Sulaiman-Too
Sulaiman-Too (bil-Kirgiż: Сулайман-Тоо; spelluta wkoll Sulayman), magħrufa wkoll bħala l-Muntanja ta' Sulaiman, il-Blata ta' Sulaiman, jew it-Tron ta' Sulaiman), hija muntanja sagra u l-uniku Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li jinsab kollu kemm hu fil-Kirgistan.[1] Is-sit jinsab fil-belt ta' Osh u fl-imgħoddi kien post ewlieni ta' pellegrinaġġ pre-Musulman. Il-blata togħla f'daqqa qalb il-pjanuri tal-madwar tal-Wied ta' Fergana u hija post popolari fost in-nies tal-post u l-viżitatur, b'veduta panoramika mill-isbaħ. Minkejja li tniżżlet bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, Sulaiman-Too u l-faċilitajiet assoċjati magħha jbatu minn telqa sinifikanti. Is-sit, minkejja li huwa storikament u kulturalment vitali, fih żoni li jeħtieġu tiswijiet urġenti, b'mod partikolari lejn in-Nofsinhar. Il-viżitaturi li jitilgħu bil-mixi fuq il-muntanja jridu jkunu lesti li mhux se jsibu dell, sorsi naturali jew bejjiegħa tal-ilma jew tal-ikel, tojlits jew faċilitajiet bażiċi oħra. Il-mużew, li ġie stabbilit fi żmien l-Unjoni Sovjetika, fih sinjali ċari ta' telqa u ma għandux l-investiment adegwat biex jieħu ħsieb jew itejjeb il-wirjiet tiegħu. Il-wirjiet jeħtieġu l-kontribut ta' kuratur, peress li diversi artefatti jiġu ppreżentati mingħajr l-ebda kuntest, spjegazzjonijiet jew gwida.
Xi riċerkaturi u storiċi huma tal-fehma li din il-muntanja hija l-għeliem famuż ta' żmien il-qedem magħruf bħala t-"Torri tal-Ġebel", li Klawdju Tolomew kiteb dwaru fil-kitba famuża tiegħu Ġeografija.[2][3][4] Dan it-torri kien jimmarka l-punt ċentrali tat-Toroq tal-Ħarir tal-qedem, ir-rotta kummerċjali bl-art li kienu jsegwu l-karovani bejn l-Ewropa u l-Asja.
Santwarju ta' Sulayman
immodifikaSulaiman (Salamun) huwa profeta fil-Koran, u l-muntanja tħaddan fiha santwarju li jingħad li jimmarka l-qabar tiegħu. In-nisa li jitilgħu sa fuq nett sas-santwarju u jitkaxkru minn ġo fetħa ġol-muntanja sagra, skont leġġenda jwelldu wlied f'saħħithom. Is-siġar u l-arbuxxelli ta' fuq il-muntanja huma miksija b'bosta "bnadar tat-talb", li huma biċċiet żgħar tad-drapp li jorbtuhom magħhom il-pellegrini.
Protezzjoni
immodifikaSkont l-UNESCO, il-muntanja hija "l-iżjed eżempju komplut ta' muntanja sagra fl-Asja Ċentrali, li ilha tiġi meqjuma għal diversi millenji".[1] Is-sit għadu post popolari għall-Musulmani lokali, b'taraġ li jwassal sal-ogħla quċċata fejn hemm moskea żgħira li oriġinarjament inbniet minn Babur fl-1510. Il-biċċa l-kbira tal-moskea ġiet rikostruwita fl-aħħar tas-seklu 20.
Il-muntanja sagra tinkludi wkoll il-Kumpless tal-Mużew Nazzjonali Storiku u Arkeoloġiku ta' Sulaiman li nbena matul l-era Sovjetika, fejn jintwerew is-sejbiet arkeoloġiċi mill-inħawi u l-istorja tal-muntanja sagra. Madwar in-naħa t'isfel tax-xaqliba tal-muntanja hemm ċimiterju.
Filwaqt li l-muntanja għadha sit prominenti u sagru fi ħdan il-belt ta' Osh, il-qagħda attwali tal-infrastruttura u tal-mużew tagħha ma jagħmlu għajb għall-importanza storika tas-sit. Min iżur is-sit bil-mixi jrid jiffaċċja l-art imħarbta tas-sit mingħajr xi żoni fid-dell jew mingħajr l-aċċess għall-ilma, u ma hemm l-ebda post fejn wieħed jista' jixtri l-ilma jew l-ikel jew faċilitajiet bażiċi bħal tojlits.
Il-mużew, li jmur lura għal żmien l-Unjoni Sovjetika, ma tantx jidher li ngħata wisq investiment minn mindu ġie stabbilit. L-artefatti mhumiex immarkati sew, u xi oġġetti għandhom deskrizzjonijiet vagi jew saħansitra komiċi —bħal ktieb storiku li huwa deskritt sempliċement bħala "ktieb". In-nuqqas ta' tabelli informattivi, deskrizzjonijiet tajbin u kuntest jagħmilha diffiċli biex il-viżitaturi jirnexxilhom japprezzaw sew l-importanza kulturali u storika tas-sit. Barra minn hekk, l-użu ta' tidwil bl-LEDs qawwijin fil-mużew kollu ma jtejjibx l-atmosfera tal-mużew, u b'hekk l-esperjenza fih hija inqas immersiva jew edukattiva. Is-sit jeħtieġ sforzi ta' restawr, servizz ta' kuratur, u ż-żieda ta' faċilitajiet essenzjali għall-preservazzjoni tal-wirt kif ukoll biex tittejjeb l-esperjenza inġenerali tal-viżitaturi.[5]
Sit ta' Wirt Dinji
immodifikaIl-Muntanja Sagra ta' Sulaiman-Too ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2009.[1]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[1]
Gallerija
immodifika
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_06.jpg)
_08.jpg)
.jpg)
Referenzi
immodifika- ^ a b ċ d "Sulaiman-Too Sacred Mountain - UNESCO".
- ^ Dean, Riaz (2022). The Stone Tower: Ptolemy, the Silk Road, and a 2,000-Year-Old Riddle. Delhi: Penguin Viking. pp. 173–85. ISBN 978-0670093625.
- ^ von Reden, Sitta (2023). The Handbook of Ancient Afro-Eurasian Economies (Volume 3: Frontier-Zone Processes and Transimperial Exchange). De Gruyter Oldenbourg. p. 20. ISBN 9783110604641.
- ^ Dean, Riaz (2015). "The Location of Ptolemy's Stone Tower: The Case for Sulaiman-Too in Osh". The Silk Road.
- ^ "The Sulayman-Too Museum: A Unique Cave Museum in Kyrgyzstan, Carved into the Mountain". The Archaeologist (bl-Ingliż). 2022-05-26. Miġbur 2024-10-13.