għall-istabbiltà tal-fluss ta’ Taylor-Couette. Huwa fformula wkoll it-teorija taċ-ċirkolazzjoni tal-portanza ajrudinamika. Fl-ottika, Rayleigh ippropona kriterju magħruf sew għar-riżoluzzjoni angolari. Iktar ’il quddiem, id-derivazzjoni tiegħu tal-liġi ta’ Rayleigh-Jeans għar-radjazzjoni klassika tal-korpi suwed kellha rwol importanti fit-twelid tal-mekkanika kwantistika. Il-ktieb akkademiku ta’ Rayleigh The Theory of Sound (It-Teorija tal-Ħoss, 1877) għadu jintuża sa llum mill-akustiċi u mill-inġiniera.
Bijografija
immodifikaStrutt twieled fit-12 ta’ Novembru 1842 f’Langford Grove f’Maldon, Essex, ir-Renju Unit. Fi tfulitu huwa kien fraġli u kellu problemi tas-saħħa. Huwa attenda l-Kulleġġ ta’ Eton u l-Iskola ta’ Harrow (it-tnejn li huma għal perjodu qasir), qabel ma kompla jistudja fl-Università ta’ Cambridge fl-1861 fejn studja l-matematika fit-Trinity College, Cambridge. Huwa kiseb Baċellerat tal-Arti (Senior Wrangler u l-ewwel Premju Smith) fl-1865, u Master tal-Arti fl-1868. Sussegwentement ġie elett sħab fit-Trinity College. Huwa baqa’ f’din il-kariga sa meta żżewweġ lil Evelyn Balfour, bint James Maitland Balfour, fl-1871. Huwa kellu tliet subien flimkien magħha.[1] Fl-1873, meta miet missieru, John Strutt, it-tieni Baruni Rayleigh, huwa wiret it-titlu ta’ Baruni Rayleigh.
Huwa kien it-tieni Professur Cavendish tal-Fiżika tal-Università ta’ Cambridge (wara James Clerk Maxwell), mill-1879 sal-1884. Huwa ddeskriva t-titjir dinamiku tal-għasafar tal-baħar għall-ewwel darba fl-1883, fil-ġurnal Brittaniku Nature. Mill-1887 sal-1905 huwa kien Professur tal-Filosofija Naturali fl-Istituzzjoni Rjali.
Għall-ħabta tas-sena 1900, Rayleigh żviluppa t-teorija duplex (kombinament ta’ tnejn) tal-lokalizzazzjoni umana tal-ħsejjes bl-użu ta’ żewġ sinjali biawrikolari, id-differenza fil-fażi interawrikolari (IPD) u d-differenza fil-livell interawrikolari (ILD) (abbażi tal-analiżi ta’ ras sferika bl-ebda pinen esterni). It-teorija sserraħ fuq il-fatt li nużaw żewġ sinjali primarji għal-lateralizzazzjoni tal-ħsejjes, filwaqt li nużaw id-differenza fil-fażijiet ta’ komponenti sinusojdi tal-ħsejjes u d-differenza fil-livell jew fl-amplitudni bejn iż-żewġ widnejn.
Fl-1904 ingħata l-Premju Nobel għall-Fiżika “għall-investigazzjonijiet tiegħu dwar id-densitajiet tal-iktar gassijiet importanti u għall-iskoperta tiegħu tal-argon b’rabta mal-istudji tiegħu”.
Matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, huwa kien il-President tal-Kumitat Konsultattiv tal-Gvern għall-Ajrunawtika, li kien stabbilit fil-Laboratorju Fiżiku Nazzjonali, u ppresjedut minn Richard Glazebrook.
Fl-1919, Rayleigh kien il-President tas-Soċjetà għar-Riċerka Psikika. Bħala wieħed li kien favur il-ħsieb li s-sempliċità u t-teorija huma parti mill-metodu xjentifiku, Rayleigh argumenta wkoll favur il-prinċipju tas-similitudni.
Rayleigh ġie elett sħab tas-Soċjetà Rjali fit-12 ta’ Ġunju 1873, u kien President tas-Soċjetà Rjali mill-1905 sal-1908. Minn żmien għal żmien huwa pparteċipa fil-House of Lords; madankollu, kien jitkellem biss meta l-politika kienet tipprova tinvolvi ruħha fix-xjenza.
Ħafna mid-dokumenti li kiteb dwar il-lubrifikazzjoni, issa ġew rikonoxxuti bħala kontributi klassiċi bikrin fil-qasam tat-triboloġija. Għal dawn il-kontributi, huwa ssemma bħala wieħed mit-23 “Irġiel tat-Triboloġija” minn Duncan Dowson.
Huwa miet fit-30 ta’ Ġunju 1919, fid-dar tiegħu f’Witham, Essex. Ibnu Robert John Strutt, fiżiku magħruf ieħor, sar ir-raba’ Lord Rayleigh. Rayleigh ġie midfun fiċ-ċimiterju tal-Knisja tal-Qaddisin Kollha f’Terling, Essex.
Hemm mafkar iddedikat lilu minn Derwent Wood fil-Kappella ta’ Sant'Indrija fl-Abbazija ta’ Westminster.
Unuri u premjijiet
immodifikaIl-krater Rayleigh tal-qamar kif ukoll ta’ Marte ngħataw ismu f’ġieħu. L-asterojde 22740 Rayleigh ingħatat ismu fl-1 ta’ Ġunju 2007. Rayleigh ingħata wkoll:
- Premju Smith (1864)
- Medalja Rjali (1882)
- Membru tas-Soċjetà Filosofika Amerikana (1886)
- Medalja ta’ Matteucci (1894)
- Membru tal-Akkademja Rjali Żvediża tax-Xjenzi (1897)
- Medalja ta’ Copley (1899)
- Premju Nobel għall-Fiżika (1904)
- Medalja ta’ Elliott Cresson (1913)
- Medalja ta’ Rumford (1914)
Lord Rayleigh kien fost ir-riċevituri oriġinali tal-Ordni tal-Mertu (OM) fil-lista tal-1902 tal-Unuri tal-Koronazzjoni ppubblikata fis-26 ta’ Ġunju 1902, u rċieva l-ordni mir-Re Edward VII fil-Palazz ta’ Buckingham fit-8 ta’ Awwissu 1902.
Huwa rċieva d-dottorat Doctor mathematicae (honoris causa) mill-Università Rjali ta’ Frederick fis-6 ta’ Settembru 1902, meta ċċelebraw iċ-ċentenarju tat-twelid tal-matematiku Niels Henrik Abel.
Sir William Ramsay, il-ko-ħaddiem tiegħu fl-investigazzjoni li wasslet għall-iskoperta tal-argon iddeskriva lil Rayleigh bħala “l-aqwa raġel ħaj” hu u jitkellem ma’ Lady Ramsay matul l-aħħar marda tiegħu.
H. M. Hyndman qal dwar Rayleigh li “l-ebda raġel qatt ma wera daqstant li kien ġenju kbir mingħajr hu stess ma jaf”.
Biblijografija
immodifika- The Theory of Sound vol. I (Londra: Macmillan, 1877, 1894) (Cambridge: University Press, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-1-108-03220-9)
- The Theory of Sound vol.II (Londra: Macmillan, 1878, 1896) (Cambridge: University Press, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-1-108-03221-6)
- Scientific papers (Vol. 1: 1869–1881) (Cambridge: University Press, 1899–1920, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-0-511-70396-6)
- Scientific papers (Vol. 2: 1881–1887) (Cambridge: University Press, 1899–1920, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-0-511-70397-3)
- Scientific papers (Vol. 3: 1887–1892) (Cambridge: University Press, 1899–1920, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-0-511-70398-0)
- Scientific papers (Vol. 4: 1892–1901) (Cambridge: University Press, 1899–1920, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-0-511-70399-7)
- Scientific papers (Vol. 5: 1902–1910) (Cambridge: University Press, 1899–1920, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-0-511-70400-0)
- Scientific papers (Vol. 6: 1911–1919) (Cambridge: University Press, 1899–1920, maħruġ mill-ġdid mill-pubblikatur fl-2011, ISBN 978-0-511-70401-7)
Referenzi
immodifika- ^ "The Nobel Prize in Physics 1904". NobelPrize.org (bl-Ingliż). Miġbur 2021-06-30.