Francis Ebejer: Differenza bejn il-verżjonijiet
Content deleted Content added
m Modifiki annullati ta' 46.11.19.15 (diskussjoni) għall-aħħar verżjoni ta' Leli Forte |
|||
Linja 1:
[[Stampa:FrancisEbejer.jpg|thumb|right|220px|Francis Ebejer]]
'''Francis Ebejer''' ([[Ħad-Dingli]], [[28 ta' Awwissu]] [[1925]] – [[San Ġiljan (lokalità)|San Ġiljan]], [[10 ta' Ġunju]] [[1993]]) kien
==
[[Stampa:Francis ebejer.jpg|thumb|right|210px|Monument lil Francis Ebejer ġewwa Ħad-Dingli]]
Francis Ebejer twieled u trabba [[Ħad-Dingli]]. Kien l-ikbar fost sebat aħwa. Kemm missieru kif ukoll ommu kienu għalliema.
Studja fl-iskola primarja tal-Gvern u fil-Liċeo. Ebejer studja l-mediċina fl-[[Università ta' Malta]] bejn l-1942 u l-1943 imma telaq biex jaħdem bħala interpretu tal-Ingliż-Taljan mal-''8th Army'' tal-Forzi Brittaniċi fit-[[Tripolitanja]], l-Afrika ta' Fuq (1943–1944).
Ebejer kien jikteb bl-Ingliż kif ukoll bil-[[Lingwa Maltija|Malti]]. Beda l-karriera tiegħu permezz ta' drammi fuq ir-radju, televiżjoni u stejjer qosra li kienu ppubblikati fi [[New York]] bejn l-1980 u 1992 u oħrajn imxandra fuq il-[[BBC]]. Xi xogħlijiet tiegħu nqalbu għat-[[Lingwa Taljana|Taljan]], [[Lingwa Olandiża|Olandiż]] u saħansitra għall-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]. Wara Ebejer kiteb serje ta' novelli bl-Ingliż u tliet drammi bil-Malti. ▼
Ħa sena kors tal-Letteratura fl-Università ta' Malta. Imbagħad mexa fuq il-passi ta' missieru u sar għalliem tal-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]] u wara sentejn taħriġ f'St Mary's Training College, f'[[Middlesex]], l-[[Ingilterra]] (1948–1950), hu nħatar kap tal-iskejjel primarji tal-Gvern fejn baqa' sal-1978. Kien kap tal-iskola primarja tas-Siġġiewi u mbagħad taż-Żurrieq. Sadanittant, bejn l-1961 u l-1962 huwa ngħata l-''Fulbright Travel Grant'' għall-Istati Uniti, fejn dam tmien xhur.
Ebejer kien membru tal-[[P.E.N.]] (L-Għaqda Internazzjonali tal-Awturi), President onorarju tal-Moviment Letterarju Malti u membru tal-Kunsill tal-[[Akkademja tal-Malti]].▼
== Rumanzi ==
Ebejer rebaħ bosta premjijiet u unuri għax-xogħlijiet teatrali kif ukoll televiżivi tiegħu. Huwa ġie mogħti il-Premju Letterarju Malti erba' darbiet, iċ-''Cheyneh Award for the Best Producer'' fl-1984, il-''Phoenicia Trophy for Culture'' fl-1982 u fl-1985, u l-premju ''Città di Valletta'' fl-1989.▼
Sal-1950 Ebejer kiteb biss bil-lingwa Ingliża. Ix-xogħlijiet tiegħu jikkonsistu f’poeżiji, novelli, artikli u saġġi. Fl-1953, ippubblika novella fil-''Woman’s Own.'' Ebejer kiteb ir-rumanzi kollha tiegħu bl-Ingliż, barra wieħed: [[Il-Ħarsa ta' Rużann]].
Ebejer miet ħabta u sabta fir-residenza tiegħu fis-[[Swieqi]] fl-1993, u ndifen fil-ċimiterju ta' Ħad-Dingli.▼
Ir-rumanzi ta' Ebejer ġew ippubblikati fl-Ingilterra, fl-Amerka u f’Malta.
▲Ebejer kiteb in-novelli kollha, barra waħda, bl-Ingliż. L-aħħar novella ''The Malta Baron and I Lucian'' kienet ippublikata fl-2002, disa' snin wara mewtu. Din tista' titqies bħala tewmija ma' ''Requiem for a Malta Fascist'' (1980). Iż-żewġ novelli jittrattaw il-[[faxxiżmu]] u t-[[Tieni Gwerra Dinjija]]. Dawn is-suġġetti kienu importanti ħafna fil-ħajja tiegħu.
Ebejer kien id-drammaturgu prinċipali f'Malta fit-tieni nofs tas-seklu 20. Id-drammi oriġinali tiegħu, miktubin bi stil eleganti li juri sengħa kbira fl-użu tal-ilsien Malti, ippruvaw idaħħlu introspezzjoni iżjed profonda fis-soċjetà Maltija.▼
▲'''Novelli bl-Ingliż:'''
*A Wreath of Maltese Innocents (1958)
*Evil of the King Cockroach (1960)
*Wild Spell of Summer (1968)
*In the Eye of the Sun (1969)
Line 29 ⟶ 26:
*Requiem for a Malta Fascist (1980)
*Leap of Malta Dolphins (1982)
*For Rożina a Husband & Other Malta Stories (1990)
*The Malta Baron and I Lucian (postum 2002)
== Drammi ==
▲Ebejer kien id-drammaturgu prinċipali f'Malta fit-tieni nofs tas-seklu 20. Id-drammi oriġinali tiegħu, miktubin bi stil eleganti li juri sengħa kbira fl-użu tal-ilsien Malti, ippruvaw idaħħlu introspezzjoni iżjed profonda fis-soċjetà Maltija.
▲
Beda jikteb bil-Malti fl-1950, meta daħal għall-kompetizzjoni tal-''Malta Drama League'' għar-Rediffusion. Ir-radjudramm ''Ċpar fix-Xemx'' rebbħu l-ewwel premju. Aktar tard ġie ppubblikat f’''Leħen il-Malti.'' Minn hawn ’il quddiem ir-radjudrammi kotru bis-sħiħ. Fost l-oħrajn ta’ min isemmi ''Bwani, Sefora'', ''Is-Sejħa ta’ Sarid'', ''Dawra Durella'', ''Majjistral'', ''Ix-Xorti ta’ Mamżell'' u ''Il-Bidu Jintemm.''
Is-snin sittin raw lil Ebejer, issa iżjed matur, jikteb ix-xogħlijiet teatrali importanti tiegħu. It-tliet opri kbar tiegħu ''Vaganzi tas-Sajf'' (1962), ''Boulevard'' (1964), u ''Menz'' (1967) li ttellgħu fit-Teatru Manoel, kisbu suċċess immedjat għax offrew lill-pubbliku xi ħaġa li kienet nieqsa fis-soċjetà Maltija ta’ dak iż-żmien: il-kunċett ta’ drama intellettwali. ''Vaganzi tas-Sajf,'' li għalih ingħata l-ewwel premju fl-ewwel kompetizzjoni għad-drammi organizzati mill-Kumitat tat-Tmexxija tat-Teatru Manoel, inqaleb għall-Franċiż, għat-Taljan u għall-Ġermaniż u ġie ippubblikat fi Franza, fl-Italja u f’Malta. Min-naħa l-oħra d-dramm ''Menz'' ittella’ fi Spanja, f’Tokyo u anke f’Venezja.
L-aħħar dramm ta' Francis Ebejer kien ''Il-Ġaħan ta' Binġemma'', miktub fl-1986 għas-Sena Internazzjonali taz-Żgħażagħ u li kien dirett għall-Ministeru tal-Edukazzjoni minn Mario Azzopardi. F’dan il-ktieb huwa jirnexxielu jidħol fil-qalb tal-ġrajjiet ta’ Malta u jifli sewwa t-tradizzjoni, ir-Reliġjon u l-Kultura waqt li jgħaqqad dan kollu taħt il-maġija sublimi ta’ Ġaħan – is-suppost baħnan li m’hu baħnan xejn, imma l-iktar wieħed "għaref". Il-ktieb huwa ta’ valur storiku u antroplogu, imma l-valuri l-iktar importanti tiegħu, huma mill-aspett filosofiku u għall-estetika tal-Letteratura jekk tqabblu max-xogħlijiet letterarji tal-ħassieba tad-Dinja.
Ebejer kiteb ukoll xi drammi bl-Ingliż, fosthom ''Bloddy in Bolivia'' u'' The Golden Tut''kif ukoll ''The Cliffhangers,'' li mbagħad qalbu għall-Malti bħala ''L-Imwarrbin.'' Fost l-aqwa drammi bl-Ingliż li kiteb insibu ''Summer Holidays'' li ġie tradott għall-Franċiż, Taljan u Ġermaniż.
Ebejer kiteb dwar temi universali imma applikahom għall-ambjent Malti. Huwa kien jitħasseb dwar il-futur kulturali, ekonomiku u ġeopolitiku tal-Mediterran. Spiss jorbot l-imgħoddi mal-preżent bħala mod kif jingħaraf il-ġejjieni. Il-karattri tiegħu huma studjati b’mod psikoloġiku u jirrappreżentaw it-tiftixa tan-nazzjon għall-identità. Ebejer jesplora l-ħtija, it-tpattija, il-libertà, il-kuxjenza, l-impotenza, id-destin, is-solitudni, id-delużjoni u t-tiftixa falluta għall-verità.
'''Drammi bil-Malti:'''
*
*
*Is-Sejħa ta’ Sarid (1965)
*Menz (1967) ▼
*Bwani (1965)
*Il-Ħadd fuq il-Bejt (1971)▼
*
*Vum-Barala-Zungare' (1973)▼
*Boulevard (1970)
*Id-Dar tas-Soru (1974)▼
*Vaganzi tas-Sajf (1970)
*Meta Morna tal-Mellieħa (1976)▼
*L-Imnarja Żmien il-Qtil (1974)
*L-Imwarrbin (1974)
*Ħitan (1975)
*Karnival (1977)
*Sefora (1984)
*Filfla minn wara l-Ħajt (1984)
*Morru Sejħu lill-Werrieta (1984)
*Rewwixta tas-Swaba’ (1984)
*Logħba (1984)
*X’ma Kixifx il-Ħajt (1984)
== Temi ==
Ebejer fl-istejjer u d-drammi tiegħu jirrifletti ħafna fuq il-ħajja personali tiegħu, il-fatti u disfatti li għadda minnhom f’ħajtu, fuq l-ambjent li kiber fih u li serva bħala l-bażi tal-personalità tiegħu. Fil-fatt l-ossessjoni għall-għeruq tiegħu jinħassu fil-biċċa l-kbira tax-xogħlijiet ta’ Ebejer.
Ossessjoni oħra li tinħass f’ħafna fil-kitbiet ta’ Ebejer hija dik tal-fertilità. Ebejer juża l-mara bħala simbolu tal-fertilità, mod speċjali l-mara tradizzjonali Maltija li, għal Ebejer, hija simbolu tal-ġabra, ta’ min jaħdem b’mod altruwistiku mingħajr kundizzjonijiet. Din il-mara Maltija, li l-figura tagħha tidher ta’ sikwit fix-xogħol tiegħu, toffri kuntrast qawwi mal-figuri femminili l-oħra, li jidhru fid-drammi tiegħu. Hemm, per eżempju, il-mara isterika li tirrappreżenta lill-klassi ‘artifiċjali’ u li tipprova ċċekken il-figura tar-raġel; din ukoll tagħmel parti mill-bijografija intima tal-awtur.
Insibu wkoll ħafna burdati differenti fix-xogħlijiet ta’ Ebejer. Kultant naraw burdata serja, drabi oħra sarkastika, drabi oħra xewqa kbira għat-tisfija mid-dnubiet. Hemm ukoll sens kontinwu ta’ tfittxija. Dan joħroġ mill-kuntrast li jagħmel l-awtur bejn il-mixi u l-waqfien li jbeżża’. Il-ħajja tal-awtur tkompli toħroġ minn dawn il-kuntrasti u konflitti, parodiji u ironiji, li jagħmlu parti mit-teatru ta’ Ebejer daqs kemm jagħmlu minn ħajtu.
== Unuri ==
▲Ebejer kien membru tal-[[P.E.N.]] (L-Għaqda Internazzjonali tal-Awturi), President
▲Ebejer rebaħ bosta premjijiet u unuri għax-xogħlijiet teatrali kif ukoll televiżivi tiegħu. Huwa
== Traduzzjonijiet ==
Xi xogħlijiet tiegħu nqalbu għat-[[Lingwa Taljana|Taljan]], [[Lingwa Olandiża|Olandiż]], Franċiż, Ġermaniż, Ungeriż, Ċek, Żvediż,u saħansitra għall-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]].
== Mewt ==
▲Ebejer miet ħabta u sabta, ta' 68 sena, fir-residenza tiegħu fis-[[Swieqi]] fl-1993, u ndifen fil-ċimiterju ta' Ħad-Dingli.
Għall-funeral tiegħu f’Ħad-Dingli attendew ħafna membri parlamentari, atturi, produtturi tal-palk u pubblikaturi.
== Monument ==
Monument f’ġieħu maħdum mill-iskultur [[Anton Agius]] ġie inawgurat f’raħal twelidu mill-President [[Guido de Marco]].
== Ħoloq esterni ==
| |||