Iżlanda: Differenza bejn il-verżjonijiet
Content deleted Content added
m Bot: Migrating 1 langlinks, now provided by Wikidata on d:Q189 |
No edit summary |
||
Linja 1:
[[File:Animated-Flag-Iceland.gif|thumb|Il-bandiera tal-Iżlanda]]
==L-Iżlanda==
L-Iżlanda, uffiċjalment magħrufa bħala r-Repubblika tal-Iżlanda, huwa pajjiż iżolat għal kollox minn mal-kumplament tal-Unjoni Ewropea. Din il-gżira mbiegħda tinsab fil-konfluwenza tat-tramuntana tal-oċean Atlantiku u l-oċeani Artiki fuq in-naħa Atlantika mezzana. Il-popolazzjoni ta' dan il-pajjiż hija ta' madwar it-320,000 ruh u l-erja totali tal-art hija ta' 103,000 kilometru kwadru, li tagħmilha l-inqas art ippopolata fl-Ewropa. Reykjavík hija meqjusa bħala l-ikber belt tal-pajjiż , u ġġorr it-titlu ta' kapitali, billi l-postijiet tal-madwar fir-reġjun tal-ilbic tal-pajjiż jkunu djar, fejn tistrieh żewġ terzi tal-popolazzjoni tal-pajjiż. Il-kapitali ta' dan in-nazzjon hija l-aktar waħda fid-dinja li hija ppożizzjonata fit-tramuntana. L-Iżlanda hija magħrufa għall-attività vulkanika u ġeolika tagħha. L-interjur jikkonsisti minn pjanura kkaretterizzata mir-ramel u mill-għelieqi tal-lava, muntanji u glaċieri, waqt li bosta xmajjar glaċjali jogħlew sal-baħar mill-artijiet il-baxxi. L-Iżlanda jirnexxilha iżżomm it-temperatura tagħha sħuna permezz tal-kurrent tal-Golf u jingħad li l-Iżlanda għandha klima moderata minkejja l-altitudni għolja 'l barra miċ-ċirku Artiku.
Skont Landnámabók, in-nies bdew jgħixu fuq dan il-pajjiż Nordiku mis-sena 847 W.K meta l-kmandant Ingólfr Arnarson sar l-ewwel abitant permanenti ta' entiċità nordika tal-gżira. Oħrajn kienu żaru l-gżira qabel u qagħdu hemmhekk sakemm tgħaddi x-xitwa kiefra. Matul is-sekli li ġejjin, in-Norveġiżi abitaw lill-Iżlanda u ġabu magħhom xi oġġetti ta' oriġini Gajlika. Mill-1262 sal-1918, l-Iżlanda kienet tifforma parti integrali min-Norveġja, u iktar tard parti mil-monarkiji Daniżi. Il-pajjiż attribwixxa l-indipendenza tiegħu fl-1918 u beda jissejjaħ Repubblika sa mis-sena tal-1944. Sas-seklu għoxrin, il-popolazzjoni kienet tiddependi ħafna fuq is-sajd u l-agrikultura (voldieri t-tkabbir ta' ħaxix u frott) u l-pajjiż kien meqjus bħala wieħed mill-iktar artijiet foqra u l-inqas avvanzat fid-dinja. L-industrijalizzazzjoni tal-pixkeriji u l-għajnuna mogħtija mingħand il-pjan Marshall ġabet il-prosperità fis-snin ta' wara t-Tieni Gwerra Dinjija, u sal-1990, l-Iżlanda rnexxielha ssir waħda mill-iktar pajjiżi sinjuri u żviluppati fid-dinja. Fl-1994, l-Iżlanda ssieħbet maż-żona ekonomika Ewropea, li fetħet lok għall-ekonomija sabiex tiddiversifika f'servizzi ekonomiċi u finanzjarji.
L-ekonomija tas-suq tal-Iżlanda huwa wieħed ħieles, b'taxxi korporattivi li huma relattivament baxxi meta huma kkumparati ma' nazzjonijiet OECD oħra, filwaqt li tinżamm sistema benesseri Nordika li tipprovdi l-kura tas-saħħa b'mod universali flimkien mal-edukazzjoni Terzjarja għaċ-ċittadini tagħha. Fl-2013,l-indiċi tan-nazzjonijiet unuti rigward l-iżvilupp tal-bniedem qiegħed lill-Iżlanda fit-tlettax-il post fejn ingħatat il-mertu preġjattiv tal-iktar nazzjon żviluppat fid-dinja. Però sabiex wieħed jasal fejn qiegħed illum jinħtieġlu li jgħaddi mill-iktar triq diffiċli u hawnhekk qegħdin nirreferi ghall-falliment bankarju tal-2008, din il-problema kkawżat ħafna inkwiet politiku. Fid-dawl tal-kriżi,l-Iżlandiżi ħasbu biex jikkontrollaw il-kapital tagħhom, żball ieħor li pprojbixxa lill-poplu milli jiġbed flusu minn diversi fergħat tal-bank. Għalkemm huma temporanji, il-kontrolli jibqgħu u huma fost l-ikbar ostakli għall-ksib tal-interessi nazzjonali fl-ekonomija Iżlandiża. Ir-rankatura tal-Iżlanda hija waħda għolja fl-istabilità ekonomika u politika, minkejja l-fatt li dawn l-oqsma għadhom għaddejjin il-proċess ta' rikoverazzjoni mill-kriżi tal-2008. L-ugwaljanza bejn is-sessi hija apprezzatta ħafna fl-Iżlanda, infatti fir-rapport globali tal-2012, li jitkellem rigward l-ugwaljanza, l-Iżlanda tokkupa l-ewwel post, segwita mill-Finlandja, mill-Iżvezja u min-Norveġja.
Il-kultura Iżlandiża hija bbażata fuq il-wirt Nordiku li jipposjedi dan il-pajjiż. Bosta Iżlandiżi huma d-dixxendenti ta' abitanti Norveġiżi u Galjeċi. L-ilsien Iżlandiż huwa lsien nord-Ġermaniku u huwa d-dixxendent tal-ilsien qadim li kienu jitħaddtu bih in-Norveġiżi. L-Iżlandiż jixbah ħafna lill-Farsi li huwa mitkellem fuq il-gżejjer tal-Foroe, u jixxiebah mad-djaletti Norveġiżi tal-punent. Il-wirt kulturali tal-pajjiż jinkludi l-kċina tradizzjonali Iżlandiża, il-poeżija u s-Sagas Iżlandiżi li ġejjin miż-żminijiet tan-nofs (Il-Medju-Evu). Fost il-membri tan-Nato, l-iżlanda għandha l-iċken popolazzjoni u hija l-unika nazzjon li m'għandux armata permanenti però wieħed jista' jsib armata gwardjana u difenditriċi tal-kosti Iżlandiżi.
{{Ewropa}}
| |||