Tuneżija: Differenza bejn il-verżjonijiet

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Linja 84:
</ref>
 
==RivoluzzjoniStorja==
 
===Rivoluzzjoni===
 
Ir-rivoluzzjoni Tuneżina<ref>{{ċita web|awtur=Yasmine Ryan |url=http://english.aljazeera.net/indepth/features/2011/01/2011126121815985483.html |titlu=How Tunisia's revolution began – Features |editur=Al Jazeera English |data=26 ta' Jannar 2011 |aċċessdata=13 ta' Frar 2011}}</ref><ref>{{ċita web|url=http://www.alarabiya.net/articles/2011/01/15/133592.html |titlu=Wikileaks might have triggered Tunis’ revolution |xogħol=Alarabiya |data=15 ta' Jannar 2011|aċċessdata=13 ta' Frar 2011}}</ref> kienet kampanja intensiva ta' [[reżistenza ċivili]] li kienet seħħet minħabba [[qgħad]] ogħli, l-[[inflazzjoni tal-ikel]], il-[[korruzzjoni]], min-nuqqas tal-libertà tal-espressjoni, libertajiet politiċi oħra u minħabba l-kundizzjonijiet fqajra mgħajxa minn bosta nies. Kien intqal li,l-unjonijiet tax-xogħol kienu parti integrali mill-protesti.<ref>{{ċita web|url=http://www.defenddemocracy.org/index.php?option=com_content&task=view&id=11792083&Itemid=347 |titlu=Trade unions: the revolutionary social network at play in Egypt and Tunisia |editur=Defenddemocracy.org |aċċessdata=11 ta' Frar 2011}}</ref> Dawn kienu protesti ispirati mill-qawma Għarbija li bdiet isseħħ f'pajjiżi imminenti, firxa ta' mewġa t'azzjonijiet simili madwar id-dinja Għarbija. Id-dimostrazzjonijet ħraxu aktar mal-mewt ta' [[Mohamed Bouazizi]], bejjiegħ Tuneżin ta' 26 sena li ħaraq lilu nnifsu b'sens ta' prostesta wara li kkonfiskawlu l-oġġetti tiegħu u wara li rrikonoxxa l-umiljazzjoni imposta fuqu minn uffiċjali muniċipali. Ir-rabja u l-vjolenza kompliet tintensifika ruħha eżattament wara l-mewt ta' Bouazizi fl-4 ta' Jannar tal-2011. Dan l-aġir kien l-ewwel pass li wassal lill-[[President tat-Tuneżija|President]] [[Zine El Abidine Ben Ali]] li jinżel mill-poter tiegħu wara 23 sena fil-kmand tal-pajjiż
Line 118 ⟶ 120:
Is-[[Saħel (Tuneżija)|Saħel]], hija pjanura kostali li qiegħda dejjem titwessa' flimkien mal-kosta tal-Lvant tat-Tuneżija. Din il-kosta hija fost l-iprem postijiet magħrufa għall-kultivazzjoni taż-żebbuġ. Iktar 'il ġewwa mis-Saħel, bejn id-Dorsali u l-firxa ta' għoljiet li jinsabu lejn in-Nofsinhar ta' Gafsa, hemm l-[[steppi|isteppi]]. Il-maġġor parti tar-reġjun tan-nofsinhar huwa Semi-Aridi jonkella deżert. Il-linja tal-kosta tat-Tuneżija hija madwar l-1,148 kilometru twila. F'termini marittimi, il-pajjiż jisħaq żona kontigwa ta' erbgħa u għoxrin mil awtiku (44.4 km; 27.6 mi)u baħar territorjali ta' tnax-il mil awtiku (22.2 km; 13.8 mi).<ref>{{ċita ktieb|kuljom=Ewan W.|isem=Anderson|titlu=International Boundaries: Geopolitical Atlas|url=http://books.google.com/books?id=E7-menNPxREC&pg=PA816|aċċessdata=2013-02-22|data=2003-11-01|editur=Psychology Press|paġna=816}}ISBN 978-1-57958-375-0</ref>
 
[[File:Energy tunisia.svg|thumb|Id-diviżjoni tal-enerġija fit-Tuneżija]]
===Klima u Enerġija===
 
Il-klima tat-Tuneżija hija [[Klima moderata|moderata]] fit-tramuntana, b'xita ħafifa li tinżel matul l-istaġun tax-xitwa u skont stħarriġ annwali jista' jingħad li dan il-pajjż għandu tendenza jkollu sajf sħun in korrelazzjoni man-nixfa li għandha ttellgħa l-livell tal-umdità.<ref>{{ċita web|url=http://www.bbc.co.uk/weather/world/country_guides/results.shtml?tt=TT000720 |urlarkivju=http://web.archive.org/web/20110209110533/http://www.bbc.co.uk/weather/world/country_guides/results.shtml?tt=TT000720 |dataarkivju=2011-02-09 |titlu=Climate of Tunisia |editur=Bbc.co.uk |aċċessdata=2010-05-02}}</ref> In-nofsinhar tat-Tuneżija huwa ddominat mid-[[Saħara|deżert tas-Saħara]], li jitfa' s-sħana tremenda tiegħu fuq dan il-pajjiż kif ukoll b'mod partikolari fuq il-pajjiżi tal-mediterran. It-terran fit-tramuntana huwa muntanjuż, li jimxi l-isfel jirnexxilu jagħti pjanura iktar sħuna u niexfa ffokata ċentralment. Il-klima tan-nofsinhar tal-pajjiż hija [[Klima semi-arida|semi-arida]] u din hija konnessa ma' dik tad-deżert għatxan. Serje ta' [[lagi melħin]] magħrufa bħala chotts jew shatts jinsabu fuq linja lvant-punent, eżattament f'tarf it-tramunatana tas-Saħara u dan jestendi mill-[[Golf ta' Gabes]] għall-Alġerija. L-iktar punt baxx huwa Shatt al Għarsah li huwa 17-il metru taħt il-livell tal-baħar u l-ogħla huwa [[Jebel ech Chambi]] li huwa 1,544 metru 'l fuq mill-art.<ref>{{ċita ktieb|awtur=Ali Aldosari |titlu=Middle East, western Asia, and northern Africa |url=http://books.google.com/books?id=j894miuOqc4C&pg=PA1270 |aċċessdata=12 May 2012 |editur=Marshall Cavendish |paġni=1270–}}ISBN 978-0-7614-7571-2</ref>
 
Il-maġġor parti tal-elettriku użat fit-Tuneżija huwa pproduċut lokalment, mill-kumpanija tal-istat STEG (Soċjetà Tuneżina tal-elettriku u tal-gass. Fl-2008, xi 13,748 Gwh ġew ipproduċuti fil-pajjiż.
 
Il-produzzjoni taż-żejt fit-Tuneżija hija ta' xi 97,600 barmil kull ġurnata u l-qasam ewlieni jinsab f'El Bourma. Jingħad li l-produzzjoni taż-żejt fit-Tuneżija bdiet għal ħabta tal-1966 u bħalissa hemm xi 12-il qasam li huwa assoċjat mat-tlugħ taż-żejt. It-Tuneżija għandha l-pjanijiet f'idejha li jappoġġjaw il-kostruzzjoni ta' żewġ stazzjonijiet ta' enerġija nukleari sal-2019. Ġie mbassar li dawn iż-żewġ faċilitajiet għandhom l-abbilità li jipproduċu bejn 900 sa 1000 f'enerġija MW. Huwa stabbilit li Franza sejra ssir sieħba importanti fil-pjanijiet ta' enerġija nukleari għat-Tuneżija, wara li jiġi ffirmat il-qbil bejn dawn iż-żewġ pajjiżi distinti, flimkien ma' sħab oħra, sabiex titwassal it-teknoloġija u l-prattika.
 
==Edukazzjoni==
 
Ir-rata tal-litteriżmu fl-2008 kienet 77.6%.<ref name=unescolit>{{ċita web|titlu=National adult literacy rates (15+), youth literacy rates (15-24) and elderly literacy rates (65+)|url=http://stats.uis.unesco.org/unesco/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=210|editur=UNESCO Institute for Statistics}}</ref> L-edukazzjoni tingħata prijorità għolja u tammonta għal 6% tal-[[Prodott gross nazzjonali|PGN]]. L-edukazzjoni bażika għat-tfal bejn l-etajiet ta' sitt snin u ta' sittax-il sena kienetilha obbligatorja sa mill-1991. It-Tuneżija kkwalifikat fis-sbatax-il post fil-kategorija ta' kwalità tal-(ogħla) sistema edukattiva u kklassifikat fil-21 post fil-kategorija għall-kwalità ta' edukazzjoni Primarja. Dan huwa spjegat fid-dettall fir-[[Rapport Globali tal-Kompetittività]] tal-2008-9, maħruġ mill-Forum ekonomiku dinji.<ref>{{ċita web|url=http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Competitiveness%20Report/index.htm|urlarkivju=http://web.archive.org/web/20080619083349/http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global+Competitiveness+Report/index.htm|dataarkivju=2008-06-19 |titlu= The Global Competitiveness Report 2008-2009 |editur=Weforum.org |aċċessdata=2010-05-02}}</ref> Ġeneralment it-tfal jirnexxilhom jakkwistaw il-lingwa [[Għarbi Tuneżin|Għarbija-Tuneżina]] mid-dar stess però t-tfal, sa mill-età żgħira ta' sitt snin, huma mibgħuta l-iskola sabiex isaħħu l-ħiliet tagħhom fil-kitba u fil-qari tal-[[Għarbi Standard]]. Mill-età ta' tmien snin, it-tfal huma mgħallma ill-Franċiż filwaqt li l-Ingliż huwa introdott iktar 'il quddiem malli wieħed jagħlaq it-tnax-il sena.
 
==Referenzi==