Kuba: Differenza bejn il-verżjonijiet

Content deleted Content added
No edit summary
m tiswija tar-referenzi
Linja 11:
|ħolqa_demografija = Demografija tal-Kuba
|mottu_nazzjonali = "Patria o Muerte"<br /><small>Patrija jew Mewt</small>
|innu_nazzjonali = ''[[La Bayamesa]]''<br /><ref>{{ċita web |url=http://mipais.cuba.cu/cat_en.php?idcat=91&idpadre=83&nivel=2 |titlu=National symbols |editur=Government of Cuba |aċċessdatadata-aċċess=2009-09-07}}</ref><br /><center>[[Stampa:Cuban national anthem (abridged version), performed by the U.S. Navy Band.oga]]</center>
|lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Spanjola|Spanjol]]
|gruppi_etniċi =
Linja 34:
|stima_popolazzjoni =
|poż_stima_popolazzjoni = <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss-->
|ċensiment_popolazzjoni = 11,163,934<ref name="cubacensus2010">{{ċita web |url=http://www.one.cu/publicaciones/cepde/anuario_2010/anuario_demografico_2010.pdf |titlu=ANUARIO DEMOGRÁFICO DE CUBA 2010 |workpubblikatur=Oficina Nacional de Estadísticas (ONE) |editurlingwa=[http://www.one.cuSpanjol one.cu]}}</ref>
|sena_ċensiment_popolazzjoni = 2012
|densità_popolazzjoni_km2 = 102
Linja 45:
|poż_PGD_PSX_per_capita = 91
|sena_IŻU = 2012
|IŻU = 0.773<ref name=HDI12>{{ċita web |titlu=Costa Rica - Country Profile: Human Development Indicators|url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/CRI.html |accessdatedata-aċċess=2013-03-15 |editurpubblikatur=[[UNDP]] |awtur=UNDP Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012}}</ref>
|poż_IŻU = 62
|kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli</span>
Linja 74:
Il-'''Kuba''', uffiċjalment ir-'''Repubblika tal-Kuba''' ([[Lingwa Spanjola|Spanjol]]: ''República de Cuba'' <small>,pronunzja:</small> [reˈpuβlika ðe ˈkuβa] ), huwa pajjiż fil-[[Karibew]]. In-nazzjon tal-Kuba jikkonsisti fil-gżira prinċipali ta' Kuba, il-[[Gżira taż-Żgħożija]], u diversi arċipelagi oħrajn.
 
[[Ħavana]] hija l-akbar belt u l-kapitali ta' dan il-pajjiż. [[San Ġakbu ta' Kuba]] hija t-tieni l-ikbar belt.<ref>{{ċita ktieb |isem=Hugh |kunjom=Thomas |titlu=Cuba; the Pursuit of Freedom |dataoriġinalidata=Marzu 1971 |editurpubblikatur=Harper & Row |beltpost=New York |idisbn=ISBN 0-06-014259-6 |lingwa=Ingliż }}</ref><ref>{{ċita ktieb |isem=Hugh |kunjom=Thomas |titlu=The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade, 1440–1870 |sena=1997 |editurpubblikatur=Simon & Schuster |beltpost=New York, NY |lingwa=Ingliż}}</ref>
 
In-nies, il-kultura, u d-drawwiet ta' dan il-pajjiż huma diversifikati u jieħdu minn diversi sorsi, fosthom, l-Aboriġini Taíno u Ciboney, iż-żmien taħt il-ħakma Spanjola, l-introduzzjoni tal-iskjavitu fil-kolonji Spanjoli u l-fatt li hi viċin tal-[[Stati Uniti tal-Amerika|Istati Uniti tal-Amerika]].
 
Kuba hija pajjiż b’popolazzjonib'popolazzjoni ta’ta' iktar minn 11-il miljun ruħ, f’meddaf'medda ta’ta' 114,524 km kwadru (mitt ruħ kull km kwadru), fil-Baħar tal-Karibew, 145 km ‘il'il bogħod mill-belt Amerikana ta’ta' Florida. Tikkonsisti f’Kubaf'Kuba, l-ikbar gżira tal-West Indies, u ħafna gżejjer żgħar oħra. L-ibliet prinċipali huma Ħavana (il-kapitali), Camaguey, Santiago de Cuba, u Guantanamo. Il-klima hija waħda tropikali. Il-kafe`, ross, qamħ, frott taċ-ċitru u t-tabakk huma l-prodotti li jitkabbru; in-nickel huwa r-riżors minerali ta’ta' Kuba; u teżisti wkoll l-industrija tas-sajd. Iżda minkejja t-tentattivi kollha biex tiġi diversifika, l-ekonomija ta’ta' Kuba għadha tiddependi mill-produzzjoni taz-zokkor. Il-poplu Kuban huwa ta’ta' dixxindenza Spanjola, Afrikana, u taħlita ta’ta' Spanjol-Afrikana u l-lingwa tiegħu hi l-Ispanjol. Ir-reliġjon Kattolika naqset minn iktar minn 70 fil-mija għal madwar 40 fil-mija tal-popolazzjoni mill-1957. Numru kbir ta’ta' Kubani huma animisti, tal-kult magħruf bħala santeria, kult li ġabuh magħhom l-iskjavi Afrikani. Ħafna Kubani jqisu lilhom infushom atei jew nonreliġjużi. Il-gvern huwa reġim ta’ta' partit wieħed, dak Marxista, iddominat mill-fundatur tiegħu, Fidel Castro.
 
== Storja ==
 
[[Kristofru Kolombu]] skopra l-gżira ta’ta' Kuba fl-1492, u Spanja kkolonizzatha sa mill-1511, u użatha bħala bażi għall-esplorazzjoni tad-Dinja l-Ġdida u l-punt fejn jinġabru l-flotot tagħha. Imsejħa l-“Perla"Perla ta’ta' l-Antille," Kuba prosperat fis-sekli 17 u 18, b’ħafnab'ħafna ħaddiema lsiera minn Spanja u l-Afrika. Meta fil-bidu tas-seklu 19 ħafna mill-artijiet Amerikani ta’ta' Spanja saru indipendenti, Kuba baqgħet kolonja. L-iskjavitu`, is-saħħa ta’ta' l-ekonomija ta’ta' Kuba bbażata fuq iz-zokkor, kien għadu ma tneħħiex sa l-1886. Gwerra ta’ta' Għaxar Snin għall-indipendenza (1868–78) ma kinitx biżżejjed. Fl-1895 ġlieda ġdida, mmexxija minn [[José Martí]] wasslet għall-Gwerra Spanjol-Amerikana u t-twaqqif tar-repubblika Kubana fl-1898. Dan in-nazzjon ġdid għadda minn taħt diversi dittatorjati, li matulhom il-ħeġġa għar-riforma ħalliet postha għal korruzzjoni u ripressjoni, l-aktar taħt Gerardo Machado (1925–33) u s-suċċessur tiegħu, Fulgencio Batista y Zaldívar.
 
Fl-1 ta’ta' Jannar 1959, [[Fidel Castro]] ħa t-tmexxija tal-pajjiż wara rivoluzzjoni popolari kontra d-dittatur Batista. Castro mill-ewwel beda jwettaq programm ta’ta' riformi ekonomiċi u soċjali iżda mingħajr ma ta lura lill-pajjiż il-libertajiet li kien wiegħed qabel ma ħa l-poter. Dawk li bdew jopponuh intefgħu l-ħabs jew inqatlu. Bil-mod il-mod, Castro innazzjonalizza kollox, ħafna drabi mingħajr ma ta xi kumpens lis-sidien ta’ta' qabel tal-kumpaniji. Fl-1962 l-Amerika mponiet embargo fuq l-esportazzjoni minn Kuba li ħalla effett ħażin fuq l-ekonomija Kubana. Ir-relazzjonijiet bejn Kuba u l-Amerika komplew jiħżienu fil-bidu tas-snin 60 meta madwar 1,400 Kuban imħarrġin mic-CIA Amerikana ppruvaw jinvadu lil Kuba biex ineħħu lil Castro mill-poter, fil-magħrufa Bay of Pigs (1961), disfatta kbira għall-Gvern ta’ta' Kennedy. Fl-1962 qamet il-kriżi tal-missili nukleari tal-Unjoni Sovjetika f’Kubaf'Kuba li wasslet biex is-Sovjetiċi jirtiraw il-missili fuq l-insistenza ta’ta' l-Amerikani. L-involviment ta’ta' Kuba fl-Amerika ċentrali, l-Afrika u l-Karibew komplew żiedu l-antipatija lejhom min-naħa ta’ta' l-Amerikani. F’pajjiżuF'pajjiżu, Castro rnexxielu jeqred kważi għal kollox l-illiteratiżmu, iżda l-ekonomija kellha bżonn għajnuna kbira. Il-bidliet kbar li seħħew fis-snin tmenin fil-pajjiżi ta’ta' l-Ewropa tal-Lvant, u t-tmiem ta’ta' l-Unjoni Sovjetika ħallew lil Kuba iżolata politikament, filwaqt li l-embargo ta’ta' l-Amerikani kompla jagħmel ħafna ħsara lill-ekonomija Kubana. Fi Frar 1996, jet fighters Kubani waqqgħu żewġ ajruplani Amerikani li kienu qed ituru fl-ispazju ta’ta' l-ajru Kuban. L-embargo Amerikan sar iktar strett. Fil-21 ta’ta' Jannar 1998 il-Papa Ġwanni Pawlu II beda żjara f’Kubaf'Kuba fejn appella biex “Kuba"Kuba tinfetaħ għad-dinja u d-dinja għal Kuba.".
 
== Referenzi ==