Grammatika tal-Lingua Franca Nova

Il-grammatika tal-Lingwa Franca Nova hija ssimplifikata mill-grammatika komuni tal-lingwi Rumanzi bħall-Katalan, Franċiż, Taljan, Portugiż, u Spanjol. Bħala tali, tixbaħ il-grammatiċi tal-krejoli Rumanzi bħall-dawk ta' Ħaiti, il-Kap Verde, il-Papiamento u l-Chavacano.

Ortografija u pronunzja

Alfabett

il-Lingwa Franca Nova tuża l-aktar alfabett magħruf fid-dinja: Ruman jew Latin.

• ittri żgħar
  • a b c d e f g h i j l m n o p r s t u v x z
• ittri kapitali
  • A B C D E F G H I J L M N O P R S T U V X Z

K (k), Q (q), W (w) u Y (y) ma jidhrux fi kliem ordinarju. F'madwar mitt kelma internazzjonali ta' oriġini mhux Rumana, W jista' jinkiteb għal U, u Y għal I, biex l-ortografija tagħrafha aktar faċli: ioga/yoga, piniin/pinyin, sueter/sweter, ueb/web. Minbarra dan, K, Q, W u Y jintużaw biss biex jippreservaw il-forom oriġinali ta 'nomi proprji u kliem mhux Elefen.

H mhix komuni wkoll, iżda tinsab f'xi termini tekniċi u kulturali.

Ittri kapitali

Ittra kapitali tintuża fil-bidu tal-ewwel kelma f’sentenza.

Ittri kapitali jintużaw ukoll fil-bidu tan-nomi proprji. Meta nom proprju jikkonsisti f'diversi kelmiet, kull kelma tiġi b'kapitalizzazzjoni - minbarra kliem minuri bħal la u de:

• Nies, reali jew immaġinati, kif ukoll annimali u affarijiet personifikati
  • Maria, San Paulo, Barack Obama, Jan de Hartog, Seniora Braun, Oscar de la Renta, Mickey Mouse
• Organizzazzjonijiet (eż. kumpaniji, soċjetajiet)
  • Ikea, Nasiones Unida, Organiza Mundal de Sania
• Entitajiet politiċi (eż. nazzjonijiet, stati, bliet)
  • Frans, Atina, Site de New York, Statos Unida de America
• Postijiet ġeografiċi (eż. xmajjar, oċeani, lagi, muntanji)
  • la Alpes, Rio Amazon, Mar Atlantica
• Ittri tal-alfabett
  • E, N

Iżda bit-titli ta’ xogħlijiet tal-arti u letteratura, l-ewwel kelma tat-titlu biss hija kapitalizzata (flimkien ma’ kwalunkwe nomi proprji li jidhru):

• Un sonia de un note de mediaestate – Ħolma ta’ Nofs is-Sajf
• La frates Karamazov – The Brothers Karamazov
• Tocata e fuga en D minor – Toccata and Fugue in D Minor

Xi drabi, bħal fit-twissijiet, il-kapitali jintużaw biex JENFASIZZ jaw kliem jew frażijiet sħaħ.

Elefen juża ittri żgħar f'postijiet fejn xi lingwi jużaw kapitali:

• Ġranet tal-ġimgħa
  • lundi, jovedi – it-Tnejn, il-Ħamis
• Xhur
  • marto, novembre – Marzu, Novembru
• Festi u okkażjonijiet simili
  • natal, ramadan, pascua – Milied, Ramadan, Għid
• Sekli
  • la sentenio dudes-un – is-seklu wieħed u għoxrin
• Lingwi u popli
  • catalan, xines – Katalan, Ċiniż
• Abbrevjazzjonijiet
  • lfn, pf

Ismijiet ta' ittri

Is-sillabi li ġejjin jintużaw biex jissemmew ittri fid-diskors, eż. meta tikteb kelma:

• a be ce de e ef ge hax i je ka el em en o pe qua er es te u ve wa ex ya ze

Dawn huma nomi u jistgħu jiġu pluralizzati: as, bes, efes.

Bil-miktub, wieħed jista 'sempliċement jippreżenta l-ittra nnifisha, b'kapitalizzazzjoni, billi żżid -s għall-plural:

• La parola “matematica” ave tre As, du Ms (pronunzjata emes), e un E. – Il-kelma “matematica” għandha tliet As, żewġ Ms, u E.

Sentenzi

Il-biċċa l-kbira tas-sentenzi f'Elefen fihom frażi tal-verb, li tipikament turi l-okkorrenza ta 'azzjoni. Frażi verb tikkonsisti minn verb flimkien ma 'kwalunkwe modifikaturi bħal avverbji jew frażijiet prepożizzjonili.

Il-biċċa l-kbira tas-sentenzi fihom ukoll mill-inqas frażi nominali waħda, li tipikament tindika persuna jew ħaġa. Frażi nominali tikkonsisti f'nom flimkien ma' kwalunkwe modifikaturi bħal determinanti, aġġettivi u frażijiet prepożizzjonili.

Suġġett u oġġett

Iż-żewġ frażijiet tan-nomi l-aktar importanti huma s-suġġett u l-oġġett. It-tifsira eżatta tagħhom tiddependi fuq l-għażla tal-verb, iżda b'mod laxk, is-suġġett huwa l-persuna jew il-ħaġa li twettaq l-azzjoni, u l-oġġett huwa l-persuna jew il-ħaġa li hija affettwata direttament mill-azzjoni.

F'Elefen, is-suġġett dejjem jippreċedi l-verb, u l-oġġett dejjem isegwi:

• La gato xasa la scural. – Il-qattus (suġġett) … jiġru wara (verb) … l-iskojjattlu (oġġett).
• La xica gusta la musica. – It-tifla (suġġett) … tħobb (verb) … il-mużika (oġġett).
• La can dormi. – Il-kelb (suġġett) … jorqod (verb).

F'xi każijiet, għal raġunijiet ta 'stil jew ċarezza, tista' tkun trid tpoġġi l-oġġett tal-verb fil-bidu tas-sentenza. F'dawn il-każijiet, l-oġġett għandu jkun segwit minn virgola, u pronom tal-oġġett jintuża wara l-verb:

• La gatos, me no gusta los. – Qtates, ma jogħġobnihomx.

Ħafna verbi jeħtieġu suġġett, iżda ħafna ma jeħtiġux oġġett.

Kumplimenti

Komponent komuni ieħor tas-sentenza huwa l-komplement. Din hija deskrizzjoni żejda tas-suġġett li tista’ ssegwi verbi bħal es (be), deveni (isir), pare (tidher), u resta (tibqa’):

• Computadores es macinas. – Kompjuters (suġġett) … huma (verb) … magni (kumpliment).
• La aira pare umida. – L-arja (suġġett) … tidher (verb) … niedja (kumpliment).
• La comeda deveni fria. – L-ikel (suġġett) … isir (verb) … kiesaħ (kumpliment).
• La patatas ia resta calda. – Il-patata (suġġett) … baqgħet (verb) … sħun (kumpliment).
• Nosa taxe es reconstrui la mur. – Il-kompitu tagħna (suġġett) … huwa (verb) … li nibnu mill-ġdid il-ħajt (kumpliment: sentenza mdaħħla).
• La idea es ce tu canta. – L-idea (suġġett) … hija (verb) … li tkanta (kumpliment: sentenza mdaħħla).

Xi lingwi jippermettu wkoll li l-oġġett ikollu kumpliment, bħal fi "Nsib dan il-ġobon disgusting" jew "Huma eleġġuh president". Dan it-tip ta’ komplement ma jseħħx f’Elefen.

Prepożizzjonijiet

Komponent ewlieni ieħor tas-sentenza hija l-frażi prepożizzjonili, li żżid id-dettall għal nom jew verb preċedenti, jew mas-sentenza kollha kemm hi:

• La om ia cade tra sua seja. – Ir-raġel (suġġett) … waqa’ (verb) … permezz tas-siġġu tiegħu (frażi prepożizzjoni).
• En la note, la stelas apare. – Fil-lejl (frażi prepożizzjonili) … il-kwiekeb (suġġett) … jidhru (verb).
• Me dona esta poma a tu. – Jien (suġġett) … nagħti (verb) … dan it-tuffieħ (oġġett) … lilek (frażi prepożizzjoni).
• Tu no aspeta como tua foto. – Int (suġġett) … ma tidherx (verb) … bħar-ritratt tiegħek (frażi prepożizzjoni).

Klawsoli

Minbarra l-frażijiet, xi sentenzi fihom klawsoli, li jixbħu sentenzi iżgħar imniżżla fi ħdan is-sentenza akbar. Jistgħu jimmodifikaw frażijiet tan-nomi, frażijiet verbali, jew is-sentenza l-akbar kollha:

• La om ci ia abita asi ia vade a Paris. – Ir-raġel li għex hawn mar Pariġi.
• El va visita en julio, cuando la clima es bon. – Se jżur f'Lulju, meta t-temp ikun tajjeb.
• On no ia permete me fa la cosas como me ia desira. – Ma kontx permess nagħmel l-affarijiet kif ridt.
• Me pensa ce el es bela. – Naħseb li hi sabiħa.

Nomi

Nom huwa tipikament introdott minn determinanti, u jista 'jkun segwit minn aġġettivi u frażijiet preposizzjonali, li jipproduċu frażi nominali. In-nomi tipiċi jindikaw oġġetti fiżiċi bħal nies, postijiet u affarijiet, iżda n-nomi jistgħu wkoll jindikaw kunċetti aktar astratti li huma grammatikament simili.

Plural

Iż-żieda ta’ -s ma’ nom tagħmilha plural. Jekk in-nom singular jispiċċa f'konsonanti, minflok jiżdied -es. It-tmiem tal-plural ma jaffettwax l-istress tal-kelma:

• gato, gatos – qattus, qtates
• om, omes – raġel, rġiel

L-aġġettivi li jimmodifikaw nom ma jinbidlux meta n-nom ikun plural. Imma meta aġġettiv jintuża bħala nom, jista’ jiġi pluralizzat:

• la bones, la males, e la feas – it-tajjeb, il-ħażin u l-ikrah
• multe belas – ħafna sbuħija

Xi nomi li huma plurali bl-Ingliż huma singulari f'Elefen:

• El regarda un sisor con un binoculo. – Qed iħares lejn par imqass permezz ta’ [par] trombi.
• On usa un bretela per suporta sua pantalon. – Tuża ċineg biex iżżomm il-qliezet.
• Me ia compra esta oculo de sol en Nederland. – Xtrajt dawn in-nuċċali tax-xemx fl-Olanda.

Nomi għadd u mhux għadd

Bħal ħafna lingwi, Elefen jiddistingwi nomi countable u uncountable. Nom li jingħadd (jew “nom tal-għadd”) jista’ jiġi modifikat b’numru, u jista’ jaċċetta l-plural -s. Nomi li jingħaddu tipiċi jirrappreżentaw oġġetti li huma b'mod ċar entitajiet individwali, bħal djar, qtates u ħsibijiet. Pereżempju:

• un auto; la autos; cuatro autos – karozza; il-karozzi; erba’ karozzi
• un gato; multe gatos; un milion gatos – qattus; ħafna qtates; miljun qattus

B'kuntrast, nomi li ma jingħaddux (xi kultant imsejħa "nomi tal-massa") normalment ma jaċċettawx il-plural -s. Nomi li ma jingħaddux tipikament jindikaw mases li m'għandhom l-ebda individwalità ċara, bħal likwidi (ilma, meraq), trab (zokkor, ramel), sustanzi (metall, injam), jew kwalitajiet astratti (eleganti, kajman). Meta jiġu modifikati b'numru jew kelma ta' kwantità oħra, ħafna drabi tiġi miżjuda unità ta' miżura għaċ-ċarezza. Pereżempju:

• la acua; alga acua; tre tases de acua – l-ilma; ftit ilma; tliet tazzi ilma
• lenio; multe lenio; du pesos de lenio – wood; ħafna injam; żewġ biċċiet tal-injam

Madankollu, nomi li ma jingħaddux jistgħu jintużaw b'mod li jingħaddu. Imbagħad jindikaw eżempji jew każijiet partikolari:

• Du cafes, per favore. – Żewġ kafejiet, jekk jogħġbok.
• Me ia proba multe cesos. – Dqu ħafna ġobon.
• On no pote compara la belias de Paris e Venezia. - Ma tistax tqabbel is-sbuħija ta 'Pariġi u Venezja.

Sess

In-nomi normalment ma jindikawx is-sess tagħhom. Biex tiddistingwi s-sessi, jintużaw l-aġġettivi mas u fema:

• un cavalo mas – żiemel maskili, żiemel
• un cavalo fema – żiemel femminili, debba

Iżda hemm ftit kliem għar-relazzjonijiet tal-familja li jimmarkaw lin-nisa b'-a u lill-irġiel b'-o:

• ava, avo – nanna, nannu
• fia, fio – bint, iben
• neta, neto – neputi, neputi
• sobrina, sobrino – neputija, neputi
• sposa, sposo – mara, raġel
• tia, tio – zija, ziju
• xica, xico – tifla, tifel

Hemm ukoll ftit pari li jużaw kliem differenti għaż-żewġ sessi:

• dama, cavalor – dame, knight
• diva, dio – alla, alla
• fem, om – mara, raġel
• madre, padre – omm, missier
• rea, re – reġina, sultan
• seniora, senior – sinjura, Sinjura; sinjur, is-Sur
• sore, frate – oħt, ħu

Is-suffiss rari -esa jifforma l-varjanti femminili ta’ ftit rwoli soċjali storiċi:

• abade, abadesa – abbati, abbatina
• barun, baronesa – barun, barunessa
• conte, contesa – count, countess
• duxe, duxesa – duka, dukessa
• imperor, imperoresa – imperatur, imperatriċi
• marci, marcesa – markiz, markiz
• prinse, prinsesa – prinċep, prinċipessa
• tsar, tsaresa – czar, czarina

Frażijiet tan-nomi

Frażi nominali tikkonsisti minn nom u l-modifikaturi tiegħu: determinanti, li jippreċedu n-nom, u aġġettivi u frażijiet prepożizzjonili, li jsegwuh.

Iż-żewġ frażijiet tan-nomi l-aktar importanti f'sentenza huma s-suġġett u l-oġġett. Is-suġġett jippreċedi l-verb, u l-oġġett isegwi l-verb. Frażijiet tan-nomi oħra huma normalment introdotti minn prepożizzjonijiet biex jiċċaraw il-funzjoni tagħhom.

Frażi nominali normalment għandu jkun fiha determinant – forsi biss il-markatur tal-plural -s. Iżda din ir-regola ma tapplikax għan-nomi proprji, għall-ismijiet tal-ġranet tal-ġimgħa, ix-xhur, u l-lingwi, u għal nomi li ma jingħaddux:

• Desembre es calda en Australia. – Diċembru huwa sħun fl-Awstralja.
• Nederlandes es mea lingua oriġinali. – L-Olandiż huwa l-lingwa oriġinali tiegħi.
• Me gusta pan. – Inħobb il-ħobż.

Ir-regola ħafna drabi hija wkoll rilassata meta l-frażi nominali ssegwi prepożizzjoni, partikolarment f'espressjonijiet fissi:

• El es la comandor de polisia. – Huwa l-kap tal-pulizija.
• Me no gusta come bur de aracide. – Ma nħobbx niekol il-butir tal-karawett.
• Nos vade a scola. – Se mmorru l-iskola.
• Acel es un problem sin solve en matematica. – Dik hija problema mhux solvuta fil-matematika.
• Un virgula pare nesesada per claria. – Jidher li hija meħtieġa virgola għaċ-ċarezza.

Aġġettiv jew determinant jista’ jiġi modifikat b’avverbju preċedenti. Minħabba li l-avverbji jidhru qishom aġġettivi, aġġettivi multipli huma normalment separati b'virgoli jew e. Fid-diskors, l-intonazzjoni tagħmel id-differenza ċara:

• Sola un poma multe putrida ia resta. – Fadal biss tuffieħa immuffata ħafna.
• Me ia encontra un fem bela intelijente. – Iltqajt ma’ mara intelliġenti mill-isbaħ.
• Me ia finda un fem bela, joven, e intelijente. – Iltqajt ma’ mara sabiħa, żagħżugħa u intelliġenti.

Xi drabi nom huwa biss simbolu għal kwalunkwe membru tal-klassi tiegħu. F'każijiet bħal dawn, ftit li xejn jagħmel differenza jekk jintużax la jew un, jew jekk in-nom huwiex plural jew singular:

• La arpa es un strumento musical. – L-arpa hija strument mużikali.
• La arpa es un strumento musical. – Arpa hija strument mużikali.
• Arpas es strumentos musical. – L-arpi huma strumenti mużikali.

Pronom huwa każ speċjali ta' frażi nominali. Il-pronomi normalment ma jistgħux jiġu modifikati.

Appożizzjoni

Żewġ frażijiet nominali jingħad li huma f’appożizzjoni meta wieħed isegwi direttament lill-ieħor u t-tnejn jirreferu għall-istess entità. Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, it-tieni frażi tidentifika l-entità:

• la Rio Amazona - ix-Xmara Amazon
• la Mar Pasifica – l-Oċean Paċifiku
• la Isola Skye – l-Isle of Skye
• la Universia Harvard – Università ta’ Harvard
• la Funda Ford – il-Fondazzjoni Ford
• Re George 5 – King George V
• San Jacobo la major – San Ġakbu l-Anzjan
• Piotr la grande – Pietru l-Kbir
• mea ami Simon – ħabib tiegħi Simon
• la parola “inverno” – il-kelma “inverno”
• la libro La prinse peti – il-ktieb Il-Prinċep Ċkejken

L-akronimi u l-ittri singoli jistgħu jsegwu nom direttament biex jimmodifikawh:

• La disionario es ance disponable como un fix PDF. – Id-dizzjunarju huwa wkoll disponibbli bħala fajl PDF.
• El ia porta un camisa T blu de escota V. – Kienet liebes flokk blu b’għonq V.

Kultant, żewġ nomi japplikaw bl-istess mod għal oġġett jew persuna. F'dawn il-każijiet, in-nomi huma magħquda b'sing:

• un produor-dirijor – produttur-direttur
• un primador-scanador – stampatur-skaner

Fil-każijiet kollha, il-plural -s jew -es huwa applikat għaż-żewġ nomi:

• la statos-membros – l-istati membri
• produores-dirijores – produtturi-diretturi

Każ speċjali jinvolvi l-verb nomi (isem):

• Nos ia nomi el Orion. – Semmewh Orion.
• Me nomi sta forma un obelisce. — Jien insejjaħ din il-forma obelisk.

Determinanti

Determinant huwa kelma li timmodifika nom biex jesprimi r-referenza tan-nom, inklużi l-identità u l-kwantità tiegħu. Minbarra l-markatur tal-plural -s (li huwa meqjus bħala determinant f'Elefen), id-determinanti dejjem jippreċedu n-nom.

Hemm diversi klassijiet differenti ta' determinanti. Eżempji tipiċi ta’ kull klassi huma: tota, la, esta, cual, cada, mea, multe, otra.

Predeterminanti

Tota tfisser "kollha". Tindika l-kwantità kollha tar-referent tan-nom. B'differenza minn cada, tota tirreferi għall-ħaġa sħiħa, aktar milli l-individwi separati li jinkluduha:

• Tota linguas es asurda. – Il-lingwi kollha huma assurdi.
• Me va ama tu per tota tempo. – Inħobbok għal kull żmien / iż-żmien kollu.
• La lete ia vade a tota locas. – Il-ħalib mar kullimkien.
• On ia oia la musica tra tota la vila. – Il-mużika nstemgħet madwar il-belt / madwar il-belt kollha.

Ambos tfisser "it-tnejn". Jista 'jintuża minflok tota meta l-kwantità kollha hija magħrufa li hija tnejn biss. In-nom irid ikun plural:

• Ambos gamas es debil. – Iż-żewġ saqajn huma dgħajfa.

Semantikament, tota u ambos mhumiex differenti minn kwantifikaturi, iżda huma ttrattati bħala klassi separata minħabba s-sintassi tagħhom: jippreċedu d-determinanti l-oħra kollha fi frażi nominali, inkluż la.

Jistgħu jintużaw ukoll bħala pronomi.

Artikoli

Elefen għandu żewġ artikoli – l-artiklu definit la, u l-artikolu indefinit un. "Definit" hawnhekk ifisser li r-referent tan-nom huwa "diġà definit", għall-kuntrarju li jkun xi ħaġa ġdida.

La jintroduċi nom li jindika xi ħadd jew xi ħaġa li s-semmiegħ diġà jaf biha. Jintuża fit-tipi ta 'sitwazzjonijiet li ġejjin:

• Il-ħaġa diġà ssemmiet:
  • Me ia compra un casa. La casa es peti. – Xtrajt dar. Id-dar hija żgħira.
• Is-semmiegħ jista 'faċilment raden li l-ħaġa teżisti:
  • Me ia compra un casa. La cosina es grande. – Xtrajt dar. Il-kċina hija kbira.
• Il-bqija tas-sentenza tispeċifika l-ħaġa tajjeb biżżejjed:
  • El ia perde la numeros de telefon de sua amis. – Hija tilfet in-numri tat-telefon tal-ħbieb tagħha.
• Is-semmiegħ jista’ jipperċepixxi l-ħaġa direttament:
  • La musica es bela, no? – Il-mużika hija sabiħa, hux?
• Il-ħaġa hija magħrufa sew minn kulħadd. Dan jinkludi oqsma ta' studju u nomi astratti:
  • La luna es multe distante de la tera. – Il-qamar huwa 'l bogħod mid-dinja.
  • Me no comprende la matematica. – Ma nifhimx il-matematika.
  • El ama la cafe. – Tħobb il-kafè.
  • La felisia es plu importante ca la ricia. – Il-kuntentizza hija aktar importanti mill-ġid.

Un jintroduċi nom singular li jirreferi għal xi ħaġa li s-semmiegħ għadu mhux konxju tagħha. Ma jintużax ma’ nomi plurali jew li ma jingħaddux. (Jservi wkoll bħala kwantifikatur li jfisser "wieħed".)

• Me vole leje un libro. – Irrid naqra ktieb.
• Un gato ia veni en la sala. – Qattus daħal fil-kamra.

Xi lingwi għandhom artiklu partittiv li jindika kwantità indefinita ta’ nom li ma jingħaddx. Elefen juża la, jew l-ebda artikolu:

• Me gusta la cafe. – Inħobb il-kafè / Inħobb il-kafè.
• Me gusta cafe. – Inħobb il-kafè.
• Me bevi cafe. – Nixrob il-kafè.

Dimostrattivi

Id-dimostrattivi jindikaw ir-referent tan-nom, billi jsibuh fiż-żmien jew fl-ispazju jew fid-diskors innifsu.

Esta tfisser “dan”. Huwa simili għal la, iżda jindika oġġett li huwa ħdejn il-kelliem, jew fiżikament jew metaforikament:

• Me posese esta casa. – Jiena s-sid ta’ din id-dar.
• Esta libros es merveliosa. – Dawn il-kotba huma mill-isbaħ.
• Me gusta esta cafe. – Jogħġobni dan il-kafè.
• Esta mense ia es difisil. – Dan ix-xahar kien diffiċli.
• Esta frase conteni sinco paroles. – Din is-sentenza fiha ħames kelmiet.

Acel tfisser "dak". Huwa wkoll simili għal la, iżda jindika oġġett li huwa 'l bogħod mill-kelliem, jew għall-inqas aktar 'il bogħod minn esta:

• Acel xico regarda acel xicas. – Dak it-tifel qed iħares lejn dawk it-tfajliet.
• Atenta denova en acel modo. – Erġa' pprova hekk.
• Acel torta es noncomable. – Dak il-kejk ma jistax jittiekel.

Esta u acel jistgħu jiġu konvertiti għal pronomi.

Interrogattivi

Id-determinanti interrogattivi huma mod wieħed biex jinħolqu mistoqsijiet.

Cual jistaqsi “liema” jew “xiex”:

• Cual animal es acel? – Dak liema annimal hu?
• Cual vejetales es la plu bon? – Liema ħxejjex huma l-aħjar?
• Tu veni de cual pais? – Minn liema pajjiż ġej?
• Cual fenetras es rompeda? – Liema twieqi huma miksura?
• Cual pinta tu prefere? – Liema żebgħa tippreferi?

Cuanto jistaqsi "kemm" b'nom li jingħadd plural, u "kemm" b'nom li ma jingħaddx:

• Cuanto casas es en tua strada? – Kemm hemm djar fit-triq tiegħek?
• Cuanto pan tu pote come? – Kemm tista’ tiekol ħobż?

Cual u cuanto jintużaw ukoll bħala pronomi.

Determinanti tal-għażla

Id-determinaturi tal-għażla jagħżlu individwi speċifiċi mis-sett kollu:

• cada – kull, kull
• cualce – liema tkun, kwalunkwe
• alga – xi wħud, ftit, ftit, kwalunkwe
• no – le
• sola – biss

Cada tfisser "kull" jew "kull", meta wieħed iqis l-oġġetti kollha separatament bħala individwi. In-nom irid ikun għadd, iżda singular:

• Cada can ave un nom. – Kull kelb għandu isem.
• Me no ia leje cada parola. – Ma qrajtx kull kelma.
• Tu fa la mesma era a cada ves. – Tagħmel l-istess żball kull darba.

Cualce tfisser “kull”, jiġifieri ma jimpurtax liema. In-nom normalment jingħadd. "Kull" b'nom li ma jistax jingħadd normalment ikun "alga":

• Prende cualce carta. – Agħżel kwalunkwe karta.
• Cualce contenadores va sufisi. – Kwalunkwe kontenitur se jagħmel.

Alga tindika li l-identità tar-referent tan-nom mhix speċifikata:

• Me ia leje acel en alga libro. – Qrajt dak f’xi ktieb (jew ieħor).
• Cisa me va reveni a alga dia. – Forsi se niġi lura xi darba.
• Alga cosa es rompeda. – Xi ħaġa hija miksura.

Meta tintuża ma 'nom li ma jistax jingħadd, jew nom li huwa għadd u plural, alga tindika li mhux biss l-identità tar-referent mhix speċifikata, iżda l-kwantità tagħha hija wkoll. Il-kwantità ta' spiss tinftiehem li hija pjuttost żgħira - inkella tgħid "multe" - iżda mhux daqshekk enfatikament żgħira daqs "poca":

• Me va leje alga libros. – Se naqra xi kotba / ftit kotba.
• Alga polvo ia cade de la sofito. – Waqa’ xi trab mis-saqaf.
• El ave alga pan en sua sesto. – Għandha ftit ħobż fil-basket tagħha.

No tfisser "le". Tindika li r-referent tan-nom huwa assenti jew ineżistenti:

• Me ave no arbores en mea jardin. – M’għandi l-ebda siġar / M’għandi l-ebda siġar fil-ġnien tiegħi.
• Tu va senti no dole. – Ma tħoss l-ebda uġigħ.
• No arbor es plu alta ca la tore Eiffel. – L-ebda siġra ma hija ogħla mit-torri Eiffel.
• Me ia encontra no person en la parce. – Iltqajt ma’ ħadd fil-park.

Sola tfisser "biss", jiġifieri dan biss u l-ebda oħrajn:

• El es la sola dotor en la vila. – Huwa l-uniku tabib fil-belt.
• Estas es la sola du paroles cual nos no comprende. – Dawn huma l-uniċi żewġ kelmiet li ma nifhmux.
• Me va destrui la mur con un sola colpa. – Se neqred il-ħajt b'daqqa waħda.

Dawn id-determinanti, bl-eċċezzjoni ta 'no u sola, jistgħu jintużaw ukoll bħala pronomi. Huma jiffurmaw ukoll il-pronomi speċjali cadun, cualcun, algun u nun, li jirreferu għan-nies. Biex tirreferi għall-affarijiet, id-determinanti huma sempliċiment segwiti minn cosa.

Possessivi

Id-determinanti possessivi huma mea, tua, nosa, u vosa:

• Mea gato ia come un mus. – Il-qattus tiegħi kiel ġurdien.
• Me gusta multe tua dansa. – Jogħġobni ħafna ż-żfin tiegħek.
• Nosa ecipo va gania la premio. – It-tim tagħna se jirbaħ il-premju.

Il-pussess jista’ jiġi indikat ukoll bi frażi bħal de me:

• Acel es la casa de tu. – Dik hija d-dar tiegħek.

It-tielet persuna possessiva hija sua, irrispettivament minn jekk il-pronom ekwivalenti ikunx el, lo, los, on, jew se:

• La ipopotamo abri sua boca. – L-ippopotamu jiftaħ ħalqu. (riflettiv)
• Nos regarda sua dentes. – Inħarsu lejn snienha. (mhux riflessiv)

Biex tesprimi “tagħhom” (jiġifieri de los, jew de se jekk se jiġri li jkun plural), id-determinant lor jista’ jintuża minflok sua. Iżda dan qatt mhu obbligatorju. Sua huwa dejjem possibbli (u aktar tradizzjonali), iżda f'ċerti sentenzi lor jistgħu jkunu aktar ċari:

• La otelor mostra lor sala a sua visitores. – L-innkeeper juri lill-mistednin tiegħu/tagħha l-kamra tagħhom. (il-kamra tal-mistednin)
• La visitores gusta multe lor sala / sua sala. – Il-mistednin iħobbu ħafna l-kamra tagħhom.
• Ance la otelor gusta lor sala. – L-innkeeper jħobb ukoll il-kamra tagħhom. (il-kamra tal-mistednin)

Kwantifikaturi

Il-kwantifikaturi huma determinanti li jgħinu jesprimu l-ammont jew il-kwantità tar-referent tan-nom:

• -s – markatur plural
• un – wieħed
• du, tre, cuatro… – tnejn, tlieta, erba’…
• multe – ħafna
• poca – ftit
• plu – aktar
• la plu – l-aktar
• min – inqas
• la min – l-inqas

Il-markatur plural -s huwa l-kwantifikatur l-aktar bażiku. Frażi nominali li tinkludi nom plural ma teħtieġ l-ebda determinant ieħor:

• Me va leje libros. – Se naqra [xi] kotba.
• Me va leje la libros. – Se naqra l-kotba.

Minbarra li huwa l-artiklu indefinit, un huwa n-numru "wieħed". Tindika kwantità waħda tar-referent tan-nom. In-nom għandu għalhekk ikun għadd imma singular:

• Me ave un frate e du sores. – Għandi ħu u żewġt aħwa.

In-numri kardinali l-oħra – du, tre, cuatro, eċċ – huma bl-istess mod kwantifikaturi.

• Me ave tre gatos obesa. – Għandi tliet qtates grassi.
• Me ave cuatro plu anios ca mea frate. – Jien erba’ snin akbar minn ħu.

Multe tindika kwantità kbira tar-referent tan-nom. Ifisser "ħafna" b'nom plural:

• Esta casa sta ja asi tra multe anios. – Din id-dar ilha hawn għal ħafna snin.
• La pijones come multe pan. – Il-ħamiem jieklu ħafna ħobż.

Poca huwa l-oppost ta 'multe, u jindika kwantità żgħira. Ifisser "ftit" b'nom plural:

• Me reconose poca persones. – Nagħraf ftit nies. (verament mhux ħafna)
• El pote dona poca aida. – Jista’ jagħti ftit għajnuna. (verament mhux wisq)
• Compare: Me pote leje alga parolas. — Kapaċi naqra ftit kliem. (numru żgħir)

Plu tfisser "aktar". Tindika kwantità akbar tar-referent tan-nom, u tista’ tintuża ma’ nomi plurali u mhux għadd. La plu tfisser "l-aktar" - l-akbar kwantità:

• Tu ave plu libros ca me. – Għandek aktar kotba minni.
• La plu linguas es bela. – Ħafna mill-lingwi huma sbieħ.
• Plu pan es en la cosina. – Hemm aktar ħobż fil-kċina.
• La plu fango es repulsante. – Ħafna tajn huwa revolta.

Min huwa l-oppost ta 'plu, u jfisser "inqas". Tindika kwantità iżgħar, u tista 'tintuża ma' nomi plurali u mhux għadd. La min tfisser "l-inqas":

• Me desira min vejetales ca el. – Irrid inqas ħaxix minnha.
• Tu ia leje la min libros de cualcun ci me conose. – Qrajt l-inqas kotba minn min naf.
• El ave min interesa a cada dia. – Għandu inqas interess kuljum.

Il-kwantifikaturi kollha jistgħu jiġu konvertiti għal pronomi.

Determinanti tas-similarità

Erba' determinanti addizzjonali huma kkonċernati mix-xebh u d-differenza:

La mesma tfisser "l-istess". Il-kelma la normalment ma tistax titħalla barra, għalkemm tista' tinbidel għal esta jew acel:

• Tu porta la mesma calsetas como me. – Qed tilbes l-istess kalzetti bħali.
• La gera ia comensa en la mesma anio. – Il-gwerra bdiet fl-istess sena.
• Nos va reveni a esta mesma tema pos un semana. – Se nerġgħu lura għal dan l-istess suġġett fi żmien ġimgħa.

Otra tfisser "ieħor":

• Nos ave aora esta tre otra problemes. – Otra tfisser "ieħor":
• La otra solve ia es plu bon. – Is-soluzzjoni l-oħra kienet aħjar.
• Tu ave otra pan? – Għandek xi ħobż ieħor?

Tal tfisser "tali", jiġifieri ta' dan jew dak it-tip:

• Me construi un macina de tempo. – Qed nibni magna taż-żmien.
• Tal cosas es nonposible. – Affarijiet bħal dawn huma impossibbli.
• Me xerca un abeor. – Qed infittex li jrabbu n-naħal.
• Me no conose un tal person. – Ma nafx persuna bħal din.
• Tu vole repinti la sala? – Tixtieq tirreġgħu żebgħa l-kamra?
• Me prefere evita tal labora. – Nippreferi nevita xogħol bħal dan.
• Tu ave plu libros como estas? – Għandek aktar kotba bħal dawn?
• Si, me ave du otra tal libros. – Iva, għandi żewġ kotba oħra bħal dawn.

Propre tfisser "proprju", bħal f'"tiegħi", li jenfasizza l-pussessur tan-nom. Huwa partikolarment utli wara d-determinant sua biex jiġi ċċarat li t-tifsira hija riflessiva, jiġifieri li n-nom jappartjeni għas-suġġett tas-sentenza:

• Mea propre idea es an plu strana. – L-idea tiegħi stess hija saħansitra barranija.
• El ia trova la xarpe de sua sposo e ia pone lo sirca sua propre colo. – Sabet ix-xalpa ta’ żewġha u poġġieha ma’ għonqha (proprja).

Ordni ta' determinanti

Id-determinanti jsegwu ċertu ordni:

• Il-predeterminanti tota u ambos, jekk preżenti, jippreċedu l-oħrajn kollha.
• Wara jiġi artiklu, dimostrattiv, interrogattiv, determinant tal-għażla, jew possessiv. Normalment ma jkunx hemm aktar minn determinant wieħed bħal dan fi frażi nominali.
• Wara dan, jista 'jkun hemm kwantifikatur wieħed jew aktar jew determinanti ta' xebh. Determinatur tas-similarità qatt mhu l-ewwel kelma f'frażi tan-nom li jingħaddu b'singular. Huwa dejjem preċedut minn determinant ieħor - jew minn tnejn, jekk wieħed minnhom huwa predeterminant (eż. tota la otra libro).
• L-aġġettivi bon u mal, filwaqt li mhumiex determinanti huma stess, normalment jippreċedu n-nom, wara kwalunkwe determinanti.

Pereżempju:

• El ia colie sua poca posesedas e parti. – Ġabret il-ftit possedimenti tagħha u telqet.
• Un otra problem es la manca de aira fresca asi. – Problema oħra hija n-nuqqas ta’ arja friska hawn.
• Nos no ia tradui ancora acel otra cuatro frases. – Għadna ma ttraduċejniex dawk l-erba’ sentenzi l-oħra.
• Tota la omes ia vade a la costa. – L-irġiel kollha marru lejn il-kosta.

Pronomi

Pronom huwa kelma li tieħu post frażi nominali itwal.

Pronomi personali

• me – jien
• tu – int (persuna waħda)
• el – hu, hi, lilu, tagħha
• lo – it
• nos – aħna
• vos – int (aktar minn persuna waħda)
• los – huma, minnhom

Tu huwa singular u vos huwa plural fis-sitwazzjonijiet kollha, kemm formali kif ukoll każwali.

El jintuża biex jirreferi għan-nies, u għal annimali bħal mammiferi u għasafar. Jista 'jiġi applikat metaforikament ukoll għal kreaturi oħra, robots, il-qamar, maltempati, eċċ.

Lo jintuża biex jirreferi għal affarijiet, kreaturi sempliċi, ideat, kunċetti, eċċ.

Los jintuża bħala l-plural kemm ta’ el kif ukoll ta’ lo.

Elefen normalment ma jiddistingwix "hu" u "hi". Il-forom elo (“hu”) u ela (“hi”) huma rari, iżda jistgħu jintużaw biex tiġi evitata ripetizzjoni eċċessiva tal-ismijiet tan-nies meta nitkellmu dwar raġel u mara fl-istess kuntest.

• Do es Joana? El es en la jardin. – Fejn hi Joana? Hija fil-ġnien.
• Do es mea come de matina? Lo es en la cosina. – Fejn hu l-kolazzjon tiegħi? Huwa fil-kċina.

Pronom personali jista’ jiġi segwit minn klawżola relattiva. Jekk it-tifsira tibqa' ċara, il-pronom jista' jitħalla barra, u l-pronom relattiv jitħalla jagħmel dmir doppju:

• El recorda sempre la nomes de los ci el ia encontra. – Dejjem jiftakar l-ismijiet ta’ dawk li ltaqa’ magħhom.
• Me respeta tu, ci es tan saja. – Nirrispetta lilek, li tant għaqli.
• El ci osa, gania. – Hu/hi li jazzarda, jirbaħ.
• Ci osa, gania. – Min jazzarda, jirbaħ.

"On huwa pronom ġenerali indefinit, bħal "on" bil-Franċiż jew "man" bil-Ġermaniż. Dan ifisser "nies in ġenerali" jew "persuna arbitrarja" - jew, bl-Ingliż idjomatiku, "huma" jew "int". Ħafna drabi tevita l-ħtieġa għal verb passiv:

• On dise ce tu va parti. – Jgħidu li se titlaq.
• On debe repete la verbo. – Għandek tirrepeti l-verb. / Il-verb għandu jiġi ripetut.

Se huwa l-pronom riflessiv għat-tielet persuna, kemm singular kif ukoll plural. Jirreferi għas-suġġett tal-verb kurrenti, iżda qatt mhu s-suġġett innifsu:

• Lo limpi se. – Tnaddaf lilu nnifsu.
• Los lava se. – Jaħslu lilhom infushom.

Il-pronomi possessivi (“tiegħi”, “tiegħek”, eċċ) huma l-istess bħad-determinanti possessivi (“tiegħi”, “tiegħek”, eċċ), preċeduti minn la:

• Me ia trova mea libros, ma tu no ia trova la tuas. – Jien sibt il-kotba tiegħi, imma int ma sibtx tiegħek.
• Lo es ance plu grande ca la mea. – Huwa wkoll akbar minn tiegħi.
• No toca acel jueta! Lo no es la tua. – Tmissx dak il-ġugarell! Mhux tiegħek.

Pronomi determinanti

Hekk kif aġġettiv jista 'jiġi kkonvertit għal nom, hekk ħafna determinanti jistgħu jiġu kkonvertiti għal pronomi. Il-pronomi esta, acel, u otra dejjem iżidu -s meta plural. Xi ftit pronomi oħra jistgħu jieħdu wkoll -s jekk dan jagħmilha aktar ċara.

• tota, totas – all
• ambos – it-tnejn
• esta, estas – dan, dawn
• acel, aceles – that, those
• cualce, cualces – any, whatever, whatever
• cada – kull wieħed
• alga, algas – xi wħud
• cual – liema
• multe, multes – ħafna, ħafna
• poca, pocas – ftit, ftit
• plu – aktar
• la plu – l-aktar
• min – inqas, inqas
• la min – l-inqas, l-inqas
• un/la otra, (la) otras – ieħor, l-ieħor (wieħed), (l-) oħrajn
• la mesma, la mesmas – l-istess, l-istess
• un tal, tales – tali waħda, waħda bħal dik, dawk bħal dik

Eżempji:

• Estas aspeta bela! – Dawn jidhru sbieħ!
• Prende cualce. – Ħu kwalunkwe (minn għażla).
• Me no vole judi, car me gusta egal cada. – Ma rridx niġġudika, għax jogħġobni kull wieħed bl-istess mod.
• Me vole grasia cada de esta persones. – Irrid nirringrazzja lil kull wieħed minn dawn in-nies.
• Alga(s) pensa ancora ce la mundo es plata. – Xi wħud (nies) għadhom jaħsbu li d-dinja hija ċatta.
• Tu ia versa mal la vino. Alga es sur la table. – Tferrajt l-inbid ħażin. Xi (minnha) huwa fuq il-mejda.
• Multe(s) de nos es programores. – Ħafna minna huma programmaturi.
• Me no ia regarda multe(s) de acel filmas. – Ma rajtx ħafna minn dawk il-films.
• Me reconose poca(s) de la persones en la fola. – Nagħraf ftit min-nies fil-folla.
• Plu va ariva pronto. – Dalwaqt se jaslu aktar.
• Alga parolas es clar, ma on no pote leje fasil la plu. – Xi kliem huma ċari, iżda l-biċċa l-kbira ma jistgħux jinqraw faċilment.
• Tu ave min ca me. – Għandek inqas minni.
• Me vole bonveni tota(s) de vos. – Irrid nilqagħkom ilkoll.
• Me ia compra sinco libros nova, ma me ia lasa tota(s) en la bus. – Xtrajt ħames kotba ġodda, imma ħallejthom kollha fuq il-karozza tal-linja.
• Ambos de la enfantes jua felis. – Iż-żewġt itfal qed jilagħbu bil-ferħ.

In-numri kardinali jistgħu jintużaw bħala pronomi li jindikaw gruppi ta 'daqs speċifikat. Dawn il-pronomi normalment ma jieħdux il-plural -s u ma jeħtiġux determinanti:

• Tre de mea amis va ariva a esta sera. – Tlieta mill-ħbieb tiegħi se jaslu llejla.
• Cuanto pizas tu ia come? – Kemm kilt pizez?
  • Cuatro! – Erbgħa!
• La cuatro de nos va come en junta. – L-erbgħa minna se nieklu flimkien.
• Un de mea gatos manca. – Wieħed mill-qtates tiegħi huwa nieqes.
• La tre ia abita en la mesma aparte. – It-tlieta kienu jgħixu fl-istess appartament.

Biex tindika multipli indeterminati ta’ numri bħal sento, mil, jew milion, jiżdied il-plural -s:

• On ia ave miles de persones a la conserta. – Kien hemm eluf ta’ nies fil-kunċert.
• A cada anio, miliones migra a otra paises. – Kull sena, miljuni jemigraw lejn pajjiżi oħra.
• On ia vacui miles de plu persons de locas inondada par la deluvias. – Eluf aktar nies ġew evakwati minn żoni mgħarrqa mill-għargħar.
• On pote fatura plu sentos per servi. – Tista’ tiġi ċċarġjat mijiet addizzjonali għas-servizz.

La ma tistax tinbidel għal pronom. El, lo, u los jintużaw minflok:

• La casa de mea padre es plu grande ca lo de mea frate. – Id-dar ta’ missieri hija akbar minn ta’ ħu.
• Lo es ance plu grande ca lo cual me intende compra. – Huwa wkoll akbar minn dak li biħsiebni nixtri.
• Le ma tistax tintuża bħala pronom, imma tifforma soru u no cosa. In-numru żero jista' jintuża wkoll bħala pronom.

Le ma tistax tintuża bħala pronom, iżda tifforma "soru" u no cosa. In-numru żero jista' jintuża wkoll bħala pronom.

L-espressjoni idjomatika la un la otra (jew lunlotra) tfisser “xulxin” jew “xulxin”. Għandu varjanti bħal la un o la otra (wieħed jew l-ieħor), la un pos la otra (jew pos lunlotra, wieħed wara l-ieħor), u la un sur la otra (jew sur lunlotra, wieħed fuq l-ieħor) :

• La xicos colpa la un la otra / lunlotra. – Is-subien qed jolqtu lil xulxin.
• Me pila mea crepes la un sur la otra / sur lunlotra. – I munzell pancakes tiegħi wieħed fuq l-ieħor.

F'xi sentenzi, pronom jiġi immedjatament segwit minn verb u jirriskja li jinftiehem ħażin bħala determinant segwit minn verb użat mill-ġdid bħala nom. Pereżempju, barra mill-kuntest, wieħed ma jistax ikun ċert jekk acel veni de Italia tfisser "dik l-azzjoni li ġejja mill-Italja" jew "li ġejja mill-Italja". Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, il-kuntest jagħmel it-tifsira kompletament ovvja. Iżda dawk li jibdew fl-Elefen, u dawk li jixtiequ jevitaw kull riskju ta’ ambigwità, jistgħu jżidu nom sempliċi – bħal persuna jew cosa – wara d-determinant minflok jaqilbuh għal pronom:

• Acel cosa veni de Italia. – Dik il-ħaġa ġejja mill-Italja.
• Recorda ce alga persones (o algas) abita en sua auto. – Ftakar li xi nies jgħixu fil-karozzi tagħhom.

F'xi każijiet, wieħed irid jagħmilha ċara li n-nom verbali mhuwiex verb. Bi kliem bħal alga, multe, u poca, wieħed jista’ jżid de bejn id-determinant u n-nom; id-determinant imbagħad isir pronom, iżda n-nom ma jsirx verb. Ma 'determinanti oħra, bħal esta u acel, wieħed jista' jżid la qabel id-determinant:

• La profesor ia demanda alga de atende. – Il-professur talab għal ftit attenzjoni.
• Multe de labora pote es evitada. – Jista’ jiġi evitat ħafna xogħol.
• La esta decide no es un bon resulta. – Din id-deċiżjoni mhix riżultat tajjeb.

Interrogattivi

Elefen għandu żewġ pronomi li jintużaw biex joħolqu mistoqsijiet diretti:

• cual? – liema? / xiex? (= cual cosa?)
• ci? – min? (= cual person?)

Ci jintuża biss bħala pronom u m'għandux jintuża bħala determinant.

Cual huwa primarjament determinant, iżda ħafna drabi jintuża wkoll bħala pronom, u jaċċetta r-riskju żgħir li espressjonijiet bħal cual veni de Italia jiġu mifhuma ħażin.

Eżempji:

• Cual tu gusta? – Liema tħobb?
• Cual tu prefere, la rojas o la verdes? – Liema tippreferi, il-ħomor jew il-ħodor?
• Ci vole es un milionor? – Min irid ikun miljunarju?
• Tu vade a la sinema con ci? – Ma’ min sejjer iċ-ċinema?
• Cual es en la caxa? – X'hemm fil-kaxxa?
• Vos prefere cual? – X'tippreferi?

Ci u cual huma wkoll użati fil-mistoqsijiet irrappurtati.

Pronomi relattivi

Cual u ci jservu wkoll bħala pronomi relattivi, u jintroduċu klawżoli relattivi:

• cual – dak, liema
• ci – li (= la person cual…)

Il-pronom relattiv għal persuna jew annimal huwa ci. Il-pronom relattiv għal affarijiet oħra huwa cual:

• Esta es la fem de ci me ia compra mea auto. – Din hija l-mara mingħandha xtrajt il-karozza tiegħi.
• La fem de ci me ia oblida sua nom es denova a la porte. – Il-mara li isimha nsejt reġgħet tinsab fil-bieb.
• A, vide la patetas ci segue sua madre! – Ah, ara l-papri li qed isegwu lil ommhom!
• La libro cual me leje es tro longa. – Il-ktieb li qed naqra huwa twil wisq.
• La casa en cual nos abita es tro peti. – Id-dar li ngħixu fiha hija żgħira wisq.
• La superstisios – me gusta esta parola! – cual me ia investiga es riable. – Is-superstizzjonijiet – Dik il-kelma togħġobni! – li investigajt huma redikoli.
• El esperia un sonia cual el teme. – Tesperjenza ħolma li tibża’ minnha.
• Qabbel: El esperia un sonia ce el teme. – Tesperjenza ħolma (u l-ħolma hi) li tibża’.

B'xi klawżoli relattivi, is-sentenza prinċipali tħalli barra n-nom li l-klawżola tirrelata miegħu. Il-pronom relattiv innifsu jidher fil-post ta’ dak in-nom. F'każijiet bħal dawn, biex tiġi evitata konfużjoni, cual jista' jiġi estiż għal lo cual, u ci għal el ci:

• Acel es lo cual me ia comprende. – Hekk fhimt.
• Me comprende lo sur cual on ia instrui me. – Nifhem l-informazzjoni li ġejt mgħallem dwarha.
• Me no recorda (el) ci me ia vide. – Ma niftakarx il-persuna li rajt.
• Me no recorda (el) a ci me ia parla. – Ma niftakarx il-persuna li tkellimt magħha.

Pronomi oħra

Hemm erba’ pronomi speċjali li jirreferu għan-nies. Jintużaw biss fis-singular:

• algun – xi ħadd (= alga un, alga person)
• cualcun – xi ħadd, min (= cualce un, cualce person)
• cadun – kulħadd, kull persuna (= cada un, cada person)
• nun – ħadd (= no un, no person)

Eżempji:

• Algun entre nos es la asasinor. – Xi ħadd fostna huwa l-qattiel.
• Dise acel broma a cualcun, e el va rie. – Għid dik iċ-ċajta lil xi ħadd, u jidħku.
• Cadun debe reseta un premio. – Kulħadd irid jieħu premju.
• Me senta en la atrio per un ora, e nun ia parla a me. – Ilni siegħa bilqiegħda fil-lobby, u ħadd ma qalli.

L-ekwivalenti ta' algun, cualcun, cadun, u nun għall-affarijiet huma alga cosa (xi ħaġa), cualce cosa (xi ħaġa), cada cosa (kollox), u no cosa (xejn).

Frażijiet tal-pronomi

Il-pronomi normalment mhumiex modifikati b'determinanti jew aġġettivi, iżda jistgħu jiġu modifikati bi frażijiet preposizzjonali:

• Nos en la sindicato esije plu diretos. – Aħna fl-għaqda nitolbu aktar drittijiet.
• Tota de la lenio es danada. – L-injam kollu bil-ħsara.
• La plu de esta linguas es difisil. – Ħafna minn dawn il-lingwi huma diffiċli.

Aġġettivi

Aġġettiv huwa kelma li timmodifika t-tifsira ta’ nom. L-aġġettivi tipiċi jindikaw il-kwalitajiet, il-proprjetajiet, jew l-attributi tar-referenti tan-nomi tagħhom.

F'Elefen, l-aġġettivi ma jinbidlux biex jindikaw in-numru jew is-sess.

Pożizzjoni

Ħafna mill-aġġettivi jsegwu n-nom li jimmodifikaw. Madankollu, bon ("tajjeb") u mal ("ħażin") normalment jippreċedu n-nom, sakemm huma stess ma jiġux modifikati:

• un bon can – kelb tajjeb
• un can plu bon – kelb aħjar (modifikat minn plu)
• la mal enfante – it-tifel ħażin
• un mal can bon instruida – kelb ħażin imħarreġ sew
• bon enfantes mal comprendeda – tfal tajbin mifhuma ħażin

Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, huwa possibbli li żżid aktar minn aġġettiv wieħed wara n-nom mingħajr ma tikkawża konfużjoni. Iżda f'xi każijiet, wieħed mill-aġġettivi jista 'jinftiehem ukoll bħala avverbju li jimmodifika t-tifsira tal-aġġettiv li ġej. E tista' titqiegħed bejn l-aġġettivi biex tiġi evitata l-konfużjoni:

• la nara vera longa – l-istorja tassew twila (vera = avverbju)
• la nara vera e longa – l-istorja vera (u) twila (vera = aġġettiv)
• la om grande, forte, e stupida – ir-raġel kbir, b'saħħtu, stupid (tliet aġġettivi)

F'xi każijiet, aġġettiv jitqiegħed qabel in-nom: għal stil fil-poeżija jew stejjer, jew meta żewġ aġġettivi ta 'piż simili huma involuti:

• la peti casa bela – id-dar żgħira sabiħa
• un fea arbor vea – siġra antika ikrah

L-aktar aġġettivi adattati għall-użu qabel in-nom huma l-aktar sempliċi u l-iqsar, bħal bela, fea, nova, vea, grande, u peti.

Tqabbil

L-aġġettivi komparattivi huma ffurmati billi jiżdiedu l-avverbji plu (“aktar”) u min (“inqas”). "Minn" hija ca:

• La cosina es plu calda ca la jardin. – Il-kċina hija aktar sħuna mill-ġnien.
• Esta leto es min comfortosa ca me ia previde. – Din is-sodda hija inqas komda milli stennejt.

L-aġġettivi superlattivi huma ffurmati billi jiżdiedu l-avverbji la plu (“l-aktar”) u la min (“l-inqas”):

• La sol es la ojeto la plu calda en la sistem solal. – Ix-xemx hija l-aktar oġġett sħun fis-sistema solari.
• El ia ave un fia la plu bela en la mundo. – Kellha tifla, l-isbaħ (mill-bniet) fid-dinja.

In-numri ordinali jistgħu jiġu kkombinati mal-kostruzzjoni superlattiva:

• Vega es la stela sinco la plu briliante en la sielo de note. – Vega hija l-ħames stilla l-aktar brillanti fis-sema bil-lejl.
• El ia deveni la om tre de la plu ricas en la mundo. – Sar it-tielet l-aktar bniedem sinjur fid-dinja.

Il-paraguni tal-ugwaljanza jużaw il-kombinazzjoni tan... como... ("hekk... bħala..."):

• La arbor ia es tan alta como un casa. – Is-siġra kienet għolja daqs dar.
• On es tan joven como on senti. – Int żgħir daqs kemm tħossok.

Aġġettivi bħala nomi

Kwalunkwe aġġettiv jista’ jerġa’ jintuża mhux mibdul bħala nom, li t-tifsira tiegħu hija persuna jew ħaġa li għandha l-kwalità ta’ dak l-aġġettiv. In-nom li jirriżulta jobdi r-regoli normali għan-nomi - jieħu -s meta plural, jeħtieġ determinant, u jista 'jiġi modifikat bl-aġġettivi tiegħu stess:

• Esta anelo es perfeta sirculo. Lo es un sirculo perfeta. – Dan iċ-ċirku huwa perfettament ċirkolari. Huwa ċirku perfett.
• Marilyn es un blonde, e seniores prefere blondes. – Marilyn hija blonda, u rġulija jippreferu blondes.

Avverbji

Bħalma l-aġġettivi huma kliem li jimmodifikaw in-nomi, hekk l-avverbji huma kliem li jimmodifika kważi kull ħaġa oħra, bħal verbi, aġġettivi, avverbji oħra, determinanti, prepożizzjonijiet, frażijiet tan-nomi, u anke sentenzi sħaħ. Tipikament, l-avverbji jagħtu informazzjoni dwar il-post, il-ħin, iċ-ċirkustanza, il-kawża, il-mod, jew il-grad.

Pożizzjoni

Fl-Elefen, l-avverbji u l-aġġettivi għandhom l-istess forma. Id-differenza tidher ċara mill-pożizzjonament: l-aġġettivi jsegwu n-nomi; l-avverbji jsegwu l-verbi u jippreċedu kliem ieħor:

• La om ia studio atendosa la testo. – Ir-raġel studja t-test bir-reqqa. (li timmodifika verb)
• Me ia veni asi en un tren riable lenta. – Ġejt hawn fuq ferrovija ridiculously bil-mod. (li timmodifika aġġettiv)
• La tren ia move asurda lenta. – Il-ferrovija mxiet b'mod assurd bil-mod. (li timmodifika avverbju ieħor)
• Me no oia multe bon tu. – Ma nistax nismagħk tajjeb ħafna. (“multe” li timmodifika “bon”, u “multe bon” li timmodifika “oia”)
• Cuasi sento persones ia espeta fuq la plataforma. – Kważi mitt ruħ kienu qed jistennew fuq il-pjattaforma. (li timmodifika kwantifikatur)
• On ia escava un buco direta ante mea porte. – Ħaffru toqba eżatt quddiem il-bieb tiegħi. (li timmodifika prepożizzjoni)
• Sola la manico es rompeda. – Il-manku biss huwa miksur. (li timmodifika frażi nominali)
• Strana, el ia porta un balde de pexes. – Stramba, kien qed iġorr barmil ħut. (li timmodifika sentenza)

Avverbju (jew frażi avverbjali) li jimmodifika verb (jew is-sentenza kollha) jista’ wkoll jitqiegħed fil-bidu tas-sentenza. U jekk ma tikkawżax konfużjoni, avverbju jista’ wkoll jitqiegħed wara l-oġġett tal-verb, jew fl-aħħar tas-sentenza:

• El dansa bon. – Jiżfen tajjeb.
• Pronto el va cade. – Dalwaqt jaqa’.
• Surprendente, el es un xico multe bon. – B'mod sorprendenti, huwa tifel tajjeb ħafna.
• Me no oia tu multe bon. – Ma nistax nismagħk tajjeb ħafna.
• imma: Me leje felis la libro. – Qrajt il-ktieb kuntent.

F'xi każijiet, avverbju li jippreċedi aġġettiv jista' jingħaqad miegħu b'sing biex jiċċara t-tifsira:

• la parolas nova-creada – il-kliem maħluq ġdid

Mod ieħor biex tagħmel tifsira avverbjali ċara huwa li tgħid en modo jew a grado:

• La melodia es bela en modo surprendente. – L-intunazzjoni hija sorprendentement tajba.

Tqabbil

It-tqabbil tal-avverbji huwa eżattament bħall-paragun tal-aġġettivi.

Avverbji primarji Minbarra n-numru kbir ta’ avverbji derivati mill-aġġettivi, Elefen għandu ftit kliem li huma biss avverbji:

• apena – bilkemm, bilkemm
• cisa – forsi
• cuasi – kważi
• tan – hekk (sa tali punt)
• tro – wisq (eċċessivament)
• asi – hawn
• ala – hemm
• an – anke (kuntrarju għall-aspettattiva)
• ance – ukoll
• ancora – still
• aora – issa
• alora – imbagħad (dak iż-żmien)
• denova – għal darb'oħra
• ja – diġà
• nunca – qatt
• sempre – dejjem
• ier – ilbieraħ
• oji – illum
• doman – għada

Tan jintuża fl-esklamazzjonijiet:

• Un vista tan bela! – X’veduta sabiħa!
• Tan stonante! – Kemm aqwa!

Avverbji kwantifikaturi

Ċerti kwantifikaturi jistgħu jiġu kkonvertiti f'avverbji, li jindikaw il-punt jew il-grad sa liema xi ħaġa hija l-każ.

• no – le
• alga – xi wħud
• multe – ħafna
• poca – ftit
• plu – aktar
• min – inqas
• la plu – l-aktar
• la min – l-inqas

Le bħala avverbju jfisser "mhux", "bl-ebda punt". Jiċħad dak li jimmodifika. Bħala każ speċjali, meta timmodifika verb, qabel il-verb:

• Los no va comprende. – Mhux se jifhmu.
• Nos ave no sola un orania, ma ance du bananas. – Għandna mhux biss oranġjo, iżda żewġ banana wkoll.
• O, no esta problem denova! – Oh, mhux din il-problema mill-ġdid!

Alga bħala avverbju tfisser "xi", "kemmxejn", "b'mod ġust", "sa ċertu punt":

• Acel es un caso alga spesial. – Dak huwa każ pjuttost speċjali.
• Alga confusada, el ia cade en lago. – Kemmxejn konfuż, waqa’ fil-lag.

Multe bħala avverbju jfisser "ħafna", "ħafna", "fil-biċċa l-kbira":

• Me es multe coler. – Jiena rrabjata ħafna.
• El ama multe la femes. – Huwa jħobb ħafna lin-nisa.

Poca bħala avverbju jfisser "ftit", "mhux ħafna", "sa ċertu punt biss":

• Me es poca interesada. – Jien ma tantx interessat.
• El core poca. – Jiġri ftit biss.

Plu u min bħala avverbji jfissru "aktar" u "inqas", "sa ċertu punt" u "sa ċertu punt":

• Tu aspeta plu joven ca me. – Inti tidher iżgħar minni.
• No parla plu. – Tkellimx aktar.
• Me es min contente with the result ca me ta prefere. – Jien inqas kuntent bir-riżultat milli nixtieq.

La plu u la min bħala avverbji jfissru “l-aktar” u “l-inqas”, “sa massimu” u “sakemm”:

• “Pardona” es la parola la plu difisil. – “Skużani” hija l-iktar kelma diffiċli.
• El es la om la min interesante en la mundo. – Huwa l-inqas bniedem interessanti fid-dinja.
• A la min, nos ave ancora la un la otra. – Almenu għad għandna lil xulxin.

Avverbji interrogattivi u relattivi

L-avverbji li ġejjin jistgħu jintużaw f'diversi modi:

• cuando – meta
• do – fejn
• como – kif
• cuanto – kemm, kemm
• perce – għaliex

Huma joħolqu mistoqsijiet diretti u indiretti, u jintroduċu klawżoli relattivi. Bħala estensjoni tal-użu relattiv tagħhom, iġibu ruħhom ukoll bħal konġunzjonijiet li jintroduċu klawżoli avverbjali – cuando, per eżempju, huwa mbagħad qasir għal a la tempo cuando . Jistgħu jiġu introdotti wkoll bi prepożizzjonijiet.

Cuando tfisser "meta" (a cual tempo, en cual tempo):

• Cuando nos va come? – Meta se nieklu?
• La enfante demanda meta nos va come. – It-tifel qed jistaqsi meta se nieklu.
• En la anio meta me ia nase, la clima ia es multe calda. – Fis-sena meta twelidt, it-temp kien sħun ħafna.
• Cuando nos ariva, me va dormi. – (Dak il-ħin) meta naslu, se norqod.
• Nos va canta ante cuando nos dansa. – Se nkantaw qabel niżfnu.
• Nos va dansa pos meta nos canta. – Aħna se niżfin wara li nkantaw.
• Nos va dansa asta meta nos adormi. – Se niżfnu sakemm torqod.

Do tfisser “fejn” (a cual loca, en cual loca). Meta jintuża ma 'verb ta' moviment, do spiss ifisser "sa fejn":

• Do es la can? – Fejn hu l-kelb?
• Me no sabe do nos vade. – Ma nafx fejn sejrin.
• En la pais do me ia nase, la clima es multe calda. – Fil-pajjiż fejn twelidt, it-temp huwa sħun ħafna.
• El ia dormi do el sta. – raqad fejn kien.
• Me veni de do tu ia visita me. – Jien ġej minn fejn żortni.
• La polisior ia desinia un sirculo sirca do el ia trova la clave. – Il-pulizija fasslet ċirku madwar fejn sabet iċ-ċavetta.

Como tfisser “kif” (en cual modo). Isservi wkoll bħala prepożizzjoni li tfisser "bħal", "bħala":

• Como tu conose mea nom? – Kif taf ismi?
• Me no compren come tu conose mea nom. – Ma nifhimx kif taf ismi.
• La manera como tu pasea es riable. – Il-mod kif timxi huwa redikoli.
• Me parla como me pensa. – Nitkellem kif/kif naħseb.
• La descrive ia difere multe de como la loca aspeta vera. – Id-deskrizzjoni kienet differenti ħafna minn kif jidher verament il-post.
• Tua oios es como los de un falcon. – Għajnejk huma bħal dawk ta’ falcon.

Cuanto tfisser “kemm” jew “kemm” (en cual cuantia). Iservi wkoll bħala kwantifikatur bl-istess tifsira:

• Cuanto la orolojo custa? – Kemm jiswa l-arloġġ?
• Cuanto tu ia compra? – Kemm/kemm xtrajt?
• Cuanto tu desira esta torta? – Kemm trid dan il-kejk?
• Me va demanda cuanto ia ariva. – Se nistaqsi kemm waslu.
• Nos va aida cuanto nos pote. – Aħna se ngħinu kemm nistgħu.
• Tu sabe cuanto me ama tu? – Taf kemm inħobbok?

Perce tfisser “għaliex” (f’diversi sensi: par cual causa, per cual razona, con cual intende). Il-konġunzjonijiet korrispondenti huma car (“għax”, “għal-raġuni li”) u afin (“biex”, “bl-intenzjoni li”). Il-kelma speċjali perce dejjem tintuża, mhux per cual:

• Perce tu core? – Għaliex qed tiġri?
• La fem ia demanda perce la fenetra es rompeda. – Il-mara staqsiet għaliex it-tieqa kienet miksura.

Verbi

Verb tipiku jindika l-okkorrenza jew l-abbandun ta’ azzjoni (ġirja, tieqaf), relazzjoni (għandha, titlef), jew stat (toqgħod, dewweb). F'Elefen, il-verbi ma jinbidlux biex jindikaw affarijiet bħal tensjoni jew burdata. Minflok, jintużaw avverbji – speċjalment it-tliet preverbji ia, va, u ta. Kwalunkwe verb jista’ jerġa’ jintuża mingħajr tibdil bħala nom.

Tens

It-temp futur huwa mmarkat b'va (kelma ta' oriġini Franċiża). Il-ħinijiet tal-passat, inklużi perfett u pluperfect, huma mmarkati b'ia (ta' oriġini Chavacano). Dawn huma avverbji speċjali li jippreċedu l-verb. It-temp preżenti huwa mhux immarkat:

• Me canta. – Inkanta / qed inkanta.
• Me va canta. – Jien se nkanta / se nkanta.
• Me ia canta. – Inkanta / kont inkanta / kont inkanta / kont inkanta.

L-istejjer spiss jiddeskrivu ġrajjiet li jseħħu fil-passat (jew passat immaġinat), jew li l-post tagħhom fiż-żmien ma jkunx ta' tħassib għall-qarrej. F'dawn il-każijiet, l-ia tista' titħalla barra.

Elefen ma jiddistingwix aspetti perfetti u imperfetti tal-verb (eż. “Kilt”, “Kont niekol”, “Kilt”, “Kont niekol”). Madankollu, wieħed jista’ faċilment jiċċara s-sekwenza temporali ta’ żewġ azzjonijiet billi jimmarka dik ta’ qabel b’ja (“diġà”):

• Cuando tu ia encontra nos, nos ia come ja. – Meta ltqajt magħna, konna (diġà) kilna.
• Si tu reveni doman, me va fini ja la labora. – Jekk terġa’ lura għada, inkun (diġà) lestejt ix-xogħol.
• Sempre cuando me ateni la fini de un capitol, me oblida ja la titulo. – Kull meta nasal fl-aħħar ta’ kapitlu, jien (diġà) insejt it-titlu.

Hemm modi oħra biex tiġi ċċarata s-sekwenza temporali:

• Me ia come ante aora. – Kilt qabel issa.
• Me ia come plu temprana. – Kilt qabel.
• Me ia fini come. – spiċċajt niekol.
• Me va come pronto. – Se niekol dalwaqt.
• Me comensa come. – Nibda niekol.
• Me va come pos acel. – Se niekol wara dak.
• Me va come plu tarda. – Se niekol aktar tard.
• Me ia abitua come en la note. – Kont niekol matul il-lejl.
• Me ia come abitual en la note. – Kont niekol matul il-lejl.

Elefen għandu partiċella ta '"irrealis" fakultattiva (ta' oriġini Ħaiti) li tista 'tintuża biex tindika li xi ħaġa mhix reali, jew fid-dubju, jew sempliċement possibbli jew mixtieqa. Sentenza b’ta tindirizza realtà alternattiva. Fis-sentenzi li jużaw si (“jekk”), ta hija miżjuda fil-klawżola prinċipali, iżda ġeneralment titħalla barra fil-klawżola “jekk” – għalkemm l-inklużjoni tagħha ma tkunx ipprojbita. Jista 'jissuġġerixxi futur li huwa inqas probabbli minn wieħed li juża va. Ta tista wkoll twassal talba edukat. Jista 'jintuża f'diversi sitwazzjonijiet fejn ħafna lingwi jużaw burdata subjunctive jew kondizzjonali, u ħafna drabi tikkorrispondi mal-kelma Ingliża "would":

• Si me ta rena la mundo, cada dia ta es la dia prima de primavera. – Kieku nmexxi d-dinja, kull jum ikun l-ewwel jum tar-rebbiegħa.
• Si lo no esiste, on ta debe inventa lo. – Kieku ma teżistix, ikollok tivvintaha.
• Si tu canta, me va escuta. – Jekk tkanta, nisma’.
• Si tu va canta, me va escuta. – Jekk tkanta, nisma’.
• Si tu canta, me ta escuta. – Jekk tkanta, kont nisma’.
• Si tu ta canta, me ta escuta. – Kieku kellek tkanta, kont nisma’.
• Me duta ce tu ta dise acel. – Niddubita li tgħid hekk.
• Tu ta dona la sal, per favore? – Tgħaddi l-melħ, jekk jogħġbok?

Normalment, wieħed biss ta’ va, ia, u ta jista’ jintuża ma’ kull verb. Eċċezzjoni hija ia ta, li għandha l-istess tifsira tal-passat kondizzjonali fil-lingwi Rumani u "jkollha" bl-Ingliż. Eżempju huwa kumment divertenti minn Richard Nixon:

• Me ia ta es un bon pape. – Kont nagħmel Papa tajjeb.

B'differenza mill-Ingliż, id-diskors irrappurtat f'Elefen iżomm it-temp tal-kelma oriġinali:

• El ia dise ce la sala es fria. = El ia dise: “Oji, la sala es fria.” – Qal li l-kamra kienet kiesħa. = Hu qal: “Il-kamra hija kiesħa llum.”
• El ia demanda esce la sala es fria. = El ia demanda: “Esce la sala es fria?” – Staqsa jekk il-kamra kinitx kiesħa. = Hu staqsa: “Il-kamra hija kiesħa?”
• El ia pensa ce la sala ia es fria. = El ia pensa: “Ier, la sala ia es fria.” – Ħaseb li l-kamra kienet kiesħa. = Huwa ħaseb: “Il-kamra kienet kiesħa lbieraħ.”

Imperattiv

L-imperattiv, jew il-forma tal-kmand tal-verb, mhix immarkata. Hija differenti mit-temp preżenti billi s-suġġett jitħalla barra. Is-suġġett normalment ikun tu jew vos, jiġifieri l-persuna indirizzata. Ta jew ta ce jistgħu jintużaw jekk suġġett irid jiġi inkluż:

• Para! – Waqfa!
• Pardona me. – Skużani / Jiddispjaċini.
• Toca la tecla de spasio per continua. – Agħfas il-bar tal-ispazju biex tkompli.
• Vade a via, per favore! – Jekk jogħġbok mur!
• Ta ce tua rena veni! – Jalla s-saltna tiegħek!, kieku s-saltna tiegħek tiġi!
• Ta ce nos dansa! – Ejja Niżfnu!

Negazzjoni

Il-verbi huma miċħuda bl-avverbju no, li jippreċedi kemm il-verb kif ukoll va, ia, jew ta:

• Me no labora oji, e me no va labora doman. – Mhux qed naħdem illum, u għada mhux se naħdem.
• El no ia pensa ce algun es asi. – Ma ħasibx li kien hawn ħadd.
• No traversa la strada sin regarda. – Taqsamx it-triq mingħajr ma tħares.

Partiċipji

Partiċipju huwa verb użat bħala aġġettiv jew avverbju. Il-verbi jiffurmaw partiċipji attivi f’-nte, u partiċipji passivi f’-da. Dawn huma aġġettivi ekwivalenti għal dawk f’“-ing” u “-ed” (jew “-en”) bl-Ingliż, u jistgħu jintużaw bl-istess mod bħala avverbji u nomi. Il-partiċipju attiv normalment jimplika wkoll azzjoni kontinwa, filwaqt li l-partiċipju passiv jissuġġerixxi li l-azzjoni seħħet fil-passat:

• Un ruido asustante ia veni de la armario. – Mill-armarju ħareġ ħoss tal-biża’. (aġġettiv)
• La om creante scultas es admirable. – Ir-raġel li joħloq skulturi huwa ammirevoli. (aġġettiv; = la om ci crea scultas)
• El ia sta tremante en la porta. – Hija baqgħet tregħid fil-bieb. (avverbju)
• Nos ia colie tota de la composantes. – Ġbarna l-komponenti kollha. (nom)
• Per favore, no senta sur la seja rompeda. – Jekk jogħġbok toqgħodx fuq is-siġġu miksur. (aġġettiv)
• El ia leje xocada la reporta. – Qara r-rapport b’xokk. (avverbju)
• Sua novela va es un bonvendeda. – Ir-rumanz tagħha se jkun bestseller. (nom)

Il-partiċipju attiv jista’ jkollu oġġett. Barra minn hekk, jista 'jintuża bħala komplement tal-verb es biex iwassal sens progressiv:

• Me es lenta asorbente la informa. – Qed nassorbi l-informazzjoni bil-mod.
• Me no ia disturba tu, car tu ia es laborante. – Ma ddisturjejtx, kif kont qed taħdem.

Iżda kostruzzjoni partiċipjali ħafna drabi mhix meħtieġa, peress li hemm modi oħra biex tesprimi din it-tifsira:

• Me asorbe lenta la informa. – Bil-mod nassorbi / qed nassorbi l-informazzjoni bil-mod.
• Vade a via, me labora. – Mur, qed naħdem.
• Me continua come. – Inkompli niekol.
• Me come continual. – Jien niekol kontinwament.
• Me come tra la dia intera. – niekol matul il-ġurnata.

Il-partiċipju passiv jista’ jintuża bħala komplement tal-verbi es jew deveni, li jipproduċi sens passiv. Par (“by”) jintroduċi l-aġent ta’ azzjoni passiva:

• Esta sala ia es pintida par un bufon. – Din il-kamra kienet miżbugħa minn clown.
• La sala deveni pintida. – Il-kamra qed tiġi miżbugħa.
• Acel ponte ia es desiniada par un injenior famosa. – Dak il-pont kien iddisinjat minn inġinier famuż.
• Lo ia deveni conoseda ce el ia es un om perilosa. – Sar magħruf li kien raġel perikoluż.

Sentenza attiva b'on jew algun bħala s-suġġett tagħha ħafna drabi hija alternattiva eleganti għal sentenza passiva:

• On pinti la sala. – Il-kamra qed tiġi miżbugħa.
• On no sabe cuanto personas teme aranias. – Mhux magħruf kemm nies jibżgħu mill-brimb.
• Algun ia come lo. – Kien jittiekel minn xi ħadd.

Il-partiċipju attiv ta' es huwa esente:

• Esente un bufon, el ia senta sur la seja rompeda. – Billi kien clown, poġġa fuq is-siġġu miksur.

Transittività

Verb tranżittiv huwa wieħed li jista' jiġi segwit direttament minn frażi nominali (oġġett), mingħajr prepożizzjoni li tintervjeni. Verb intransittiv m’għandux oġġett. Pereżempju:

• Me senta. – Jien bilqiegħda. (senta hija intransittiva)
• La patatas coce. – Il-patata qed issajjar. (coce huwa intransittiv)
• El usa un computador. – Qed tuża kompjuter. (l-Istati Uniti hija tranżittiva)
• Los come bananas. – Qed jieklu banana. (jiġi tranżittiv)

It-transittività hija flessibbli f'Elefen. Pereżempju, jekk iżżid oġġett wara verb intransittiv, il-verb isir transitiv. L-oġġett jikkorrispondi semantikament mas-suġġett intransittiv, u l-verb issa jfisser "jikkawża (l-oġġett) għal...":

• Me senta la enfantes. – Inpoġġi t-tfal. (= Me causa ce la enfantes senta)
• Me coce la patatas. – Insajjar il-patata. (= Me causa ce la patatas coce)

L-oġġett ta’ verb tranżittiv jista’ jitħalla barra jekk ikun ovvju mis-sitwazzjoni jew mill-kuntest:

• El canta un melodia. – Qed tkanta melodia. > El canta. – Qed tkanta. (= El canta alga cosa)

Meta l-oġġett u s-suġġett ta’ verb huma l-istess ħaġa, tista’ tuża pronom riflessiv bħala l-oġġett:

• Me senta me. – Jien noqgħod bilqiegħda / Noqgħod bilqiegħda. (= Me devi sentante)
• La porte abri se. – Il-bieb jinfetaħ (huwa nnifsu). (= La porte abri – iżda jenfasizza li ħadd ma jidher li qed jiftaħ; qed jiftaħ waħdu)

U biex tagħmilha ċara li verb qed jintuża b’mod tranżittiv, tista’ tuża espressjonijiet b’fa jew causa:

• Me fa ce la enfantes senta. – Inġiegħel lit-tfal joqogħdu bilqiegħda. (= Me senta la enfantes)
• Me causa ce la fango adere a mea botas. – Inġiegħel it-tajn jeħel mal-istivali tiegħi. (= Me adere la fango a mea botas)

F'xi lingwi, l-oġġett ta 'verb tranżittiv jista' jkollu komplement. Elefen juża kostruzzjonijiet oħra minflok:

• Los ia eleje el a presidente. – Eleġġuh president. (prepożizzjoni tal-istat li jirriżulta)
• Me ia pinti la casa a blanca. – Żebgħa d-dar abjad. (prepożizzjoni tal-istat li jirriżulta)
• Me ia fa ce el es felis. – Għamiltu kuntent. (klawsola nominali)
• El ia dise ce me es stupida. – Sejjaħli stupidu. (klawsola nominali)

L-eċċezzjoni waħda tinvolvi l-verb nomi, u hija meqjusa bħala eżempju ta 'appożizzjoni:

• La esplorores ia nomi la rio la Amazon. – L-esploraturi semmew ix-xmara l-Amażonja. (= los ia dona la nom “la Amazon” a la rio)

Verbi b'suġġetti finta

Kull verb finit fl-Elefen irid ikollu suġġett, anke jekk biss bħala placekeeper.

F'xi lingwi, huwa possibbli li jitħallew barra s-suġġetti tal-verbi li jirreferu għat-temp jew l-ambjent ġenerali. F'Elefen, lo ("it") jintuża:

• Lo neva. – Nieżla l-borra.
• Lo va pluve. – Se tagħmel ix-xita.
• Lo es tro calda en esta sala. – Huwa sħun wisq f’din il-kamra.
• Lo es bon – Tajjeb

Eżempju ieħor huwa meta s-suġġett ikun effettivament klawżola tan-nom ta' wara. Minħabba li jiġi wara l-verb, lo jintuża bħala suġġett finta:

• Lo pare ce tu es coreta. – Jidher li int korrett.
• Lo es importante ce me no oblida esta. – Huwa importanti li ma ninsax dan.

Bl-istess mod, bil-verb es, jekk is-suġġett ikun pronom (tipikament el, lo, jew los) segwit minn klawżola relattiva, wieħed jista’ jċaqlaq is-suġġett reali sa l-aħħar tas-sentenza u jissostitwixxi lo bħala suġġett finta:

• Lo es me ci ama Maria. = El ci ama Maria es me. – Jien li nħobb lil Marija. = Min iħobb lil Marija jien.
• Lo es Maria ci me ama. = El ci me ama es Maria. – Hija Marija li nħobb. = Dik li nħobb hi Marija.
• Lo es la bal blu cual me ia perde. = Lo cual me ia perde es la bal blu. = La bal blu es lo cual me ia perde. – Huwa l-ballun blu li tlift. = Dak li tlift huwa l-ballun blu. = Il-ballun blu huwa dak li tlift.

Fuq ave jindika l-preżenza jew l-eżistenza ta 'xi ħaġa:

• On ave un serpente en la rua. – Hemm serp fit-triq.
• On no ave pexes en esta lago. – M'hemm l-ebda ħut f'dan il-lag.
• On ave multe persones asi oji. – Illum hawn ħafna nies.

Il-verbi bħala nomi

Elefen għandu żewġ modi kif juża l-verbi bħala nomi: l-infinittiv u n-nom verbali. It-tnejn jużaw il-verb mhux modifikat.

L-infinittiv jintroduċi tip speċjali ta 'klawżola tan-nom, imsejħa "klawżola infinitiva", li t-tifsira tagħha hija bħal klawżola introdotta minn ce. L-infinittiv għadu verament verb, kapaċi li jiġi segwit minn avverbji u oġġett, u ta’ negazzjoni bil-kelma no mqiegħda quddiemu. Importanti, ma jaċċettax suġġett jew indikatur ta 'tensjoni jew burdata. Dawn jitwasslu mill-kuntest.

L-aktar użu komuni ta 'klawżola infinitiva huwa bħala l-oġġett ta' verb ieħor. Is-suġġetti taż-żewġ verbi huma ġeneralment l-istess, iżda jistgħu jkunu differenti jekk it-tifsira tissuġġerixxi dan, bħal fl-eżempju bi proibi jiġu hawn taħt:

• Me espera ariva ante tua parti. – Nittama li nasal qabel ma titlaq.
• Me ia gusta multe escuta oji mea musica. – Ħadt gost nisma’ l-mużika tiegħi llum.
• On pote nunca spele coreta mea nom. – In-nies qatt ma jistgħu jfissru ismi b’mod korrett.
• El teme no velia en la matina. – Jibża’ li ma jqumx filgħodu.
• La empleor proibi come sanduitxes en la ofisia. – Min iħaddem jipprojbixxi li jiekol sandwiches fl-uffiċċju.

L-infinittivi ħafna drabi jinstabu wkoll wara prepożizzjonijiet, fejn xorta jistgħu jaċċettaw l-ebda quddiemhom, u avverbji u oġġett warajhom:

• Me viaja per vide la mundo. – Qed nivvjaġġa (biex) biex nara d-dinja.
• El ia mori pos nomi sua susedor. – Mietet wara li semmiet is-suċċessur tagħha.
• El ia abri la noza par colpa lo forte con un martel. – Fetaħ il-ġewż billi laqatha ħafna bil-martell.
• On no pote pasea tra la mundo sin lasa impresas de pede. – Ma tistax timxi fid-dinja mingħajr ma tħalli l-marki tas-saqajn.

B'kuntrast, in-nom verbali huwa biss nom, u normalment ikun preċedut minn la jew determinant ieħor. In-nom jindika jew okkorrenza tal-azzjoni tal-verb, jew ir-riżultat immedjat tiegħu. Jista 'jaċċetta aġġettivi, iżda għandha tintuża prepożizzjoni (l-aktar komuni de) jekk oġġett jeħtieġ li jiġi inkluż:

• Sua condui ia es vera xocante. – L-imġieba tiegħu kienet tassew xokkanti.
• El ia destrui sua labora intera. – Qerdet ix-xogħol kollu tagħha.
• La valsa e la samba es dansas. – Il-valz u s-samba huma żfin.
• Esta va es un ajunta bela a la ragu. – Din se tkun żieda tajba għall-istuffat.
• Me ia prepara du traduis de la testo. – Jien ħejjejt żewġ traduzzjonijiet tat-test.
• Tu ave no comprende de la problemes. – M'għandekx fehim tal-problemi.
• “LFN” es un corti de “Lingua Franca Nova”. – “LFN” hija abbrevjazzjoni ta’ “Lingua Franca Nova”.
• La universo ia es estrema peti a la momento de sua crea. – L-univers kien estremament żgħir fil-mument tal-ħolqien tiegħu.

B’verb bħal ajunta, ftit li xejn hemm differenza bejn un ajunta u un ajuntada. Imma la traduida hija t-test oriġinali li minnu hija prodotta la traduida, u un crea huwa att ta’ ħolqien ta’ un creada. Dan jirriżulta mit-tifsira tal-oġġetti tal-verbi nfushom: -da dejjem tirreferi għall-oġġett. Bi crea, l-oġġett huwa wkoll ir-riżultat tal-azzjoni; imma bit-tradut, l-oġġett u r-riżultat huma żewġ affarijiet differenti. Bi ftit verbi, bħal dansa, fejn l-oġġett u l-azzjoni huma l-istess ħaġa, ngħidu un dansa, mhux un dansada.

Klawżola infinitiva tista' tintuża bħala s-suġġett ta' sentenza:

• Nada es un eserse gustable. – L-għawm / L-għawm huwa eżerċizzju pjaċevoli.
• Nada en fango no es un eserse gustable. – Għawm fit-tajn / Li tgħum fit-tajn mhuwiex eżerċizzju pjaċevoli.
• Scrive ​la novela ia aida el a boni sua stilo. – Il-kitba tar-rumanz għenitha ttejjeb l-istil tagħha.

Iżda, bil-miktub, jekk klawsola infinitiva tkun twila, il-qarrej jista’ jirriskja li jiżbalja l-verb infinitiv ma’ kmand, għall-inqas sakemm jasal għall-verb prinċipali tas-sentenza. Wieħed jista’ jevita dan billi jibdel l-infinittiv għal nom verbali billi jżid la jew determinant ieħor quddiemu, jew billi juża l-plural:

• La nada en fango no es un eserse ​gustable. – L-għawm fit-tajn mhuwiex eżerċizzju pjaċevoli.
• La scrive de ​la novela ia aida el a boni sua stilo. – Il-kitba tar-rumanz / Il-kitba tar-rumanz għenitha ttejjeb l-istil tagħha.
• Eras es umana, pardonas es divin. – Li jiżbalja huwa uman, li taħfer huwa divin.

Prepożizzjonijiet

Prepożizzjoni hija kelma speċjali li tintroduċi frażi nominali, li tifforma frażi prepożizzjoni. Frażi prepożizzjonili tipikament timmodifika nom, pronom, aġġettiv jew avverbju preċedenti – jew tista’ timmodifika sentenza sħiħa. Il-prepożizzjoni tindika kif il-frażi nominali tirrelata mal-istruttura li fiha, u turi r-rwol li għandha fil-modifika.

LFN għandu 22 prepożizzjoni.

a

A tfisser "fi". Jippreżenta post jew żmien bħala punt sempliċi, jew bħala spazju jew perjodu ġenerali, filwaqt li jinjora l-istruttura interna tiegħu:

• Nos senta a la table. – Qegħdin bilqiegħda mal-mejda.
• Me va encontra tu a la crus de vias. – Niltaqa’ miegħek f’salib it-toroq.
• La scala apoia a la mur. – Is-sellum qiegħed jegħleb mal-ħajt.
• Tua casa es a lado de mea casa. – Id-dar tiegħek hija ħdejn tiegħi.
• El reposa a casa. – Qed jistrieħ id-dar.
• Sudan es a sude de Misre. – Is-Sudan jinsab fin-Nofsinhar tal-Eġittu.
• La barco es a mar. – Id-dgħajsa tinsab fuq il-baħar.
• El ia fini la labora a la comensa de la anio. – Temmit ix-xogħol fil-bidu tas-sena.
• A medianote, on va vide focos artal. – F’nofsillejl, ikun hemm logħob tan-nar.
• Me debe parti a la ora des-ses. – Ikolli nitlaq fl-erbgħa.

B'estensjoni metaforika, a jintroduċi l-punt ta' referenza f'relazzjoni:

• Tu sta tro prosima a la borda. – Qed toqgħod qrib wisq tat-tarf.
• La forma de Italia es simili a un gama. – Il-forma tal-Italja hija simili għal riġel.
• Esta pen parteni a me. – Din il-pinna hija tiegħi.
• Cual aveni si on no conforma a la regulas? – X’jiġri jekk ma tikkonformax mar-regoli?
• A la min tredes persones espeta. – Mill-inqas tletin persuna qed jistennew.

Barra minn hekk, a jista 'tesprimi moviment lejn punt. Dan jinkludi movimenti metaforiċi bħal trasferimenti lil riċevituri, u bidliet fi stati ġodda:

• Me via a New York. – Qed nivvjaġġa lejn New York.
• Pone tua libros a via. – Poġġi l-kotba tiegħek bogħod.
• El leva sua oios a la sielo. – Jgħolli għajnejh lejn is-sema.
• El ia dona un oso a la can. – Hija tat għadma lill-kelb / Hija tat għadma lill-kelb.
• La sorsor ia cambia se a un capra. – Il-wizard inbidel lilu nnifsu f’mogħoż.
• La seja ia cade a pesos. – Is-siġġu waqa’ f’biċċiet.
• La xico ia ajunta sua nom a la lista. – It-tifel żied ismu mal-lista.
• Dise a me tua nom. – Għidli ismek.
• Me no va responde a acel demanda. – Mhux se nwieġeb din il-mistoqsija.
• Nosiex a tu un bon aniversario. – Nawgurawlek l-għeluq it-tajjeb.
• Tua idea pare asurda a me. – L-idea tiegħek tidher assurda għalija.
• Me pasea longo la strada, de un fini a la otra. – Imxi fit-triq, minn tarf għall-ieħor.
• Tu irita me de tempo a tempo. – Int iddejjaqni minn żmien għal żmien.
• La note progressa a la lus prima. – Il-lejl miexi lejn is-sebħ.
• De lundi a jovedi es cuatro dias. – Mit-Tnejn sal-Ħamis huwa erbat ijiem.

Fil-fatt, kwalunkwe prepożizzjoni li tindika post tista 'tindika wkoll moviment lejn dak il-post. Per eżempju, fija pone mea libros en mea saco (“Inpoġġi l-kotba tiegħi fil-borża tiegħi”), en ovvjament jimplika mozzjoni “fi”. Meta tkun meħtieġa ċarezza żejda, tista’ titqiegħed qabel il-prepożizzjoni biex tiċċara s-sens ta’ moviment lejn:

• Core a la casa. – Iġri lejn id-dar.
• Core en la casa. – Iġri fid-dar.
• Core a en la casa. – Imexxi d-dar.
• La gato salta sur la table. – Il-qattus jaqbeż fuq il-mejda.
• La gato salta a sur la table. – Il-qattus jaqbeż fuq il-mejda.

Użu speċjali ta’ a huwa qabel prepożizzjoni oħra, biex jinħoloq avverbju. Jekk il-prepożizzjoni tindika post, il-kombinazzjoni tissuġġerixxi moviment fid-direzzjoni indikata. Ante u pos jintużaw ukoll biex jindikaw ħinijiet ta' qabel jew ta' wara:

• La can core a ante. – Il-kelb ji;ri ‘l quddiem.
• Tu pote pone tua saco a supra. – Tista' tpoġġi l-borża tiegħek fuq ir-ras.
• La sumerjor ia vade a su. – L-għaddas niżel.
• Vide a su. - Ara isfel.
• Me ia visita esta vila a ante. – Żort din il-belt qabel.
• Nos pote reveni a pos. – Nistgħu nirritornaw aktar tard.

Użu speċjali ieħor ta’ a huwa li żżid komplement mal-oġġett f’sentenza. (F'xi każijiet, prepożizzjonijiet oħra jistgħu jintużaw ukoll għal dan il-għan.)

• El ia pinti sua casa a blanca. – Żebgħa d-dar tiegħu bajda.
• Me va servi la gambas a/en fria. – Se nservi l-gambli kiesaħ.
• Los ia eleje Maria a/per presidente. – Eleġġu lil Maria (bħala) president.

Il-kumpliment jista’ jkun infinitiv. Per jista 'jintuża minflok a, iżda mbagħad it-tifsira hija li s-suġġett tal-verb prinċipali għandu l-intenzjoni li jwettaq l-azzjoni tal-verb infinitiv. A jindika li s-suġġett għandu l-intenzjoni li l-oġġett jagħmel dan:

• El comanda la soldatos a ataca la fortres. – Jordna lis-suldati jattakkaw il-forti.
• Me va instrui vos a parla la lingua. – Ngħallimkom titkellem il-lingwa.

ante

Ante tfisser "qabel" jew "quddiem". L-oppost tiegħu huwa pos.

Fl-ispazju, ante jindika post fin-naħa l-aktar importanti ta 'oġġett speċifikat. Liema naħa hija aktar importanti tiddependi fuq l-oġġett u l-kuntest tiegħu. Ħafna affarijiet għandhom naħa ta 'quddiem ovvja li biha jiffaċċjaw id-dinja; f'każijiet oħra ante tfisser biss "fil-ġenb eqreb ta'":

• Mea peto es ante mea dorso. – Sidiri qiegħed quddiem dahari.
• La jornales es ante la libros. – Ir-rivisti qegħdin quddiem il-kotba.
• Lo es tan oscur ce me no pote vide mea mano ante mea oios. – Tant hu dlam li ma nistax nara idi quddiem għajnejja.
• Un can reposa ante la boteca. – Kelb jinsab mimdud quddiem il-ħanut.
• Nos ave multe labora ante nos. – Għandna ħafna xogħol quddiemna.

Maż-żmien, ante jindika punt li jippreċedi ħin speċifikat:

• Janero veni ante febrero. – Jannar jiġi qabel Frar.
• Los intende fini la labora ante la reposa de sol. – Beħsiebhom jispiċċaw ix-xogħol qabel inżul ix-xemx.
• Verje a sinistra ante la fini de la strada. – Dawwar ix-xellug qabel it-tmiem tat-triq.
• Nos esperia la lampo ante la tona. – Aħna nesperjenzaw sajjetti qabel ir-ragħad.

Ante jista 'wkoll jindika moviment lejn punt quddiem xi ħaġa (= a ante):

• On ia pone un monton de libros ante me. – Poġġew munzell kotba quddiemi.
• Me veni ante tu per demanda per tua pardona. – Niġi quddiemek biex niskuża ruħu.

Ante cuando, jew ante ce, tfisser "qabel" bħala konġunzjoni ("qabel iż-żmien meta"):

• Nos vide la lampo ante cuando nos oia la tona. – Naraw is-sajjetti qabel nisimgħu r-ragħad.

asta

Asta tfisser "sa" jew "sa fejn" oġġett jew post speċifikat:

• El ia acompania me asta mea auto. – Akkumpanjani sal-karozza tiegħi.
• La tera es covreda con neva asta la montania. – L-art hija miksija bil-borra sal-muntanji.
• Me es empapada asta mea pel. – Jiena mxarrba sal-ġilda.
• La custa ia cade asta sola un euro. – Il-prezz niżel għal ewro wieħed biss.
• El ia visita cada pais de Andora asta Zambia. – Żar kull pajjiż minn Andorra saż-Żambja.
• Studia la pajes dudes-sinco asta cuatrodes-du. – Studja paġni 25 sa 42 (inklużi).

Dan iwassal għas-sens temporali ta 'asta, li huwa "sa":

• El labora asta medianote. – Jaħdem sa nofsillejl.
• Espeta asta la estate. – Stenna sas-sajf.
• Asta doman! – Sa għada / Narawkom għada!

ca

Ca tfisser "minn". Tindika l-punt ta' referenza għal paragun ta' inugwaljanza:

• Mea can es plu intelijente ca me. – Il-kelb tiegħi huwa aktar intelliġenti minni.
• Acel es multe min interesante ca esta. – Dan huwa ħafna inqas interessanti minn dan.
• La sielo e tera ave plu cosas ca tu imajina en tua filosofia. – Hemm aktar affarijiet fis-sema u l-art milli ħolmu fil-filosofija tiegħek.

como

Como tfisser "bħal". Tindika l-punt ta' referenza għal tqabbil ta' ugwaljanza:

• El rie como un iena. — Jidħaq bħal hjena.
• Tua cor es dur como petra. – Qalbek iebsa daqs il-ġebla.
• Iogurte es como crema. – Il-jogurt huwa bħall-krema.
• Tu ia veni a la mesma conclui como me. – Int wasalt għall-istess konklużjoni bħali.
• Me pote salta tan alta como tu. – Kapaċi naqbeż għoli daqsek.
• Condui como un adulte. – Iġib ruħu bħal adult.

con

Con tfisser "ma". L-oppost tiegħu huwa d-dnub.

Tintroduċi persuna, ħaġa jew stat li takkumpanjahom:

• Me vide la xica con sua padre. – Nara lit-tifla ma’ missierha.
• Los vole come con nos. – Iridu jieklu magħna.
• Nos bevi cafe con lete. – Qed nixorbu l-kafè bil-ħalib.
• On ia misca la zucar con sal. – Iz-zokkor tħallat mal-melħ.
• Los batalia con la elementos. – Qed jiġġieldu mal-elementi.
• No multe parolas comensa con X. – Mhux ħafna kliem jibda b’X.
• El ia dona a me un libro con multe fotos. – Tatni ktieb b’ħafna ritratti.
• Elena es un xica con capeles roja. – Elena hija tifla b’xagħar aħmar.
• La om vea senta con un pipa en sua boca. – Ix-xjuħ joqgħod bil-pipa f’ħalqu.
• Sua sposa regarda el con stona. – Martu tħares lejh mistagħġba.
• Compara esta con la clima de ier. – Qabbel dan mat-temp tal-bieraħ.
• Tota cambia con la pasa de tempo. – Kollox jinbidel mal-mogħdija taż-żmien.
• A cada dia, me leva con la sol. – Kuljum inqum max-xemx.
• E con acel parolas, el ia desapare. – U b’dak il-kliem sparixxa.

Con jista 'jfisser ukoll "permezz ta'", li tippreżenta xi ħaġa li tintuża bħala għodda:

• Me scrive con un pen. – Nikteb bil-pinna.
• Nos oia con nosa oreas. – Nisimgħu b’widnejna.
• La cavalo colpa con sua pede. – Iċ-żiemel jaqbad.
• El ia compra un casa con la mone cual el ia erita. – Xtara dar bil-flus li wiret.

Meta azzjoni sseħħ permezz ta 'xi ħaġa aktar astratta jew inqas għodda simili, par huwa preferut.

Con tfisser "minkejja":

• Nos va fali an con tua aida. – Se nfallu anke bl-għajnuna tiegħek.

contra

Contra tfisser "kontra". Tintroduċi xi ħaġa li tiffaċċja jew timxi fid-direzzjoni opposta, jew għal reali jew metaforikament:

• Clui tua oios contra la lus. – Agħlaq għajnejk kontra d-dawl.
• Esta camera es secur contra acua. – Din il-kamera hija reżistenti għall-ilma.
• La elinicas antica ia batalia contra Persia. – Il-Griegi tal-qedem ġġieldu kontra l-Persja.
• La scala es contra la serca. – Is-sellum huwa kontra l-ilqugħ.
• El lisca e cade contra la mur. – Jiżloq u jaqa’ mal-ħajt.
• Nada contra la flue es difisil. – L-għawm upstream huwa diffiċli.
• Me es contra la gera. – Jien kontra l-gwerra.
• Tu ia ata contra mea desiras. – Int aġixxijt kontra x-xewqat tiegħi.

de

De tfisser "minn". Jippreżenta xi ħaġa bħala oriġini:

• Me es de New York. – Jien minn New York.
• Me viaja de Paris a London. – Qed nivvjaġġa minn Pariġi għal Londra.
• La paperes ia cade de la fenetra. – Il-karti waqgħu mit-tieqa.
• Me ia reseta un letera de la re. – Irċevejt ittra mingħand is-sultan.
• La furor asconde sua fas de la cameras. – Il-ħalliel jaħbi wiċċu mill-kameras.
• La acua difere de la asida par sua cimica. – L-ilma huwa differenti mill-aċidu fil-kimika tiegħu.
• La resulta depende de la metodo usada. – Ir-riżultat jiddependi fuq il-metodu użat.
• Nos labora ja de la lus prima. – Ilna naħdmu mis-sebħ.
• Multe anios ia pasa de la gera. – Għaddew ħafna snin mill-gwerra.
• La table es fada de lenio. – Il-mejda hija magħmula mill-injam.
• Tu gusta carne de oveta? – Tħobb il-ħaruf?

B'estensjoni, de jintroduċi l-persuna jew il-ħaġa li xi ħaġa tappartjeni għaliha:

• Acel es la auto de mea frate. – Dik hija l-karozza ta’ ħu.
• Me gusta escuta la canta de la avias. – Inħobb nisma’ l-kant ta’ l-għasafar.
• El ia es impresada par la cuietia de la foresta. – Kienet impressjonata bil-kwiet tal-foresta.
• Dona un peso de torta a me, per favore. – Agħtini biċċa kejk, jekk jogħġbok.

B'mod aktar astratt, de spiss jindika relazzjoni ġenerali bejn żewġ affarijiet, jew bejn kwalità jew azzjoni u ħaġa:

• Me ave tre caxas de libros per vende. – Għandi tliet kaxxi ta’ kotba x’inbigħ.
• El ia presta a me un tela de un color fea. – Sellifni xugaman ta’ kulur ikrah.
• La tore ave cuatro metres de altia. – It-torri huwa għoli erbgħin metru.
• Esta balde es plen de pexes. – Dan il-barmil huwa mimli ħut.
• Nos vole es libre de vos. – Irridu nkunu ħielsa minnek.
• La ora ia veni per parla de multe cosas. – Irridu nkunu ħielsa minnek.

Dak li jkun nom kompost f'xi lingwi huwa komunement espress bħala żewġ nomi magħquda b'de f'LFN:

• Mea oculo de sol es rompeda. – In-nuċċali tax-xemx tiegħi huma miksura.
• La gavota es un avia de mar. – Il-gawwija hija għasfur tal-baħar.
• Esta va es tua sala de dormi. – Din se tkun il-kamra tas-sodda tiegħek.
• Tu ia oblida aplica la freno de mano. – Insejt tapplika l-brejk tal-idejn.
• Per sua come de matina, el bevi sola cafe. – Għall-kolazzjon tiegħu, huwa biss jixorbu l-kafè.
• El es la campion de mundo de tenis de table. – Huwa ċ-champion dinji tat-table-tennis.

De jseħħ bħala t-tieni element f'numru ta' espressjonijiet fissi li jiffunzjonaw bħala prepożizzjonijiet kumplessi:

• Los ia ajunta tota la ingredientes con eseta de la sal. – Żiedu l-ingredjenti kollha ħlief il-melħ.
• Los ia usa zucar en loca de sal. – Użaw iz-zokkor minflok il-melħ.
• Me es tarda par causa de un conjesta de trafica. – Wasalt tard minħabba ġamm tat-traffiku.
• La campaneria es a destra de la catedral. – Il-kampnar jinsab fuq il-lemin tal-katidral.

De jista' jitqiegħed qabel prepożizzjoni oħra biex jindika moviment 'il bogħod minn:

• La gato salta de sur la seja. – Il-qattus jaqbeż minn fuq is-siġġu.
• Un arania rampe de pos la orolojo. – Brimba tkaxkru minn wara l-arloġġ.
• La pasaros asende de entre la arbores. – Il-għasafar jitilgħu minn fost is-siġar.

Bħal a, de jista’ jikkonverti prepożizzjoni f’avverbju. L-avverbju jfisser "mill-post issuġġerit mill-kuntest":

• La monstro ia veni de su. – Il-mostru ġie minn taħt.
• La gidor ia cria de ante, ma me no ia pote oia. – Il-mexxej kien qed jgħajjat minn quddiem, imma ma stajtx nisma’.

De cuando, jew de ce, tfisser “minn” bħala konġunzjoni (“minn iż-żmien meta”):

• De cuando me ia es un enfante, me desira sta sur la luna. – Minn mindu kont żgħir, ridt noqgħod fuq il-qamar.

en

En tfisser "fi". L-oppost tiegħu huwa estra.

Tindika post fl-ispazju jew fil-ħin li jinsab kollu jew parzjalment f'xi ħaġa oħra: Mea cor es en mea peto. – Qalbi tinsab f’sidir. La sol es en la sielo. – Ix-xemx tinsab fis-sema. Nos espeta en la auto. – Qegħdin nistennew fil-karozza. La plantas es en vasos. – Il-pjanti huma fil-qsari. Sua ditos es fisada en la manico de un tas. – Is-swaba’ tiegħu huma mwaħħla fil-manku ta’ tazza. Me ave alga pensas en mea mente. – Għandi xi ħsibijiet f’moħħi. Gatos no gusta es en acua. – Il-qtates ma jħobbux li jkunu fl-ilma. Nos no vide la stelas en la dia. – Ma narawx l-istilel fil-ġurnata. Beethoven ia nase en 1770. – Beethoven twieled fl-1770. Nos ia visita la museo en febrero. – Żorna l-mużew fi Frar. El ia scrive la libro en tre semanas. – Kitbet il-ktieb fi tliet ġimgħat.

Metaforikament, il-post jista 'jkun stat, jew attività, jew mod:

• Me no vole viaja en esta clima. – Ma rridx nivvjaġġa f’dan it-temp.
• La construida es en foco. – Il-bini qed jieħu n-nar.
• Nos es en peril. – Aħna fil-periklu.
• Esce nos es en acorda? – Qegħdin naqblu?
• En ajunta, me vide un problem nova. – Barra minn hekk, nara problema ġdida.
• En fato, me vide du problems. – Fil-fatt nara żewġ problemi.
• Nos ia pasa un ora en conversa. – Għamilna siegħa f’konversazzjoni.
• La enfantes senta en un sirculo. – It-tfal qegħdin bilqiegħda f’ċirku.
• Me va repete esta en elinica. – Se nirrepeti dan bil-Grieg.
• La custas es en euros. – Il-prezzijiet huma f’euro.

En jista' jfisser ukoll “fi” (= a en):

• El ia cade en la rio. – Waqa’ fix-xmara.
• Pone la dejetada en la baldon. – Poġġi ż-żibel fil-bin.
• Un bon idea ia veni en sua testa. – Daħlet f’rasha idea tajba.
• Me ia tradui la article en franses. – Ittradujt l-artiklu għall-Franċiż.
• Nos pasa en un eda nova. – Qed ngħaddu għal era ġdida.

En cuando, jew en ce, tfisser "filwaqt", "f'punt matul iż-żmien meta":

• Lo ia comensa pluve forte en meta la reportor ia parla. – Bdiet ix-xita qawwija waqt li r-reporter kien qed jitkellem.

entre

Entre tfisser "bejn". Tindika li post jew ħin wieħed huwa mdawwar b'żewġ oħrajn jew aktar:

• Mea testa es entre mea oreas. – Rasi bejn widnejja.
• La table es entre la seja e la mur. – Il-mejda hija bejn is-siġġu u l-ħajt.
• Txesco es entre Deutxland, Osteraic, Slovensco, e Polsca. – Ir-Repubblika Ċeka tinsab bejn il-Ġermanja, l-Awstrija, is-Slovakkja, u l-Polonja.
• El viaja entre Paris e Madrid a cada semana. – Hija tivvjaġġa bejn Pariġi u Madrid kull ġimgħa.
• Tu es entre amis asi. – Inti fost il-ħbieb hawn.
• La bal ia cade entre la flores. – Il-ballun waqa’ fost il-fjuri.
• Cual es la difere entre un mur e un serca? – X'inhi d-differenza bejn ħajt u ċint?
• Elefen promove comunica entre poplas. – L-LFN jippromwovi l-komunikazzjoni bejn il-popli.
• On va ave un interval de des minuti entre la du atas. – Ikun hemm intervall ta’ għaxar minuti bejn iż-żewġ atti.
• El ia nase entre la geras. – Twieled bejn il-gwerer.
• Me velia usual entre sete e oto. – Normalment inqum bejn is-sebgħa u t-tmienja.
• On debe paia entre des e dudes euros. – Trid tħallas bejn għaxar u għoxrin ewro.

estra

Estra tfisser "barra". L-oppost tiegħu huwa en.

Tindika post li ma jinsabx f'xi ħaġa oħra:

• Mea sapato es estra mea calseta. – Iż-żarbun tiegħi jinsab barra s-suletta tiegħi.
• El abita estra la site. – Tgħix barra l-belt.
• Fuq no ave aira estra la barcon. – M'hemm l-ebda arja barra l-vapur.
• Tu es aora estra peril. – Inti barra mill-periklu issa.
• No telefoni estra la oras de labora. – Tiċċempelx barra l-ħin tax-xogħol.

Estra jista' jindika wkoll moviment lejn post bħal dan (= a estra):

• La enfantes core estra la casa. – It-tfal ġrew barra mid-dar.

Metaforikament, estra jista' jfisser "ħlief għal":

• El recorda no cosa estra sua nom. – Ma jiftakar xejn ħlief għal ismu.

longo

Longo tfisser "flimkien". Tindika r-rotta li xi ħaġa issegwi hekk kif tiċċaqlaq:

• Me pasea longo la strada. – Jien nimxi fit-triq.
• La balsa ia flota longo la rio. – Iċ-ċattra f’wiċċ l-ilma fix-xmara.
• La xico lisca longo la ramo. – It-tifel jiżżerżaq tul il-fergħa.
• Un arania rampe longo mea gama. – Hemm brimba titkaxkar sa riġeli.

B'estensjoni, tista' tfisser ukoll "skond" dak li xi ħadd qal jew kiteb:

• Longo la predise, oji va es an plu calda. – Skont it-tbassir, għada se jkun saħansitra aktar sħun.
• La viaja tra tempo es posible, longo esta fisiciste. – L-ivvjaġġar fil-ħin huwa possibbli, skond dan il-fiżiku.

par

Par tfisser "minn". Tindika l-aġent ta 'verb passiv, jew l-awtur ta' ħolqien:

• El ia es colpada par un bal de neva. – Intlaqat minn ballun tas-silġ.
• Me is surprendeda par tua reata. – Ninsab sorpriż bir-reazzjoni tiegħek.
• Suiz es ensircada par otra paises. – L-Isvizzera hija mdawra minn pajjiżi oħra.
• Hamlet es un teatral par Shakespeare. – Hamlet huwa dramm ta’ Shakespeare.

B'estensjoni, tindika wkoll azzjoni jew metodu li bih issir xi ħaġa:

• Me ia viaja asi par tren. – Ivvjaġġajt hawn bil-ferrovija.
• Roberto es mea fio par sposi. – Roberto huwa iben tiegħi.
• La botelas es codigida par color. – Il-fliexken huma kkodifikati bil-kulur.
• Nos ia descovre tua secretas par nosa spiores. – Skoprejna s-sigrieti tiegħek permezz tal-ispiji tagħna.
• La prisonida ia evade par asconde su un camion. – Il-priġunier ħarab billi ħeba taħt trakk.
• Me va destrui la serca par sola un colpa de pede. – Se neqred l-ilqugħ b'daqqa waħda.
• On no pote solve esta problem par negosia. – Din il-problema ma tistax tissolva permezz ta' negozjar.

Meta verb tranżittiv jinbidel f’nom, u s-suġġett u l-oġġett tal-verb huma ta’ natura simili (eż. it-tnejn huma nies), par jintuża biex jindika s-suġġett u de jew a biex jindika l-oġġett:

• La ama par la madre. – L-imħabba tal-omm. (L-omm tħobb)
• La ama de/a la madre. – L-imħabba ta’/għall-omm. (L-omm hija maħbuba)
• La ataca de la troianes par la elinicas. – L-attakk ta’/fuq it-Trojjani mill-Griegi. (Il-Griegi jattakkaw lit-Trojans)

per

Per tfisser "għal". Tintroduċi għan jew riċevitur maħsub:

• Nos labora per mone. – Naħdmu għall-flus.
• Tases es usada per bevi. – It-tazzi jintużaw għax-xorb.
• Me viaja per vide la mundo. – Qed nivvjaġġa (biex) biex nara d-dinja.
• Tu es vestida per un sera de dansa. – Int liebsa għal lejla żfin.
• Me vade a la botecas per tu. – Jien se mmur għalik il-ħwienet.
• El ia scrive la libro per sua madre. – Kitbet il-ktieb għal ommha.
• La viaja va es perilosa per tu. – Il-vjaġġ se jkun perikoluż għalik.
• Me batalia per mea vive. – Qed niġġieled għal ħajti.
• Per esta razona, me no pote parla longa. – Għal dik ir-raġuni, ma nistax nitkellem għal żmien twil.
• Per esemplo, considera la balena. – Per eżempju, ikkunsidra l-balieni.

B'estensjoni, tindika wkoll oġġett mibdul ma' ieħor:

• Tu ia paia tro per acel computador. – Int ħallast wisq għal dak il-kompjuter.
• Me ia compra lo per mil euro. – Xtrajtu għal elf ewro.
• Grasias per tua carta postal. – Grazzi tal-kartolina tiegħek.

Jista' jindika perjodu ta' żmien maħsub:

• Nos vade a Colorado per un semana. – Immorru Colorado għal ġimgħa.
• Me no va retarda tu per plu ca un minuto. – Mhux se ndewwemk għal aktar minn minuta.

Bħala każ speċjali, per jintroduċi xi ħaġa li hija favorita jew rappreżentata:

• Me ia vota per la proposa, ma tu ia vota contra lo. – Ivvutajt għall-proposta, imma int ivvutajt kontriha.
• Car tu no ia es ala, me ia parla per tu. – Minħabba li ma kontx hemm, tkellimt f’ismek.

pos

Pos tfisser "wara" jew "wara". L-oppost tiegħu huwa ante.

Fl-ispazju, tindika post fin-naħa l-inqas importanti ta’ oġġett speċifikat:

• Mea dorso es pos mea peto. – Dahari qiegħed wara sidiri.
• La aparatos es pos un porte securida. – It-tagħmir jinsab wara bieb imsakkar.
• La xicos turbosa ia asconde pos la cabana. – Is-subien imqareb ħbew wara l-barrakka.

Maż-żmien, pos jindika punt li jsegwi ħin speċifikat:

• Desembre veni pos novembre. – Diċembru jiġi wara Novembru.
• Los va comensa bevi pos la reposa de sol. – Jibdew jixorbu wara nżul ix-xemx.
• Verje a destra pos la eglesa. – Dawwar il-lemin wara l-knisja.
• Me va reveni pos tre dias. – Se niġi lura fi żmien tlett ijiem.

Pos jista 'jindika wkoll moviment lejn punt wara xi ħaġa (= a pos):

• La serpente ia desapare pos la arbor. – Is-serp sparixxa wara s-siġra.

Pos cuando, jew pos ce, tfisser "wara" bħala konġunzjoni ("wara l-ħin meta"):

• Nos oia la tona pos cuando nos vide la lampo. – Nisimgħu r-ragħad wara li naraw is-sajjetti.

sin

Sin tfisser "mingħajr". Tindika xi ħaġa li hija assenti:

• Tua sposa gusta sua cafe sin lete. – Martek tħobb il-kafè tagħha mingħajr ħalib.
• Me ia pasea tra la pluve sin parapluve. – Imxejt mix-xita mingħajr umbrella.
• On ave no fuma sin foco. - M'hemmx duħħan mingħajr nar.
• Me va decora la casa intera sin aida. – Se nżejjen id-dar kollha mingħajr għajnuna.
• Tu es tota sin compatia. – Inti totalment mingħajr ħniena.
• El ia adormi sin intende. – Huwa raqad bla ma ried.
• La rexercor ia sorti sin descovre la responde. – Ir-riċerkatur telaq mingħajr ma skopra t-tweġiba.
• La depinta ia cade sin causa evidente. – Il-pittura waqgħet mingħajr raġuni apparenti.

sirca

Sirca tfisser “madwar”. Tindika pożizzjoni li ddawwar jew tagħlaq xi ħaġa oħra:

• La campores fa cantas sirca la foco. – Il-campers ikantaw kanzunetti madwar in-nar.
• Mea mano es cluida sirca mea diton. – Idi hija magħluqa madwar sebgħi.
• Edera crese sirca la tronco. – Ivy tikber madwar iz-zokk.
• On ave pinta verde sirca la fenetras. – Hemm żebgħa ħadra madwar it-twieqi.

Jista 'wkoll jindika moviment tul mogħdija tal-madwar:

• La luna vade sirca la tera, e la tera vade sirca la sol. – Il-qamar idur madwar id-dinja, u l-art iddur madwar ix-xemx.
• Nos intende viaja sirca la mundo par cavalo. – Beħsiebna nivvjaġġaw madwar id-dinja fuq iż-żiemel.
• El vaga sirca la jardin e ole la flores. – Iddur mal-ġnien u txomm il-fjuri.

B'espressjonijiet ta 'ħin u kwantità, sirca tindika li l-valur huwa approssimattiv - il-valur attwali huwa x'imkien fil-medda tal-madwar:

• Me ave sirca sincodes anios. – Għandi madwar 50 sena.
• Me pote pensa a sirca sento razonas per no revela mea eda. – Kapaċi naħseb f’madwar mitt raġuni biex ma niżvelax l-età tiegħi.
• La conserta ia comensa sirca dui pos dudes. – Il-kunċert beda għall-ħabta tat-tmienja u nofs.
• Sirca la lus prima, me ia oia tua can abaiante. – Madwar is-sebħ, smajt il-kelb tiegħek iħenn.

su

Su tfisser "taħt". Tindika post li huwa aktar baxx minn ieħor, jew fiżikament jew metaforikament:

• La neva craci su mea pedes. – Il-borra tqarraq taħt saqajja.
• La solo es su la sofito. – L-art hija taħt is-saqaf.
• Antilopes ia reposa su la arbores. – L-antilopi kienu qed jistrieħu taħt is-siġar.
• On ave un table de sanduitxes su la fenetra. – Hemm mejda ta’ sandwiches taħt it-tieqa.
• Tu pare es su la influe de la vino. – Jidher li qiegħed taħt l-influwenza tal-inbid.
• Me no pote labora su tua regulas. – Ma nistax naħdem taħt ir-regoli tiegħek.

B'estensjoni, su tista 'wkoll tindika kwalunkwe post li huwa fiżikament kopert minn xi ħaġa, kemm jekk fil-fatt huwa aktar baxx jew le:

• La color vera de la sofito es apena vidable su esta pinta fea. – Il-kulur reali tas-saqaf bilkemm jidher taħt din iż-żebgħa diżgustanti.
• Me ave un paceta su mea braso. – Għandi pakkett taħt driegħi.
• El ia porta un sueter su sua jaca. – Libes sweater taħt il-ġakketta.

Su jista 'wkoll jindika moviment lejn post taħt xi ħaġa (= a su):

• La acua ia vade su la mobilas. – L-ilma mar taħt l-għamara.

supra

Supra tfisser "fuq". Tindika post li huwa ogħla minn ieħor, jew fiżikament jew metaforikament:

• La nubes es supra mea testa. – Is-sħab huwa fuq rasi.
• La teto es supra la sofito. – Is-saqaf huwa 'l fuq mis-saqaf.
• El ia apoia supra la table per ateni la sal. – Inxteħet fuq il-mejda biex tilħaq il-melħ.
• Un tempesta enorme developa supra la mar. – Maltempata kbira qed tiġri fuq il-baħar.

Supra jimplika vojt bejn iż-żewġ oġġetti. Jekk ma jkunx hemm vojt, minflok jintuża sur.

B'estensjoni, supra jista 'wkoll jindika kull ħaġa li fiżikament tkopri xi ħaġa oħra, kemm jekk fil-fatt hija ogħla jew le:

• La montania lansa un ombra supra nosa casa. – Il-muntanja titfa’ dell fuq id-dar tagħna.
• El ia porta un covretota supra sua otra vestes. – Kien liebes overolls fuq ħwejjeġ l-oħra tiegħu.

Supra jista 'wkoll jindika moviment lejn post hawn fuq (= a supra):

• La sol leva supra la tera. – Ix-xemx titla’ fuq l-art.

sur

Sur tfisser "fuq". Tindika post fil-wiċċ ta 'xi ħaġa, jew miżmuma fuqha bil-gravità, jew imwaħħla magħha b'xi mod ieħor:

• Mea xapo es sur mea testa. – Il-kappell tiegħi qiegħed fuq rasi.
• No senta sur la seja rompeda. – Tpoġġix fuq is-siġġu miksur.
• Si on sta sur la balcon, on vide la mar. – Jekk toqgħod fuq il-gallarija, tista’ tara l-baħar.
• La asfalto sur la strada fonde en la caldia. – It-tarmak fit-triq qed idub bis-sħana.
• Esce la vive esiste sur Marte? – Hemm ħajja fuq Mars?
• Me va pende esta depinta sur la mur. – Se ndendel din il-pittura mal-ħajt.
• La om ia besa la fem sur sua jena. – Ir-raġel kissed lill-mara fuq ħaddejnha.

Sur jista' jfisser ukoll "fuq" (= a sur):

• Pone tua cartas sur la table. – Poġġi l-karti tiegħek fuq il-mejda.
• Un roca cual cade sur la tera es nomida un meteorite. – Blata li taqa’ fuq l-art tissejjaħ meteorite.
• El ia pone un dital sur sua dito. – Poġġet detall fuq subgħajha.

Metaforikament, sur tfisser "li tikkonċerna" jew "fuq is-suġġett ta'":

• La teatral es sur la gera. – Id-dramm huwa dwar il-gwerra.
• Me ia leje multe libros sur la tema. – Qrajt ħafna kotba dwar is-suġġett.
• La xica plora sur sua pupa perdeda. – It-tifla qed tibki fuq il-pupa mitlufa tagħha.

tra

Tra tfisser "permezz". Tindika post li fih iseħħ il-moviment, li jgħaddi minn tarf għall-ieħor:

• Acua flue tra la tubos. – L-ilma jgħaddi mill-pajpijiet.
• La enfantes ia core tra la vileta. – It-tfal ġrew mir-raħal.
• La pluve ia trova un via tra mea saco. – Ix-xita sabet mod permezz tal-borża tiegħi.
• La tren vade de Milano a Roma tra Bologna. – Il-ferrovija tmur minn Milan għal Ruma permezz ta’ Bologna.
• Un rueta gida tra la campos a la lago. – Korsija twassal mill-għelieqi sal-lag.
• Me regarda la stelas tra la fenetra abrida. – Inħares lejn l-istilel mit-tieqa miftuħa.
• Los ia resta juntada tra la anios. – Huma baqgħu flimkien matul is-snin.
• El ia senta en un sejon tra la note. – Poġġa bilqiegħda f’pultruna matul il-lejl kollu.
• Fuq ia oia la esplode tra la site. – L-isplużjoni setgħet tinstema’ mal-belt kollha.

Tra cuando, jew trace, tfisser "sakemm, sakemm, filwaqt li, matul iż-żmien meta":

• Me senta tra cuando mea larmas flue. – Jiena noqgħod sakemm id-dmugħ tiegħi joħroġ.

ultra

Ultra tfisser "lil hinn". Tindika post fuq in-naħa l-oħra ta 'xi ħaġa:

• La scola es ultra la eglesa. – L-iskola hija lil hinn mill-knisja.
• Ultra la ponte es un vista merveliosa. – (Biex jara minn) tul il-pont hija veduta mill-isbaħ.
• Esta taxe es ultra mea capasia. – Dan il-kompitu huwa lil hinn mit-talenti tiegħi.

Jista' wkoll jindika moviment lejn post bħal dan (= ultra):

• La esplorores ia viaja ultra la montanias. – L-esploraturi vvjaġġaw lil hinn mill-muntanji.
• Los ia remi un barceta ultra la lago. – Huma qadmu dinghy tul il-lag.

Konġunzjonijiet

Konġunzjoni hija kelma li tgħaqqad żewġ affarijiet flimkien. Hemm żewġ tipi: koordinazzjoni u subordinazzjoni.

Konġunzjonijiet koordinanti

Konġunzjoni li tikkoordina tingħaqad ma 'żewġ komponenti ta' l-istess tip, li jipproduċu komponent akbar ta 'dak it-tip. Pereżempju, żewġ frażijiet tan-nom magħqudin minn E jiffurmaw frażi ta 'nom akbar.

Hemm erba 'konġunzjonijiet ta' koordinazzjoni:

• e – u (iż-żewġ komponenti huma ugwalment validi)
• o – jew (wieħed mill-komponenti huwa validu; possibbilment it-tnejn huma)
• no – le, u le, imma mhux (l-ewwel komponent huwa validu; it-tieni wieħed mhux)
• ma – iżda (iż-żewġ komponenti huma ugwalment validi, iżda jikkuntrastaw ma 'xulxin)

Eżempji:

• La om e la fem vade a la casa. – Ir-raġel u l-mara jmorru d-dar.
• Tu es multe vea e saja. – Int xjuħ ħafna u għaqli. (Probabbilment għaqli ħafna, inkella s-sentenza tkun tu es saja e multi vea)
• El ia labora ante e pos sua vacanse. – Huwa ħadem qabel u wara l-vaganza tiegħu.
• Sua aniversario es en marto o april. – Għeluq sninha huwa f'Marzu jew April.
• Tu desira cafe o te? – Trid kafè jew tè?
• On pote visita la museo a lundi o jovedi. – Tista 'żżur il-mużew nhar it-Tnejn jew il-Ħamis (jew it-tnejn).
• On ia eleje tu, no me. – Huma eletti int, mhux jien.
• Me ia conta no sola la oveas ma ance la capras. – Għaddejt mhux biss in-nagħaġ iżda wkoll il-mogħoż.

B'listi ta 'aktar minn żewġ oġġetti, il-konġunzjoni normalment tiġi sostitwita minn virgola ħlief bejn il-par finali. Virgola hija spiss inkluża qabel il-konġunzjoni wkoll, f'tali lista:

• Nos va viaja tra Italia, Suiz, Osteraic, e Deutxland. – Se nivvjaġġaw mill-Italja, l-Isvizzera, l-Awstrija, u l-Ġermanja.

Għal enfasi, e, o, u no jistgħu jiġu rduppjati, bl-istanza żejda mqiegħda quddiem l-ewwel komponent. Double o tirregola l-possibbiltà li ż-żewġ komponenti jkunu validi:

• e… e – it-tnejn ... u
• o… o – jew ... jew
• no… no – la ... u lanqas

la ... u lanqas

• E Luis e Maria vade a scola. – Kemm Luis kif ukoll Maria jmorru l-iskola.
• O tu o me gania, ma no ambos. – Jew int jew jien se nirbaħ, imma mhux it-tnejn.
• Me ave no la tempo no la desira per leje plu. – la għandi l-ħin u lanqas ix-xewqa li naqra.

E, o, u ma jistgħu wkoll jingħaqdu ma 'żewġ klawsoli jew sentenzi:

• Me ia vade a la biblioteca, e tu ia visita la museo. – Mort fil-librerija u żort il-mużew.
• O nos solve esta problem, o la mundo va fini. – Jew aħna nsolvu din il-problema, jew id-dinja se tintemm.
• Ma acel es difisil. – Imma dan huwa diffiċli.

L-avverbju donce jintuża wkoll b'dan il-mod, bħala shorthand għal e donce:

• Me pensa, donce me esiste. – NaħseB, Għalhekk Jien.
• Nos no ave un mapa, donce nos es perdeda. – M'għandniex mappa, u għalhekk tlifna.

Konġunzjonijiet subordinanti

Konġunzjoni subordinanti tingħaqad ma 'klawżola mas-sentenza li fiha, u tindika r-rwol tagħha f'dik is-sentenza.

Hemm tliet tipi: subordinaturi tal-pronom, subordinaturi avverbju, u subordinaturi speċjali.

Subordinaturi tal-pronomi

Il-pronomi interrogattivi cual u ci jistgħu jservu wkoll bħala konġunzjonijiet subordinanti (pronomi relattivi) biex jintroduċu klawżoli relattivi:

• La om ci ia abita asi ia vade a New York. - Ir-raġel li kien jgħix hawn mar New York.
• La poma cual ia cade de mea saco es aora noncomable. – It-tuffieħ li waqa 'mill-borża tiegħi issa ma jistax jittiekel.
• La fem de ci nos parla labora a mea ofisia. – Il-mara li nitkellmu taħdem fl-uffiċċju tiegħi.
• Tua libro, en cual me ia scrive sua nom, es sur la table. - Il-ktieb tiegħek, li fih ktibt isimha, jinsab fuq il-mejda.

Normalment jirrelataw ma 'nom preċedenti. Kultant, dak in-nom jitħalla barra. F'dawn il-każijiet, pronom jista 'jiżdied biex jiċċara t-tifsira:

• Esta es lo cual parteni a tu. - Dan huwa dak ("dak li") jappartjeni għalik.
• La auto blu es lo en cual nos vole viaja. - Il-karozza blu hija dik li fiha rridu nivvjaġġaw.
• Acel es el ci me ia vide. - Dak hu li rajt / dak hu dak li rajt / dik hija l-persuna li rajt.
• Tu es el a ci me ia parla ier. - Int li tkellimt ilbieraħ.
• Ci osa, gania. – Min jiddejjaq, jirbaħ.

L-użu ta 'mistoqsijiet ta' cual u ci en irrappurtati huwa simili ħafna.

Subordinaturi tal-avverbju

L-avverbji interrogattivi - do, cuando, cuanto, como, u perce - jistgħu jservu bħala konġunzjonijiet li jintroduċu klawsoli avverbjali:

• Nos parla como nos pensa. - Nitkellmu bħala (= fil-mod li bih) naħsbu.
• Me dormi cuando me pote. –Jien norqod meta nista '.
• Me va esplica cuanto me comprende. – Se nispjega kemm nifhem.
• Nos abita do la du rios encontra. - Aħna ngħixu fejn jiltaqgħu ż-żewġ xmajjar.
• Me ia fini la taxe en cuando tu ia parla a me. – Spiċċajt il-kompitu waqt li kont tkellimni.
• Nos va core a do la vias encontra. – Aħna se nimxu lejn fejn jiltaqgħu t-toroq.

Jistgħu jintużaw ukoll wara nom, bħala konġunzjonijiet li jintroduċu klawsoli relattivi:

• Me labora en Paris, do me abita. – Naħdem f'Pariġi, fejn noqgħod.
• El va visita en julio, cuando la clima es bon. – Huwa se jżur f'Lulju, meta jkun sabiħ it-temp.
• Acel es la razona perce Juan ia parti. – Din hija r-raġuni għaliex John telaq / Din hija r-raġuni li ħalla John.

U jintużaw ukoll fi mistoqsijiet irrappurtati (tip ta 'klawżola ta' nom).

Subordinaturi speċjali

Il-konġunzjonijiet subordinati speċjali ce u esce jintroduċu klawsoli tan-nom. Ce tintroduċi dikjarazzjoni rrappurtata, u l-esce tintroduċi mistoqsija rrappurtata dwar il-verità ta 'dikjarazzjoni.

• Me pensa ce tu nesesa un vacanse. – Naħseb (li) għandek bżonn vaganza.
• Me no sabe esce el va veni. – Ma nafx jekk / jekk hux se jasal.

Jistgħu jintużaw wara ċerti nomi, aġġettivi, u preposizzjonijiet biex jitlestew it-tifsira:

• La idea ce la Sol orbita la Tera es un era. – L-idea li x-xemx tordna l-art hija żball.
• Nos es surprendeda ce vos no ia cexa. – Aħna sorpriżi (li) ma lmentajtx.
• Me es felis ce tu ia susede. – Jien ferħan (dak) li rnexxielek.
• Los no ia es serta esce la tren ia parti ja. – Ma kinux ċerti jekk / jekk il-ferrovija kinitx diġà telqet.
• La gato ia entra a la sala sin ce algun vide el. – Il-qattus daħal fil-kamra mingħajr ħadd ma jaraha.

Ce tista 'tintuża wkoll biex tintroduċi klawsola li tesprimi riżultat:

• El ia es tan fatigada ce el no ia pote pensa. – Kienet tant għajjien (li) ma setgħetx taħseb.
• El ia es tan fame ce el ia pote oia la ronca de sua stomaco. – Huwa kien tant bil-ġuħ (li) huwa seta 'jisma' l-istonku tiegħu jitnissel.

Is-subordinaturi speċjali afin, car, si, u ca jintroduċu klawżoli avverbjali:

• Me va veni si tu clama. - Se niġi jekk ċempel.Me labora afin mea enfantes pote come. – Naħdem sabiex uliedi jkunu jistgħu jieklu.
• Lo es calda car la sol brilia. – Huwa sħun għax ix-xemx tiddi.
• Esta es plu labora ca me ia espeta. - Dan huwa aktar xogħol milli stennejt.

Mistoqsijiet

Hemm tliet tipi ta 'mistoqsija: dawk li jistgħu jiġu mwieġba bi "iva" sempliċi jew "le", dawk li jippreżentaw firxa ta' għażliet minn fejn jagħżlu, u dawk li jitolbu biċċa informazzjoni partikolari.

Barra minn hekk, il-mistoqsijiet jistgħu jkunu diretti ("Fejn sejrin?") Jew indiretti ("I staqsejt fejn sejrin", "Ma nafx min jien"). Mistoqsijiet diretti jispiċċaw f'marka ta 'mistoqsija (?).

Iva / Le Mistoqsijiet

Sentenza tista 'tinbidel fi mistoqsija iva / le billi żżid l-esce ("Huwa l-każ li ...") fil-bidu:

• Esce tu parla deutx? – Titkellem bil-Ġermaniż?
• Esce tu ia come la salada? – Kilt l-insalata?

Hemm żewġ modi oħra. Fid-diskors, fi mistoqsijiet li jippreżentaw possibbiltà u sempliċement jitolbu konferma, si? jew no? tista 'tiġi miżjuda fl-aħħar tas-sentenza. U fi mistoqsijiet sempliċi ħafna, kelliem jista 'sempliċement iqajjem il-grawnd tal-vuċi tagħhom fl-aħħar:

• Tu ia come la salada, si?
• Tu ia come la salada, no?
• Tu ia come, si?
• Nos es perdeda, no?
• Vos comprende?

It-tweġiba għal mistoqsija iva / le hija si ("iva") jew no ("le"). SI tiddikjara li l-possibbiltà espressa fil-kwistjoni hija vera; L-ebda stat li huwa falz:

• Tu desira bir? – Trid il-birra?
  • Si, per favore. – Iva jekk jogħġbok. (Irrid il-birra)
  • No, grasias. – Le grazzi. (Ma rridx il-birra)

Jekk il-mistoqsija ġiet imqassma fin-negattiv, si u le iwasslu l-istess tifsiriet bħalma jagħmlu jekk il-mistoqsija ma kinitx negattiva. Iżda dan jista 'jkun konfuż, u għalhekk jista' jkun aktar ċar li twieġeb b'sentenza sħiħa:

• Tu no desira bir? – Ma tridx il-birra?
  • Si. – Iva. (Irrid il-birra)
  • No. – Iva. (Irrid il-birra)
  • Si, me desira bir. – Iva, irrid il-birra.
  • No, me no desira bir. – Le, ma rridx il-birra.

Mistoqsijiet alternattivi

Mistoqsija alternattiva sempliċement titlob lis-semmiegħ biex jagħżel waħda minn numru ta 'għażliet, ġeneralment espressa bħala lista magħquda mal-konġunzjoni o:

• Tu desira te, cafe, o bir? – Trid te, kafè, jew birra?
  • Cafe, per favore. – Kafè, jekk jogħġbok.
• Tu ia veni par auto, o par bisicle, o tu ia pasea? – Ġejt bil-karozza, jew bir-rota, jew mort?
  • Par auto, probable. – Bil-karozza, proabbilment.

Mistoqsijiet oħra

Mistoqsijiet oħra jużaw determiners interrogattivi, pronomi, jew avverbji bħal cual, ci, cuando, cuanto, como, do, u perce. Il-kelma interrogattiva ġeneralment tiġi mċaqalqa għall-bidu tas-sentenza, iżda tista 'tidher ukoll fil-post fejn tkun toqgħod it-tweġiba tagħha:

• Cual libro tu leje? = Tu leje cual libro? – Liema ktieb qed taqra?
• Ci es tua autor prefereda? = Tua autor prefereda es ci? – Min hu l-awtur preferut tiegħek?
• Cual es acel musica fea? = Acel musica fea es cual? – X'inhi din il-mużika ikrah?
• Cuando tu dormi? = Tu dormi cuando? – Meta torqod?
• Cuanto tu ia paia? = Tu ia paia cuanto? – Kemm ħallast?
• Como vos ia evade? = Vos ia evade como? – Kif ħriġt?
• Do nos es? = Do es nos? = Nos es do? – Fejn aħna?
• Perce tu core? = Tu core perce? – Għaliex qed taħdem?
• Con cual tu come la salada? = Tu come la salada con cual? – Ma 'xiex tiekol l-insalata?
• Cual force tu usa per come la salada? = Tu usa cual force per come la salada? – Liema furketta tuża biex tiekol l-insalata?
• Con cual force tu come la salada? = Tu come la salada con cual force? – Ma 'liema furketta tiekol l-insalata?
• Como rapida tu pote come la salada? = Tu pote come la salada como rapida? – Kemm tista 'tiekol malajr l-insalata?

Mistoqsijiet irrappurtati

Mistoqsijiet irrappurtati (magħrufa wkoll bħala "mistoqsijiet indiretti") huma espressi bħala klawsoli tan-nom, li normalment ikun fihom l-istess serje ta 'kliem bħalma kien ikollhom mistoqsija diretta, inkluż l-istess tensjoni verbali. Fil-mistoqsija rrappurtata, il-kelma ta 'mistoqsija hija dejjem imqiegħda fil-bidu tal-klawsola subordinata:

• Vos va demanda: “Ci tu ia vide?” → Vos va demanda ci me ia vide.
  • Int se tistaqsi: "Lil min rajt?" → Int se titlob lil min rajt.
• Me no recorda: “A ci me ia parla?” → Me no recorda a ci me ia parla.
  • Ma niftakarx: "Lil min tkellimt?" → Ma niftakarx lil min tkellimt.
• Los no sabe: “Cual nos va fa?” → Los no sabe cual cosa los va fa.
  • Ma jafux: "X'se nagħmlu?" → Ma jafux x'qed jagħmlu.
• Me vide: “Do me va senta?” → Me vide do me va senta.
  • Nara: "Fejn se npoġġi?" → Nara fejn se npoġġi.
• Me no ia sabe: “Cuando nos va parti?” → Me no ia sabe cuando nos va parti.
  • Ma kontx naf: "Meta nitilqu?" → Ma kontx naf meta nitilqu.

Iva / le mistoqsijiet, meta rrappurtat, dejjem uża esce:

• El no sabe: “Esce los ia parti?” → El no sabe esce los ia parti.
  • Hu ma jafx: "Ttilqu?" → Huwa ma jafx jekk telqux.
• El ia demanda: “Esce tu pote aida?” → El ia demanda esce me pote aida.
  • Huwa staqsa: "Tista 'tgħin?" → Huwa staqsa jekk nistax ngħin.

F’xi każijiet, id-differenza bejn mistoqsija rrappurtata u klawżola relattiva hija sottili ħafna:

• (a) Me ia descovre cual cosa ia es en la caxa. – Skoprejt dak li kien fil-kaxxa. (Mistoqsija rrappurtata)
• (b) Me ia descovre lo cual ia es en la caxa. – Skoprejt il-ħaġa li kienet fil-kaxxa. (klawsola relattiva)

Fl-eżempju (a), skoprejt l-identità tal-ħaġa fil-kaxxa, anke jekk ma kontx naraha direttament. Fl-eżempju (b), skoprejtha, il-ħaġa fiżika nnifisha.

Klawsoli

Bħal sentenza, klawsola fiha suġġett u verb, iżda tifforma parti minn sentenza akbar.

Kull sentenza fiha klawsola ewlenija. Dan jista 'jiġi modifikat f'varjetà ta' modi permezz ta 'klawsoli subordinati waħda jew aktar. Jekk klawżola subordinata timmodifika frażi ta 'nom, din tissejjaħ klawżola relattiva. Jekk timmodifika verb jew il-klawsola ewlenija kollha, din tissejjaħ klawżola avverbjali. U jekk tilgħab il-parti ta 'nom, hija msejħa klawsola ta' nom.

Barra minn hekk, sentenza jista 'jkun fiha aktar minn klawżola ewlenija.

Klawsoli relattivi

Klawsola relattiva hija klawżola li timmodifika nom. Klawsoli relattivi jsegwu n-nomi li jimmodifikaw, u ġeneralment jibdew b'wieħed mill-pronomi relattivi ci u cual:

• La om ci ia abita asi ia vade a New York. - Ir-raġel li kien jgħix hawn mar New York.
• La poma cual ia cade de mea saco es aora noncomable. – It-tuffieħ li waqa 'mill-borża tiegħi issa ma jistax jittiekel.

Għal ċarezza, klawżola relattiva tista 'tkun separata mill-bqija tas-sentenza permezz ta' virgoli, speċjalment jekk tkun twila jew ikkumplikata:

• La poma, cual ia cade de mea saco en la fango a matina ier, es aora noncomable. – It-tuffieħ, li waqa 'mill-borża tiegħi fit-tajn ilbieraħ filgħodu, issa ma jistax jittiekel.

Xi klawsoli relattivi mhumiex essenzjali għat-tifsira tas-sentenza, imma sempliċement żid kumment meta tgħaddi. Klawsoli bħal dawn huma dejjem imwaqqfa minn virgoli:

• La can, ci ave manxas negra, ia morde la polisior. – Il-kelb, li għandu marki suwed, biddel il-pulizija.
• Mea padre, ci ia jubila, abita en Mexico. – Missieri, li huwa rtirat, jgħix il-Messiku.
• Esta jus, cual Ana ia fa, ave un bon sabor. – Din il-meraq, li għamlet Anna, togħma tajba.

Ci u cual jistgħu jġibu ruħhom bħala s-suġġett jew l-oġġett tal-klawsola relattiva. Oġġetti normalment isegwu l-verb, imma meta wieħed minn dawn huwa l-oġġett, dan jippreċedi kemm is-suġġett kif ukoll il-verb:

• La fem ci me ama veni de Frans. - Il-mara (lil min) inħobb ġejja minn Franza.
• La robot cual me ia construi no opera. – Ir-robot li bnejt ma jaħdimx.
• Ta ce nos vade a mea casa, cual es prosima. - Ejja mmorru d-dar tiegħi, li tinsab fil-viċin.

Meta l-pronom relattiv huwa l-oġġett ta 'prepożizzjoni, il-prepożizzjoni tiġi l-ewwel:

• La fem de ci nos parla labora a mea ofisia. – Il-mara li nitkellmu taħdem fl-uffiċċju tiegħi.
• Tua libro, en cual me ia scrive sua nom, es sur la table. – Il-ktieb tiegħek, li fih ktibt isimha, jinsab fuq il-mejda.

Meta de ci jew de cual jintroduċi nom fil-pussess fil-klawsola relattiva, dak in-nom huwa ġeneralment introdott minn sua għal ċarezza:

• Esta fem, de ci sua sposo laber en la banco, es un cocor eselente. - Din il-mara, li r-raġel tagħha jaħdem fil-bank, hija kok eċċellenti.
• La fem, de ci tu conose sua sposo, labora a mea ofisia. – The woman, whose husband you know, works at my office.
• La fem, de ci tu ia dona la letera a sua sposo, es encantante. - Il-mara, li r-raġel tagħha tajt l-ittra, hija sabiħa.
• Mea auto, de cual sua motor es rompeda, es aora dejetada. – Il-karozza tiegħi, li l-mutur tagħha hija miksura, issa hija żibel.

F’xi lingwi, klawżola relattiva tista ’timmodifika l-klawsola ta’ qabel. Fl-elefen, jekk dan ikun ambigwu, espressjoni bħal lo cual, e lo, e esta jew e acel tista 'tintuża minflok:

• El pote salta a un metre alta, e esta ia surprende me. – Huwa jista 'jaqbeż meter għoli, li sorpriż.
• Me ia eleje aprende elefen, lo cual ia es un deside multe bon. – Għażilt li nitgħallem Elefen, li kienet deċiżjoni tajba ħafna.

Mod ieħor biex tibda klawsola relattiva huwa b'avverbju relattiv:

• Me labora en Paris, do me abita. – Mod ieħor biex tibda klawsola relattiva huwa b'avverbju relattiv:
• El va visita en julio, cuando la clima es bon. – Huwa se jżur f'Lulju, meta t-temp ikun tajjeb.
• Acel es la razona perce Juan ia parti. – Din hija r-raġuni għala Juan telaq.

Tali klawsoli relattivi ħafna drabi huma simili għal klawsoli avverbjali:

• Me labora do me abita. – Naħdem fejn noqgħod.
• El va visita cuando la clima es bon. – Huwa se jżur meta t-temp ikun tajjeb.

Klawsoli avverbjali

Klawsola avverbjali timmodifika jew il-verb tal-klawsola ewlenija jew il-klawsola ewlenija nnifisha. Klawsola avverbjali hija introdotta minn wieħed mis-subordinaturi tal-avverbju (como, cuando, cuanto, do) jew wieħed mis-subordinaturi speċjali si, car, afin, u ca:

• Me no teme la can, car el es multe peti. – Ma nibżax mill-kelb, għax huwa żgħir ħafna.
• Si los redui tro rapida sua pesa, los va regania lo. – Jekk jitilfu l-piż malajr wisq, jerġgħu jiksbuh.
• Me core afin la rinoseros no catura me. – Qed niġri sabiex ir-Rhinos ma jaqbdux lili.
• Esta es plu labora ca me ia previde. – Dan huwa aktar xogħol milli stennejt.
• El ia scrive cuando sua madre ia demanda. – Kiteb meta staqsiet ommu.
• El dise ce el es felis do el abita. – Jgħid li huwa kuntent fejn jgħix.
• On no ia permete ce me fa la cosas como me ia desira. – Ma kontx permess li nagħmel l-affarijiet kif ridt.

Klawsola avverbjali introdotta minn subordinatur tal-avverbju (como, cuando, cuanto, do) tista 'titqies bħala klawżola relattiva mqassra. Pereżempju, l-aħħar tliet eżempji ta 'hawn fuq jistgħu wkoll jiġu espressi kif ġej:

• El ia scrive a la ora cuando sua madre ia demanda. – Kiteb dak iż-żmien li staqsiet ommu.
• El dise ce el es felis a la loca do el abita. – Jgħid li huwa kuntent fil-post fejn jgħix.
• On no ia permete ce me fa la cosas en la modo como me desira. – Ma kontx permess li nagħmel l-affarijiet bil-mod li ridt.

Klawsoli tan-nom

Klawsola tan-nom tiffunzjona bħal nom: jista 'jkun is-suġġett jew l-oġġett ta' verb jew prepożizzjoni. Klawsoli tan-nom huma introdotti mis-subordinaturi speċjali ce jew esce, minn wieħed mis-subordinaturi tal-pronom ci u cual, jew minn wieħed mis-subordinaturi tal-avverbju.

Biex tara jekk klawsola hijiex verament klawżola ta 'nom, sostitut "hu", "hi", "hija", jew "huma" għall-klawsola. Jekk dan jipproduċi sentenza tajba, il-klawsola hija klawżola ta 'nom. Klawsoli tan-nom huma tipikament oġġetti ta 'verbi ta' ħsieb, sensing, jew emozzjoni:

• Me vide do tu es. – Nara fejn int.
• Cuando me va parti, me no sabe. – Meta nitlaq, ma nafx.
• Me sabe de do tu veni. – Naf minn fejn ġej.
• Me sabe ci ia dise acel. – Naf minn fejn ġej.
• Me ia oia cual tu ia dise. – Smajt dak li għedt.
• Me pote divina cual el leje. – Smajt dak li għedt.

Ħafna klawsoli tan-nom huma introdotti mis-subordinaturi speċjali ce ("dak") jew l-esce ("jekk"):

• Me pensa ce el es bela. – Naħseb li hi sabiħa.
• Me pensa ce el pote salta a un metre alta. – Naħseb li hi sabiħa.
• Me pensa ce si. – Nahseb.
• Me duta esce el pote salta a un metre alta. – Niddubita jekk / li hu jista 'jaqbeż metru għoli.

Klawsoli tan-nom spiss jirrappurtaw dak li qal xi ħadd, ħaseb, jew staqsa. Fil-każijiet kollha, it-tensjoni tal-verb fil-klawsola tan-nom tibqa 'l-istess bħal dik fid-diskors, il-ħsieb jew il-mistoqsija oriġinali:

• Me ia dise: “Me veni de London.” → Me ia dise ce me veni de London.
  • Għedt: "Jien ġej minn Londra." → Għedt li ġejt minn Londra.
• El pensa: “La tren ia es tarda.” → El pensa ce la tren ia es tarda.
  • Hija taħseb: "Il-ferrovija kienet tard." → Hi taħseb li l-ferrovija kienet tard.
• El ia demanda: “Cuando nos va parti?” → El ia demanda cuando nos va parti.
  • Huwa staqsa: "Meta se nitilqu?" → Huwa staqsa meta nitilqu.
• Me va vole sabe: “Do la selebra es?” → Me va vole sabe do la selebra es.
  • Irrid inkun naf: "Fejn hu l-partit?" → Irrid inkun naf fejn tinsab il-partit.

Klawsoli relattivi u avverbjali xi kultant jistgħu jiġu konfużi ma 'klawsoli tan-nom. Biex tiċċara li hija maħsuba klawżola relattiva jew avverbjali, żid nom jew pronom qabel cual jew ci:

• Me no comprende la ata cual tu intende. – Ma nifhimx l-azzjoni li biħsiebek.
• Me ia oia lo cual tu ia dise. – Smajt dak li għedt.
• Me no conose el ci tu ia indica. – Ma nafx il-persuna li indikajt.
• Me vide la loca do tu es. – Nara l-post fejn int.
• Me no sabe la ora cuando me va parti. – Nara l-post fejn int.
• Verb infinittiv jista 'jkun maħsub ukoll bħala li jintroduċi tip ta' klawsola tan-nom.

Klawsoli kkoordinati

Żewġ klawsoli ewlenin jistgħu jiġu marbuta flimkien f'sentenza waħda permezz ta 'koordinazzjoni ta' konġunzjonijiet. Virgola hija spiss inkluża qabel il-konġunzjoni:

• Me ia desira la auto, ma me no ia ave la mone. – Jien ridt il-karozza, imma ma kellix il-flus.
• Me desira un bon carera e me vole ance trova un sposa bela. – Irrid karriera tajba u rrid ukoll insib mara sabiħa.

Klawsoli bħal dawn jistgħu joqgħodu bħala sentenzi indipendenti, bi jew mingħajr konġunzjonijiet:

• El ia vole canta e el ia vole dansa, ma el ia teme. – Ried ikanta u ried jiżfen, imma kien jibża '.
• El ia vole canta. E el ia vole dansa. Ma el ia teme. – Huwa jrid ikanta. U ried jiżfen. Imma kien jibża '.
• El ia vole canta. El ia vole dansa. El ia teme. – Ried ikanta. Ried jiżfen. Huwa kien jibża '.

Numri

Numri Kardinal

In-numri tal-Kardinal bażiċi huma:

• zero – żero
• un – wieħed
• du – tnejn
• tre – tlieta
• cuatro – tlieta
• sinco – tlieta
• ses – sitta
• sete – seba '
• oto – tmienja
• nove – disa '
• des – għaxra
• sento – mija
• mil – elf
• milion – miljun

Numri sa 999 huma miktuba bħala kliem wieħed li fihom sa tliet komponenti, immarkati flimkien. Kull komponent jirrappreżenta ċifra, u jikkonsisti f'numru kardinali bejn in-NU u Nove, ma 'DES jew Sento mehmuża jekk iċ-ċifra tirrappreżenta multiplu ta' għaxra jew mija. Multipli singoli ta 'għaxra u mitt huma espressi bħala Just Des u Sento, mingħajr l-ebda referenza għan-NU. Il-komponenti għal multipli żero (bħal "0" f '"209") jitħallew barra għal kollox.

• des-un – 11
• des-du – 12
• des-nove – 19
• dudes – 20
• dudes-un – 21
• dudes-sinco – 25
• sento-un – 101
• sento-des-du – 112
• tresento-dudes-un – 321
• cuatrosento – 400
• novesento-sinco – 905

Mil u milion huma dejjem miktuba bħala kliem waħedhom, li jisseparaw kull grupp ta 'tliet ċifri:

• mil setesento-sesdes-tre – 1763
• du mil un – 2001
• tre mil des-cuatro – 3014
• cuatrodes-sinco mil sessento-setedes-oto – 45 678
• novesento-otodes-sete milion sessento-sincodes-cuatro mil tresento-dudes-un balones roja – 987 654 321 balloġġi ħomor

Meta tikteb numri f'ċifri, Elefen juża spazju bejn kull grupp ta 'tliet ċifri, kif muri hawn fuq. Il-punt deċimali huwa miktub bħala perjodu (punt) jew virgola, skont il-preferenza, u bl-istess mod ippronunzjat bħala Punto jew Virgula. Ċifri wara l-punt deċimali huma sempliċement elenkati:

• tre punto un cuatro un ses – 3.1416
• du virgula zero nove – 2,09

Numri negattivi huma espressi b'min:

• min sinco grados – Minus Ħames Gradi

Eluf ta ’miljuni

Il-kelma "biljun" tista 'tfisser jew elf miljun jew miljun miljun, skont il-kultura. Problemi simili jaffettwaw "triljun", "kwadriljun", eċċ. Biex tevita konfużjoni, Elefen jippreferi jispeċifika dawn in-numri b'mod espliċitu:

• mil milion – 1 000 000 000 (wieħed b'disa 'żero, 10⁹)
• milion milion – 1 000 000 000 000 (10¹²)
• mil milion milion – 1 000 000 000 000 000 (10¹⁵)

Il-kliem bilion, trilion, cuadrilion, eċċ jeżistu fl-elefen, iżda kelliem li jużahom għandu jieħu ħsieb biex jiċċara t-tifsira.

Fil-kitba xjentifika, l-iktar għażla ċara hija li tuża l-prefissi internazzjonali:

• deca- (da) – 10
• ecto- (h) – 100
• cilo- (k) – 10³
• mega- (M) – 10⁶
• giga- – 10⁹
• tera- – 10¹²
• peta- – 10¹⁵
• exa- – 10¹⁸
• zeta- – 10²¹
• iota- – 10²⁴

Numri ordinali

Meta numru jippreċedi nom, huwa numru kardinali, li jindika kwantità:

• tre omes e cuatro femes – tliet irġiel u erba 'nisa

Iżda meta numru isegwi nom, huwa numru ordinali, li jindika pożizzjoni f'sekwenza:

• la om tre – It-Tielet Raġel
• la pato ses – Is-Sitt Papra
• la paje un – L-Ewwel Paġna, Paġna Wieħed

Prima hija alternattiva komuni għan-NU ordinali, iżda ma tistax tintuża għal ordnijiet ogħla li jiġru li jispiċċaw f '"1":

• la paje prima – L-Ewwel Paġna
• sala sento-un – Kamra 101

Numero jista 'jintuża bħala nom finta biex jappoġġja numru ordinali:

• El es numero tre. – Huwa n-numru tlieta / Huwa t-tielet.
• A cual paje tu es? Me es a numero setedes. – Fuq liema paġna int? Jien fuq in-numru sebgħin.
• Numero tre, me vole grasia la furnores de come. – It-tielet nett, irrid nirringrazzja lill-caterers.

Frazzjonijiet

Użu wieħed tas-suffiss -i huwa li tifforma kliem għal numri frazzjonali:

• dui – Nofs
• tri – it-tielet
• cuatri – kwart, ir-raba '
• desi – Għaxar
• des-dui – Għaxar
• cuatrodesi – erbgħin
• senti – mija
• tresento-sesdes-sinci – 1/365
• mili – 1/1000
• dudes-mili – 1/20 000

Il-frazzjonijiet isegwu r-regoli għal nomi ordinarji:

• un tri de la tarte – terz tat-torta
• du tris de la tarte – żewġ terzi tat-torta
• esta tri ardeda de la tarte – din it-tielet maħruq tat-torta
• un cuatri de un sentenio – kwart seklu
• tre tredes-duis de un diton – Tlieta u tletin sekonda ta 'pulzier

Hemm ukoll mod ieħor kif tesprimi frazzjonijiet:

• tre e un dui oras – tliet sigħat u nofs
• tre oras e un dui – tliet sigħat u nofs
• sete e un dui milion anios – seba 'miljun sena u nofs
• des persentos de la popla = għaxra fil-mija tan-nies
• des sentis de la popla = għaxra fil-mija tan-nies
• du punto sete sinco oto metres = 2.758 metri

Għall-kitba xjentifika, prefissi internazzjonali huma disponibbli:...

• desi- (d) – 1/10
• senti- (c) – 1/100
• mili- (m) – 10⁻³
• micro- (μ) – 10⁻⁶
• nano- (n) – 10⁻⁹
• pico- (p) – 10⁻¹²
• femto- (f) – 10⁻¹⁵
• ato- (a) – 10⁻¹⁸
• zepto- (z) – 10⁻²¹
• iocto (y) – 10⁻²⁴

Multipli

Is-suffiss -uple jifforma kliem għal multipli numeriċi:

• duple – doppju, duo, par, koppja
• truple – triple, trio
• cuatruple – quadruple

Frażijiet b'ves jew veses jesprimu kemm-il darba jiġri xi ħaġa:

• a un ves – darba
• a du veses – darbtejn
• a tre veses – tlieta, tliet darbiet

Ves ma jesprimix multiplikazzjoni aritmetika.

Aritmetika

Barra minn hekk hija espressa b'plu jew e:

• Un plu un es du. – Wieħed flimkien ma 'wieħed huwa tnejn.
• Du e du no es sinco. – Tnejn u tnejn mhumiex ħamsa.

It-tnaqqis huwa espress b'min:

• Ses min tre es tre. – Sitt nieqes tlieta huwa tlieta.

Il-multiplikazzjoni hija espressa bil-multiplida par, ħafna drabi ssimplifikata għal biss par:

• Du multiplida par tre es ses. – Tnejn immultiplikati bi tlieta daqs sitta.
• Ses par cuatro es dudes-cuatro. – Sitt darbiet erbgħa huwa erbgħa u għoxrin.

Id-diviżjoni hija espressa b'divideda entre, ħafna drabi ssimplifikata għal entrebiss:

• Des divideda entre du es sinco. – Għaxar maqsuma bi tnejn huwa ħamsa.
• Sinco entre du es du e un dui. – Ħamsa 'l fuq minn tnejn hija tnejn u nofs.
• Sinco entre du es du punto sinco. – Ħamsa 'l fuq minn tnejn hija 2.5.
• Sinco entre du es du virgula sinco. – Ħamsa 'l fuq minn tnejn hija 2,5.

Il-poteri huma espressi b'a potia u numru ordinali. Cuadrida u cubida huma alternattivi għal "kwadru" u "kubu":

• Tre a potia du es nove. - Tlieta għall-poter ta 'tnejn huwa disgħa.
• Tre cubida es dudes-sete. - Tliet kubu huwa sebgħa u għoxrin.
• des a potia min nove - 10⁻⁹
• des a potia sento - 10¹⁰⁰

L-għeruq huma espressi b'radis u numru ordinali:

• 256 a radis cuatro es 4. – Ir-raba 'għerq ta' 256 huwa 4.
• La radis cuadral de 64 es 8. – L-għerq kwadru ta '64 huwa 8.
• La radis cubo de 27 es 3. – L-għerq tal-kubu ta '27 huwa 3.

Kejl

Kejl fiżiku jista 'jiġi espress f'varjetà ta' modi:

• Cuanto alta es la tore? – Kemm hi għolja t-torri?
• Cuanto de altia la tore ave? – Kemm għandu għoli t-torri?
• La tore es cuanto alta? – It-torri huwa kemm hu għoli?
• La tore ave cuanto de altia? – It-torri huwa kemm hu għoli?
• La tore es 40 metres alta. – It-torri huwa għoli 40 metru.
• La tore ave 40 metres de altia. – It-torri għandu għoli ta '40 metru / it-torri għandu 40 metru għoli.
• La tore es un metre plu alta ca la casa. – It-torri huwa metru ogħla mid-dar.
• La tore ave un metre plu de altia ca la casa. – It-torri għandu għoli wieħed aktar mid-dar.
• La tore es du veses plu alta ca la casa. – It-torri huwa darbtejn ogħla mid-dar.
• La tore ave du de la altia de la casa. – It-torri għandu darbtejn l-għoli tad-dar.
• La casa ave un dui de la altia de la tore. – Id-dar għandha nofs l-għoli tat-torri.
• La tore es duple plu alta ca la casa. – It-torri huwa darbtejn għoli mid-dar.
• La tore ave duple la altia de la casa. – It-torri għandu d-doppju tal-għoli tad-dar.

Prinċipju bażiku huwa li wieħed għandu għoli (ave altia) iżda huwa għoli (es alta).

40 metres alta litteralment ifisser "40 metru għoli" (i.e. il-miters infushom huma għoljin), iżda b'estensjoni naturali dan ifisser "40 metru għoli".

L-istess għażliet japplikaw għal kejl ieħor, bħal:

• larga, largia
• grande, grandia
• pesosa, pesa
• longa, longia
• longa, tempo
• vea, eda
• basa, basia
• profonda, profondia
• frecuente, frecuentia
• rapida, rapidia
• densa, densia

Formazzjoni tal-kliem

Fl-elefen, kliem ġdid jista 'jiġi ffurmat billi jiżdiedu prefissi jew suffissi ma' kliem eżistenti, jew billi tgħaqqad żewġ kelmiet eżistenti bħala nom kompost.

Huwa wkoll possibbli li terġa 'tuża l-aġġettivi bħala nomi, u verbi bħala nomi, mingħajr ma żżid twaħħil.

Prefissi

Meta prefiss li jispiċċa b’konsonanti jiżdied ma’ kelma li tibda bl-istess konsonanti, din il-konsonanti tinkiteb darba biss (inter+rede → interede,​ non+nesesada → nonesesada).

Anti- tfisser "anti-". Jifforma aġġettivi u nomi li jindikaw oppożizzjoni:

• sosia – soċjetà → antisosial – anti-social
• avion – ajruplan→ antiavional – kontra l-ajruplan
• proton – proton→ antiproton – anti-proton

Awto- tfisser "awto-". Jifforma nomi, verbi u aġġettivi li jindikaw azzjonijiet riflessivi jew awtomatiċi:

• respeta – respect → autorespeta – self-respect
• flue – flow → autoflue – to wordwrap
• adere – adhere → autoaderente – self-adhesive

Des- tfisser "un-" jew "dis-" fis-sens li tneħħa azzjoni. Jifforma verbi. Jissimplifika biex de- qabel S, Z, X, jew J:

• botoni – to button → desbotoni – to unbutton
• infeta – to infect → desinfeta – to disinfect
• jela – to freeze → dejela – to thaw
• sifri – to encode → desifri – to decode

Inter- tfisser “inter-”. Jifforma nomi, verbi u aġġettivi li jindikaw azzjonijiet jew stati reċiproċi:

• cambia – to change → intercambia – to exchange
• nasional – national → internasional – international

Media- tfisser "nofs-". Jifforma nomi li jindikaw il-punt tan-nofs ta 'xi ħaġa:

• note – night → medianote – midnight
• estate – summer → mediaestate – midsummer
• punto – point → mediapunto – midpoint

Non- tfisser "un-", "non-". Jifforma aġġettivi u nomi li jindikaw opposti:

• justa – just → nonjusta – unjust
• ativa – active → nonativa – inactive
• nativa – native → nonativa – non-native
• nesesada – necessary → nonesesada – unnecessary
• crede – belief → noncrede – disbelief

Pos- tfisser “post-”. Jifforma nomi, verbi u aġġettivi li jirreferu għal żmien (jew post) li jinsab wara jew wara (pos) ieħor:

• graduada – graduate → posgraduada – postgraduate
• media – middle → posmedia – afternoon
• alveolo – alveolus → posalveolal – postalveolar

Pre- tfisser “pre-”. Jifforma nomi, verbi u aġġettivi li jirreferu għal żmien (jew post) li jinsab qabel jew quddiem (ante) ieħor:

• graduada – graduate → pregraduada – undergraduate
• istoria – history → preistoria – prehistory
• judi – judge → prejudi – prejudge

Re- tfisser “ri-”. Jifforma verbi li jindikaw azzjoni ripetuta, jew azzjoni fid-direzzjoni inversa:

• comensa – to begin / to start → recomensa – to begin again / to restart
• pleni – to fill → repleni – to refill / to replenish
• paia – to pay → repaia – to pay back / to repay
• veni – to come → reveni – to come back / to return

Su- tfisser “sotto-” jew “taħt-”. Jifforma nomi, verbi u aġġettivi li jindikaw punt aktar baxx fil-ġerarkija:

• teninte – lieutenant → suteninte – sublieutenant
• divide – to divide → sudivide – to subdivide
• consensa – conscious → suconsensa – subconscious
• indise – index figure → suindise – subscript
• campion – champion → sucampion – runner-up

Supra- tfisser "super-" jew "over-". Jifforma nomi, verbi u aġġettivi li jindikaw punt ogħla fil-ġerarkija. Jissimplifika għal supr- qabel A:

• computador – computer → supracomputador – supercomputer
• pasa – to pass → suprapasa – to surpass
• dramosa – dramatic → supradramosa – overdramatic / sensational
• fem – woman → suprafem – superwoman
• natural – natural → supranatural – supernatural
• analise – analyze → supranalise – overanalyze

Vis- tfisser “viċi-”. Jifforma nomi li jindikaw deputati:

• presidente – president → vispresidente – viċi-president
• re – king → visre – viceroy

Bon- u mal- jiffurmaw verżjonijiet tajbin u ħżiena (jew żbaljati) ta 'aġġettivi u verbi, kultant metaforikament. Mal- huwa spiss ekwivalenti għal "mis-" bl-Ingliż:

• parla – speak → bonparlante – eloquent
• vende – sell → bonvendeda – bestselling
• dise – say → bondise – bless
• veni – come → bonveni – welcome
• acusa – accuse → malacusa – libel / slander
• comprende – understand → malcomprende – misunderstand
• nomida – named → malnomida – misnamed
• odorosa – smelly → malodorosa – foul-smelling

In-numri u l-frazzjonijiet jintużaw bħala prefissi fuq ċerti kliem. Mal-membri tal-familja, in-numri jindikaw ġenerazzjonijiet dejjem aktar imbiegħda, bħal sekwenzi ta’ “great-” bl-Ingliż:

• avo – grandfather → duavo – bużnannu
• neta – neputi → treneta – buż-bun-neputi
• pede – sieq → cuatropede – quadruped(al)
• sore – sister → duisore – nofs oħt
• galon – gallun → cuatrigalon – quart

Suffissi

Ħafna suffissi jibdew b'vokali. Meta tali suffiss jiżdied ma’ kelma li diġà tispiċċa b’vokali, il-vokali eżistenti titneħħa, sakemm ma kinitx l-unika vokali fil-kelma oriġinali:

• fruta – fruit → frutosa – fruity
• jua – logħba→ jueta – ġugarell
• fe – fairy → fein – fairy-like

Fejn suffiss joħloq sekwenza vokali invalida, it-tieni vokali tas-sekwenza titneħħa:

• comedia + -iste → (comediiste) → comediste – kummidjant

Hemm żewġ eċċezzjonijiet għal dawn ir-regoli:

• tre + -i → tri
• tre + -uple → truple

Suffiss li jiffurmaw verbi

Bħal verbi oħra, il-verbi prodotti minn dan is-suffiss jistgħu jintużaw kemm b'mod tranżittiv kif ukoll b'mod intransittiv, jew bħala nomi.

-i hija miżjuda man-nomi u l-aġġettivi biex tifforma verbi li jfissru "biex issir ...", "biddlet fi ...". Bħala każ speċjali, dan jinkludi wkoll verbi li jfissru “li jarmu sustanza jew parti ġdida”:

• arco – arch → arci – to arch
• roja – red → roji – to redden
• umida – damp → umidi – to humidify
• duple – double → dupli – to double
• saliva – saliva → salivi – to salivate
• flor – flower → flori – to blossom

-i tagħmel ukoll verbi li jfissru "li tuża ..." (tipikament bħala għodda jew apparat), jew "li tapplika ..." (sustanza jew konvenzjoni):

• boton – buttuna → botoni – buttuna
• telefon – telefon → telefoni – ċempel
• sponja – sponża → sponji – to sponge
• pinta – żebgħa → pinti – żebgħa
• nom – isem → nomi – ismijiet

Suffissi li jiffurmaw aġġettivi

Bħal aġġettivi oħra, l-aġġettivi prodotti minn dawn is-suffissi jistgħu jerġgħu jintużaw bħala nomi li jindikaw nies jew affarijiet li għandhom il-kwalità speċifikata.

-in huwa miżjud ma 'nom biex joħloq aġġettiv li jfisser "simili għal ...", "-like", "-ish":

• ami – ħabib → amin – friendly
• enfante – child → enfantin – childlike / childish
• fantasma – ghost → fantasmin – ghostly
• menta – mint → mentin – minty
• monstro – monster → monstrin – monstrous
• serpente – snake → serpentin – snakelike / serpentine

-osa hija miżjuda ma 'nom biex tagħmel aġġettiv li jfisser "mimli bi ..." jew "magħmul minn ...":

• zucar – sugar → zucarosa – sugary
• oro – gold → orosa – made of gold
• capel – hair → capelosa – hairy
• crea – create → creosa – creative
• melma – slime → melmosa – slimy
• jua – game → juosa – playful
• caos – chaos → caososa – chaotic

-al huwa miżjud ma 'nom biex jifforma aġġettiv ġenerali li jfisser "li jappartjenu għal ..." jew "li tagħmel ma ...":

• fotografia – photography → fotografial – photographic
• nasion – nation → nasional – national
• siensa – science → siensal – scientific
• averbo – adverb → averbal – adverbial
• erita – inheritance → erital – hereditary
• mito – myth → mital – mythical
• monce – monk → moncal – monastic

-iste huwa miżjud ma 'nom li jindika twemmin, bħal reliġjon jew filosofija, biex jagħmel aġġettiv ġenerali. Jekk in-nom jispiċċa b'-isme, allura -iste jieħu postu. F'xi kliem fejn l-għerq huwa nom proprju, il-vokali finali tan-nom tinżamm

• jekk dan jipproduċi kelma aktar internazzjonali:
• bigamia – bigamy → bigamiste – bigamous
• otimisme – optimism → otimiste – optimistic
• puria – cleanliness → puriste – puristic
• Mitra – Mithras → mitraiste – Mithraist

-an huwa miżjud ma 'ftit nomi li jindikaw firxa ta' spazju jew ħin (postijiet u eras) biex jiffurmaw aġġettivi ġenerali:

• suburbe – suburb → suburban – suburban
• Victoria – Victoria → victorian – Victorian

-an huwa wkoll wieħed mill-ħames suffissi standard biex jiffurmaw aġġettivi li jindikaw lingwi u popli. L-erbgħa l-oħra huma -es, -ica, -i, u -sce. Għal dawn l-aġġettivi, Elefen juża kliem li jinstemgħu bl-aktar mod possibbli għall-ismijiet indiġeni: bħala riżultat, xi ismijiet jużaw suffiss speċjali tagħhom stess, jew l-ebda suffiss, u l-għerq ġieli jiġi modifikat ukoll:

• Africa – Africa → african – African
• Frans – France → franses – French
• Elas – Greece → elinica – Greek
• Arabia – Arabia → arabi – Arabian
• Rusia – Russia → rusce – Russian
• Europa – Europe → european – European
• Deutxland – Germany → deutx – German
• Britan – Britain → brites – British

Iżda dawk li jippreferu jistgħu sempliċement iżidu -an ma' kwalunkwe isem ta' pajjiż:

• Frans – France → fransan – French
• Elas – Greece → elasan – Greek
• Arabia – Arabia → arabian – Arabian
• Rusia – Russia → rusian – Russian
• Deutxland – Germany → deutxlandan – German
• Britan – Britain → britanan – British

-ica hija miżjuda ma 'nom li jindika problema medika, psikoloġika, jew simili, biex tifforma aġġettiv li jiddeskrivi persuna li għandha l-problema:

• catalesia – catalepsy → catalesica – cataleptic
• xenofobia – xenophobia → xenofobica – xenophobic

-nte jiżdied ma’ verb biex joħloq il-partiċipju attiv, aġġettiv li jfisser “-ing”, jiġifieri “tali li jagħmel (l-azzjoni speċifikata)”. Il-partiċipju attiv ta' es huwa esente:

• ama – to love → amante – loving
• depende – to depend → dependente – dependent
• dormi – to sleep → dorminte – asleep
• obedi – to obey → obedinte – obedient
• pare – to appear / to seem → parente – apparent
• es – to be → esente – being

In-nomi li jispiċċaw f'-nte ma jintużawx bħala ismijiet ta' azzjonijiet:

• La covrente es sur la caxa. – The lid/covering is on the box.
• Covre la caxa es un bon idea. – Covering the box is a good idea.

-da jiġi miżjud ma’ verb biex jifforma l-partiċipju passiv, aġġettiv li jfisser “-ed”, jiġifieri “tali li għandu jew kellu … għamel miegħu”:

• ama – to love → amada – beloved
• clui – to close → cluida – closed
• conose – to know → conoseda – known
• jela – to freeze → jelada – frozen
• nesesa – to need → nesesada – needed / necessary
• putri – to rot → putrida – rotten

Wieħed ma jużax -da biex jindika l-passat tal-verbi:

• La caxa es covreda par la tela. - f'dan iż-żmien, id-drapp ikopri l-kaxxa.
• La tela ia covre la caxa. - fil-passat, id-drapp kien jgħatti l-kaxxa.

-able huwa miżjud ma 'verb biex jagħmel aġġettiv li jfisser "-kapaċi", "kapaċi li ... għamilha", jew "dennja li ... għamilha":

• ama – to love → amable – lovable
• come – to eat → comable – edible
• infla – to inflate → inflable – inflatable
• loda – to praise → lodable – praiseworthy
• nota – to note → notable – notable
• titila – to tickle → titilable – ticklish

Suffissi li jiffurmaw nomi

-or tfisser "-er". Meta miżjuda ma 'verb, tagħmel nom li jfisser persuna li twettaq l-azzjoni speċifikata, ħafna drabi tipikament jew abitwalment. Meta miżjuda ma 'nom, tagħmel nom li jfisser persuna li taħdem mal-ħaġa speċifikata, jew tilgħab l-isport speċifikat:

• aida – to help → aidor – helper
• deteta – to detect → detetor – detective
• dirije – to direct → dirijor – director
• fumi – to smoke → fumor – smoker
• gania – to win → ganior – winner
• jogla – to juggle → joglor – juggler
• parla – to speak → parlor – speaker (person)
• pexa – to fish → pexor – fisherman
• carne – meat → carnor – butcher
• vaso – pot → vasor – potter
• futbal – football → futbalor – footballer
• tenis – tennis → tenisor – tennis player

-ador tfisser ukoll "-er", iżda toħloq nomi li jfissru għodda jew magna li twettaq l-azzjoni speċifikata, jew taħdem fuq il-ħaġa speċifikata:

• caldi – heat → caldador – heater
• computa – compute → computador – computer
• fax – fax → faxador – fax machine
• lava – wash → lavador – washing machine / dishwasher
• parla – speak → parlador – loudspeaker
• surfa – surf / browse → surfador – (web) browser
• umidi – dampen → umidador – humidifier

-eria hija miżjuda ma 'nom jew verb biex tagħmel nom li jfisser post, ħafna drabi ħanut, assoċjat ma' l-azzjoni jew ħaġa speċifikata:

• cafe – coffee → caferia – cafe
• pan – bread → paneria – bakery, baker’s shop
• beli – beautify → beleria – beauty salon
• campana – bell → campaneria – bell tower
• fruto – fruit → fruteria – orchard
• monce – monk → monceria – monastery
• planeta – planet → planeteria – planetarium
• xef – chief / leader → xeferia – headquarters

-ia hija ekwivalenti għal “-ness” jew “-ity” jew “-ship” jew “-hood” bl-Ingliż. Jifforma nomi astratti li jservu bħala l-ismijiet tal-kwalitajiet. Meta -ia tiġi miżjuda ma’ kelma li tispiċċa fi -ia, il-kelma ma tinbidilx:

• ajil – agile → ajilia – agility
• felis – happy → felisia – happiness
• jelosa – jealous → jelosia – jealousy
• neutra – neutral → neutria – neutrality
• madre – mother → madria – motherhood
• enfante – child → enfantia – childhood
• sultan – sultan → sultania – sultanate
• fria – cold → fria – coldness
• vea – old / old person → veia – old age

Kliem bħal enfantia u sultania jistgħu jindikaw żmien jew post li fih il-kwalità teżisti.

L-ismijiet ta’ bosta oqsma ta’ studju jispiċċaw ukoll b’ia (jew ica) imma dan huwa parti mill-għerq, u mhux suffiss. L-ismijiet tal-prattikanti korrispondenti huma ffurmati b'-iste. -iste jintuża wkoll biex jifforma l-ismijiet ta’ dawk li jemmnu f’reliġjon jew filosofija (kif derivati mis-suffiss aġġettiv -iste), l-ismijiet ta’ mużiċisti, u l-ismijiet ta’ ċerti nies oħra li jispiċċaw b’“-ist-” internazzjonalment:

• jeografia – geography → jeografiste – geographer
• psicolojia – psikoloġija→ psicolojiste – psychologist
• cimica – chemistry → cimiciste – chemist
• eletrica – electricity → eletriciste – electrician
• musica – music → musiciste – musician
• Crixna – Krishna → crixnaiste – Krishnaist
• ideal – ideal → idealiste – idealist(ic)
• gitar – guitar → gitariste – guitarist
• solo – solo → soliste – soloist
• jornal – ġurnal→ jornaliste – journalist
• sicle – cycle → sicliste – ċiklist

-isme jifforma l-ismijiet ta 'sistemi ta' twemmin, li jissostitwixxi -iste fl-isem ta 'min jemmen. Jiġri wkoll f'ċerti kliem ieħor li jispiċċa fi "-ism-" internazzjonalment:

• dauiste – Taoist → dauisme – Taoism
• altruiste – altruist(ic) → altruisme – altruism
• raziste – razzista → razisme – razziżmu
• sindicatiste – syndicalist → sindicatisme – syndicalism
• turiste – turisti→ turisme – tourism
• simbol – symbol → simbolisme – simboliżmu
• canibal – cannibal → canibalisme – kannibaliżmu

Suffissi inqas produttivi

Is-suffissi li ġejjin huma applikati biss għal kliem speċifiku, kif definit fid-dizzjunarju.

-eta huwa miżjud ma 'ċerti nomi biex jinħoloq isem għal verżjoni ta' xi ħaġa li tkun tnaqqset b'mod partikolari. Dan jinkludi l-ismijiet ta 'annimali żgħar u ħwejjeġ ta' ġewwa. -eta tista’ tiġi miżjuda bl-istess mod ma’ ftit verbi u aġġettivi biex toħloq kliem għal verżjonijiet imnaqqsa ta’ azzjonijiet u kwalitajiet:

• bebe – baby → bebeta – newborn baby
• caro – cart → careta – handcart
• imaje – image → imajeta – thumbnail
• lente – lens → lenteta – contact lens
• mone – money → moneta – coin
• orolojo – clock → orolojeta – watch
• bove – cow / ox → boveta – calf
• ovea – sheep → oveta – lamb
• calsa – stocking → calseta – sock
• camisa – shirt → camiseta – undershirt / T-shirt
• jaca – jacket → jaceta – vest (US) / waistcoat (Br)
• pluve – to rain → pluveta – to drizzle
• rie – to laugh → rieta – to giggle
• parla – to speak → parleta – to chat
• bela – beautiful → beleta – pretty, cute

-on huwa miżjud ma 'ċerti nomi biex jinħoloq isem għal verżjoni ta' xi ħaġa li ġiet miżjuda b'mod partikolari. Dan jinkludi l-ismijiet tal-ħwejjeġ ta’ barra:

• abea – bee → abeon – bumblebee
• caxa – box → caxon – crate
• dente – tooth → denton – fang / tusk
• dito – finger → diton – thumb
• padre – father → padron – patriarch / boss
• sala – room → salon – living room
• seja – chair → sejon – armchair
• calsa – stocking → calson – tights / pantyhose
• jaca – jacket → jacon – overcoat

-eta u -on mhumiex sinonimi għal peti u grande: huwa pjuttost possibbli li jkollok un careta grande jew un salon peti. Minflok, jiffurmaw kliem b’tifsiriet ġodda speċifiċi li jistgħu jiġu deskritti b’mod laxk bħala verżjonijiet iżgħar jew akbar tal-oriġinal.

-o u -a huma miżjuda ma 'ftit nomi li jindikaw membri tal-familja, biex jaqilbu t-tifsira bejn maskili u femminili rispettivament:

• tio, tia – ziju, zija

L-ismijiet ta' xi siġar huma ffurmati billi l-aħħar -a tal-isem tal-frott jew tal-ġewż tinbidel għal -o:

• pera – lanġas→ pero – siġra tal-lanġas

-esa hija miżjuda ma 'ftit nomi li jindikaw rwoli soċjali storiċi maskili biex jiffurmaw l-ekwivalenti femminili:

• prinse – prinċep → prinsesa – prinċipessa

Affissi tekniċi

Termini xjentifiċi u mediċi internazzjonali huma ffurmati minn sorsi Latini u Griegi permezz ta 'numru kbir ta' prefissi u suffissi tekniċi. Dawn l-affissi jintużaw ukoll f'Elefen, u jsegwu r-regoli ta' traskrizzjoni ta' Elefen.

Meta prepożizzjoni tintuża bħala prefiss tekniku, din issegwi l-istess regola bħal supra-: jekk għandha żewġ sillabi jew aktar u tispiċċa b’vokali, u l-bqija tal-kelma tibda bl-istess vokali, din il-vokali tidher darba biss ( contra+ataca → contrataca).

Is-suffissi -i u -uple jintużaw biex jissemmew frazzjonijiet u multipli.

Nomi komposti

Nom kompost jista’ jiġi ffurmat billi tgħaqqad verb mal-oġġett tiegħu, f’dik l-ordni. Ir-riżultat ifisser persuna jew ħaġa li twettaq l-azzjoni speċifikata fuq l-oġġett speċifikat:

• corti, ungia – shorten, nail → cortiungia – nail clipper
• covre, table – cover, table → covretable – tablecloth
• fura, bolsa – steal, handbag → furabolsa – pickpocket
• lansa, petra – throw, stone → lansapetra – catapult
• para, morde – stop, bite → paramorde – muzzle
• para, pluve – stop, rain → parapluve – umbrella
• pasa, tempo – pass, time → pasatempo – pastime
• porta, mone – carry, money → portamone – wallet
• porta, vose – carry, voice → portavose – spokesperson
• brinca, dorso – hop, back → brincadorso – leapfrog (the game, named after its players)

Jekk l-oġġett jibda b’vokali, dan jinżamm sakemm ma jkunx l-istess bħall-vokali finali tal-verb, bħal f’portavion.

Elefen ma jħallix żewġ nomi konsekuttivi jiffurmaw kompost. Minflok, trid titqiegħed prepożizzjoni bejn iż-żewġ nomi. Pereżempju:

• avia de mar – għasfur tal-baħar
• casa per avias – birdhouse
• xef de polisia – kap tal-pulizija

F'każijiet rari, espressjoni bħal din għandha tifsira speċjali mhux letterali u tiġi ttrattata bħallikieku kienet kelma waħda fissa. Pereżempju, leon-de-mar (iljun tal-baħar) mhuwiex iljun. F'każijiet bħal dawn, il-kliem jingħaqdu b'sing, u kwalunkwe aġġettiv isegwi t-tieni nom. Is-singijiet jistgħu jintużaw ukoll għal komposti aktar letterali meta dan itejjeb iċ-ċarezza:

• un leon-de-mar grande – iljun tal-baħar kbir
• un leon grande de mar – iljun kbir mill-baħar
• un avion grande de mar – ajruplan kbir (għax ajruplan huwa tip ta’ ajruplan)
• un avion-de-mar grande – a big seaplane (alternattiva)
• un avion de mar grande – ajruplan kbir (ambigu, għax jidher li qed jgħid li l-baħar huwa kbir)

Taqsiriet

Numru ta 'abbrevjazzjonijiet jintużaw fl-elefen. Mhumiex miktuba b'perjodi (tikek).

Hemm diversi abbrevjazzjonijiet għal kliem jew frażijiet komuni. Dawn mhumiex kapitalizzati, ħlief fil-bidu ta 'sentenza:

• acc (ance conoseda como) – a.k.a. (magħruf ukoll bħala)
• aec (ante la eda comun) – BCE (qabel l-era komuni) / BC (qabel Kristu)
• ec (de la eda comun) – CE (era komuni) / AD (anno domini)
• etc (e tal cosas, e tal continuante) – eċċ (et cetera), u l-bqija
• lfn – LFN (Lingua Franca Nova)
• n (numero) – eċċ (et cetera), u l-bqija
• nb (nota bon) – NB (nota bene), jekk jogħġbok innota
• ovn (ojeto volante nonidentifiada) – UFO (oġġett li jtajjar mhux identifikat)
• p (paje, pajes) – p (paġna), pp (paġni)
• pd (per dise) – i.e. (id est), jiġifieri
• pe (per esemplo) – e.g. (exempli gratia), jiġifieri
• pf (per favore) – jekk jogħġbok
• ps (pos scrive) – PS (post scriptum), postscript
• tv (televisa, televisador) – TV (televiżjoni)
• v (vide) – ara (televiżjoni)

Elefen iżomm ukoll ftit abbrevjazzjonijiet minn lingwi oħra li huma rikonoxxuti internazzjonalment, inklużi l-abbrevjazzjonijiet standardizzati għal unitajiet metriċi:

• cd (disco compata) – CD (diska kompatta)
• pc (computador personal) – PC (Kompjuter Personali)
• cm (sentimetre) – cm (Ċentimetru)
• km (cilometre) – km (kilometru)
• mg (miligram) – mg (milligramma)
• μm (micrometre) – μm (mikrometru)
• MB (megabait) – MB (megabyte)

Il-forom imqassra ta 'nomi u titli xierqa jużaw ittri kapitali. Iżda kliem minuri bħal la u de - li mhumiex kapitalizzati fil-forma sħiħa tal-isem - mhumiex inklużi fl-abbrevjazzjoni. Nomi bħal dawn huma spiss introdotti minn la, anke meta mqassra:

• Dr (dotor) – Dr (bħala parti mill-isem ta 'persuna)
• Sr (senior) – Mr (bħala parti mill-isem ta 'persuna)
• Sra (seniora) – Mrs, Miss, Ms (bħala parti mill-isem ta 'persuna)
• la NU (Nasiones Unida) – In-NU (Nazzjonijiet Uniti)
• la RU (Rena Unida) – Ir-Renju Unit
• la SUA (Statos Unida de America) – L-Istati Uniti (l-Istati Uniti tal-Amerika)

Xi nomi xierqa huma l-aktar magħrufa internazzjonalment bħala abbrevjazzjonijiet mhux tradotti, u dawn jinżammu fl-elefen:

• IBM – IBM (International Business Machines Corporation)
• KGB – KGB (Комитет государственной безопасности, Committee for State Security)

Punteġġjatura

B'mod ġenerali, Elefen iħalli l-għażla tal-punteġġjatura f'idejn il-kittieb, l-uniċi standards ikunu dawk taċ-ċarezza u l-konsistenza. Hemm ċerti konvenzjonijiet bażiċi, madankollu, li huma l-istess bħal fil-biċċa l-kbira tal-lingwi Ewropej.

L-ewwel kelma f'sentenza għandha tibda b'ittra kapitali.

Marki ta' punteġġjatura primarji

Sentenza ordinarja tispiċċa b’punt jew punt ( . ).

Jekk sentenza hija mistoqsija diretta, tispiċċa b'marka ta' mistoqsija ( ? ).

Marka ta’ esklamazzjoni ( ! ) tista’ tintuża fl-aħħar ta’ sentenza li jkollha intensità emozzjonali jekk titkellem.

Virgola ( , ) tindika pawża naturali f'sentenza, jew xi drabi hija inkluża biss biex tissepara b'mod ċar parti waħda ta' sentenza (bħal klawżola) minn oħra. Il-virgoli jintużaw ukoll biex jisseparaw l-oġġetti ta' lista.

Meta tikteb in-numri, il-punt deċimali jista 'jinkiteb jew bħala virgola jew punt (tikka). Gruppi biswit ta 'tliet ċifri jistgħu jiġu separati bi spazji.

Il-kolon ( : ) jintroduċi preżentazzjoni aktar dettaljata ta’ dak li jippreċediha. Uża ittra kapitali wara kolon jekk dak li ġej huwa sentenza sħiħa, iżda mhux jekk hija biss lista jew parti minn sentenza.

Il-virgola ( ; ) tista’ tintuża minflok perijodu bejn żewġ sentenzi li jirriflettu jew jibbilanċjaw mill-qrib lil xulxin. Tista' wkoll tissepara l-oġġetti ta' lista fejn dawn ikunu twal jew ikun fihom virgoli tagħhom stess.

Tpoġġix spazju fuq ix-xellug ta' marka ta' punteġġjatura primarja. Imma poġġi spazju fuq il-lemin, ħlief fl-aħħar ta' paragrafu.

Il-virgoletti

Il-virgoletti jidhru fil-bidu u fit-tmiem tal-kliem li huma ppreżentati bħala kwotazzjoni diretta. Hemm diversi forom ta' virgoletti fid-dinja, inkluż '“ ‹…› «…».

F'Elefen, il-forma "hija normalment użata, peress li hija ċara, faċli biex tittajpja, u internazzjonali. Meta kwotazzjoni waħda tidher ġewwa oħra, ' titqiegħed madwar il-kwotazzjoni ta' ġewwa - hemm eżempju hawn taħt. F'tipografija tajba, bħal fil-kotba, jintużaw il-forom mgħawġa "" u , iżda dawn mhumiex meħtieġa fil-komunikazzjoni ta 'kuljum. Tpoġġix spazji bejn il-virgoletti u t-test ikkwotat.

F'xi lingwi, sing ( — ) tidher fin-nofs tad-djalogu meta persuna ġdida tibda titkellem, minflok il-virgoletti. Nirrakkomandaw li dan jiġi evitat f'Elefen, minħabba li huwa inqas ċar, u jista 'jiġi konfuż ma' użi oħra ta 'sings.

Meta tikkwota l-kliem ta’ karattru fi storja, il-kwotazzjoni ta’ spiss tkun akkumpanjata minn tag li tindika min qed jitkellem, u l-mod tiegħu. Għal sentenzi bħal dawn f'Elefen, huwa aħjar li tpoġġi sing bejn din it-tikketta u kull parti tal-kwotazzjoni. B'dan il-mod huwa faċli li tippreserva l-punteġġjatura eżatta tas-sentenza oriġinali:

• La vendor murmura – “Ma lo no es tan simple, mea ami.”
• “Me acorda.” – la om responde felis.
• “Perce tu es asi?” – la fem demanda.
• “Cisa” – la bonvolor sujesta – “me pote aida.”
• “Me ave un ami nomida Freda,” – el esplica – “ci es un tortuga.”

Meta tikteb dwar il-lingwi u tikkwota kelma jew frażi sabiex issemmiha, uża biss il-virgoletti:

• Me gusta la parola “xuxa”.
• Sua sposa ia comenta – “Me gusta la parola ‘xuxa’.”

Marki ta' punteġġjatura minuri

L-ellipsis ( … ) tissuġġerixxi pawsa, jew tindika li xi kliem tħallew barra.

Sing ( – jew — ) u parentesi (…) ) jiċċirkondaw il-kummenti mdaħħla fil-fluss normali ta’ sentenza.

L-appostrofu ( ' ) jindika li vokali tħalliet barra. Dan normalment iseħħ biss fil-poeżiji.

F'Elefen, is-simboli tal-munita (€, ¥, £, $, eċċ) jinkitbu qabel jew wara ċ-ċifri tal-prezzijiet, skont id-drawwa tal-pajjiż inkwistjoni.

Jeżistu marki ta' punteġġjatura addizzjonali, iżda l-użu tagħhom ftit li xejn għandu konnessjoni mar-regoli ta' Elefen.