Wikipedija

Għawdex: Differenza bejn il-verżjonijiet

Esplora l-kronoloġija b'mod interattiv
← Differenza preċedentiDifferenza suċċessiva →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Ftit qari tal-provi
Tags: VisualEditor Modifika bil-mowbajl Modifika mill-web għall-mowbajl
Linja 1:
{{wikifikazzjoni}}
 
[[Stampa:Gozo and Comino-map.svg|thumb|right|200px|Mappa tal-Arċipelagu Malti, b'Għawdex immarkati bl-aħmar]]'''Għawdex''' hi gżira li tifforma parti mill-[[arċipelagu]] Malti fil-[[Baħar Mediterran]], u t-tieni fid-daqs wara [[Malta]]. Għawdex hu differenti minn Malta peress li fuq din il-gżira, wieħed isib aktar abbundanza naturali uambjent ekoloġikarurali.
 
Għawdex hu magħruf bħala l-Gżira tat-Tliet Għoljiet, kif ukoll bħala "ill-Gżira ta' Kalipso", isem meħud mill-leġġenda ta' Omeru fl-Odissea, li tirrakkonta kif [[Ulisse]] żbarka fuq il-gżira ta' [[Ogigia]], (maħsuba li hi Għawdex) fejn ħadet ħsiebu n-ninfa [[Kalipso]].
 
Il-popolazzjoni ta' Għawdex hi bejn wieħed u ieħor 31,000 ruħ. Għawdex hu rikk mhux biss bin-natura, iżda wkoll bl-istorja tiegħu.
 
== Storja ==
Bħal Malta l-istorja ta' Għawdex ilutmur abitatlura mill-5sebat millenjuelef qabelsena. Hawn instagu siti arkeoloġiċi antiki li xi wħud minnhom huma magħrufa Kristusew, kifbħal inhuma pruvathu fitt-tempjitempju megalitiċimegalitiku tal-[[Ġgantija]]. LHu possibli ħafna li l-ewwel nies probabilmentli ġewgħexu fuq il-gżejjer Maltin l-ewwel ma għexu kien f'Għawdex minħabba li din hi l-ewwel gżira li tintlaħaq minn [[Sqallija]], minn fejn ġew l-eqdem abitanti tal-gżejjer Maltin. L-istudjużi jaħsbu li l-ewwel abitanti tal-gżira kienu joqogħdu f'għerien, fil-post fejn illum hemm ir-raħal ta' [[San Lawrenz]].
 
Fil-Perjodu Ruman, Għawdex kien muniċipju għalih, bi flus u tmexxija differenti minn dik ta' Melita. ▼
Għawdex kien ta' importanza kbira anke fiż-Żmien [[Neolitiku]], u dan narawh permezz tat-tempju tal-Ġgantija.
 
'''GVERNATUR TA’ GĦAWDEX, IL-'''   Fl-1551 il-post tal-ħakem ta’ Għawdex, jiġifieri dak li kien jippresiedi l-ġurati fil-Kunsill Popolari (jew l-Università), kien abolit mill-Ordni ta’ San Ġwann. Floku l-Gran Mastru appunta rappreżentant tiegħu biex jagħmilha ta’ gvernatur tal-gżira. L-ewwel gvernatur li kien appuntat f’din il-kariga kien Fra Galazjan de Sesse, uffiċjal tal-Ordni tal-lingwa ta’ Aragona. Dan l-ewwel gvernatur spiċċa ħażin ħafna għax kien imkaxkar bħala lsir mal-bqija tal-popolazzjoni, meta fl-istess sena li kien maħtur kien seħħ l-iżbark ta’ Dragut. Il-gvernatur ta’ Għawdex kellu s-sedja tiegħu fl-imdina ta’ Għawdex (jiġ., ċ-Ċittadella). Dan kien imexxi b’mod awtokratiku, megħjun mill-ġurati tal-Kunsill. Il-gvernatur kien jagħmilha ta’ mħallef (kastellan) ta’ Għawdex. F’kawżi ta’ importanza iżgħar kien hemm il-ġurati u l-kuntistabbli. Normalment, il-gvernatur kien iżomm il-kariga tiegħu għal madwar sena, biss kien hemm bosta li damu aktar minn hekk f’din il-kariga. Fir-rigward tad-difiża tal-gżira, il-gvernatur kien jiddelega lil-Logutenent-kmandant tiegħu biex imexxi r-riġment tal-Infanterija u mad-disgħin muskettier. Il-gvernatur kellu salarju bażiku ta’ 300 skud. Hu kien igawdi wkoll minn taxxi dovuti lilu mill-bdiewa. Fil-knisja Matriċi tal-Kastell, hu kellu siġġu u inġinokkjatur magħmula apposta għalih. Dawn kienu jitqiegħdu fuq il-presbiterju, fuq in-naħa tal-ambone. Il-gvernatur ta’ Għawdex dejjem kien jieħu sehem fil-purċissjonijiet li kienu joħorġu min din il-knisja.
▲Fil-Perjodu Ruman, Għawdex kien muniċipju għalih, bi flus u tmexxija differenti minn dik ta' Melita.
 
[[Stampa:Gozo knights.JPG|thumb|left|190px|Għawdex sofra ferm fi Żmien il-[[Ordni Militari Sovran ta' Malta|Kavallieri]], l-aktar meta tkaxkret il-popolazzjoni Għawdxija kollha fl-1551.]]Fl-1551, il-popolazzjoni Għawdxija ġiet imkaxkra għalkollox fil-jasar minn Dragut Reis u Sinan Pasha. Wara dan l-avveniment iswed fl-istorja Għawdxija, Għawdex dam ħafna ma żviluppa u reġa' beda jiġi abitat.
 
== Agrikoltura ==
F'Lulju tal-[[1551]] l-Ottomani u s-[[sibbien]] tal-[[Barbarija]] ħabtu għall-gżira, għamlu skjavi lill-5,000 jew 6,000 abitant, u ħaduhom [[Tarħuna]] fil-[[Libja]]. Huma ħarbu minn Imġarr ix-Xini.
 
L-istorja t'Għawdex tmur id f'id ma' dik ta' [[Storja ta' Malta|Malta]], minħabba li Għawdex kien dejjem kmandat minn Malta, ħlief għall-[[Għawdex (stat indipendenti)|perjodu qasir ta' awtonomija]] bejn l-1798 u l-1801, waqt l-[[Imblokk tal-Franċiżi]].
 
== Kultura ==
Avolja gżira żgħira, ftit 'il fuq minn dik ta' Malta, hija mimlija siġar, frott u fjuri u aktar għammiela. Mhijiex mimlija bil-bini bħal Malta, għalkemm l-iżvilupp ta' kafkaf qiegħed jilħaq lil din il-gżira wkoll.
 
Line 26 ⟶ 20:
[[Stampa:Malta-CIA WFB Map.png|thumb|250 px|right|Il-gżejjer Maltin]]
 
Għawdex hu 'l bogħod madwar 6 km fil-Majjistral mill-eqreb mill-Marfaart ta' Malta, Għawdex għandu erja ta' 67 km² b'14 km tul u 7.25 km wisa'. Il-gżira għandha popolazzjoni ta' 30 elf ruħ, madwar sitt elef minnhom jgħixu fil-kapitali, ir-[[Rabat (Għawdex)|Rabat]], magħrufa wkoll bħala ''Victoria''.
 
Hu 'l bogħod madwar 6 km fil-Majjistral mill-eqreb art ta' Malta, b'14 km tul u 7.25 km wisa'.
 
== Ħoloq esterni ==
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/wiki/Għawdex"