Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains
Il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains huwa park nazzjonali Amerikan fix-Xlokk tal-Istati Uniti, b'partijiet f'North Carolina u partijiet f'Tennessee. Il-park jinsab tul il-katina muntanjuża tal-Great Smoky Mountains, parti mill-Blue Ridge Mountains, li kienu diviżjoni ta' katina muntanjuża Appalakjana ikbar. Il-park fih uħud mill-ogħla muntanji fil-Lvant tal-Amerka ta' Fuq, inkluż Clingmans Dome, il-Muntanja Guyot u l-Muntanja Le Conte. Il-fruntiera bejn iż-żewġ stati tinsab tul il-Grigal sal-Lbiċ fiċ-ċentru tal-park. Il-Mogħdija Appalakjana tgħaddi miċ-ċentru tal-park tul ir-rotta minn Georgia sa Maine. Bi 13-il miljun viżitatur fl-2023, il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains huwa l-iżjed park nazzjonali li jżuruh nies fl-Istati Uniti.[1]
Il-park jinkorpora 522,419-il akru (816.28-il mil kwadru; 211,415.47-il ettaru; 2,114.15 km2), u b'hekk huwa waħda mill-ikbar żoni protetti fil-Lvant tal-Istati Uniti. Id-daħliet prinċipali tal-park jinsabu tul l-Awtostrada Nru 441 (Newfound Gap Road) f'Gatlinburg, f'Tennessee u f'Cherokee, North Carolina, kif ukoll f'Townsend, Tennessee. Il-park huwa rikonoxxut internazzjonalment għall-muntanji, għall-kaskati, għall-bijodiversità u għall-foresti tiegħu.[2] Barra minn hekk, il-park jippreserva diversi strutturi storiċi li kienu parti mill-komunitajiet okkupati mill-insedjaturi Amerikani-Ewropej tal-inħawi.[3]
Il-park ġie mmappjat uffiċjalment mill-Kungress tal-Istati Uniti fl-1934 u ġie stabbilit uffiċjalment mill-President Franklin D. Roosevelt fl-1940. Il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains kien l-ewwel park nazzjonali li l-art u kostijiet oħra tiegħu tħallsu parzjalment b'fondi federali; parks preċedenti kienu ffinanzjament għalkollox bi flejjes statali jew b'fondi privati.[4] Il-park tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1983[5] u bħala Riżerva ta' Bijosfera Internazzjonali fl-1988.[6]
Il-park iħaddem industrija kbira tat-turiżmu bbażata fil-Kontea ta' Sevier, Tennessee, biswit il-park. L-attrazzjonijiet ewlenin jinkludu Dollywood, it-tieni l-iżjed attrazzjoni turistika li jżuruha nies f'Tennessee, Ober Gatlinburg, u l-Aquarium of the Smokies ta' Ripley. It-turiżmu marbut mal-park huwa stmat li jikkontribwixxi $2.5 biljun kull sena lill-ekonomija lokali.[7]
Ġeografija
immodifikaIl-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains ikopri total ta' 522,419-il akru (816.280-il mil kwadru; 211,415-il ettaru; 2,114.15 km2). Il-park bejn wieħed u ieħor huwa maqsum indaqs bejn Tennessee u North Carolina, u jinsab fi ħdan il-porzjonijiet tal-Kontej ta' Blount, Sevier u Cocke f'Tennessee, u l-Kontej ta' Swain u Haywood f'North Carolina.[8] Il-park imiss ukoll ma' riżerva ta' Indjani indiġeni lejn in-Nofsinhar li tospita l-Grupp tal-Lvant ta' Indjani Cherokee, tribù rikonoxxuta federalment magħmula minn dixxendenti ta' grupp żgħir tal-poplu Cherokee li rnexxielhom jevitaw il-migrazzjoni obbligatorja tal-poplu Cherokee lejn Oklahoma attwali. Ir-raħal ta' Gatlinburg jinsab eżatt fit-Tramuntana tal-park. Bliet u rħula oħra biswit il-park jinkludu Townsend f'Tennessee u l-Belt ta' Bryson, Fontana Dam, u Maggie Valley f'North Carolina. Il-Foresta Nazzjonali ta' Cherokee tmiss mal-park lejn il-Lvant u l-Punent f'Tennessee, u l-Foresta Nazzjonali ta' Nantahala tmiss mal-biċċa l-kbira tal-park f'North Carolina.
Muntanji
immodifikaIl-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains jipproteġi l-maġġoranza tal-katina muntanjuża tal-Great Smoky Mountains, sottokatina muntanjuża tal-Blue Ridge Mountains, li min-naħa tagħhom huma sottokatina muntanjuża tal-Muntanji Appalakjani. Il-katina muntanjuża hija orjentata bejn wieħed u ieħor mil-Lvant għall-Punent, bejn il-Bald Mountains fil-Lvant, il-Plott Balsams fin-Nofsinhar, u l-Muntanji Unicoi fil-Punent. Il-park jipproteġi wkoll parti żgħira mill-għoljiet ta' qabel il-katina muntanjuża, li jisseparaw il-katina muntanjuża mill-Muntanji Appalakjani lejn it-Tramuntana. Mill-Punent għal-Lvant, gradwalment il-katina muntanjuża titwessa', u l-biċċa l-kbira tal-ogħla muntanji jinsabu fin-nofs tal-Lvant. L-elevazzjonijiet fil-park ivarjaw minn madwar 875 pied (267 m) sa 6,643 pied (2,025 metru) fil-quċċata ta' Clingmans Dome.
Clingmans Dome hija l-ogħla muntanja f'Tennessee u t-tielet l-ogħla muntanja fil-Lvant tax-xmara Mississippi. Il-park fih 16 mis-"Southern Sixers"; il-muntanji f'Tennessee u f'North Carolina li jilħqu elevazzjonijiet ogħla minn 6,000 pied (1,800 metru). It-tieni l-ogħla muntanja fil-park hija l-Muntanja Guyot, b'elevazzjoni ta' 6,621 pied (2,018-il metru). Il-Muntanja Le Conte, b'elevazzjoni ta' 6,593 pied (2,010 metri), togħla 5,301 pied (1,616-il metru) mill-bażi sal-quċċata tagħha, u b'hekk hija l-ogħla muntanja fl-Istati Uniti fil-Lvant tar-Rockies.
Bejn il-muntanji hemm għadd ta' widien fondi, li wħud minnhom huma magħrufa bħala qaliet. L-ikbar qala u l-iżjed waħda prominenti fosthom hija l-Qala ta' Cades, pjanura wiesgħa u ċatta li tinsab bejn il-katina muntanjuża prinċipali u wħud mill-għoljiet ta' qabilha. Widien ewlenin oħra jinkludu Sugarlands, Greenbrier, Ocanaluftee, Cataloochee, Elkmont, Tremont u Deep Creek. Dawn il-widien huma fost l-iżjed żoni aċċessibbli tal-park, u spiss jintużaw bħala punti ta' referenza għal żoni ewlenin fi ħdan il-park.
Nixxigħat u kaskati
immodifikaIl-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains jinsab kollu kemm hu fi ħdan il-Wied ta' Tennessee, fejn titbattal ix-xmara Tennessee, u huwa stmat li fih 2,900 mil (4,700 kilometru) ta' nixxigħat. Ix-xmara Tennessee ż-Żgħira tnixxi tul il-konfini tal-Lbiċ tal-park, li hija imblukkata mid-Diga ta' Chilhowee, bid-Diga ta' Calderwood, bid-Diga ta' Cheoah u bid-Diga ta' Fontana tul il-konfini. Ix-xmara Pigeon tnixxi minn ġo fondoq fond qrib il-konfini tal-Lvant tal-park, u tissepara l-katina muntanjuża mill-Bald Mountains fil-Lvant. Il-Plott Balsams jikkonfinaw il-katina muntanjuża lejn in-Nofsinhar. Diversi xmajjar iżgħar għandhom is-sors tagħhom fil-park, inkluż it-tliet friegħi tax-xmara Pigeon ż-Żgħira, ix-xmara Oconaluftee u x-xmara Little. Nixxigħat ewlenin oħra jinkludu Hazel Creek u Eagle Creek fil-Lbiċ, Raven Fork qrib Oconaluftee, Cosby Creek qrib Cosby, u Roaring Fork qrib Gatlinburg. Fil-park hemm iżjed minn 100 kaskata prominenti. L-itwal kaskati huma l-Kaskati ta' Ramsey, li jinsabu fil-bażi tal-Muntanja Guyot. Din il-kaskata hija għolja 100 pied (30 metru) u tinżel minn fuq il-blat għal għadira żgħira iktar 'l isfel. Il-Kaskati tal-Qawsalla huma l-ogħla kaskata unika, li huma għoljin 80 pied (24 metru) tul il-Qala ta' LeConte. Kaskati popolari oħra jinkludu l-Kaskati tal-Grotta, il-Kaskati tar-Rand, il-Kaskati ta' Abrams, il-Kaskati ta' Mingo, il-Kaskati ta' Mouse Creek u l-Kaskati ta' Hen Wallow.
Żoni storiċi
immodifikaIs-servizz tal-park jieħu ħsieb erba' distretti storiċi u distrett arkeoloġiku wieħed fi ħdan il-konfini tal-park, kif ukoll disa' attrazzjonijiet individwali fuq ir-Reġistru Nazzjonali tal-Postijiet Storiċi. Fost l-istrutturi notevoli li mhumiex elenkati hemm il-binjiet tal-Mużew ta' Mountain Farm f'Oconaluftee u l-binjiet fl-inħawi ta' Cataloochee. Il-Mitħna ta' Mingus (f'Oconaluftee) u l-għorfa tal-Klabb tal-Mixi tal-Great Smoky Mountains f'Greenbrier tqiesu bħala eliġibbli biex jiġu elenkati fir-reġistru.
- Distretti storiċi jew arkeoloġiċi
- Distrett Storiku tal-Qala ta' Cades;
- Distrett Storiku ta' Elkmont;
- Distrett Arkeoloġiku ta' Oconaluftee;
- Distrett Storiku ta' Noah Ogle;
- Distrett Storiku ta' Roaring Fork.
- Attrazzjonijiet individwali
- L-Għorfa ta' Alex Cole;
- it-Torri tal-Osservazzjoni ta' Clingmans Dome;
- l-Għorfa ta' Hall (fl-inħawi ta' Hazel Creek);
- il-Matmura ta' John Messer;
- l-Għorfa ta' John Ownby;
- il-Knisja Battista ta' Oconaluftee (magħrufa wkoll bħala l-Knisja Battista ta' Smokemont);
- id-Dar ta' Tyson McCarter;
- l-Istudjo ta' Mayna Treanor Avent;
- l-Iskola ta' Little Greenbrier;
- id-Dar tal-Walker Sisters.
Ġeoloġija
immodifika
Il-biċċa l-kbira tal-blat fil-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains huwa blat Pre-Kambrijan Aħħari li jagħmel parti mis-Supergrupp ta' Ocoee. Dan il-grupp jikkonsisti minn ġebel ramli metamorfizzat, filliti, xisti u lavanja. Il-blat Pre-Kambrijan Bikri mhux biss huwa l-eqdem blat fil-park iżda anke t-tip dominanti ta' blat, pereżempju fil-wied ta' Raven Fork u n-naħa ta' fuq tax-xmara Tuckasegee bejn Cherokee u l-Belt ta' Bryson. Primarjament jikkonsisti minn gneiss metamorfiku, granit u xist. Blat sedimentarju Kambrijan jista' jinstab fin-naħa t'isfel tal-għoljiet ta' qabel il-katina muntanjuża lejn il-Majjistral, u fil-qaliet tal-ġebla tal-ġir. Waħda mill-iżjed attrazzjonijiet li jżuruhom nies fil-muntanji hija l-Qala ta' Cades, li hija tieqa jew żona fejn blat iktar antik tal-ġebel ramli jinstab madwar il-baċir tal-wied magħmul minn blat iktar reċenti tal-ġebla tal-ġir.
L-eqdem blat fl-iSmokies huwa l-gneiss u x-xisti Pre-Kambrijani li ffurmaw iktar minn biljun sena ilu mill-akkumulu tas-sedimenti tal-baħar u tal-blat igneu. Fil-Pre-Kambrijan Aħħari, l-oċean primordjali espanda, u l-blat iktar reċenti tas-Supergrupp ta' Ocoee fforma mill-akkumulu bl-erożjoni ta' massa ta' art fuq il-blata kontinentali. Fl-era Paleożojka, l-oċean iddepożita saff oħxon ta' sedimenti tal-baħar li ħalla warajh blat sedimentarju. Matul il-perjodu Ordoviċjan, il-kolliżjoni tal-plakek tettoniċi tal-Amerka ta' Fuq u tal-Afrika tat bidu lill-oroġenija Alleghenjana li ħolqot il-katina muntanjuża Appalakjana. Matul l-era Mesożojka l-erożjoni rapida ta' blat sedimentarju iktar artab reġa' espona l-formazzjonijiet iktar antiki tas-Supergrupp ta' Ocoee.
Madwar 20,000 sena ilu, glaċieri subartiċi avvanzaw lejn in-Nofsinhar tul l-Amerka ta' Fuq, u għalkemm qatt ma laħqu l-iSmokies, il-glaċieri li avvanzaw wasslu għal temperaturi annwali medji iktar bierda u għal żieda fil-preċipitazzjoni tul il-katina muntanjuża. Is-siġar ma rnexxilhomx jgħixu fl-ogħla elevazzjonijiet u minflokhom kibret il-veġetazzjoni tat-tundra. Il-foresti tal-abit tal-Amerki okkupaw il-widien u x-xaqlibiet bejn wieħed u ieħor taħt l-4,950 pied (1,510 metri). L-iffriżar u d-dewbien persistenti matul dan il-perjodu ħolqu l-meded bil-blokok kbar li spiss jinstabu fil-bażi ta' xaqlibiet kbar tal-muntanji.
Ambjent
immodifikaKlima
immodifikaSkont is-sistema tal-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen, il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains għandu żewġ tipi ta' klimi: subtropikali umduża (Cfa) u oċeanika miti (Cfb). Iż-żona tal-ebusija tal-pjanti fiċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Clingmans Dome hija ta' 5b b'temperatura minima estrema annwali medja ta' −14.3 °F (−25.7 °C). It-tixbit mal-muntanji jista' jitqabbel ma' vjaġġ minn Tennessee għall-Kanada.
| Data klimatika għaċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Clingmans Dome, North Carolina (temp. medji fl-1981–2010). Elevazzjoni ta' 6,348 pied (1,935 metru). | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja medja ta' kuljum f'°F (°C) | 40.5
(4.7) |
43.9
(6.6) |
51.5
(10.8) |
61.5
(16.4) |
67.5
(19.7) |
73.3
(22.9) |
75.6
(24.2) |
75.4
(24.1) |
71.4
(21.9) |
63.8
(17.7) |
52.5
(11.4) |
43.7
(6.5) |
60.1
(15.6) |
| Temp. medja ta' kuljum f'°F (°C) | 31.2
(−0.4) |
34.1
(1.2) |
40.5
(4.7) |
49.2
(9.6) |
56.4
(13.6) |
63.2
(17.3) |
66.2
(19.0) |
65.7
(18.7) |
60.7
(15.9) |
52.3
(11.3) |
42.3
(5.7) |
34.3
(1.3) |
49.7
(9.8) |
| Temp. baxxa medja ta' kuljum f'°F (°C) | 21.9
(−5.6) |
24.2
(−4.3) |
29.6
(−1.3) |
36.9
(2.7) |
45.3
(7.4) |
53.1
(11.7) |
56.7
(13.7) |
55.9
(13.3) |
50.0
(10.0) |
40.8
(4.9) |
32.1
(0.1) |
24.9
(−3.9) |
39.4
(4.1) |
| Preċipitazzjoni medja f'pulzieri (mm) | 7.38
(187) |
6.56
(167) |
6.69
(170) |
5.65
(144) |
6.61
(168) |
6.75
(171) |
7.17
(182) |
5.72
(145) |
6.38
(162) |
4.89
(124) |
7.60
(193) |
6.48
(165) |
77.88
(1,978) |
| Umdità relattiva medja (%) | 71.9 | 72.8 | 68.1 | 64.4 | 76.2 | 82.8 | 83.6 | 85.4 | 82.7 | 74.7 | 72.8 | 76.2 | 76.0 |
| Punt medju tan-nida f'°F (°C) | 23.2
(−4.9) |
26.3
(−3.2) |
30.8
(−0.7) |
37.7
(3.2) |
49.0
(9.4) |
57.9
(14.4) |
61.1
(16.2) |
61.2
(16.2) |
55.4
(13.0) |
44.5
(6.9) |
34.2
(1.2) |
27.6
(−2.4) |
42.5
(5.8) |
| Medja ta' sigħat ta' xemx fix-xahar | 155.0 | 141.3 | 217.0 | 240.0 | 279.0 | 270.0 | 279.0 | 248.0 | 210.0 | 217.0 | 150.0 | 124.0 | 2,530.3 |
| Medja ta' sigħat ta' xemx kuljum | 5 | 5 | 7 | 8 | 9 | 9 | 9 | 8 | 7 | 7 | 5 | 4 | 7 |
| Medja ta' sigħat ta' xemx binhar kuljum | 10.1 | 10.9 | 12.0 | 13.1 | 14.1 | 14.5 | 14.3 | 13.5 | 12.4 | 11.3 | 10.3 | 9.8 | 12.2 |
| Perċentwal ta' possibbiltà ta' temp bnazzi | 50 | 46 | 58 | 61 | 64 | 62 | 63 | 59 | 56 | 62 | 49 | 41 | 56 |
| Medja tal-indiċi ultravjola | 3 | 4 | 6 | 8 | 9 | 10 | 10 | 9 | 8 | 5 | 3 | 2 | 6 |
| Sors 1: PRISM.[9] | |||||||||||||
| Sors 2: Weather Atlas (data dwar ix-xemx).[10] | |||||||||||||
Il-massa ta' arja umduża subtropikali li tipikament ikun hemm fuq is-Smokies, flimkien mal-olzar orografiku, jipproduċu ammonti ta' preċipitazzjoni mhux ħażin. Il-preċipitazzjoni annwali tammonta għal 50–80 pulzier (1,300–2,000 millimetru), b'ħafna borra fix-xitwa fl-elevazzjonijiet l-iktar għoljin. Spiss ikun hemm għargħar f'daqqa wara x-xita qawwija.
Id-differenza fit-temperatura medja bejn il-muntanji, bħal f'Newfound Gap f'għoli ta' 5,048 pied (1,539 metru) 'il fuq mil-livell tal-baħar, u l-widien f'madwar 1,600 pied (488 metru), tkun ta' 10–13 °F (5.6–7.2 °C) għat-temperaturi għoljin u 3–6 °F (1.7–3.3 °C) għat-temperaturi baxxi. Id-differenza bejn it-temperaturi għoljin hija simili għar-rata tal-andament adjabatiku tal-indewwa ta' 3.3 °F (1.8 °C) kull 1,000 pied (300 metru), filwaqt li d-differenza iżgħar bejn it-temperaturi baxxi hi r-riżultat ta' inverżjonijiet frekwenti fit-temperaturi li jiżviluppaw filgħodu, l-iktar fil-ħarifa.
Irwiefen qawwijin ta' 80–100 mil fis-siegħa (130–160 kilometru fis-siegħa) jew iktar iseħħu ftit drabi kull sena madwar is-Smokies, l-iktar matul l-istaġun tal-kesħa minn Ottubru sa April, bħala riżultat ta' fenomenu magħruf bħala l-mewġ tal-muntanji. Il-mewġ tal-muntanji jkunu l-iktar qawwijin f'żona dejqa tul l-għoljiet ta' qabel il-muntanji u jistgħu joħolqu żoni estensivi ta' siġar imwaqqgħin u diversi ħsarat, speċjalment madwar il-Qala ta' Cades u l-Muntanja tal-Qala. L-irwiefen qawwijin maħluqa bil-mewġ tal-muntanji kienu fattur li kkontribwixxa fin-nirien devastanti ta' Gatlinburg fit-28 ta' Novembru 2016, matul in-nirien forestali tal-2016 fil-Great Smoky Mountains. Dan it-tip ta' rwiefen jistgħu jiġu ġġenerati wkoll minn maltempati qalila bir-ragħad u bit-trombi tal-arja (magħrufa wkoll bħala sistemi konvettivi tal-mesoskala) li okkażjonalment jaffettwaw is-Smokies.[11]
Tniġġis tal-arja
immodifikaIl-park huwa affettwat mit-tniġġis tal-arja minħabba ż-żieda fl-iżvilupp fil-qrib. F'rapport tal-2004 tal-Assoċjazzjoni tal-Konservazzjoni tal-Parks Nazzjonali, il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains tqies bħala l-iżjed park nazzjonali mniġġes. Mill-1999 sal-2003, il-park irreġistra madwar 150 jum fejn l-arja ma kinitx sana, jiġifieri l-ekwivalenti ta' madwar xahar ta' arja mhux sana fis-sena. Fl-2013, l-Università Statali ta' Colorado rrapportat li, bl-Att dwar l-Arja Nadifa tal-Istati Uniti li għadda fl-1970 u bl-implimentazzjoni sussegwenti tal-Programm dwar ix-Xita Aċiduża, sar "titjib sinifikanti" fil-kwalità tal-arja fil-Great Smoky Mountains mill-1990 sal-2010. B'titjib kostanti fit-tnaqqis tal-iktar emissjonijiet li jagħmlu ħsara, il-viżibbiltà fil-park fl-iżjed jiem imċajpra bit-tniġġis ittejbet minn medja ta' 9 mili fl-1998 għal 40 mil fl-2018. Rapport ippubblikat fl-2023 mid-Diviżjoni ta' North Carolina tal-Kwalità tal-Arja jindika tnaqqis sinifikanti fl-emissjonijiet tad-diossidu tal-kubrit, tal-monossidu tal-karbonju, tal-ossidi tan-nitroġenu, tal-komposti organiċi volatili u tal-materja partikolata fina.
Bijoloġija u ekoloġija
immodifikaIl-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains huwa l-park nazzjonali bl-iżjed bijodiversità fl-Istati Uniti. Madwar 19,000 speċi ta' organiżmi jgħixu fil-park, u x-xjenzati jistmaw li saħansitra bejn 80,000 u 100,000 speċi addizzjonali jaf ikunu preżenti fil-park. L-art li issa hija protetta mill-park saret refuġju għall-pjanti u għall-annimali li ġew spostati matul l-aħħar perjodu glaċjali. Il-bijodiversità immensa hija sostnuta wkoll mill-klima miti u b'ħafna xita. L-ebda post ieħor ta' daqs simili fi ħdan klima miti ma fih daqstant bijodiversità.
Flora
immodifika
Il-foresti jkopru madwar 95 % tal-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains. Il-foresti reġjonali iktar fil-baxx huma dominati mis-siġar li jwaqqgħu l-weraq. F'altitudnijiet iktar għoljin, dawn il-foresti jċedu posthom lill-foresti bis-siġar koniferi bħall-abit ta' Fraser. Huwa stmat li 20 sa 25 % tal-foresti fil-park huma foresti primordjali, b'bosta siġar li jmorru lura għal qabel żmien l-insedjament Ewropew fl-inħawi. Din hija waħda mill-ikbar irqajja' ta' foresti primordjali miti u li jwaqqgħu l-weraq fl-Amerka ta' Fuq. Il-biċċa l-kbira tal-foresta fiha siġar maturi tal-injam iebes. Il-varjetà ta' elevazzjonijiet, ix-xita abbundanti u l-preżenza ta' foresti primordjali jagħtu rikkezza ta' bijoti mhux tas-soltu lill-park. Il-park jospita iktar minn 1,500 speċi ta' pjanti li jarmu l-fjuri, iktar minn kwalunkwe park nazzjonali ieħor fl-Amerka ta' Fuq. Dawn jinkludu 35 tip ta' orkidej delikati, 27 vjola, u 58 membru tal-familja tal-ġilji. Il-park fih 101 speċi ta' siġar nattivi u 114-il speċi ta' arbuxxelli nattivi. Fih ukoll iktar minn 490 speċi ta' pjanti mhux vaskulari. Fil-park jinstabu wkoll iktar minn 4,000 speċi ta' pjanti li ma jarmux fjuri, 2,700 fungu, 952 alga u 563 likena. Il-pjanti u l-annimali komuni fil-Grigal tal-pajjiż sabu niċeċ ekoloġiċi adegwati għalihom fl-elevazzjoni iktar għoljin tal-park, filwaqt li l-ispeċijiet tan-Nofsinhar sabu kenn fl-elevazzjonijiet iktar baxxi u sħan.
Il-foresti tal-iSmokies tipikament jinqasmu fi tliet żoni — il-foresti tas-siġar tal-injam iebes fil-widien tan-nixxigħat, fil-qaliet u fix-xaqlibiet muntanjużi iktar baxxi; il-foresti tas-siġar tal-injam iebes tat-Tramuntana fix-xaqlibiet muntanjużi iktar għoljin; u l-irqajja' tal-art Appalakjani fejn is-siġar huma sparpaljati jew mhux preżenti fl-elevazzjonijiet medja u għoljin tal-katina muntanjuża. Dawn tal-aħħar jinkludu rqajja' bil-ħaxix u rqajja' bix-xagħri. Dawn tal-aħħar ikunu miksijin l-iktar bl-arbuxxelli bħar-rododendroni u r-rand tal-muntanji. Dawn primarjament jinstabu fin-naħa tal-Grigal tal-park f'xaqlibiet dojoq f'elevazzjonijiet ta' bejn 3,600 u 5,200 pied (1,100 u 1,600 metru). L-irqajja' bil-ħaxix huma mergħat fil-qċaċet tal-muntanji li huma miksijin l-iktar bil-ħaxix u bis-sogħda. Tipikament jinstabu fil-qċaċet ittondjati tal-muntanji jew fuq ix-xaqlibiet fin-naħa tal-Lbiċ tal-park f'elevazzjonijiet li jvarjaw bejn 4,500 u 5,700 pied (1,400 sa 1,700 metru). Il-foresti mħallta tal-ballut u taż-żnuber jinstabu fuq irqajja' nexfin, speċjalment fin-naħa ta' North Carolina tal-muntanji li tħares lejn in-Nofsinhar.
Foresti tas-siġar tal-injam iebes
immodifika
Il-foresti tas-siġar tal-injam iebes, li huma nattivi fin-Nofsinhar tal-Appalakja, huma fost l-iżjed tipi ta' foresti b'diversità fl-Amerka ta' Fuq. Dawn il-foresti tal-iSmokies kibru wara l-foresti primordjali, għalkemm xi 72,000 akru (290 km2) huma foresti primordjali. Dawn jinsabu fil-widien bejn il-qċaċet muntanjużi f'elevazzjonijiet ta' taħt il-4,500 pied (1,400 metru) f'ħamrija fonda u bl-indewwa. Albright Grove tul il-Mogħdija ta' Maddron (bejn Gatlinburg u Cosby) hija foresta primordjali aċċessibbli b'uħud mill-eqdem u l-itwal siġar fil-katina muntanjuża kollha.
Iktar minn 130 speċi ta' siġar jinsabu fost il-kanopewijiet tal-foresti tas-siġar tal-injam iebes fl-iSmokies. L-ispeċijiet dominanti jinkludu l-betula safra (Betula alleghaniensis), it-tilju tal-Amerki (Tilia americana), il-qastan isfar (Aesculus flava), is-siġra tat-tulipani (Liriodendron tulipifera), is-silverbell (Halesia carolina), l-aġġru taz-zokkor (Acer saccharum), il-magnolja tal-ħjar (Magnolia acuminata), il-ġewż tal-Amerki (Carya ovata), it-tsuga ta' Carolina (Tsuga caroliniana) u t-tsuga tal-Lvant (Tsuga canadensis). Il-qastan tal-Amerki (Castanea dentata), li x'aktarx li kienet l-iżjed siġra maħbuba fost l-abitanti tal-inħawi qabel ma saru park, inqatel mill-ġlata tal-qastan fil-bidu sa nofs is-seklu 20.
Qrib l-art tal-foresti tas-siġar tal-injam iebes jgħixu għexieren ta' speċijiet ta' arbuxxelli u vinji. L-ispeċijiet dominanti fl-iSmokies jinkludu d-dikotiledoni tal-Lvant (Cercis canadensis), is-sanginelli li jarmu l-fjuri (Cornus florida), ir-rododendroni ta' Catawba (Rhododendron catawbiense), ir-rand tal-muntanji (Kalmia latifolia) u l-idranġea lixxa (Hydrangea arborescens).
Foresti tas-siġar tal-injam iebes tat-Tramuntana
immodifika
It-temperaturi annwali medji fl-elevazzjonijiet iktar għoljin fl-iSmokies huma bierda biżżejjed biex isostnu tipi ta' foresti li normalment jinstabu iktar fit-Tramuntana tal-Istati Uniti. Il-foresti tas-siġar tal-injam iebes tat-Tramuntana jikkostitwixxu l-ogħla foresti ta' siġar bil-weraq wiesa' fil-Lvant tal-Istati Uniti. Madwar 28,600 akru (116 km2) huma foresti primordjali.
Fl-iSmokies, il-kanopewijiet tas-siġar tal-injam iebes tat-Tramuntana huma dominati minn betula safra (Betula alleghaniensis) u fagu tal-Amerki (Fagus grandifolia). It-tilju abjad (Tilia heterophylla), l-aġġru tal-muntanji (Acer spicatum) u l-aġġru tal-istrixxi (Acer pensylvanicum), kif ukoll il-qastan isfar (Aesculus flava) huma preżenti wkoll. Qrib l-art tal-foresti jgħixu diversità ta' speċijiet bħall-ekinaċea, is-Solidago glomerata, il-kubrita ta' Rugels, is-sangwinarja, l-idranġea u diversi speċijiet ta' ħaxix u ta' felċi.
Komunità unika hija r-roqgħa tal-fagu. L-irqajja' tal-fagu jikkonsistu minn irqajja' muntanjużi għoljin li ġew monopolizzati mis-siġar tal-fagu. Dawn is-siġar spiss ikunu mgħawġin u kontorti mill-irjieħ qawwijin f'dawn l-inħawi. Mhuwiex magħruf għalfejn tipi oħra ta' siġar bħall-abit aħmar ma jirnexxilhomx jikbru f'dawn l-irqajja'.
Foresti tas-siġar tal-abit
immodifika
Il-foresti tas-siġar tal-abit tan-Nofsinhar tal-Appalakja — magħrufa wkoll bħala foresti "boreali" jew "Kanadiżi" — huma relitt tal-eri glaċjali, meta t-temperaturi annwali medji fl-iSmokies kienu kesħin wisq biex isostnu foresta tas-siġar tal-injam iebes. Filwaqt li ż-żieda fit-temperaturi bejn 12,500 u 6,000 sena ilu ppermettiet ir-ritorn tas-siġar tal-injam iebes, il-foresti tas-siġar tal-abit irnexxielhom jibqgħu jeżistu fil-qċaċet muntanjużi ħorox, tipikament 'il fuq minn 5,500 pied (1,700 metru). Madwar 10,600 akru (43 km2) ta' foresti tas-siġar tal-abit huma foresti primordjali.
Il-foresti tas-siġar tal-abit jikkonsistu primarjament minn żewġ speċijiet ta' koniferi — l-abit aħmar (Picea rubens) u l-abit ta' Fraser (Abies fraseri). Is-siġar tal-abit ta' Fraser, li huma nattivi għan-Nofsinhar tal-Appalakja, fl-imgħoddi kienu jiddominaw l-elevazzjonijiet 'il fuq minn 6,200 pied (1,900 metru) fl-iSmokies. Madankollu, il-biċċa l-kbira ta' dawn is-siġar inqatlu minn infestazzjoni minn marda tas-siġar li waslet fl-iSmokies fil-bidu tas-snin 60 tas-seklu 20. B'hekk, l-abit aħmar issa huwa l-ispeċi dominanti fil-foresti tas-siġar tal-abit tal-katina muntanjuża. Għad hemm bosta fdalijiet ta' zkuk kbar ta' abit mejjet ta' Fraser fil-quċċata ta' Clingmans Dome u fix-xaqlibiet tal-Majjistral ta' Old Black. Filwaqt li l-biċċa l-kbira taz-zkuk tal-abit aħmar inqatgħu mill-bniedem matul it-tieni deċennju tas-seklu 20, din is-siġra għadha komuni fil-katina muntanjuża kollha 'l fuq minn 5,500 pied (1,700 metru). Huwa maħsub li wħud mis-siġar tal-abit aħmar għandhom xi 300 sena, u l-itwal siġra fiha iktar minn 100 pied (30 metru).
Id-differenza prinċipali bejn il-foresti tas-siġar tal-abit tan-Nofsinhar tal-Appalakja u l-foresti tas-siġar tal-abit fil-latitudnijiet tat-Tramuntana hija d-densitgà ta' xtieli bil-weraq wiesa' tal-ewwel, fejn jikbru r-rododendroni ta' Catawba, il-fraxxnu tal-muntanji, iċ-ċirasa nana, it-tut ta' bla xewk, u l-arbuxxelli xeblikija. Is-saffi tal-ħaxix u tal-veġetazzjoni fil-baxx ma tantx jaraw dawl is-sena kollha u b'hekk huma dominati minn pjanti li jittolleraw id-dell bħall-felċi, fosthom il-felċi tal-boskijiet tal-muntanji u l-felċi tat-Tramuntana, flimkien ma' iktar minn 280 speċi ta' muski.
Fjuri selvaġġi
immodifika
Il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains fih iktar minn 1,400 speċi ta' pjanti li jarmu l-fjuri. Bosta fjuri selvaġġi jikbru fil-muntanji u fil-widien, inkluż il-monarda, il-poligonatum, il-peprin tal-Amerki, diversi triljum, l-Avukat tad-Dragun u saħansitra orkidej tas-siġar tal-injam iebes. Jikbru wkoll żewġ speċijiet nattivi ta' rododendroni fl-inħawi. Ir-rododendroni ta' Catawba ikollhom fjuri vjola f'Mejju u f'Ġunju, filwaqt li r-rododendroni tal-ward ikollhom weraq itwal u fjuri bojod jew roża ċari f'Ġunju u f'Lulju.
L-ażalea ħorfija bi fjuri oranġjo u xi kultant ħomor spiss jinstabu wkoll flimkien mar-rododendroni ta' Catawba. Ir-rand tal-muntanji jarmi l-fjuri bejniethom it-tnejn, u l-inwar tal-kumplament jokkorru l-ewwel mill-elevazzjonijiet iktar baxxi u mbagħad anke fl-elevazzjonijiet għoljin. Fil-ħarifa jiġri bil-kontra, meta l-qċaċet kważi mingħajr veġetazzjoni miksijiet biċ-ċpar iffriżat jistgħu jiġu sseparati minn widien ħodor b'weraq b'ilwien varjati u jgħajtu ħafna. Ir-rododendroni jkollhom weraq wiesa' li jħarsu 'l isfel sabiex ma jżommux il-ħafna borra li tinżel matul ix-xitwa.
Fawna
immodifikaIl-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains jospita 65 speċi ta' mammiferi, iktar minn 240 speċi ta' għasafar, 43 speċi ta' anfibji, 67 speċi ta' ħut, 40 speċi ta' rettili, u 43 speċi ta' anfibji.
Mammiferi
immodifika.jpg)
L-ors iswed Amerikan x'aktarx li huwa l-iżjed annimali magħruf li jgħix fi ħdan il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains, u sar jissimbolizza n-natura selvaġġa fil-park; spiss jidher fuq il-qoxra tal-letteratura dwar il-park. Il-katina muntanjuża għandha l-iżjed popolazzjoni densa ta' orsijiet suwed Amerikani fil-Lvant tax-xmara Mississippi. Il-biċċa l-kbira tal-orsijiet suwed adulti tal-katina muntanjuża jiżnu bejn 100 libbra (45 kilogramma) u 300 libbra (140 kilogramma), għalkemm fil-park ġew iddokumentati wkoll xi wħud li jiżnu saħansitra 600 libbra (270 kilogramma). Huwa stmat li xi 1,900 ors iswed jgħixu fil-park, għalkemm iċ-ċifra eżatta hija varjabbli.
L-iSmokies jospitaw 27 speċi ta' rodituri, inkluż il-beaver tal-Amerka ta' Fuq, il-woodchucks, iċ-chipmunks, żewġ speċijiet ta' skojjattli u skunks, u l-iskojjattlu li jtir tat-Tramuntana li jinsab fil-periklu. 12-il speċi ta' friefet il-lejl, inkluż il-friefet il-lejl ta' Indiana fil-periklu u l-friefet il-lejl ta' widnejhom kbar ta' Rafinesque, jgħixu fil-park. Mammiferi oħra jinkludu ċ-ċriev ta' denbhom bojod, b'popolazzjoni li kibret b'mod drastiku permezz tal-ħolqien tal-park nazzjonali. Il-bobcat huwa l-unika speċi ta' qattus selvaġġ, għalkemm fl-imgħoddi kienu bosta l-osservazzjonijiet ta' cougars, li kienu joktru fl-inħawi, u qajla għadhom jiġu rrapportati. Ir-raccoons, li huma l-annimal selvaġġ statali ta' Tennessee, joktru fi ħdan il-park. L-opossum ta' Virginia, l-unika marsupjal fl-Amerka ta' Fuq, jgħixu ukoll fil-park. Il-kojote x'aktarx li mhuwiex nattiv mill-katina muntanjuża iżda beda jgħix fl-inħawi reċentement u jiġi ttrattat bħala speċi nattiva. Żewġ speċijiet ta' volpi, il-volpi aħmar u l-volpi griż, jgħixu fi ħdan l-iSmokies; il-volpi aħmar jiġi ddokumentat fl-elevazzjonijiet kollha.
Tentattiv ta' introduzzjoni mill-ġdid tal-lupi ħomor fil-park fl-1991 ma rnexxiex, u dan wassal biex is-Servizz tal-Ħut u tan-Natura Selvaġġa tal-Istati Uniti kellu jneħħi l-lupi mill-inħawi fl-1998. Dawn il-lupi ġew rilokati lejn ir-Refuġju Nazzjonali tan-Natura Selvaġġa tax-Xmara Alligator f'North Carolina. Il-lontri tax-xmajjar tal-Amerka ta' Fuq ġew introdotti mill-ġdid fil-park f'fażijiet bejn l-1986 u l-1994. Iċ-ċriev tal-Amerki ġew introdotti mill-ġdid fil-park fl-2001 u fl-2002. Illum il-ġurnata huma abbundanti l-iktar fl-inħawi ta' Cataloochee fin-naħa tax-Xlokk tal-park. Iċ-ċingjal Ewropew, introdott bħala annimal tal-kaċċa fil-bidu tas-seklu 20, joktor fin-Nofsinhar tal-Appalakja iżda jitqies bħala annimal qerriedi minħabba t-tendenza li jaqla' l-pjanti bl-għeruq u bix-xniexel u jeqridhom. Iċ-ċingjali jitqiesu bħala annimali li qed jieħdu r-riżorsi tal-ikel mill-orsijiet ukoll, u s-servizz tal-park sponsorja programm li jħallas lill-individwi biex jikkaċċjaw u joqtlu ċ-ċingjali u jħallu l-karkassi tagħhom f'postijiet frekwentati mill-orsijiet.
Għasafar
immodifika.jpg)
Fl-iSmokies tgħix popolazzjoni tal-għasafar b'diversità kbira minħabba l-preżenza ta' diversi tipi ta' foresti. Kważi 120 speċi ta' għasafar jgħixu fil-park u jużawh biex jitnisslu fih, inkluż 52 speċi min-neotropiċi u oħrajn minn reġjuni klimatiċi tat-Tramuntana. Speċijiet oħra li jpassu jużaw il-park bħala waqfa u għall-foraġġ tal-ikel. L-ispeċijiet li joktru fil-foresti tas-siġar tal-injam iebes tan-Nofsinhar, bħall-vireo ta' għajnejh ħomor, il-malvizz tal-boskijiet, id-dundjan selvaġġ, il-parula tat-Tramuntana, il-kolibri ta' sidru aħmar u l-fjorentin tat-toppu, jinstabu fl-elevazzjonijiet iktar baxxi u fil-foresti tas-siġar tal-injam iebes. L-ispeċijiet iktar tipiċi tal-klimi iktar bierda, bħaċ-ċawlun, il-bumistur tax-xitwa, iċ-chickadee ta' rasha sewda, il-bulebbiet ta' sidru isfar, il-ġunko ta' għajnejh skuri u l-passeriformi ta' Blackburn, tal-ġenb qastni u tal-Kanada, jinstabu fiż-żoni forestali tas-siġar tal-abit u tas-siġar tal-injam iebes tat-Tramuntana. Il-malvizz bumistur, il-buqrajq tal-Lvant, u l-bulebbiet pubexxenti jgħixu fil-foresti iktar nexfin tas-siġar taż-żnuber u tal-ballut kif ukoll fl-irqajja' bix-xagħri. L-ajkli ta' rashom bajda u l-ajkli rjali tal-Amerki spiss jiġu osservati fl-elevazzjonijiet kollha fi ħdan il-park. Il-bies jintlemaħ ukoll u matul is-snin 30 tas-seklu 20 kien hemm bejta kbira qrib Alum Cave Bluffs. L-isparvier ta' denbu aħmar, l-iżjed speċi ta' sparvier komuni, jiġi osservat fl-elevazzjonijiet kollha wkoll. Fost l-ispeċijiet ta' kokki, fil-park jgħixu l-kokka tal-istrixxi, il-kokka tal-Lvant u l-kokka tat-Tramuntana.
Rettili u anfibji
immodifika
Fil-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains tgħix waħda mill-iżjed popolazzjonijiet b'diversità ta' salamandri fid-dinja, u l-park huwa magħruf bħala l-"Kapitali tas-Salamandri fid-Dinja". Ħamsa mid-disa' familji ta' salamandri fid-dinja jinstabu fil-katina muntanjuża, u jikkonsistu minn massimu ta' 31 speċi. Is-salamandra ta' ħaddejha ħomor tinstab biss fl-iSmokies. Is-salamandra imitatriċi tinstab biss fl-iSmokies kif ukoll fil-Plott Balsams u fil-Great Balsam Mountains fil-qrib. Żewġ speċijiet oħra — is-salamandra ta' ħaddejha griżi tan-Nofsinhar u s-salamandra Appalakjana tan-Nofsinhar — jokkorru biss fir-reġjun ġenerali. Speċijiet oħra jinkludu s-salamandra ta' mneħirha mfattar, is-salamandra ta' żaqqha sewda, il-gremxula tal-ilma tat-tikek ħomor tal-Lvant, u s-salamandra tat-tikek skuri. Is-salamandra alligatur tgħix qalb in-nixxigħat b'kurrent rapidu, u tista' tikber sa 29 pulzier (74 ċentimetru) bħala tul. Total ta' 14-il speċi ta' żrinġijiet u ta' rospi li jgħixu fil-park jinkludu r-rospu tal-Amerki, iż-żrinġ barri Amerikan, iż-żrinġ tal-boskijiet, iż-żrinġ tal-artijiet għoljin, iż-żrinġ aħdar tat-Tramuntana u ż-żrinġ gerriexi tar-rebbiegħa.
Fost ir-rettili li jgħixu fil-park hemm tmien speċijiet ta' fkieren tal-ilma, disa' speċijiet ta' gremxul u 23 speċi ta' sriep. 21 minn dawn l-ispeċijiet ta' sriep jagħmlu parti mill-familja tal-Colubridae, u jinkludu diversi sriep irjali, is-serp iswed wikkiel il-firien, is-serp tal-ilma tat-Tramuntana, u s-serp tal-qamħirrum. Is-sriep ċekċieka tal-injam —speċi velenuża waħda minn tnejn fl-iSmokies — jinstabu fl-elevazzjonijiet kollha. Is-serp velenuż l-ieħor, is-serp ta' rasu lewn ir-ram, tipikament jinstab f'elevazzjonijiet iktar baxxi. Dawn iż-żewġ sriep huma viperi tal-fosos. Il-fekruna tal-ilma tal-Lvant, li hija r-rettila statali ta' North Carolina u ta' Tennessee, hija l-iżjed fekruna tal-ilma komuni fil-park, u fil-biċċa l-kbira hija terrestri, iżda normalment tinstab qrib il-mogħdijiet tal-ilma. Gremxul importanti li jinstabu fi ħdan il-park jinkludu l-gremxula tal-Lvant u l-gremxula ħadra tal-Amerki. Barra minn hekk, fil-park jgħixu diversi speċijiet ta' xaħmet l-art. L-iżjed gremxula rari fil-park hija l-gremxula rqiqa tal-Lvanti, li hija tip ta' gremxula bla saqajn li spiss wieħed jaħseb li hija serp.
Ħut u insetti
immodifika
Il-ħut jinkludi t-trota, il-qalfat, l-Etheostomatinae, is-shiner, l-ispnotta, il-karpjun u r-remora. Huwa stmat li 1,073 mil (1,727 kilometru) ta' nixxigħat fil-park isostnu l-ħut. It-trota tan-nixxigħat hija l-unika speċi ta' trota nattiva tal-katina muntanjuża, għalkemm it-trota qawsalla tal-Majjistral u t-trota kannella Ewropea ġew introdotti fl-ewwel nofs tas-seklu 20. It-troti qawsalla u kannella huma ikbar u joktru iktar fl-elevazzjonijiet iktar baxxi peress li jirnexxilhom jieklu l-ikel kollu tat-trota nattiva tan-nixxigħat. B'hekk, il-biċċa l-kbira tat-troti tan-nixxigħat li jinstabu fil-park illum il-ġurnata jgħixu fin-nixxigħat f'elevazzjoni 'l fuq minn 3,000 pied fejn it-temperaturi tipikament ikunu taħt il-61 °F (16 °C). It-troti tan-nixxigħat ġeneralment ikunu iżgħar milli f'postijiet oħra, minħabba d-densità baxxa ta' ikel. Fil-park jinstabu erba' speċijiet protetti ta' ħut — il-pixxigatt tal-iSmokies, il-pixxigatt tal-pinna safra, is-salamun tal-pinen bit-tikek, u l-Etheostomatinae ta' denbhom skur. Speċijiet prominenti oħra ta' ħut jinkludu l-alosa Amerikana, il-lamoetra appendix, il-lizz ta' mnieħru twil, u l-qalfat tan-nixxigħat tal-muntanji.
Iżjed minn 9,000 speċi ta' insetti ġew iddokumentati fil-park. L-iżjed gruppi ta' insetti abbundanti jinkludu l-friefet, il-kamla, id-dubbien, iż-żunżan, in-naħal u n-nemel. Dawn l-insetti jaqdu rwol kruċjali biex jiddakkru l-pjanti u biex jgħinu fid-dekompożizzjoni tal-injam. Il-musbieħ il-lejl Photinus carolinus, li jdawlu l-iljieli b'mod sinkronizzat fil-park f'nofs Ġunju, huwa nattiv tal-Great Smoky Mountains, bl-epiċentru tal-popolazzjoni qrib Elkmont, Tennessee. Dan il-musbieħ il-lejl xi kultant huwa magħruf bħala "insett ċelebrità" minħabba l-għadd kbir ta' viżitaturi li jżuru l-park biex jiġu jarawh fl-istaġun meta jdawwal l-iljieli.
Sit ta' Wirt Dinji
immodifika
Il-Park Nazzjonali ta' Great Smoky Mountains ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1983.[5]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; il-kriterju (viii) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti"; il-kriterju (ix) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta proċessi ekoloġiċi u bijoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-evoluzzjoni u fl-iżvilupp ta' ekosistemi u ta' komunitajiet ta' pjanti u ta' annimali terrestri, tal-ilma ħelu, kostali u tal-baħar"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[5]
Referenzi
immodifika- ^ "Top 10 most visited national parks". Travel (bl-Ingliż). 2024-03-27. Miġbur 2024-08-02.
- ^ "Great Smoky Mountains National Park (National Park Service)". web.archive.org. 2006-07-20. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-04-20. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Everything to know about Tennessee and North Carolina's Great Smoky Mountains National Park". web.archive.org. 2020-04-21. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-04-21. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "The National Parks: America's Best Idea: | PBS". web.archive.org. 2012-01-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-01-01. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ a b ċ "Great Smoky Mountains National Park". whc.unesco.org. Miġbur 2024-08-02.
- ^ "Global Context - Great Smoky Mountains National Park (U.S. National Park Service)". web.archive.org. 2020-08-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-08-01. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Sevier County's billion-dollar tourist industry grinds to a halt amid COVID-19 pandemic" (bl-Ingliż). 2020. Miġbur 2024-08-02.
- ^ DeLorme (2017). Tennessee Atlas & Gazetteer (Map) (2017 ed.). 1 in:2.5 mi. Yarmouth, Maine: DeLorme. ISBN 978-1946494047.
- ^ "PRISM Climate Group, Oregon State U". web.archive.org. 2019-07-25. Arkivjat mill-oriġinal fl-2019-07-25. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Great Smoky Mountains National Park, TN - Climate & Monthly weather forecast". web.archive.org. 2023-05-30. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-05-30. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Abstract: The Influence of Terrain during the 27 April 2011 Super Tornado Outbreak and 5 July 2012 Derecho around the Great Smoky Mountains National Park (26th Conference on Severe Local Storms (5 - 8 November 2012))". web.archive.org. 2020-02-04. Arkivjat mill-oriġinal fl-4 February 2020. Miġbur 2024-08-02.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)