Reviżjoni ta' 23:23, 21 Jannar 2021 editja Leli Forte (diskussjoni \| kontribuzzjonijiet) Burokrati, Amministraturi 17,880 edits No edit summary Tag: VisualEditor ← Differenza preċedenti		Reviżjoni ta' 09:58, 22 Jannar 2021 editja ħassar Trigcly (diskussjoni \| kontribuzzjonijiet) 12,011 edits m typo Tag: VisualEditor Differenza suċċessiva →
Linja 2: Il-'''Ġebla ta’ Rożetta''' hija stele tal-granodijorit imnaqqxa bi tliet verżjonijiet ta’ digriet maħruġ f’Memphis, l-[[Eġittu]], fis-sena 196 Q.K. matul id-dinastija Tolemajka f’isem ir-Re Tolomew V Epifani. It-testi ta’ fuq u tan-nofs huma bl-Eġizzjan Antik bil-kitba [[Ġeroglifiċi Eġizzjani\|ġeroglifika]] u bil-kitba demotika rispettivament, filwaqt li t-test ta’ taħt huwa bil-Grieg Antik. Id-digriet fih differenzi żgħar bejn it-tliet verżjonijiet, u dan wassal biex il-Ġebla ta’ Rosetta kienet il-muftieħ biex jiġu ddeċifrati l-kitbiet Eġizzjani. Il-ġebla ġiet imnaqqxa matul il-perjodu Ellenistiku u jingħad li oriġinarjament postha kien f’tempju, possibbilment f’Sais. X’aktarx ġiet imċaqilqa lejn l-aħħar tal-antikità jew matul il-perjodu ta’ Mameluk, u eventwalment intużat bħala materjal tal-kostruzzjoni biex inbena ill-Forti Julien qrib il-belt ta’ Raxid (Rożetta) fid-Delta tan-Nil. Ġiet skoperta hemmhekk f’Lulju 1799 mill-uffiċjal Franċiż Pierre-François Bouchard matul il-kampanja ta’ [[Napuljun I ta' Franza\|Napuljun]] fl-Eġittu. Kienet l-ewwel test bilingwi bl-Eġizzjan Antik li nstab fi żminijiet moderni, u qanqlet interess pubbliku mifrux minħabba l-potenzjal tagħha li twassal biex tiġi ddeċifrata l-kitba ġeroglifika li qabel ma setgħetx tiġi tradotta. F’qasir żmien bdew jiċċirkolaw kopji litografiċi u forom bil-ġibs fost il-mużewijiet u l-istudjużi Ewropej. Meta l-[[Renju Unit\|Brittaniċi]] rebħu kontra l-[[Franza\|Franċiżi]], ħadu l-ġebla [[Londra]] fil-qafas tal-Kapitolazzjoni ta’ Lixandra fl-1801. Ilha tintwera pubblikament fil-British Museum kważi kontinwament mill-1802 u hi l-iktar oġġett li jiġbed nies hemmhekk. Id-digriet kien diġà beda jiġi studjat meta fl-1803 ġiet ippubblikata l-ewwel traduzzjoni kompluta tat-test Grieg. Jean-François Champollion ħabbar it-trażlitterazzjoni tal-kitbiet Eġizzjani f’Pariġi fl-1822; iżda għadda ferm iktar żmien qabel ma l-istudjużi kienu kapaċi jaqraw b’mod kunfidenti l-kitbiet u l-letteratura bl-Eġizzjan Antik. Saru avvanzi kbar fid-dekodifikazzjoni meta ġie rrikonoxxut li l-ġebla kien fiha tliet verżjonijiet tal-istess test (fl-1799); li t-test demotiku kien juża karattri fonetiċi biex jispelli ismijiet barranin (fl-1802); li t-test ġeroglifiku kien jagħmel l-istess ħaġa u kellu elementi li jixbħu ħafna lit-test demotiku (fl-1814); u li l-karattri fonetiċi kienu jintużaw ukoll biex jispellu l-kelmiet Eġizzjani nattivi (1822-1824).

Ġebla ta' Rosetta: Differenza bejn il-verżjonijiet