Fidel Castro

Fidel Castro
23. Segretarju Ġenerali tal-Moviment Mhux Allinjat
7. Segretarju Ġenerali tal-Moviment Mhux Allinjat
President of Cuba (en)
First Secretary of the Communist Party of Cuba (en)
Prime Minister of Cuba (en)
Ħajja
Isem propju	Fidel Alejandro Castro Ruz
Twelid	Birán (en) , 13 Awwissu 1926
Nazzjonalità	Kuba
Residenza	Santiago de Cuba
Grupp etniku	Galicians (en)
L-ewwel lingwa	Spanjol
Mewt	Ħavana, 25 Novembru 2016
Post tad-dfin	Santa Ifigenia Cemetery (en)
Familja
Missier	Ángel Castro y Arguíz
Omm	Lina Ruz González
Konjuga/i	Mirta Díaz-Balart (en) (11 Ottubru 1948 - 1955); Dalia Soto del Valle (en) (1980 - 2016)
Koppja/i	Natalia Revuelta Clews (en) ; Dalia Soto del Valle (en)
Ulied	uri Alina Fernández (mul) ; Fidel Ángel Castro Díaz-Balart (en) ; Jorge Ángel Castro (en) ; Fransiska Pupo (en) ; Antonio Castro- Soto del Vale (en) ; Alex Castro -Soto (en) ; Alexis Castro-Soto (en) ; Alejandro Castro-Soto (en) ; Ángel Castro-Soto (en) ;
Aħwa	uri Juanita Castro (en) ; Ramón Castro Ruz (mul) ; Raúl Castro (en) ; Lidia Castro Argota (en) ; Emma Castro (en) ;
Edukazzjoni
Alma mater	University of Havana (en) ; (1945 - Settembru 1950) Dottore : liġi; Belen Jesuit Preparatory School (en) ; (1945 - 1945)
Lingwi	Spanjol
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	politiku; avukat; partiġjan; ġurnalist; rivoluzzjonarju; statista
Premjijiet	List Hero of the Soviet Union (23 Mejju 1963) ; Order of Lenin (1972) ; Jubilee Medal "Thirty Years of Victory in the Great Patriotic War 1941–1945" (9 Mejju 1975) ; Order of the October Revolution (1976) ; Collar of the Order of the White Lion (22 Ġunju 1972) ; Star of the Socialist Republic of Romania (26 Mejju 1972) ; Order of Georgi Dimitrov (17 Mejju 1972) ; Grand Cross of the Order of Polonia Restituta (24 April 1973) ; Order of Jamaica (16 Ottubru 1977) ; Order of Merit (1977) ; Order of Karl Marx (12 Awwissu 1986) ; Grand Cross of the Order of the Aztec Eagle (1988) ; Order of Klement Gottwald (10 Lulju 1986) ; Order of Merit of Duarte, Sanchez and Mella (22 Awwissu 1998) ; Grand Collar of the Order of Good Hope (4 Settembru 1998) ; Grand Cross of the National Order of Mali (13 Lulju 1998) ; Order of Prince Yaroslav the Wise, 1st class (19 Ġunju 2000) ; Order of the Liberator (30 Ottubru 2000) ; Order of the Crown of the Realm (11 Mejju 2001) ; Order of the Quetzal (16 Frar 2009) ; Order of the Companions of O. R. Tambo (27 Marzu 2009) ; Star of People's Friendship (1972) ; Confucius Peace Prize (2014) ; Al-Gaddafi International Prize for Human Rights ; Lenin Peace Prize (1961) ; Emblem of the Republic (2000) ; Order of Merit, 1st class (26 Marzu 2010) ; honorary doctorate of the National University of San Marcos ; Order of Lenin (1986) ; Order of Timor-Leste (3 Diċembru 2010) ; Order of Hồ Chí Minh (8 Jannar 1989) ; Order of Omar Torrijos Herrera (5 Jannar 2009) ; Order of Agostinho Neto (9 Lulju 1992) ; Order of Belize (8 Frar 1999) ; Order of the Nile (5 Novembru 1959) ; Order of the Yugoslavian Great Star (14 Settembru 1986) ; Bintang Mahaputera Adipurna (22 Jannar 1960) ; Order of José Martí ; [[]] ; Order of Lenin (1963) ; Order of Eduardo Mondlane, 1st class (8 Diċembru 1988) ;
Sħubija	Party of the Cuban People – Orthodox (en) ; 26th of July Movement (en)
Servizz militari
Grad	commandant (en)
Iġġieldu	Cuban Revolution (en) ; Cuban Missile Crisis (en)

Fidel Castro (twieled fit-13 ta' Awwissu 1926 – miet fil-25 ta' Novembru 2016) kien rivoluzzjonarju Kuban li mexxa lil Kuba mill-1959 sal-2008. Taħt it-tmexxija tiegħu, Kuba saret stat soċjalista b'partit wieħed, l-industrija u n-negozju ġew nazzjonalizzati u riformi soċjalisti ġew implimentati fis-soċjetà.

Tfulija

Bin bidwi Spanjol għani, huwa studja l-liġi fl-Università ta' Havana fis-snin erbgħin, minn fejn adotta politika xellugija anti-imperjalista.

Ir-Rivoluzzjoni Kubana

Kuba għaddiet minn taħt diversi dittatorjati, li matulhom il-ħeġġa għar-riforma ħalliet postha għal korruzzjoni u ripressjoni, l-aktar taħt Gerardo Machado (1925–33) u s-suċċessur tiegħu, Fulgencio Batista y Zaldgvar li kien ħaġa waħda mal-Istati Uniti.

Fl-1 ta' Jannar 1959, Castro ħa t-tmexxija tal-pajjiż wara rivoluzzjoni popolari kontra d-dittatur Batista. Kien hemm ħafna sezzjonijiet tal-pajjiż li raw ħafna tajjeb f'Castro, bħal ngħidu aħna l-Ġiżwiti. Ħalliha li mbagħad wara, ir-rivoluzzjoni ħadet xejra anti-Kattolika.

Castro mill-ewwel beda jwettaq programm ta' riformi ekonomiċi u soċjali iżda mingħajr ma ta lura lill-pajjiż il-libertajiet li kien wiegħed qabel ma ħa l-poter. Dawk li bdew jopponuh intefgħu l-ħabs jew inqatlu.

Bil-mod il-mod, Castro innazzjonalizza kollox, ħafna drabi mingħajr ma ta xi kumpens lis-sidien ta' qabel tal-kumpaniji.

Kuba u l-Istati Uniti

Castro speċjalment fl-ewwel snin tiegħu bħala politiku pinġa lilu nnifsu bħala ċ-champion ta' liberaliżmu kontra dak li ħafna kienu jikkonsidraw bħala l-imperjaliżmu kapitalista tal-Istati Uniti fl-Amerika Latina.

Castro kien element qawwi fil-Gwerra Bierda, fiż-żmien meta l-ideoloġiji kienu importanti ħafna fil-politika. Fl-1962 l-Amerika mponiet embargo fuq l-esportazzjoni minn Kuba li ħalla effett ħażin fuq l-ekonomija Kubana.

Ir-relazzjonijiet bejn Kuba u l-Amerika komplew jiħżienu fil-bidu tas-snin 60 meta madwar 1,400 Kuban imħarrġin mic-CIA Amerikana ppruvaw jinvadu lil Kuba biex ineħħu lil Castro mill-poter, fil-magħrufa Bay of Pigs (1961), disfatta kbira għall-Gvern ta' Kennedy.

Fl-1962 qamet il-kriżi tal-missili nukleari tal-Unjoni Sovjetika f'Kuba li wasslet biex is-Sovjetiċi jirtiraw il-missili fuq l-insistenza ta' l-Amerikani. L-involviment ta' Kuba fl-Amerika ċentrali, l-Afrika u l-Karibew komplew żiedu l-antipatija lejhom min-naħa ta' l-Amerikani.

Suċċessi

Taħt Castro, Kuba saret it-tieni l-inqas pajjiż fir-rata tal-illitteriżmu fid-dinja (it-tieni l-aktar li jafu jaqraw). 99.8% tal-Kubani jafu jiktbu u jaqraw. Fil-qasam tas-saħħa, Kuba huwa l-iktar pajjiż fid-dinja li għandu tobba ras għal ras, u bagħat fid-dinja eluf ta' tobba f'iktar minn erbgħin pajjiż ieħor.

Fil-qasam ambjentali, fl-2007, Kuba kien l-uniku pajjiż fid-dinja li laħaq id-definizzjoni tal-WWF ta' żvilupp sostenibbli.

Staġnar ekonomiku

Iżda mbagħad fl-ekonomija u iktar u iktar fejn jidħlu drittijiet umani u libertà reliġjuża il-pajjiż baqagħlu ħafna x'jaqdef biex imqar ikun fl-ewwel tal-nofs tal-istatistika dinjija.

Il-bidliet kbar li seħħew fis-snin tmenin fil-pajjiżi ta' l-Ewropa tal-Lvant, u t-tmiem ta' l-Unjoni Sovjetika ħallew lil Kuba iżolata politikament, filwaqt li l-embargo ta' l-Amerikani kompla jagħmel ħafna ħsara lill-ekonomija Kubana.

Fi Frar 1996, jet fighters Kubani waqqgħu żewġ ajruplani Amerikani li kienu qed ituru fl-ispazju ta' l-ajru Kuban. L-embargo Amerikan sar iktar strett.

Kuba u l-Knisja Kattolika

Fl-1961, 80% tal-qassisin kellhom jitilqu minn Kuba. Wara l-famuża “Bay of Pigs”, il-Gvern Komunist Kuban beda jqishom kompliċi mal-Amerikani biex jippruvaw ineħħuh mis-setgħa. L-Istat beda jippromwovi l-ateiżmu u jikkunsidra r-reliġjonijiet bħala twemmin superstizzjuż u injorant.

Il-Kattoliċi u nies ta' reliġjonijiet oħra kienu jiġu ppersegwitati fl-iskejjel u fuq il-postijiet tax-xogħol.

Minkejja dawn is-snin kollha ta' propoganda anti-reliġjuża, il-Knisja Kubana llum tistma li 60% tal-Kubani huma Kattoliċi u jinsabu mferrxin fi ħdax –il djoċesi.

Iż-żjara tal-Papa Ġwanni Pawlu II fl-1998 fuq stedina tal-Gvern Kuban żgur tejbet ir-relazzjonijiet bejn Stat u Knisja. Fil-21 ta' Jannar 1998 il-Papa Ġwanni Pawlu appella biex “Kuba tinfetaħ għad-dinja u d-dinja għal Kuba.”.

Riformi

t-transizzjoni ta' poter li seħħet fl-aħħar għaxar snin ta' Fidel Castro għal ħuħ Raul, fissret bidu ta' riforma. Il-ftuħ ta' relazzjonijiet diplomatiċi bejn Kuba u l-Istati Uniti fi żmien il-presidenza Obama jistgħu jwasslu għal riformi ekonomiċi ta' ġid għall-pajjiż u l-poplu Kuban.

Mewt

Wara li tħabbret il-mewt ta' Fidel Castro, il-Gvern Kuban ħabbar disat ijiem ta' luttu. Tul dan il-perjodu attivitajiet pubbliċi mhux se jsiru filwaqt li l-bnadar se jittajru mezzasta.

Kien f'April 2016, meta għall-aħħar darba Fidel Castro indirizza l-Partit Komunista. Huwa ħeġġeġ lill-membri kollha tal-Partit biex jżommu l-ideali tar-rivoluzzjoni ħajjin.

Kien hemm diversi reazzjonijiet ta' mexxejja dinjija hekk kif tħabbret il-mewt ta' Castro.

Il-President Russu Vladimir Putin li ddeskriva lil Castro bħala simbolu ta' era u bħala ħabib tar-Russja.

Il-President Amerikan Barack Obama offra l-kondoljanzi għall-famija Castro. Il-President Amerikan tenna li hija l-istorja li se tiġġudika lil Fidel Castro. Min-naħa tiegħu l-President Elett Donald Trump fi tweet qal sempliċiment “Fide Castro is Dead!”

Il-Papa Franġisku qal li l-mewt ta' Fidel Castro hija aħbar ta' niket u wassal il-kondoljanzi lil ħuħ Raul Castro.

Min-naħa l-oħra l-eks-Mexxej Sovjetiku Mikhail Gorbachev li qal li minkejja d-diffiklutajiet kollha, Castro rnexxielu jmexxi lill-pajjiż fit-triq ta' żvilupp indipendenti.

Min-naħa l-oħra, il-Prim Ministru Indjan Narendra Modi ddeskriva lil Castro bħala wieħed mill-aktar personalitajiet ikoniċi tas-seklu 20.

Reazzjonijiet oħra waslu minn Mexxejja tal-Amerika Latina fosthom, il-President Messiakn Enrique Pena Nieta li ddeskiva lil Castro bħala ħabib tal-Messiku.

Min-naħa l-oħra, il-President Franċiż Francois Holland qal li Castro kien figura mportanti tas-seklu 20. Tenna li madankollu Franza kkundannat l-abbużi tad-drittijiet umani li seħħew f'Kuba.

Filwaqt li l-Kubani li jgħixu f'Kuba kienu mnikkta b'din l-aħbar mhux l-istess jista jingħad għal Kubani li jgħixu f'Miami. Rapporti qalu li għadd ta' Kubani li jgħixu f'Little Havana ħarġu jiċċelebraw il-mewt ta' Fidel Castro. Huma nstemgħu jgħidu “Cuba si! Castro no!”