Agatha Christie

Agatha Christie
Ħajja
Isem propju	Agatha Mary Clarissa Miller
Twelid	Ashfield (en) u Torquay (en) , 15 Settembru 1890, 1890, 1891
Nazzjonalità	Renju Unit; Ir-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda
L-ewwel lingwa	Ingliż
Mewt	Winterbrooku Wallingford (en) , 12 Jannar 1976
Post tad-dfin	Cholsey (en)
Kawża tal-mewt	kawżi naturali
Familja
Missier	Frederick Alvah Miller
Omm	Clarisa Margaret Boehmer
Konjuga/i	Archie Christie (en) (24 Diċembru 1914 - Ottubru 1928); Max Mallowan (en) (11 Settembru 1930, 1930 - 12 Jannar 1976)
Ulied	uri Rosalind Christie (en) ;
Aħwa	uri Margaret Frary Miller (en) ; Louis Miller (en) ;
Edukazzjoni
Alma mater	edukazzjoni privata
Lingwi	Ingliż
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	kittieb; rumanzier; crime fiction writer (en) ; xeneġġatur; konsulent drammaturgu; prożatur; awtobijografu; poeta; drammaturgu
Xogħlijiet importanti	The Murder of Roger Ackroyd (en) ; The Sittaford Mystery (en) ; Peril at End House (en) ; Lord Edgware Dies (en) ; Murder on the Orient Express (en) ; The A.B.C. Murders (en) ; Cards on the Table (en) ; Death on the Nile (en) ; Sad Cypress (en) ; Five Little Pigs (en) ; Towards Zero (en) ; A Murder Is Announced (en) ; A Daughter's a Daughter (en) ; Endless Night (en) ; Curtain (en) ; Sleeping Murder (mul) ; And Then There Were None (en)
Premjijiet	List Dame Commander of the Order of the British Empire (1971) ; The Grand Master (1955) ; Fellow of the Royal Society of Literature ; Anthony Award (2000) ; Commander of the Order of the British Empire (1956) ;
Sħubija	Soċjetà Rjali tal-Letteratura
Moviment	Dekalogu ta' Knox
Psewdonomu	Mary Westmacott
Moviment artistiku	rumanz kriminali; rumanz tal-avventuri; awtobijografija; rumanz polizjesk

Agatha Mary Clarissa Christie, Lady Mallowan, (née Miller) twieldet fil-15 ta’ Settembru 1890 u mietet fit-12 ta’ Jannar 1976. Hija kienet awtriċi Ingliża magħrufa għas-66 rumanz polizjesk u għall-14-il ġabra ta' stejjer qosra tagħha, speċjalment dawk li jinvolvu l-investigaturi fittizji Hercule Poirot u Miss Marple. Hija kitbet ukoll il-misteru tal-omiċidju The Mousetrap, l-aktar dramm li ilu jittella’ fit-teatru, u li ilu jintwera fil-West End mill-1952. Christie kitbet fi żminijiet meta n-narrativa polizjeska kienet fl-aqwa tagħha. Għaldaqstant, Christie ġiet imsejħa r-“Reġina tar-Rumanz Polizjesk”. Hija kitbet ukoll sitt rumanzi bil-psewdonimu Mary Westmacott. Fl-1971, Christie ngħatat it-titlu ta’ Dama (DBE) mir-Reġina Eliżabetta t-Tieni għall-kontribuzzjonijiet tagħha fil-letteratura. Barra minn hekk, Christie hija mniżżla fil-Guinness World Records bħala l-aktar kittieba tan-narrattiva li tbigħ kopji, tant li s’issa għandha aktar minn żewġ biljun kopja mibjugħa.

Christie twieldet f’familja għanja mill-klassi medja f’Torquay, Devon.^[1] Hija rċeviet l-edukazzjoni f’darha stess. Is-suċċess tagħha bħala kittieba beda mal-publikazzjoni tar-rumanz The Mysterious Affair at Styles fl-1920. Fil-fatt, qabel din il-pubblikazzjoni, Christie ġiet irrifjutata għal sitt darbiet konsekuttivi. Fl-1914 iżżewġet lill-ewwel raġel tagħha, Archibald Christie u kellhom wild wieħed. Fl-1926 ommha mietet u sentejn wara, Christie ddivorzjat. Wara dawn l-avvenimenti, hija ġiet irrapurtata nieqsa għal 11-il ġurnata, jiem li matulhom dehret fuq l-aħbarijiet ewlenin internazzjonali. Matul iż-żewġ gwerer dinjin, Christie ħadmet fil-bereġ tal-isptarijiet, fejn kisbet għarfien iddettaljat tal-veleni li jissemmew f’ħafna mir-rumanzi, drammi u stejjer qosra tagħha. Wara ż-żwieġ tagħha mal-arkeologu Max Mallowan fl-1930, hija qattgħet diversi xhur f’siti ta’ eskavazzjoni fil-Lvant Nofsani, u użat l-għarfien u l-esperjenza li kisbet dwar l-arkeoloġija fin-narrattiva tagħha.

Skont l-Index Translationum tal-UNESCO, Christie tibqa' l-aktar kittieba tradotta fid-dinja.^[2] Apparti minn hekk, ir-rumanz And Then There Were None huwa wieħed mill-aktar kotba li qatt inbigħu. Id-dramm tagħha The Mousetrap għandu wkoll ir-rekord dinji għall-aktar dramm imtella’ fit-teatru.^[3] Dan id-dramm beda jintwera fl-Ambassadors Theatre fil-West End fil-25 ta’ Novembru tal-1952, u sa Settembru tal-2018 kien ittella’ aktar minn 27,500 darba. Id-dramm ġie temporanjament sospiż minn Marzu tal-2020^[4] sa Mejju tal-2021^[5], minħabba l-lockdowns tal-COVID-19 f'Londra.

Fl-1955, Christie kienet l-ewwel persuna li rċeviet il-Premju Grand Master tal-Mystery Writers of America. Aktar tard f’dik is-sena, Witness for the Prosecution rebaħ il-Premju Edgar għall-aqwa dramm.^[6] Fl-2013, Christie ġiet ivvutata bħala l-aqwa kittieba tar-rumanz polizjesk, filwaqt li The Murder of Roger Ackroyd ġie vvutat minn 600 rumanziera professjonali tal-Assoċjazzjoni tal-Kittieba tar-Rumanzi Polizjeski bħala l-aqwa rumanz polizjesk.^[7] F’vot sostnut mill-patrimonju ta’ Christie f’Settembru tal-2015, And Then There Were None ġie magħżul bħala l-aktar ktieb favorit ta’ Christie madwar id-dinja.^[8] Ħafna mill-kotba u stejjer qosra ta’ Christie ġew addattati għat-televiżjoni u għar-radju, kif ukoll għal-logħob elettroniku u għar-rumanzi grafiċi. Barra minn hekk, aktar minn tletin film huwa bbażat fuq xogħolha.

Referenzi

^ Morgan, Janet P. (1984). Agatha Christie : a biography. Londra: Collins.
^ "Most translated author". Guinness World Records (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-19.
^ "Longest theatrical run". Guinness World Records (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-20.
^ Limited, London Theatre Direct (2020-03-17). "The West End and UK Theatre venues shut down until further notice due to coronavirus". London Theatre Direct (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-20.
^ Lawson, Mark (2021-05-05). "The case of the Covid-compliant murder: how The Mousetrap is snapping back to life" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-20.
^ "Search the Edgars Database! | Edgar® Awards Info & Database". edgarawards.com. Miġbur 2023-03-20.
^ "Agatha Christie's The Murder of Roger Ackroyd voted best crime novel". The Independent (bl-Ingliż). 2013-11-06. Miġbur 2023-03-20.
^ "Result of the World's Favourite Christie Global Vote". www.agathachristie.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-19.

[:0-1] Morgan, Janet P. (1984). Agatha Christie : a biography. Londra: Collins.

[2] "Most translated author". Guinness World Records (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-19.

[3] "Longest theatrical run". Guinness World Records (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-20.

[4] Limited, London Theatre Direct (2020-03-17). "The West End and UK Theatre venues shut down until further notice due to coronavirus". London Theatre Direct (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-20.

[5] Lawson, Mark (2021-05-05). "The case of the Covid-compliant murder: how The Mousetrap is snapping back to life" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-20.

[6] "Search the Edgars Database! | Edgar® Awards Info & Database". edgarawards.com. Miġbur 2023-03-20.

[7] "Agatha Christie's The Murder of Roger Ackroyd voted best crime novel". The Independent (bl-Ingliż). 2013-11-06. Miġbur 2023-03-20.

[8] "Result of the World's Favourite Christie Global Vote". www.agathachristie.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-19.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]