|
== Etimoloġija ==
L-ewwel użu tal-kemlakelma "serendipità" fil-[[lingwa Ingliża]] kien minn Horace Walpole fit-28 ta' Jannar 1754. F'ittra li kiteb lill-ħabib tiegħu Horace Mann, Walpole spjega skoperta mhux mistennija li kien għamel dwar pittura mitlufa ta' Bianca Cappello minn [[Giorgio Vasari]] <ref>{{Ċita web|url=https://www.strawberryhillhouse.org.uk/the-creation-of-serendipity/}} Strawberry Hill Treasure Hunt.</ref> b'referenza għal ħrafa Persjana, I''It-Tliet Prinċpijiet ta' Serendip''. Huwa qal li l-prinċpijiet kienu "dejjem jagħmlu skoperti aċċidentali b'ċertu sapjenza, ta' affarijiet li ma kinux qed ifittxu."<ref>{{Ċita ktieb|titlu=Serendipity and the Three Princes, from the Peregrinaggio of 1557.|isem=Theodore G.|kunjom=Remer, ed.|koawturi=|sena=1965|belt=|editur=University of Oklahoma Press|kuratur=|ed=|senaoriġinali=|id=|paġni=6|lingwa=}}</ref> L-isem ġej minn ''[[Ismijiet tas-Sri Lanka|Serendip]]'', isem antik għal [[Sri Lanka]] (Ceylon), għalhekk ''Sarandib'' minn negozjanti Għarab.<ref>{{Ċita ktieb|titlu=The travels and adventures of serendipity : a study in sociological semantics and the sociology of science|isem=Robert|kunjom=King|koawturi=Elinor Merton|sena=2004|belt=Princeton, NJ|editur=Princeton University Press|kuratur=|ed=|senaoriġinali=|id=978-0691126302|paġni=1-3|lingwa=}}</ref> Dan huwa derivat mis-Sanskrit ''Siṃhaladvīpaḥ'' (Siṃhalaḥ, Sri Lanka + dvīpaḥ, gżira).<ref>{{Ċita web|url=http://www.thefreedictionary.com/serendipity|titlu="serendipity"|aċċess=|kunjom=The Free Dictionary|isem=|koawturi=}}</ref>
Il-kelma ġiet esportata għal ħafna lingwi oħra, bit-tifsira ġenerali ta' "skoperta mhux mistennija" jew "kumbinazzjoni ffortunata".<ref>Pereżempju: Portugiż ''[[:pt:serendipidade|serendipidade]]'' jew ''serendipismo''; [[Spanish language|Spanjol]] ''[[:es:serendipia|serendipia]]''; Ġermaniż ''[[:de:Serendipität|Serendipität]]''; Franċiż ''[[:fr:sérendipité|sérendipité]]'' or also ''heureux hasard'' (fortunate chance); [[Italian language|Taljan]] ''serendipità'' ([http://www.grandidizionari.it/Dizionario_Italiano/parola/s/serendipità.aspx Dizzjonarju Taljan Hoepli ta' Aldo Gabrielli, cfr.]); Olandiż ''[[:nl:Serendipiteit|serendipiteit]]''; Żvediż, Daniż u Norverġiż ''[[:no:Serendipitet|serendipitet]]''; Rumen ''[[:ro:Serendipitate|serendipitate]]''; Finlandiż ''[[:fi:Serendipisyys|serendipisyys]]'' jew ''serendipiteetti''; Russu ''[[:ru:Серендипность|sieriendipnost]]'' (Серендипность); Ġappuniż ''[[:ja:セレンディピティ|serendipiti]]'' (セレンディピティ); Ċiniż ''[[:zh:意外发现|yìwài fāxiàn]]'' (意外发现 that is "unexpected discovery").<br />
=== Invenzjonijiet ===
It-terminu "serendipitàserendiptà" jintuża spiss għal invenzjonijiet magħmula b'kumbinazzjoni aktar milli b'intenzjoni. Andrew Smith, editur ta’ ''The'' ''Oxford Companion to American Food and Drink'', isostni li l-biċċa l-kbira tal-prodotti ta’ kuljum kellhom għeruq serendipitiserendipitużi, b’ħafna minn dawk l-aktar bikrin relatati mal-annimali. L-oriġini tal-ġobon, pereżempju, possibilment oriġinat fil-prattika tan-nomadi li jaħżnu l-ħalib fl-istonku ta’ ġemel mejjet li jkun imwaħħal mas-sarġ ta’ wieħed ħaj, u b’hekk tħallat it-tames mill-istonku mal-ħalib maħżun fiħ.<ref>{{Ċita web|url=https://www.cbsnews.com/news/the-power-of-serendipity/|titlu=The Power Of Serendipity|aċċess=2020-11-22|kunjom=5 October 2007|isem=CBS|koawturi=|opra=www.cbsnews.com|lingwa=en}}</ref><ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.cbsnews.com/news/the-power-of-serendipity/}}</ref>
Eżempji oħra ta’ serendipità fl-invenzjonijiet jinkludu:
William Boyd ħoloq it-terminu '''zemblanity''' fl-aħħar tas-seklu għoxrin biex ifisser kemmxejn l-oppost tas-serendipità: "tagħmel skoperti kuntenti, sfortunati u mistennija li jseħħu mid-disinn".<ref>{{Ċita ktieb|titlu=Armadillo : a novel|isem=William|kunjom=Boyd|koawturi=|sena=1998|belt=New York|editur=Knopf|kuratur=|ed=|senaoriġinali=|id=Boyd|paġni=|lingwa=}}</ref> Żemblanità hija, effettivament, "sorpriża spjaċevoli". Dan ġej minn Novaya Zemlya (jew Nova Zembla), art kiesħa u sterili b'ħafna karatteristiċi fiżiċi opposti għas-Sri Lanka (Serendip).
'''Bahramdipità''' hija derivata direttament minn Bahram Gur kif ikkaratterizzat fit''-Tliet Prinċpijiet ta Serendip''.. Dan jiddeskrivi t-''trażżin'' ta' skoperti serendipitiserendipitużi jew riżultati ta' riċerka minn individwi b'saħħithom. <ref>(a) [http://www.the-scientist.com/yr1999/feb/opin_990201.html Sommer, Toby J. "'Bahramdipity' and Scientific Research", ''The Scientist'', '''1999''', ''13''(3), 13.] <br />(b) [http://www.bmartin.cc/dissent/documents/Sommer.pdf Sommer, Toby J. "Bahramdipity and Nulltiple Scientific Discoveries," ''Science and Engineering Ethics'', '''2001''', ''7''(1), 77–104.]</ref>
== Referenzi ==
|
