Vito Volterra

Vito Volterra
Senatur tar-Renju tal-Italja	;
Senatur tar-Renju tal-Italja
Ħajja
Twelid	Ancona, 3 Mejju 1860
Nazzjonalità	Renju tal-Italja
Mewt	Ruma, 11 Ottubru 1940
Post tad-dfin	Ċimiterju ta’ Ariccia
Familja
Ulied	uri Edoardo Volterra (en) ;
Edukazzjoni
Alma mater	Scuola Normale Superiore (en) ; Università ta’ Pisa
Livell tal-edukazzjoni	PhD fil-filosofija
Teżi	Sopra alcuni problemi di idrodinamica
Direttur tat-teżi	Enrico Betti
Studenti dottorali	Paul Pierre Lévy (en) ; Robert Mazet (en) ; Joseph Pérès (en) ; Cornelia Fabri (en) ; Robert Mazet (en)
Lingwi	Taljan
Għalliema	Ulisse Dini (en)
Studenti	uri Filadelfo Insolera (en) ; René Gateaux (en) ; Luigi Fantappiè (en) ;
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	matematiku; fiżiku; għalliem fl-università; politiku
Impjegaturi	Università ta’ Pisa (1882 - 1893); Università ta’ Torino (1893 - 1900); La Sapienza (1900 - 1931)
Xogħlijiet importanti	Lotka–Volterra equations (en) ; Smith–Volterra–Cantor set (en) ; Volterra integral equation (en) ; Volterra series (en) ; Volterra operator (en) ; Volterra space (en) ; Volterra's function (en)
Premjijiet	List Officer of the Legion of Honour ; Order of Leopold ; Foreign Member of the Royal Society (30 Ġunju 1910) ; Royal Order of the Polar Star ; Mathematical Prize of the Italian Academy of Sciences (1888) ;
Sħubija	Soċjetà Rjali; Accademia dei Lincei; Akkademja tax-Xjenzi tal-URSS; Akkademja tax-Xjenzi ta' San Pietruburgu; Akkademja Rjali Żvediża tax-Xjenzi; Akkademja Papali tax-Xjenzi; Akkademja Ungeriża tax-Xjenzi; Akkademja Russa tax-Xjenzi; Akkademja Ġermaniża tax-Xjenzi Leopoldina; Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL; Soċjetà Rjali ta' Edinburgu; Akkademja Nazzjonali tax-Xjenzi; Akkademja tax-Xjenzi ta’ Torino
Servizz militari
Iġġieldu	L-Ewwel Gwerra Dinjija

Il-Professur Vito Volterra KBE FRS(For) HFRSE^[1] ([ˈviːto volˈtɛrra]; twieled fit-3 ta’ Mejju 1860 – miet fil-11 ta’ Ottubru 1940) kien matematiku u fiżiku Taljan, u huwa magħruf għall-kontributi tiegħu fil-bijoloġija matematika u fl-ekwazzjonijiet integrali^[2]^[3], kif ukoll wieħed mill-fundaturi tal-analiżi funzjonali.^[4]

Bijografija immodifika

Vito Volterra twieled f’Ancona, li dak iż-żmien kienet parti mill-Istati Papali, f’familja fqira ħafna ta’ Lhud. Missieru kien Abramo Volterra u ommu kienet Angelica Almagia.^[5]

Volterra wera minn età żgħira li kien promettenti fil-matematika sew qabel ma attenda l-Università ta’ Pisa, fejn ġie influwenzat minn Enrico Betti, u fejn sar professur tal-mekkanika razzjonali fl-1883. Minnufih beda jaħdem biex jiżviluppa t-teorija tiegħu tal-analiżi funzjonali li wasslet għall-interess tiegħu u għall-kontributi tiegħu iktar ’il quddiem fir-rigward tal-ekwazzjonijiet integrali u integro-differenzjali. Ix-xogħol tiegħu huwa miġbur fil-qosor fil-ktieb tiegħu Theory of functionals and of Integral and Integro-Differential Equations (1930).

Fl-1892, huwa sar professur tal-mekkanika fl-Università ta’ Torino u mbagħad fl-1900 sar professur tal-fiżika matematika fl-Università ta’ Ruma La Sapienza. Volterra kiber matul l-aħħar stadji tar-Risorgimento meta l-Istati Papali ġew finalment annessi mal-Italja, u bħall-mentor tiegħu Betti, huwa kien patrijott entużjast, tant li r-re Vittorio Emanuele III għamlu senatur għar-Renju tal-Italja fl-1905. Fl-istess sena, huwa beda jiżviluppa t-teorija tal-iżlogaturi fil-kristalli li iktar ’il quddiem kienet importanti fil-fehim tal-imġiba tal-materjali duttili.

Meta faqqgħet l-Ewwel Gwerra Dinjija, Volterra diġà kellu iktar minn 50 sena, u ssieħeb mal-Armata Taljana u ħadem fuq l-iżvilupp tal-iġfna tal-ajru taħt Giulio Douhet. Huwa ħareġ bl-idea li jintuża l-elju inerti minflok l-idroġenu fjammabbli u uża l-kapaċitajiet tiegħu fir-rwoli ta’ tmexxija biex jorganizza l-manifattura tal-elju inerti.

Wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, Volterra xeħet l-attenzjoni tiegħu fuq l-applikazzjoni tal-ideat matematiċi tiegħu fil-bijoloġija, prinċipalment billi tenna u żviluppa x-xogħol ta’ Pierre François Verhulst. Eżitu ta’ dan il-perjodu huma l-ekwazzjonijiet ta’ Lotka-Volterra.

Volterra huwa l-unika persuna li kienet kelliem fil-plenarja tal-Kungress Internazzjonali tal-Matematiċi erba’ darbiet (fl-1900, fl-1908, fl-1920 u fl-1928).^[6]^[7]^[8]^[9]

Fl-1922, huwa ssieħeb mal-oppożizzjoni kontra r-reġim Faxxista ta’ Benito Mussolini u fl-1931 kien wieħed minn 12-il professuri biss (minn 1,250 professur) li rrifjutaw li jieħdu l-ġurament obbligatorju ta’ lealtà. Il-filosofija politika tiegħu toħroġ fid-dieher minn kartolina li bagħat fis-snin 30 tas-seklu 20, fejn kiteb dak li jista’ jitqies bħala epitaffju għall-Italja ta’ Mussolini: “l-Imperi jiġu u jmorru, iżda t-teoremi ta’ Ewklidi jibqgħu għal dejjem”. Madankollu, Volterra ma kienx radikali; x’aktarx li kien ikun imwaħħax bl-istess mod li kieku l-oppożizzjoni tax-Xellug kontra Mussolini kellhom jiksbu l-poter, peress li hu kien irjalist u nazzjonalist għal ħajtu kollha. Bħala riżultat tar-rifjut tiegħu li jiffirma l-ġurament ta’ lealtà għall-gvern Faxxista ġie mġiegħel jirreżenja mill-kariga universitarja tiegħu u mis-sħubija tiegħu fl-akkademji xjentifiċi. Barra minn hekk, matul is-snin ta’ wara, huwa għex l-iktar ’il barra mill-pajjiż, u reġa’ lura Ruma ftit qabel mewtu.

Fl-1936, ġie maħtur bħala membru tal-Akkademja Papali tax-Xjenzi, fuq l-inizjattiva tal-fundatur Agostino Gemelli.

Vito Volterra miet f’Ruma fil-11 ta’ Ottubru 1940 u ġie midfun fiċ-Ċimiterju ta’ Ariccia. L-Akkademja organizzat il-funeral tiegħu.

Familja immodifika

Fis-sena 1900 Volterra żżewweġ lil Virginia Almagia, li kienet kuġina tiegħu.^[10] It-tifel tagħhom Edoardo Volterra (1904-1984) kien storiku famuż tad-dritt Ruman.^[11]

Volterra kellu wkoll tifla, Luisa Volterra, li żżewġet lil Umberto d'Ancona. D'Ancona qanqal l-interess ta’ Volterra fil-bijomatematika meta wrieh sett ta’ data rigward popolazzjonijiet ta’ ħut differenti fil-Baħar Adrijatiku, fejn it-tnaqqis fl-attività tas-sajd minħabba l-gwerra kien wassal għal żieda fil-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet tal-ħut predaturi. Vito Volterra ppubblika analiżi tad-dinamika tal-interazzjoni tal-ispeċijiet ta’ ħut is-sena.

Selezzjoni tal-kitbiet ta’ Volterra immodifika

1910. Leçons sur les fonctions de lignes. Pariġi: Gauthier-Villars.
1912. The theory of permutable functions. Princeton University Press.
1913. Leçons sur les équations intégrales et les équations intégro-différentielles. Pariġi: Gauthier-Villars.
1926, "Variazioni e fluttuazioni del numero d'individui in specie animali conviventi," Mem. R. Accad. Naz. dei Lincei 2: 31–113.
1926, "Fluctuations in the abundance of a species considered mathematically," Nature 118: 558–60.
1960. Sur les Distorsions des corps élastiques (with Enrico Volterra). Pariġi: Gauthier-Villars.
1930. Theory of functionals and of integral and integro-differential equations. Blackie & Son.
1931. Leçons sur la théorie mathématique de la lutte pour la vie. Pariġi: Gauthier-Villars. Mitbugħ mill-ġdid fl-1990, Gabay, J., ed.
1954-1962. Opere matematiche. Memorie e note. Vol. 1, 1954; Vol. 2, 1956; Vol. 3, 1957; Vol. 4, 1960; Vol. 5, 1962; Accademia dei Lincei.^[12]

Referenzi immodifika

^ Whittaker, E. T. (1941). "Vito Volterra. 1860-1940". Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. 3 (10): 690–729.
^ "Vito Volterra - Biography". Maths History (bl-Ingliż). Miġbur 2021-05-03.
^ "Vito Volterra at the Mathematics Genealogy Project".
^ Accardi, Luigi (1992), "Vito Volterra and the development of functional analysis", in Amaldi, E.; Amerio, L.; Fichera, G.; Gregory, T.; Grioli, G.; Martinelli, E.; Montalenti, G.; Pignedoli, A.; Salvini, Giorgio; Scorza Dragoni, Giuseppe (eds.), Convegno internazionale in memoria di Vito Volterra (8–11 ottobre 1990) [International congress in memory of Vito Volterra (October 8–11, 1990)], Atti dei Convegni Lincei, 92, Roma: Accademia Nazionale dei Lincei, pp. 151–181, ISSN 0391-805X.
^ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002. The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X.
^ "Betti, Brioschi, Casorati, trois analystes italiens et trois manières d'envisager les questions d'analyse par Vito Volterra". Compte rendu du deuxième Congrès international des mathématiciens tenu à Paris du 6 au 12 Aout 1900. Tome 2. 1902. pp. 43–57.
^ Volterra, Vito. "Le matematiche in Italia nella seconda metà del secolo XIX." In Atti del IV Congresso Internazionale dei Matematici (Roma 1908), vol. 1, pp. 55-65. 1909.
^ "Sur l'enseignement de la physique mathématique et de quelques points d'analyse par Vito Volterra" (PDF). Compte rendu du Congrès international des mathématiciens tenu à Strasbourg du 22 au 30 Septembre 1920. 1921. pp. 81–97.
^ Volterra, Vito. "La teoria dei funzionali applicata ai fenomeni ereditari." Atti Congr. intern. dei Mat. a Bologna, vol. 1 (1928), pp. 215–232.
^ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X.
^ Sturm, Fritz (1987). "Edoardo Volterra (1904–1984)". Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Romanistische Abteilung (in German). 104 (1): 918‐926.
^ Weinstein, A. (1964). "Review: Opere matematiche, by Vito Volterra". Bulletin of the American Mathematical Society. 70 (3): 335–337.

[1] Whittaker, E. T. (1941). "Vito Volterra. 1860-1940". Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. 3 (10): 690–729.

[2] "Vito Volterra - Biography". Maths History (bl-Ingliż). Miġbur 2021-05-03.

[3] "Vito Volterra at the Mathematics Genealogy Project".

[4] Accardi, Luigi (1992), "Vito Volterra and the development of functional analysis", in Amaldi, E.; Amerio, L.; Fichera, G.; Gregory, T.; Grioli, G.; Martinelli, E.; Montalenti, G.; Pignedoli, A.; Salvini, Giorgio; Scorza Dragoni, Giuseppe (eds.), Convegno internazionale in memoria di Vito Volterra (8–11 ottobre 1990) [International congress in memory of Vito Volterra (October 8–11, 1990)], Atti dei Convegni Lincei, 92, Roma: Accademia Nazionale dei Lincei, pp. 151–181, ISSN 0391-805X.

[5] Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002. The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X.

[6] "Betti, Brioschi, Casorati, trois analystes italiens et trois manières d'envisager les questions d'analyse par Vito Volterra". Compte rendu du deuxième Congrès international des mathématiciens tenu à Paris du 6 au 12 Aout 1900. Tome 2. 1902. pp. 43–57.

[7] Volterra, Vito. "Le matematiche in Italia nella seconda metà del secolo XIX." In Atti del IV Congresso Internazionale dei Matematici (Roma 1908), vol. 1, pp. 55-65. 1909.

[8] "Sur l'enseignement de la physique mathématique et de quelques points d'analyse par Vito Volterra" (PDF). Compte rendu du Congrès international des mathématiciens tenu à Strasbourg du 22 au 30 Septembre 1920. 1921. pp. 81–97.

[9] Volterra, Vito. "La teoria dei funzionali applicata ai fenomeni ereditari." Atti Congr. intern. dei Mat. a Bologna, vol. 1 (1928), pp. 215–232.

[10] Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X.

[11] Sturm, Fritz (1987). "Edoardo Volterra (1904–1984)". Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Romanistische Abteilung (in German). 104 (1): 918‐926.

[12] Weinstein, A. (1964). "Review: Opere matematiche, by Vito Volterra". Bulletin of the American Mathematical Society. 70 (3): 335–337.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]