Katidral ta' Naumburg

Il-Katidral ta' Naumburg (bil-Ġermaniż: Naumburger Dom St. Peter und St. Paul, ippronunzjata [ˈnaʊ̯mˌbʊʁɡɐ doːm], li jinsab f'Naumburg, il-Ġermanja, huwa l-eks katidral tal-Veskovat ta' Naumburg-Zeitz. Il-binja tal-knisja, li l-biċċa l-kbira tagħha tmur lura għas-seklu 13, hija għeliem rinomat tar-Rumanesk Aħħari Ġermaniż and ġiet rikonoxxuta bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2018. Il-kor tal-Punent bl-istatwi famużi tat-tnax-il fundatur/donatur tal-katidral (Stifterfiguren) u l-Lettner, ix-xogħlijiet tal-Artist Ewlieni ta' Naumburg, huwa wieħed mill-iktar monumenti Gotiċi bikrin u sinifikanti.

Veduta tax-Xlokk tal-Katidral ta' Naumburg

Il-knisja nbniet bir-rilokazzjoni tas-Sede Veskovali minn Zeitz fl-1028, ħdejn knisja parrokkjali antika. Għaldaqstant hija l-protokatidral tal-eks Djoċesi Kattolika ta' Naumburg-Zeitz. Bir-Riformazzjoni, Naumburg u l-katidral saru Protestanti. Il-Katidral ta' Naumburg għadu knisja parrokkjali Protestanta sa llum.

Il-Katidral ta' Naumburg huwa parti minn rotta turistika magħrufa bħala l-Mogħdija Rumaneska f'Sachsen-Anhalt. Mill-1999, il-Katidral ta' Naumburg u l-pajsaġġ tax-xmajjar Saale u Unstrut, jitqiesu bħala dominju importanti tal-Medju Evu Għoli.

Storja

Sfond

It-torrijiet tal-Punent u l-bitħa tal-kjostru

L-istorja tar-raħal ta' Naumburg tmur lura għas-sekli 9 u 10. Minħabba nuqqas ta' dokumentazzjoni bil-miktub, id-dettalji u d-dati preċiżi mhumiex magħrufa. Madankollu, x'aktarx li l-Markgraf (Margravju; titlu nobbli) Ekkehard I ta' Meissen u l-iżjed bniedem setgħan fil-fruntiera tal-Lvant tal-Imperu Ruman Sagru kien il-fundatur.

Huwa bena residenza fuq blata għolja bejn wieħed u ieħor 25 metru 'l fuq mix-xmara Saale, ħdejn il-bokka tax-xmara Unstrut. Il-pożizzjoni għal dan il-kastell, li kien issejjaħ neweburg li iktar 'il quddiem saret Naumburg, intgħażlet għall-prossimità vantaġġuża tagħha f'salib it-toroq ta' daqstant mogħdijiet kummerċjali b'traffiku għoli fil-fruntiera tal-Lvant storika tal-Lvant ta' Francia (ir-Renju tal-Ġermanja) mal-artijiet tal-Islavi Polabjani li kienu inkorporati fil-Marċ tal-Lvant tas-Sassoni.

Ekkehard inqatel fl-1002 fl-Abbazija ta' Pöhlde fil-għoljiet ta' Harz, iżda ma kienx possibbli li jindifen f'Naumburg dak iż-żmien, peress li la l-kastell u lanqas il-monasteru mehmuż miegħu kienu għadhom ma tlestew. Ladarba dan ix-xogħol tlesta, uliedu subien, il-Margravji ta' Meissen, Hermann u Ekkehard II ordnaw li l-katavru tiegħu u l-katavri ta' missirijietu jitpoġġew fil-Georgenkloster f'Naumburg.

Ulied Ekkehard stabbilew knisja parrokkjali żgħira fil-parti tal-Punent taż-żona madwar il-kastell. Din ġiet iddedikata lill-Marija Verġni u ssemmiet għall-ewwel darba fit-testi li għadhom eżistenti tal-Kronaka Veskovali ta' Merseburg fl-1021. Fl-1028, wara xi tħeġġiġ miż-żewġ aħwa, kisbu l-approvazzjoni mir-Re Konrad II u l-Papa Ġwanni XIX biex is-Sede Veskovali tiġi ttrasferita minn Zeitz għal Naumburg on the grounds that the castle would provide more protection for the see than it could get at Zeitz.

Rumanesk Bikri

Pjanta tal-Katidral ta' Naumburg

Ftit wara l-approvazzjoni tar-rilokazzjoni tas-Sede Veskovali, fir-rebbiegħa tal-1029, ħarira fil-Lvant tal-knisja parrokkjali eżistenti, bdiet il-kostruzzjoni tal-katidral Rumanesk Bikri. Fl-1044, matul ir-renju tal-Isqof Hunold ta' Merseburg, il-knisja ġiet ikkonsagrata u ġew iddeżinjati l-qaddisin patruni San Pietru u San Pawl, li ġew adottati mill-Katidral ta' Zeitz.

Din il-knisja nbniet fl-istess post fejn hemm il-binja Rumaneska/Gotika llum, iżda kellha daqs iżgħar. Għall-ħabta tal-1160-1170 ġiet miżjuda kripta mal-binja, l-unika kamra tal-ewwel katidral li għadha teżisti fl-istruttura attwali ftit jew wisq mingħajr alterazzjonijiet.

Gotiku/Rumanesk Aħħari

L-istatwi tal-Margravji Ekkehard II u Uta

Ir-rikostruzzjoni tal-katidral bdiet għall-ħabta tal-1210. Mill-istruttura antika baqgħet biss il-kripta u din tilfet l-apsida tagħha, iżda ġiet imkabbra lejn il-Lvant u lejn il-Punent b'tali mod li issa hija estiża mhux biss taħt il-kor il-ġdid iżda anke taħt is-salib fil-pjanta tal-katidral.

Dan il-katidral ġdid inbena taħt l-Isqof Engelhard (1207-1242). Madankollu, ma tantx dam bl-għamla Rumaneska Aħħarija għal wisq żmien għaliex ma' nofs is-seklu 13 ġie miżjud il-kor Gotiku Bikri tal-Punent, li ħa post il-knisja parrokkjali antika. X'aktarx li tlesta sal-1260. Ftit wara, ġie miżjud sular ieħor fit-torrijiet tal-Punent. Għall-ħabta tal-1330, inbena l-kor poligonali Gotiku Għoli tal-Lvant, li kien jeħtieġ il-qerda tal-apsida Rumaneska. Fis-sekli 14 u 15 ġew miżjuda sulari addizzjonali fit-torrijiet tal-Punent. Id-Dreikönigskapelle ġiet ikkonsagrata fl-1416.

Fl-1532 il-katidral inħakem min-nar, li qered is-soqfa. Wara dan l-avveniment inbnew it-torrijiet tal-Lvant. In-nar qered ukoll in-navata bi tliet korsiji tal-knisja kulleġġjali ddedikata lil Santa Marija maġenb il-katidral, u llum kulma fadal minnha huwa l-kor. Il-knisja kulleġġjali għandha l-kjostru tagħha stess u għalhekk għal xi żmien kien hemm żewġ kjostri, wieħed fin-Nofsinhar tal-katidral u ieħor fit-Tramuntana. Il-kjostru tat-Tramuntana ma għadux jeżisti iżda kien jintuża biex jilqa' l-kleru tal-katidral qabel ma nqerdet il-knisja kulleġġjali.

Riformazzjoni

Matul ir-Riformazzjoni, Naumburg sar is-sede tal-ewwel isqof Protestant Ġermaniż, Nicolaus von Amsdorf fl-1542. Mal-mewt tal-isqof Kattoliku Julius von Pflug fl-1564, id-djoċesi Kattolika ta' Naumburg ġiet amministrata mill-Eletturi tas-Sassonja u finalment ġiet xolta fl-1615.

Kostruzzjoni iktar 'il quddiem

Is-soqfa u l-lanterni tar-ram tat-torrijiet tal-Lvant ġew miżjuda fl-1713-1714 u fl-1725-1728. Għall-ħabta ta' nofs is-seklu, minn ġewwa l-katidral ġie mibdul fi knisja Barokka. Dan il-proċess ġie invertit permezz ta' "purifikazzjoni" fl-1874-1878 li kienet immirata lejn ir-restawr tal-katidral b'bixra Medjevali, jiġifieri Rumaneska/Gotika, anke a skapitu tas-sostituzzjoni ta' oġġetti Barokki b'arti ġdida li terġa' tqanqal ir-Rumanesk/il-Gotiku.

It-torri tal-Lbiċ ġie mtawwal bi tliet psewdosulari Gotiċi fl-aħħar tas-seklu 19. Fl-istess żmien, ġew miżjuda soqfa forfċi u soqfa oħra għaż-żewġ torrijiet tal-Punent. Binja psewdo-Medjevali nbniet fil-pożizzjoni preċedenti tan-navata tal-knisja kulleġġjali, li inizjalment intużat bħala sala għall-iskola tal-katidral. Finalment, inbniet id-dar mad-daħla fl-1940.

Deskrizzjoni

Il-katidral huwa bażilika b'kor doppju u bi tliet korsiji, b'par torrijiet fil-Lvant u fil-Punent, maġenb il-korijiet. Minħabba l-preżenza tal-korijiet maż-żewġ naħat, wieħed jidħol fil-knisja mill-ġnub. Id-daħla prinċipali tinsab fin-naħa tan-Nofsinhar mill-kjostru jew mid-dar mad-daħla. Il-korijiet huma diviżi min-navata permezz ta' żewġ ħitan diviżorji tal-ġebel.

Opri tal-arti fuq ġewwa

L-istatwa ta' Uta, waħda mill-fundaturi tal-katidral

L-iStifterfiguren (statwi tad-donaturi) tal-artist ewlieni msejjaħ Naumburger Meister (l-Artist Ewlieni ta' Naumburg) x'aktarx li huma l-iktar opri tal-arti magħrufin fil-katidral u spiss jiġu meqjusa bħala l-iktar skulturi Gotiċi Bikrin magħrufa fil-Ġermanja. It-tnax-il skultura jinsabu fil-kor tal-Punent, għandhom daqs ta' bnedmin ta' veru (tmien irġiel u erba' nisa), u juru nies nobbli li kienu fost il-fundaturi tal-katidral.

L-iskulturi x'aktarx li kienu jirrappreżentaw dawn in-nies li ġejjin (mill-Grigal għax-Xlokk):

• il-Margravju Konrad, neputi ta' Ekkehard II u Hermann I
• il-Margravja Gepa (jew Adelheid von Gernrode)
• il-Margravja Uta von Ballenstedt u l-Margravju Ekkehard II ta' Meissen (bħala koppja)
• il-Margravju Thimo von Kystritz (Timo de Kistricz, Comes de Wettin, Comes de Brena, il-Margravju zu Seußlitz und Kistritz, Herzog zu Meißen)
• il-Margravju Wilhelm von Camburg und Brehna
• il-Margravju Sizzo von Kevernburg
• il-Margravju Dietmar
• il-Margravja Reglindis u l-Margravju Hermann I ta' Meissen, ħu Ekkehard (bħala koppja)
• il-Margravju Dietrich von Brehna u Gerburg, martu

L-istatwa ta' Reglindis, wieħed mill-fundaturi tal-katidral

L-iskulturi nħolqu f'nofs is-seklu 13 mill-blat ramli ta' Grillenburg. Għaxra mill-figuri huma mdaħħlin fil-ħitan, u tnejn qegħdin bilwieqfa waħedhom. Oriġinarjament kienu mpittra iżda l-fdalijiet taż-żebgħa li għadha viżibbli llum ġejjin mix-xogħol ta' restawr li sar mis-sekli 16 sa 19.

Bħala skulturi Gotiċi Bikrin, dawn il-figuri huma tassew realistiċi u fihom ammont kbir ta' dettall individwali. In-natura tal-iskulturi u l-preżenza stess tal-figuri ta' nies komuni f'post daqstant prominenti fil-knisja jagħmilhom tassew uniċi fl-iskultura Ewropea tas-seklu 13.

Magħmul mill-istess artist, il-Westlettner (il-ħajt diviżorju tal-Punent) fih skulturi mill-Passjoni ta' Kristu.

Flimkien, il-Westlettner u l-figuri tal-fundaturi jitqiesu bħala "wħud mill-iktar xogħlijiet importanti tal-arti Gotika Bikrija fil-Ġermanja".

L-Elisabethkapelle, kappella ddedikata lil Santa Eliżabetta fiha l-eqdem skultura magħrufa tal-ġebel ta' din il-qaddisa. X'aktarx li saret ftit wara l-kanonizzazzjoni ta' Eliżabetta fl-1235, erba' snin biss wara mewtha. Ras l-istatwa kienet tħaddan fiha r-relikwi tal-qaddisa.

It-twieqi tal-katidral fihom xogħol magħmul minn Neo Rauch fl-Elisabethkapelle u minn Thomas Kuzio fil-kripta u fil-battisterju. Hemm ukoll twieqi Medjevali, b'mod partikolari fil-kor tal-Lvant.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Katidral ta' Naumburg ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji fl-2018.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; u l-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ".

Iktar qari

• Gerhard Straehle: Der Naumburger Meister in der deutschen Kunstgeschichte. Einhundert Jahre deutsche Kunstgeschichtsschreibung 1886-1989. Ludwig-Maximilians-Universität München, 2009.
• Gerhard Straehle: Der Naumburger Stifter-Zyklus und der Erschlagene im Westchor (Synodalchor) des Naumburger Doms. Verlag Langewiesche, Königstein 2012, ISBN 978-3-7845-2960-8.