Wikipedija

Muhammad al-Idrisi

ġeografu Għarbi (1100-1165)

Muħammad al-Idrisi jew Muħammed l-Idrisi jew Abu Għabdalla Muħammed l-Idrisi l-Qurtubi l-Ħasani s-Sabti, jew sempliċement al-Idrisi jew l-Idrisi (pronunzja: /æl.ɪd'riːsiː/; bl-Għarbi: أبو عبد الله محمد الإدريسي القرطبي الحسني السبتي, Abu Għabdullah Muħammad al-Idrīsī al-Qurṭubī al-Ħasanī as-Sabtī; bil-Latin: Dreses; 1100-1165), kien ġeografu u kartografu Musulman li qeda dmiru fil-qorti tar-Re Ruġġieru II f'Palermo, Sqallija, l-Italja. Muhammed al-Idrisi twieled f'Ceuta, li dak iż-żmien kienet proprjetà tad-dinastija Almoravida. Huwa ħoloq it-Tabula Rogeriana, waħda mill-iżjed mapep dinjin Medjevali avvanzati.

Muhammad al-Idrisi
Ħajja
Twelid Ceuta, c. 1111, 1099, 1100
Nazzjonalità Renju ta' Sqallija
Mewt Sqallija, 1166
Edukazzjoni
Lingwi Għarbi klassiku
Għarbi
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni kartografu
ġeografu
Eġittologu
storiku
botaniku
kittieb
vjaġġatur
Post tax-xogħol al-Andalus
Sqallija
Andalusija
Xogħlijiet importanti Tabula Rogeriana

Ħajja bikrija immodifika

Al-Idrisi twieled bħala membru tad-dinastija Ħammudida tat-Tramuntana tal-Afrika u Al-Andalus, u kien dixxendent tal-profeta Muħammed permezz tad-dinastija Idrisida Xiita setgħana.[1] Huwa maħsub li Al-Idrisi twieled fil-belt ta' Ceuta fl-1100, li dak iż-żmien kienet ikkontrollata mill-Almoravidi, fejn bużnannuh kien ġie mġiegħel jgħix wara l-waqgħa ta' Málaga Ħammudida kontra ż-Żiridi ta' Granada.[2] Huwa qatta' l-biċċa l-kbira tal-ħajja bikrija tiegħu jivvjaġġa fit-Tramuntana tal-Afrika u f'Al-Andalus (Spanja u l-Portugall Musulmani ta' dak iż-żmien) u milli jidher kiseb tagħrif dettaljat dwar iż-żewġ reġjuni. Huwa żar l-Anatolja meta bil-kemm kellu 16-il sena. Huwa studja fl-università f'Córdoba.[3] Il-vjaġġi tiegħu ħaduh lejn bosta partijiet tal-Ewropa, fosthom il-Portugall, il-Pirinej, il-kosta Atlantika Franċiża, l-Ungerija u Jórvík (issa magħrufa bħala York).

Tabula Rogeriana immodifika

Minħabba l-kunflitt u n-nuqqas ta' stabbilità f'Al-Andalus, al-Idrisi ngħaqad ma' kontemporanji bħal Abu al-Salt fi Sqallija, fejn in-Normanni kienu għelbu lill-Għarab li qabel kienu leali għal-Fatimidi.

Al-Idrisi inkorpora l-għarfien tal-Afrika, l-Oċean Indjan u l-Lvant Imbiegħed miġbura mill-merkanti u mill-esploraturi Iżlamiċi u rreġistrat fuq il-mapep Iżlamiċi bit-tagħrif imwassal mill-vjaġġaturi Normanni biex joħloq l-iżjed mappa akkurata tad-dinja fiż-żminijiet premoderni,[4] li serviet bħala illustrazzjoni konkreta tal-Kitab nuzhat al-mushtaq tiegħu (bil-Latin: Opus Geographicum), li jista' jiġi tradott bħala Strument għal Min Jixtieq Jivvjaġġa lejn Postijiet Imbiegħda.[5]

It-Tabula Rogeriana tfasslet minn al-Idrisi fl-1154 għar-Re Normann Ruġġieru II ta' Sqallija, wara soġġorn ta' tmintax-il sena fil-qorti tiegħu, fejn ħadem fuq il-kummentarji u l-illustrazzjonijiet tal-mappa. Il-mappa, b'leġġendi miktuba bl-Għarbi, filwaqt li turi l-kontinent Ewroasjatiku kollu, turi biss il-parti tat-Tramuntana tal-kontinent Afrikan u ma fihiex dettalji tal-Qarn tal-Afrika u tax-Xlokk tal-Asja.[6]

Ġiet inċiża fuq diska enormi tal-fidda mastizz b'dijametru ta' żewġ metri għal Ruġġieru.

Rigward ix-xogħol ġeografiku ta' al-Idrisi, S.P. Scott fl-1904 kiteb:[4]

Il-kompilazzjoni ta' al-Idrisi timmarka era fl-istorja tax-xjenza. L-informazzjoni storika tagħha mhux biss hija tassew interessanti u siewja, talli d-deskrizzjonijiet tagħha ta' bosta partijiet tad-Dinja għadhom awtoritattivi. Għal tliet sekli sħaħ il-ġeografi kkopjaw il-mapep tiegħu mingħajr l-ebda alterazzjoni. Il-pożizzjoni relattiva tal-lagi li jiffurmaw in-Nil, kif muri fix-xogħol tiegħu, ma tantx tvarja minn dik stabbilita minn Baker u Stanley iktar minn seba' mitt sena wara, u l-għadd tagħhom huwa l-istess. Il-ġenju mekkaniku tal-awtur ma kienx inferjuri għall-għarfien tiegħu. Il-planisfera terrestri u tas-smewwiet tal-fidda li bena għall-patrun irjali tiegħu kellha dijametru ta' kważi sitt piedi, u kienet tiżen erba' mija u ħamsin libbra; fuq naħa minnhom hemm inċiżi ż-żodjaku u l-kostellazzjonijiet, u fuq in-naħa l-oħra, maqsuma għall-konvenjenza f'segmenti, hemm inċiżi l-korpi tal-art u tal-ilma, bil-pożizzjonijiet rispettivi tad-diversi pajjiżi. (traduzzjoni mhux uffiċjali)

Ix-xogħol ta' al-Idrisi influwenza għadd ta' studjużi Iżlamiċi, fosthom Ibn Sa'id al-Maghribi, Hafiz-i Abru u Ibn Khaldun, iżda x-xogħol tiegħu mhux magħruf fil-Punent tal-Ewropa u ma tant kellu influwenza fuq l-iżvilupp tal-kartografija Rinaxximentali.[7]

Deskrizzjoni tal-gżejjer fil-Baħar tat-Tramuntana immodifika

 
Riproduzzjoni tal-planisfera ta' al-Idrisi (bħala globu) fil-Mużew taċ-Ċivilizzazzjoni Iżlamika f'Sharjah, l-Emirati Għarab Magħquda.

Al-Idrisi fit-Tabula Rogeriana famuża tiegħu semma lil Irlandah-al-Kabirah (l-Irlanda l-Kbira).[8] Skontu, "mill-estremità tal-Iżlanda sa dik tal-Irlanda l-Kbira", iż-żmien tat-tbaħħir kien "jum wieħed". Għalkemm l-istoriċi jinnotaw li kemm al-Idrisi kif ukoll in-Norveġiżi għandhom it-tendenza li jnaqqsu d-distanzi; l-uniku post li din ir-referenza x'aktarx li kienet qed talludi għalih kienet Greenland.[9]

Deskrizzjoni tal-kummerċ Ċiniż immodifika

 
It-Tabula Rogeriana, impinġija minn al-Idrisi għal Ruġġieru II ta' Sqallija fl-1154, waħda mill-iżjed mapep dinjin avvanzati. Konsolidazzjoni moderna, murija mis-70 paġna doppja ta' al-Idrisi, ta' taħt fuq peress li l-oriġinal kellha n-Nofsinhar fuq.

Al-Idrisi semma li l-bastimenti Ċiniżi kienu jġorru l-ġlud, ix-xwabel, il-ħadid u l-ħarir. Huwa jsemmi l-oġġetti tal-ħġieġ tal-belt ta' Hangzhou u jiddeskrivi l-ħarir ta' Quanzhou bħala l-aqwa. Fir-rekords tiegħu tal-kummerċ Ċiniż, al-Idrisi kiteb ukoll dwar id-dinastija Silla (waħda mid-dinastiji storiċi tal-Korea, u sieħeb kummerċjali ewlieni taċ-Ċina ta' dak iż-żmien), u kien wieħed mill-ewwel Għarab li għamel dan. Ir-referenzi ta' al-Idrisi għad-dinastija Silla wasslu biex merkanti Għarab oħra jfittxu lid-dinastija Silla u l-kummerċ tagħhom, u kkontribwew għall-perċezzjoni ta' bosta Għarab rigward id-dinastija Silla bħala l-pajjiż Asjatiku-tal-Lvant ideali.

Nuzhat al-Mushtaq immodifika

Minbarra l-mapep, al-Idrisi pproduċa wkoll firxa ta' informazzjoni ġeografika bit-titlu Kitab nuzhat al-mushtaq fi'khtiraq al-'afaq. It-titlu ġie tradott bl-Ingliż bħala The book of pleasant journeys into faraway lands[10] (Il-ktieb tal-vjaġġi pjaċevoli lejn artijiet imbiegħda) jew The pleasure of him who longs to cross the horizons[11] (Il-gost ta' min jixtieq jaqsam l-orizzonti). Ġie ppreservat f'disa' manuskritti, u seba' minnhom fihom il-mapep.[12]

 
Il-mappa tad-dinja ta' al-Idrisi mill-kopja tal-1456 ta' 'Alî ibn Hasan al-Hûfî al-Qâsimî. Skont il-Librerija Nazzjonali Franċiża, "Jeżistu għaxar kopji tal-Kitab Rujar jew tat-Tabula Rogeriana fid-dinja llum. Minn dawn l-għaxra, sitta fihom mappa ċirkolari tad-dinja fil-bidu tax-xogħol li ma tissemmiex fit-test ta' al-Idris". It-test oriġinali jmur lura għall-1154. In-Nofsinhar jinsab fin-naħa ta' fuq tal-mappa.

It-titlu tradott ta' dan ix-xogħol ("pleasure of him ...") attira kummenti favorevoli mit-tim li għażel listi ta' ismijiet għal karatteristiċi li kienu mistennija jiġu skoperti mis-sonda tal-Orizzonti Ġodda ta' stħarriġ tas-sistema ta' Plutone. L-Al-Idrisi Montes hija karatteristika ġeografika f'dik is-sistema li ssemmiet għalih.

Fl-introduzzjoni, al-Idrisi jsemmi żewġ sorsi għall-koordinati ġeografiċi: Claudius Tolomew u "astronomu" li x'aktarx li kien Ishaq ibn al-Hasan al-Zayyat; u jiddikjara li wettaq kontroverifika tar-rapporti bil-fomm ta' diversi informaturi biex jara li l-koordinati ġeografiċi kienu konsistenti.

Pubblikazzjoni u traduzzjoni immodifika

Verżjoni mqassra tat-test bl-Għarbi ġiet ippubblikata f'Ruma fl-1592 bit-titlu: De geographia universali jew Kitāb Nuzhat al-mushtāq fī dhikr al-amṣār wa-al-aqṭār wa-al-buldān wa-al-juzur wa-al-madā’ in wa-al-āfāq li bil-Malti tiġi Rikreazzjoni ta' min jixtieq iżur bliet, reġjuni, pajjiżi, gżejjer, bliet u artijiet imbiegħda.[13][14] Dan kien wieħed mill-ewwel kotba bl-Għarbi li qatt ġew stampati. L-ewwel traduzzjoni mill-oriġinal Għarbi kienet għal-Latin. Il-Maroniti Gabriel Sionita u Joannes Hesronita ttraduċew verżjoni mqassra tat-test li ġiet ippubblikata f'Pariġi fl-1619 bit-titlu ta' Geographia nubiensis.[15] Traduzzjoni kompluta tat-test bl-Għarbi ġiet ippubblikata biss lejn nofs is-seklu 19. Din kienet traduzzjoni bil-Franċiż minn Pierre Amédée Jaubert.[16] Iktar reċentement sezzjonijiet mit-test ġew tradotti għal reġjuni partikolari. Edizzjoni kritika tat-test komplut bl-Għarbi ġiet ippubblikata fl-1970.[17]

Kuntatt Andalusjan-Amerikan immodifika

It-test ġeografiku ta' al-Idrisi, Nuzhat al-Mushtaq, spiss jiġi kkwotat minn dawk li jħaddnu t-teoriji tal-kuntatt Andalusjan-Amerikan pre-Kolombjan. F'dan it-test, al-Idrisi kiteb dan li ġej dwar l-Oċean Atlantiku:[18]

Il-Kmandant tal-Musulmani Ali ibn Yusuf ibn Tashfin bagħat lill-ammirall tiegħu Ahmad ibn Umar, magħruf aħjar bħala Raqsh al-Auzz, biex jattakka gżira partikolari fl-Atlantiku, iżda miet qabel wettaq l-attakk. [...] Lil hinn minn dan l-oċean taċ-ċpar ħadd ma jaf x'hemm iktar. Ħadd ma għandu l-ebda ċertezza, għaliex diffiċli taqsam dan l-oċean. L-atmosfera tiegħu hija mċajpra, il-mewġ tiegħu huwa qawwi ħafna, fih bosta perikli, bestji terribbli, u rjieħ mimlijin tempesti. Hemm bosta gżejjer, uħud minnhom abitati, oħrajn taħt l-ilma. L-ebda navigatur qatt ma qasmu iżda minflok jibqa' qrib il-kosta. [...] Kien mill-belt ta' Liżbona li l-vjaġġaturi kienu jsalpaw bħala Mughamarin, jidħlu fl-oċean taċ-ċpar u riedu jkunu jafu x'kien fih u fejn kien jintemm. [...] Wara li kienu jbaħħru għal tnax-il jum oħra kienu jiltaqgħu ma' gżira li donnha kienet abitata, u fejn kien hemm raba' kkultivat. Huma kienu jbaħħru b'dan il-mod biex jaraw x'kien fih l-oċean. Iżda f'qasir żmien diversi opri tal-baħar daruhom u għamluhom priġunieri, u ttrasportawhom lejn raħal miżeru tul il-kosta. Huma żbarkaw hemmhekk. In-navigaturi hemmhekk raw nies twal b'ġilda ħamra; mingħajr wisq suf ma' ġisimhom, u b'xagħarhom lixx. In-nisa tagħhom kellhom sbuħija straordinarja.

Madankollu, din it-traduzzjoni tal-Professur Muhammad Hamidullah tqajjem xi dubji, peress li tirrapporta, wara li ntlaħqet żona ta' "ilmijiet inkallati u jwaħħlu", li l-Mugharrarin resqu lura u għall-ewwel waslu fi gżira diżabitata fejn sabu "kwantità kbira ta' nagħaġ, b'laħam xieref u li bil-kemm kien jittiekel", u mbagħad "reħewlha lejn in-Nofsinhar" u waslu fil-gżira msemmija hawn fuq fejn f'qasir żmien daruhom bastimenti oħra u ttieħdu lejn "villaġġ b'abitanti b'xagħarhom ċar u twil, b'nisa mill-isbaħ". Fost ir-raħħala, wieħed kien jitkellem bl-Għarbi u staqsihom minn fejn kienu. Imbagħad, ir-re tal-villaġġ ordnalhom jeħduhom lura lejn il-kontinent u baqgħu sorpriżi li ntlaqgħu minn Berberi.[19]

Apparti r-rapporti mħawrin u mill-isbaħ ta' din il-ġrajja, x'aktarx li l-iżjed interpretazzjoni probabbli hi li l-Mugharrarin waslu fil-Baħar ta' Sargasso, parti mill-oċean li kienet miksija bl-alka tal-baħar, qrib ħafna tal-Bermuda iżda elf mil 'il bogħod mill-art kontinentali Amerikana. Imbagħad, fit-triq lura, jaf żbarkaw fl-Ażores jew f'Madeira jew saħansitra fl-iżjed gżira tal-Punent tal-Gżejjer Kanarji, El Hierro (minħabba n-nagħaġ). Finalment, il-ġrajja tal-gżira diżabitata jaf seħħet f'Tenerife jew f'Gran Canaria, fejn il-Mugharrarin x'aktarx li ltaqgħu ma' membri tat-tribù tal-poplu Guanche. B'hekk wieħed jista' jifhem għaliex uħud kienu jitkellmu bl-Għarbi (xi kuntatti sporadiċi kienu nżammew bejn il-Gżejjer Kanarji u l-Marokk) u għaliex ġew deportati minnufih lejn il-Marokk fejn intlaqgħu mill-Berberi. Minkejja dan, il-ġrajja rrapportata minn al-Idrisi hija rendikont ċar ta' għarfien partikolari tal-Oċean Atlantiku li kellhom in-nies mill-Andalusija u mill-Marokk.

Barra minn hekk, al-Idrisi jikteb rendikont ta' tmien Mugharrarin mill-istess familja li jbaħħru minn Liżbona (Lashbuna) fl-ewwel nofs ta' dak is-seklu u baħħru fl-ibħra miksija bl-alka lil hinn mill-Ażores.[20]

Al-Idrisi jiddeskrivi gżira mimlija marguni li wħud jidentifikawha ma' Corvo, Cabo Verde iżda b'bażi batuta.[21]

Dizzjunarju mediku immodifika

Fost ix-xogħlijiet magħrufa inqas ta' al-Idrisi hemm dizzjunarju mediku li huwa kkompila fejn ħejja lista ta' drogi u pjanti sempliċi u l-effetti tal-fejqan tagħhom, li kienu jintużaw mit-tobba, mill-ispiżjara u mill-merkanti fi żmienu.[22] Il-lista hija unika, peress li tinkludi l-ismijiet tad-drogi b'saħansitra 12-il lingwa (fosthom l-Ispanjol, il-Berberu, il-Latin, il-Grieg u s-Sanskritu), inkluż xi sittin terminu bl-Ebrajk trażlitterati bl-Għarbi u li huwa maħsub li ngħaddewlu minn informaturi Lhud tal-Andalusija. Fl-aħħar tas-sezzjoni dwar il-ħxejjex mediċinali deskritti taħt kull ittra tal-alfabett, huwa jagħti indiċi tal-entrati tagħhom.[23] Wieħed mill-kotba dwar il-ħxejjex mediċinali kkwotat minn al-Idrisi huwa l-Kitāb al-Talḫīṣ ta' Marwan ibn Ganah,[24] li min-naħa tiegħu kien ġie influwenzat mit-tabib tal-Andalusija Ibn Juljul.[25]

Fil-kultura popolari immodifika

  • Al-Idrisi huwa l-karattru prinċipali fil-ktieb ta' Tariq Ali bit-titlu Sultan f'Palermo.
  • Al-Idrisi huwa karattru ewlieni fl-opra tal-1926 ta' Karol Szymanowski, Ir-Re Ruġġieru.
  • Al-Idrisi huwa karattru sekondarju fir-rumanz ta' Zeyn Joukhadar, Il-Mappa tal-Melħ u tal-Istilel.[26]
  • Fl-2019, il-Fondazzjoni Factum ħolqot interpretazzjoni tal-mappa dinjija ta' al-Idrisi, diska tal-fidda b'dijametru ta' żewġ metri bbażata fuq il-mapep li jinsabu fil-kopja tal-Librerija ta' Bodleian tan-Nuzhat al-Mushtaq.

Gallerija immodifika

Referenzi immodifika

  1. ^ Pierre Herman Leonard Eggermont (1975). Alexander's Campaigns in Sind and Baluchistan and the Siege of the Brahmin Town of Harmatelia. Peeters Publishers. p. 7. ISBN 978-90-6186-037-2.
  2. ^ Helaine Selin (2008). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer. p. 128. ISBN 978-1-4020-4559-2.
  3. ^ Brotton, Jerry. "RE-CREATING THE LOST SILVER MAP OF AL-IDRISI – Entertainment for he who longs to travel the world" (PDF).
  4. ^ a b Scott, S.P. (1904), History of the Moorish Empire in Europe (Vol. 3), Philadelphia: Lippincott, pp. 461-462.
  5. ^ Titlu mogħti minn John Dickie, Delizia! The Epic History of the Italians and their Food (New York, 2008) p. 17.
  6. ^ "The medieval mapmaker remembered for the wrong map" (bl-Ingliż). 2023-08-24. Miġbur 2024-02-07.
  7. ^ Ahmad, 1992, pp. 170-173.
  8. ^ Dunn, 2009, p. 452.
  9. ^ Ashe, 1971, p. 48.
  10. ^ Ahmad, S. Maqbul (1992), "Cartography of al-Sharīf al-Idrīsī", in Harley, J.B.; Woodward, D. (eds.), The History of Cartography Vol. 2 Book 1: Cartography in the traditional Islamic and South Asian Societies, Chicago: University of Chicago Press, pp. 156–174, ISBN 978-0-226-31635-2.
  11. ^ Levtzion, Nehemia; Hopkins, John F.P., eds. (2000), Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, New York, NY: Marcus Weiner Press, p. 104, ISBN 978-1-55876-241-1.
  12. ^ Ducène, Jean-Charles (2011). "Les coordonnées géographiques de la carte manuscrite d'al-Idrisi". Der Islam. 86: 271–285.
  13. ^ Ahmad, S. Maqbul, ed. and trans. (1960), India and the neighbouring territories in the "Kitab nuzhat al-mushtaq fi'khtiraq al-'afaq" of al-Sharif al-Idrisi, Leiden: Brill, p. 158.
  14. ^ Al-Idrisi (1592), De Geographia Universali : Kitāb Nuzhat al-mushtāq fī dhikr al-amṣār wa-al-aqṭār wa-al-buldān wa-al-juzur wa-al-madā' in wa-al-āfāq, Ruma: Medici.
  15. ^ Sionita, Gabriel; Hesronita, Joannes (1619), Geographia nubiensis: id est accuratissima totius orbis in septem climata divisi descriptio, continens praesertim exactam vniuersae Asiae, & Africae, rerumq[ue] in ijs hactenus incognitarum explicationem, Pariġi: Hieronymi Blageart.
  16. ^ Jaubert, P. Amédée (1836–1840), Géographie d'Édrisi traduite de l'arabe en français d'après deux manuscrits de la Bibliothèque du roi et accompagnée de notes (2 Vols), Pariġi: L'imprimerie Royale.
  17. ^ Al-Idrisi (1970–1984), Opus geographicum: sive "Liber ad eorum delectationem qui terras peragrare studeant." (9 Fascicles) (in Arabic), Edited by Bombaci, A. et al., Napli: Istituto Universitario Orientale.
  18. ^ Mohammed Hamidullah (Winter 1968). "Muslim Discovery of America before Columbus", Journal of the Muslim Students' Association of the United States and Canada 4 (2): 7–9.
  19. ^ Idrisi, Nuzhatul Mushtaq – "La première géographie de l'Occident", comments by Henri Bresc and Annliese Nef, Pariġi, 1999.
  20. ^ Kolombu, Kristofru (1992). The Journal: Account of the First Voyage and Discovery of the Indies (bl-Ingliż). Istituto poligrafico e Zecca dello Stato, Libreria dello Stato. p. 197. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
  21. ^ Ashe, Geoffrey (1962). Land to the West: St. Brendan's Voyage to America (bl-Ingliż). Viking Press. p. 135. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
  22. ^ Al-Idrîsî (1995); Fuat Sezgin & Eckhard Neubauer (eds.), Al-Idrisi, Compendium of the properties of diverse plants and various kinds of simple drugs: kitab al-Jami' li-sifat ashtat al-nabat wa-durub anwa' al-mufradat, Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University: Frankfurt am Main, 1995.
  23. ^ Hamarneh (1973), p. 92.
  24. ^ Amar & Serri (2005), p. 193.
  25. ^ Bos & Käs (2016), p. 213 (nota 146).
  26. ^ Joinson, Suzanne (2018-06-19). "In a Novel, Mystical Maps and Intertwined Journeys in Syria" (bl-Ingliż). Miġbur 2024-02-07.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammad_al-Idrisi&oldid=306684"