Dijagramma Hertzsprung-Russell
| Dan l-artiklu dwar l-astronomija huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
Id-dijagramma Hertzsprung-Russell, ġeneralment imqassra għal dijagramma HR (mill-isem taż-żewġ astronomi, Ejnar Hertzsprung u Henry Norris Russell, li fassluha b'mod indipendenti madwar l-1910) hija "għodda" teoretika li tirrelata t-temperatura effettiva (rapportata bl-axxissa) u l-luminożità (rapportata f'ordinati) tal-kwiekeb. Fid-dijagramma, it-temperatura effettiva Te tiżdied tiċċaqlaq lejn ix-xellug tul l-axxissa filwaqt li l-luminożità tiżdied billi tiċċaqlaq l-ordinata. Iż-żewġ kwantitajiet huma kwantitajiet fiżiċi li jiddependu strettament fuq il-karatteristiċi intrinsiċi tal-istilla (massa, età u kompożizzjoni kimika), ma jistgħux jitkejlu direttament mill-osservatur, iżda jistgħu jiġu derivati permezz ta' mudelli fiżiċi.
Peress li hemm rabtiet bejn it-temperatura effettiva ta' stilla u l-indiċi tal-kulur tagħha, u bejn il-luminożità tagħha u l-kobor apparenti (jew assolut ) tagħha, huwa possibbli li tinkiseb "verżjoni ta' osservazzjoni" tad-dijagramma HR imsejħa dijagramma tal-kobor tal-kulur, li tirrelata żewġ kwantitajiet li jistgħu jitkejlu direttament mill-osservatur: il- kulur tal- istilla u l-kobor tagħha. Ir-relazzjoni bejn l-indiċi tat-temperatura-kulur u l-luminożità-kobor assoluta tfisser li fl-hekk imsejħa dijagramma tal-kobor tal-kulur il-kobor jonqos tul l-ordinata (b'differenza mill-luminożità) filwaqt li l-indiċi tal-kulur jiżdied lejn il-lemin (b'differenza mit-temperatura effettiva) tul il- axxissa. It-trasformazzjoni eżatta mid-dijagramma HR għad-dijagramma tal-kobor tal-kulur mhijiex sempliċi u tiddependi fuq fatturi ta' osservazzjoni u teoretiċi: distanza, età, kompożizzjoni kimika, gravità tal-wiċċ u struttura interna u atmosferika tal-istilla.