Wikipedija

Mediterran: Differenza bejn il-verżjonijiet

Esplora l-kronoloġija b'mod interattiv
← Differenza preċedentiDifferenza suċċessiva →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
Linja 1:
[[Stampa:Mediterranean_Relief.jpg|400px|thumb|Il-baċir tal-Baħar Mediterran]]{{Wikifikazzjoni}}
Skont it-teorija magħrufa bħala 'The continental Drift', daqs tletin miljun sena ilu, il-Baħar Mediterran beda jifforma ruħu hekk kif iż-żewġ kontinenti dawk tal-Afrika u dak tal-Ewrażja qorbu lejn xulxin, wieħed min-naħa tal-pol tan-Nofsinhar u l-ieħor mill-pol tat-Tramunta. Biż-żmien, wara ħafna miljuni tas-snin, bdew anki jiffurmaw il-muntanji bl-istess ċaqliq ġeoloġiku. Ma' dawn wieħed irid isemmi l-attivita vulkanika, u l-Kriżi tas-Salinità Messinjana wara li Ġibilta u s-Swejż ingħalqu għall-kollox u l-Mediterran spiċċa bħal għadira kbira li bdiet tixxotta. Ħafna speċi terrestri, u marini ġew effettwati b'dawn il-movimenti tal-kontinenti. Daqs ħames miljun sena ilu, l-għoljiet ta' Ġibilta infaqgħu bil-baħar tal-Atlantiku u l-Mediterran beda jerġa jimtela' bl-ilma.
'''Formazzjoni ġeografika u ġeoloġika tal-Mediterran'''
 
Skont it-teorija magħrufa bħala 'The Continental Drift Theory', daqs tletin miljun sena ilu, il-Baħar Mediterran beda jifforma ruħu hekk kif iż-żewġ kontinenti dawk tal-Afrika u dak tal-Ewrażja qorbu lejn xulxin, wieħed min-naħa tal-pol tan-Nofsinhar u l-ieħor mill-pol tat-Tramunta. Biż-żmien, wara ħafna miljuni tas-snin, bdew anki jaħbtu ma' xulxin, kemm min-naħa tal-Punent, fejn il-ponta ta' dik li llum tagħmel parti mill-Marokk, kif ukoll il-parti Iberjana. Daqs sitt miljun sena ilu l-istrett ta' Ġibiltà nagħlaq u għal daqs 600,000 sena il-Mediterran beda jinxef mill-baħar minħabba li l-ilma evaporat ma kienx qed jiġi mibdul mill-baħar tal-oċean Atlantiku. Dan il-fenomenu ambjentali hu magħruf bħala Kriżi tas-Salinità Messinjana (The Messinian Salinity Crisis). Sadanittant il-widien fil-qiegħ tal-Mediterran bdew jiffurmaw depożiti ta' miljuni ta' metri kwadri ta' melħ. Maċ-ċaqliq tal-blatt taż-żewġ kontinenti, bdew anki jiffurmaw serje ta' reġjuni ta' muntanji, bħal Pirinej, l-Alpi, u l-Atlas. Ma' dawn wieħed irid isemmi l-attività vulkanika, u l- wara li Ġibilta u s-Swejż ingħalqu għall-kollox u l-Mediterran spiċċa bħal għadira kbira li bdiet tixxotta. Ħafna speċi terrestri, u marini ġew effettwati b'dawn il-movimenti tal-kontinenti għaliex kienu kapaċi jaqsmu minn kontinent għall-ieħor. Daqs ħames miljun sena ilu, l-ħajt ta' blat in-naħa ta' Ġibiltà infaqa' kemm biċ-ċaqliq tal-kontinenti kif ukoll bis-saħħa tal-Baħar tal-Atlantiku li jaħsbu li fi żmien sentejn irnexxielu jerġa' jimla' il-baċin tal-Mediterran..
 
 
 
Line 6 ⟶ 10:
 
 
Il-'''Baħar Mediterran''' għandu tul ta' madwar 3.800 km (2.400 mil), filwaqt li erja tiegħu hi ta' 2.5 miljun km². Dan il-baħar illum hu magħqud mal-[[Oċean Atlantiku]] (permezz tal-[[Istrett ta' Ġibiltà]]), u mal-[[Baħar l-Aħmar]] permezz tal-Kanal tas-Swejs li tħaffer fl-1869. Mill-Istrett tad-Dardanelli l-Mediterran jagħqad mal-Baħar l-Iswed. Il-Mediterran hu maqsum f'diversi ibħra reġjonali, li huma l-[[Baħar Adrijatiku]], l-[[Baħar Eġew]], l-[[Baħar Jonju]], u l-[[Baħar Tirren]]. Il-perimetru kostali hu ta' madwar 46.000 km. Dan it-tul jgħaddi minnmatul tnejn u għoxrin pajjiż differenti.
 
== Kontribut storiku ==
 
Għalkemm il-Mediterran jaqsam u jifred in-naħa tal-Punent min-naħa tal-Lvant tal-Mediterran, ukif n-naħaukoll talil-Majjistralkosta tal-Mediterranta' min-naħaFuq tan-Nofsinharminn dik ta' Isfel (Afrika), dan l-istess baħar storikament għaqqad il-kulturimiljuni ta' nies differentiminn kull naħa bis-saħħa tal-ivvjaġġar bil-baħar li hu eħfef milli kieku wieħed kellu jaqsam l-istess tul fuq l-art. Hekk, daqs 750 Q. K. il-Feniċi bdew jaqsmu dan il-baħar biex jikkumerċjaw it-tessili li kienu jipproduċu mal-fidda ta' Spanja. Matul l-era klassika, [[Kartaġni]], il-[[Greċja]], l-[[Etruski]], u [[Ruma]] lkoll għamlu kemm felħu biex jieħdu l-kontroll tal-pajjiżi u r-rotot ta' dan ir-reġjun. Iktar tard il-Mediterran kien taħt bosta dominji, fosthom dak, [[Biżantini|Biżantin, Għarbi, Spanjol, Ottoman, Franċiż, Ingliż,]] u tal-flotta Amerikana.
 
== Gżejjer prinċipali ==
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/wiki/Mediterran"