Ġebla ta' Majmuna

Il-Ġebla ta' Majmuna, magħrufa wkoll bħala il-Ħaġra ta' Majmuna, hija waħda mill-iktar sejbiet arkeoloġiċi mportanti f'Malta assoċjati ma' żmien il-Ħakma ta' l-Għarab. Dan il-kapulavur fil-Kalligrafija kufija ġie magħmul bħala tifkira ta' tifla Għarbija li mietet nhar il-Ħamis, 21 ta' Marzu, 1174 u fuqu hemm talba ta' missier biex jingħata s-saħħa spiritwali sabiex jaffronta t-telfa ta' bintu.

Għal ħafna snin ingħad li l-Ġebla ta' Majmuna nstabet Għawdex viċin ix-Xewkija jew is-Sannat. Tant hu hekk li f'Għawdex stess hemm post li għadu jġib l-isem ta' Majmuna. Madanakollu, m'hemm l-ebda evidenza bil-miktub li ssaħħah din l-ipoteżi. Fil-fatt, l-oriġini tal-ġebla m'humiex ċari.

L-iskrizzjoni hija mnaqqxa fuq biċċa rħam minn fdalijiet Rumani. Din kienet prattika komuni ħafna fl-Afrika ta' Fuq, fejn fdalijiet Rumani kienu jiġu misruqa għall-ġebel u l-irħam tagħhom. B'hekk huwa wkoll possibbli li dil-ġebla oriġinat minn xi pajjiż fl-Afrika ta' Fuq. Għal ħafna żmien il-ġebla kienet ikkunsidrata bħala evidenza li Malta, minkejja t-tmiem tal-ħakma Għarbija mal-wasla tal-Konti Ruġġieru fl-1090, xorta waħda baqgħet influwenzata b'mod konsiderevoli mill-kultura Għarbija. Dan l-argument, però, ma jidhirx li għandu bażi soda f'din is-sejba.

Fl-1839 din il-lapida ġiet f'idejn il-familja Xara, u mingħandhom għaddiet f'idejn il-Baruni Giuseppe Maria de Piro li fl-1845 taha lil-librerija pubblika.

L-interpretazzjoni korretta tal-kitba kienet sfida kbira, speċjalment minħabba l-fatt li ħafna interpretazzjonijiet kienu bbażati fuq illustrazzjonijiet ħżiena. Eventwalment ġiet iddeċifrata mir-Russu/Pollakk Andrej Jakovlevic Italinski (magħruf ukoll bħala Andrea Italinski u l-konti Italinski), li kien diplomatiku tat-Tzar fl-Imperu Tork minn 1863 sa 1886.

Illum il-ġurnata, il-Ġebla ta' Majmuna hi mħarsa fil-Mużew ta' l-Arkeoloġija fiċ-Ċittadella, ir-Rabat (Għawdex).

Traduzzjoni bil-Malti

Din il-kitba tal-ħaġra ġiet maqluba għall-Malti minn Temi Zammit fuq bażi ta' traskrizzjoni b'ittri latini li kien fisser Grabjiel d'Aleppo, patri Kapuċċin.

B'isem Alla l-ħanin, u sella għalih in-nibi (profeta) Muhammed u għal niesu u sellem għalihom tislima.

Lili Alla l-kobor ta' dejjem iżda l-ħolqien tiegħu ried jintemmu.

Intom ta' dan f'rasul Alla għandkom xhieda sewwa.

Dan hu l-qabar ta' Majmuna bint Hasan, bin Ali il-Ħadli minn Gabes ta' Susa. Mietet, il-ħniena t'Alla għaliha, nhar il-Ħamis fis-sittax tax-xahar Xahban il-Kbir fis-sena ħames mija u disgħa u sittin u hi tixhed li ma hemmx Alla ħlief Alla l-waħdieni li ma għandux xirka.

Saqsi lilek innifsek, jekk hemmx fl-art min jibqa'.
Il-mewt ħarġitni, jaħasra, minn ħajti l-qasira.
Kont bieżla f'għemili u kull ma għamilt magħdud u jibqa'.
Ja min jara l-qabar li ġewwa fih jiena mibnija, it-trab għabbar ix-xfar u t-truf ta' għajnejja.
F'maqgħadi u f'dari xejn ħlief biki u x'jkun fil-qawmien tiegħi meta jiġi min ħalaqna?

Referenzi

Viglo, N°26 Ottubru 2004 (Ġurnal ippublikat bl'Ingliż minn l-għaqda Din l-Art Ħelwa)
de-piro biography
Count Andrew Italinski
Andrew P. Vella, Storja ta' Malta Vol. I, pp. 86-88
M. Amari, Le epigrafi arabiche di Sicilia, Edizzjoni ġdida (Palermo, 1971), pp. 218-30.
E. Rossi, ‘Le lapidi sepolcrali Arabo-Musulmane’, Rivista degli Studi Orientali, XII.

Noti

Skond Godfrey Wettinger, Rossi jagħti l-aħjar rakkont fuq l-oqbra misilmin f'Malta u Għawdex
Minkejja riċerka f'diversi Arkivji u f'volumi ta' iskrizzjonijiet Għarab, l-awtur ta' dan l-artiklu ma setax isib id-deċifrazzjoni oriġinali ta' Italinski. Ikun obligat ħafna lil min ikun jista' jagħtih xi informazzjoni fejn jinsab dan id-dokument, jew fejn tinsab edizzjoni kritika (critical edition) ta' l-iskrizzjoni.

Ħoloq esterni

Il-Mużew tal-Arkeoloġija - Għawdex
Ritratt (klwalità dgħajfa ħafna) tal-ġebla ta' Majmuna fuq is-sit tal-Mużew tal-Arkeoloġija.