Golf ta' Porto
Il-Golf ta' Porto huwa golf tal-Baħar Mediterran li jinsab fin-naħa tal-Punent tal-gżira ta' Korsika, Franza, u huwa magħruf sew għal lewn drammatiku u għall-irdumijiet imħarbtin tiegħu.[1][2] Il-golf jinsab fi ħdan id-dipartiment ta' Corse-du-Sud. Il-golf u l-kosta tal-madwar jagħmlu parti mill-Park Naturali Reġjonali ta' Korsika. Fl-1983, il-golf tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, flimkien mal-Calanche ta' Piana, mal-Golf ta' Girolata u mar-Riżerva Naturali ta' Scandola, bis-saħħa tax-xenarju straordinarju, ir-rikkezza tal-ispeċijiet tal-baħar u tal-għasafar, u l-makkja.[3]
Il-Golf ta' Porto huwa kkonfinat minn ħames komuni. Mill-kosta tat-Tramuntana tal-golf u fid-direzzjoni tal-arloġġ madwar il-kosta lejn in-Nofsinhar, dawn huma Osani, Partinello, Serriera, Ota u Piana. Il-bokka tal-golf tinsab f'Ota, fejn ix-xmara Porto titbattal fil-baħar. Il-kosta tal-Golf ta' Porto hija famuża għall-irdumijiet oranġjo-ħomor u għall-artijiet għoljin sa 900 metru. L-uċuħ tal-irdumijiet huma interrotti minn bosta grotti u l-golf stess fih bosta sikek, gżejriet u qaliet.[4]
Il-bijodiversità kostali u marittima tul il-Golf ta' Porto hija rikka ħafna. Iż-żona ta' mal-baħar hija ddominata mil-lavanda tal-baħar, u l-450 speċi ta' algi marittimi kollha fil-Mediterran ġew irreġistrati tul il-Golf. Dawn jinkludu l-ispeċijiet Halimeda u speċijiet oħra mhux osservati f'żoni oħra ta' Franza. Minħabba ċ-ċarezza tal-ilmijiet fl-inħawi, l-algi jistgħu jikbru sa fond ta' 35 metru. Ir-Riżerva Naturali ta' Scandola tippreserva bosta speċijiet terrestri fl-inħawi. Flimkien mal-algi, hemm ukoll qroll prezzjuż fiż-żoni baxxi tal-golf. Barra minn hekk, il-kurrenti b'saħħithom jippermettu lil għadd kbir ta' ħut jinġema' fil-golf.[4]
L-inħawi ta' bejn il-Golf ta' Porto u l-Calanche ta' Piana storikament kellu popolazzjoni sparpaljati minħabba l-art imħarbta tar-reġjun u l-istorja turbolenti tiegħu. Sensiela ta' tifqigħat tal-pesta minn nofs is-seklu 15 sal-aħħar tas-seklu 16, segwiti minn skarsezzi tal-ikel u ġuħ mis-sekli 16 sa 18 qerdu l-popolazzjoni fl-inħawi. Lejn tmiem il-Medju Evu, iż-żona tal-golf kienet f'idejn is-sinjuri ta' Leca, waħda mill-familji nobbli ta' Cinarchesi. Fl-aħħar tas-seklu 15, il-Konti Giovan Paolo ta' Leca daħħal ir-reġjun kollu f'kunflitt.
Matul it-tieni nofs tas-seklu 16, il-kursari tal-Barbarija b'mod regolari kienu jassedjaw il-kosta ta' Korsika, u b'hekk dan qanqal il-kostruzzjoni ta' għadd ta' difiżi kostali, magħrufa kollettivament bħala t-torrijiet tal-Ġenoviżi f'Korsika. Tlieta minn dawn it-torrijiet kienu jinsabu mal-kosta tal-Golf ta' Porto: Torra di l'Isula di Gargali, fuq il-gżejra bl-istess isem mal-kosta tal-Punent qrib Osani, Torra di Portu, fil-bokka tal-golf f'Ota, u Torra di Turghju, mal-kosta tan-Nofsinhar tal-golf f'Piana.
Minkejja dawn il-fortifikazzjonijiet, l-attakki mill-kursari eventwalment eliminaw villaġġi sħaħ, fosthom Paomia u Revinda. Fl-aħħar tas-seklu 16, l-artijiet kostali baxxi ġew deskritti bħallikieku ġew abbandunati għalkollox: "B'hekk Sia, il-foss ta' Salogna, inqered, jew dak ta' Paomia, abbandunat għalkollox fl-completely deserted in 1584". Sal-bidu tas-seklu 17, kien ċar li Korsika ma setgħetx tiġi difiża. Ir-residenti tal-villaġġi fl-artijiet muntanjużi li kienu sidien tal-artijiet mal-kosta appellaw għall-kostruzzjoni ta' għadd ikbar ta' fortifikazzjonijiet, u dan wassal għar-rikostruzzjoni ta' torri f'Sagone, kif ukoll ta' sitt torrijiet ġodda oħra: f'Omigna, f'Cargèse, f'Orchinu, f'Cavi Rossi, f'Gargalo u f'Imbuto. Dawn is-sitt torrijiet inbnew bejn l-1605 u l-1611 taħt it-tmexxija tal-arkitett Anton Giovanni Sarola. Matul dan iż-żmien, l-awtoritajiet Ġenoviżi żviluppaw politika ta' konċessjonijiet, li b'mod partikolari wasslet għall-istabbiliment f'Cargèse ta' kolonja Griega, u dan ikkawża tensjoni sħiħa mal-popolazzjoni tal-madwar.
Fir-rendikont tal-ivvjaġġar tiegħu Une excursion en Corse, ippubblikat fl-1891, il-Prinċep Roland Bonaparte iddeskriva ż-żona bħala waħda mill-isbaħ postijiet naturali ta' Korsika. Mill-1983, il-Golf ta' Porto u l-karatteristiċi ta' madwaru tniżżlu kollettivament bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[3]
Sit ta' Wirt Dinji
immodifikaIl-Golf ta' Porto: il-Calanche ta' Piana, il-Golf ta' Girolata, ir-Riżerva ta' Scandola ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1983.[3]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vi) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; il-kriterju (viii) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[3]
Gallerija
immodifika
Referenzi
immodifika- ^ Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., eds. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. p. 303. ISBN 0-89577-087-3.
- ^ Bonaparte, Roland (1891). Une excursion en Corse (bil-Franċiż).
- ^ a b ċ d "Golf ta' Porto: Calanche ta' Piana, Golf ta' Girolata, Riżerva ta' Scandola - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-01-02.
- ^ a b Claudino-Sales, Vanda (2019). Charles W. Finkl (ed.). Coastal world heritage sites. Dordrecht, Netherlands. ISBN 978-94-024-1526-1.